Άρθρο από την Προλεταριακή Σημαία (φύλλο 897)
Πληθώρα συνόδων κορυφής σημάδεψαν την πρώτη επίσκεψη του νέου αμερικανού προέδρου στην Ευρώπη. Από τους G7 και τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Σύνοδο ΗΠΑ-ΕΕ, το περιεχόμενο των συζητήσεων και των διπλωματικών επαφών ήταν παραπάνω από γεμάτο. Φανερή ή αφανή, πάντως περίοπτη θέση στις συζητήσεις αυτές κατείχε η συνάντηση Μπάιντεν – Πούτιν (για την οποία θα διαβάσετε σε άλλο άρθρο) την επόμενη ακριβώς μέρα της διατλαντικής συνόδου.
Γενικότερα, όπως υπογράμμιζε άρθρο των Νew Υork Τimes (NYT) που φιλοξενούσε η «Καθημερινή της Κυριακής» (13/6/21) για τους λόγους της επίσκεψης, «ο Πρόεδρος Μπάιντεν αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις, με τις ΗΠΑ να βρίσκονται αντιμέτωπες με τη ρωσική επιθετικότητα, την ενίσχυση της κινέζικης επιρροής και την αποδυνάμωση της δυτικής συμμαχίας». Σε σχέση πάντως με γνωστό αρθρογράφο του «Βήματος» (20/6/21) που χαρακτήριζε τις τρεις συνόδους με τον τίτλο «Η ανασυγκρότηση της Δύσης», είμαστε πιο κοντά στην προσέγγιση του άρθρου των ΝΥΤ μέσα στο οποίο διατυπώνονταν μερικά σοβαρά ερωτήματα: «Ο Μπάιντεν είναι άραγε η τελευταία έκφανση μιας παρωχημένης εξωτερικής πολιτικής; Η Ευρώπη είναι πρόθυμη να αναλάβει το κόστος ενός νέου Ψυχρού Πολέμου με τη Ρωσία; Η Ε.Ε. σύρεται σε μια πολιτική ανάσχεσης της κινέζικης επιρροής;»
Το πρώτο ερώτημα μπορεί να διατυπωθεί και κάπως αλλιώς. Μπορεί ο Μπάιντεν όχι απλά να διακηρύξει αλλά να αποδείξει έμπρακτα ότι η «Δύση», με την ηγεμονία των ΗΠΑ, μπορεί να δώσει διέξοδο στα συσσωρευμένα αδιέξοδα και μπλοκαρίσματα του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος, τα οποία έχει πολλαπλασιάσει και βαθύνει η πανδημική κρίση και ενώ δεν διαφαίνεται ούτε μπορεί να προβλεφθεί το τέλος της; Όταν επιπλέον συνεχίζεται η σχετική αποδυνάμωση των ΗΠΑ ενώ ο παγκόσμιος ανταγωνισμός «όλων εναντίον όλων» των ιμπεριαλιστών παροξύνεται. Τα επόμενα δύο ερωτήματα, «εξειδίκευση» του πρώτου ερωτήματος, αφορούν τα σοβαρά προβλήματα των διατλαντικών σχέσεων και εμμέσως πλην σαφώς αντανακλούν το μέγεθος των αλλαγών που έχουν συμβεί στις σχέσεις και τους συσχετισμούς δύναμης στον πλανήτη αλλά και των σοβαρών διαφοροποιήσεων στους στόχους και τις φιλοδοξίες μεταξύ αμερικανών και ευρωπαίων ιμπεριαλιστών (και χωρίς να αγγίζουν τις υπαρκτές και σοβαρές ενδοευρωπαϊκές αντιθέσεις που περιπλέκουν ακόμα περισσότερο τα ζητήματα).
Όπως έδειξαν οι σύνοδοι, παρά τους συμβιβασμούς που (αναμένονταν και) επιτεύχθηκαν ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΕ, τα ερωτήματα των ΝΥΤ τουλάχιστον παραμένουν ακέραια στη θέση τους και πάντως δεν απαντήθηκαν με τον τρόπο και στο βαθμό που θα ήθελε η Ουάσιγκτον.
Η Σύνοδος του G7 στην Κορνουάλη
Θα λέγαμε ότι η Σύνοδος του G7 λειτούργησε σαν τον «ορεκτικό» πριν από το «κυρίως γεύμα». Υπήρξε η δέσμευση για προσφορά 1 δισ. δόσεων εμβολίων για τον Cοvid 19 (σταγόνα στον ωκεανό) στις «αδύναμες χώρες» του πλανήτη σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η «διπλωματία των εμβολίων» της Κίνας και της Ρωσίας. Επίσης η καθιέρωση ελάχιστου φορολογικού συντελεστή (που όμως ευνοεί κυρίως τις χώρες του G7) μεταξύ άλλων προτάσεων ενίσχυσης (με το αζημίωτο φυσικά) των φτωχών και αδύναμων χωρών και περιοχών του πλανήτη, για να εμφανιστούν οι ΗΠΑ και η «Δύση» ως αρωγός τους και με κοινή στάση στα παγκόσμια προβλήματα. Οι δεσμεύσεις αυτές, που σε ένα βαθμό απηχούν και ανησυχίες για την εξάπλωση της «φρίκης» στον πλανήτη και του τι έρχεται, όπως γράφαμε στην πρόσφατη απόφαση του Κ.Ο., συνοδεύονταν από μια ευρεία γκάμα αποφάσεων που έβαζαν -όχι όμως όπως θα ήθελαν οι ΗΠΑ- στο «κάδρο» τη Ρωσία και την Κίνα. Αυτές αφορούσαν το κάλεσμα στη Ρωσία για λογοδοσία των χάκερ της και το σταμάτημα των αποσταθεροποιητικών ενεργειών της, την καταδίκη της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε Λευκορωσία και στην κινέζικη επαρχία Ξινγιάνγκ (Ουιγούροι), την «έκφραση ανησυχιών» για την καταναγκαστική εργασία στις αλυσίδες εφοδιασμού, την αίτηση «έρευνας σχετικά με την προέλευση του κορονοϊού», την ανησυχία τους για την κατάσταση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, την αμφισβήτηση των «οικονομικών πρακτικών εκτός αγοράς» της Κίνας.
Ίσως το πιο αξιοσημείωτο πολιτικά γεγονός ήταν η παρουσία ως παρατηρητών των Ινδίας, Αυστραλίας, Νότιας Αφρικής και Νότιας Κορέας. Των χωρών δηλαδή που είχε προτείνει ο Μπόρις Τζόνσον και είχε ενστερνιστεί ο Μπάιντεν ώστε μαζί με τους «7» να μετεξελιχθούν στην Ομάδα των D11, δηλαδή των 11 «Δημοκρατιών» που οικοδομούν μέτωπο εναντίον των «αυταρχικών καθεστώτων». Μένει να δούμε τη συνέχεια αυτής της προσπάθειας, στην οποία οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται επίσης επιφυλακτικοί.
Σύνοδος ΝΑΤΟ: το «ΝΑΤΟ 2030» και τα σημερινά επίδικα
Οι πιο χαρακτηριστικές ίσως δηλώσεις του γραμματέα του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ πριν από τη Σύνοδο ήταν οι εξής: «ενισχύουμε την ανταπόκρισή μας στον αυξανόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό. Ρωσία και Κίνα ηγούνται μιας αυταρχικής επίθεσης ενάντια στη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες». Για να υπογραμμίσει με νόημα: «καμιά χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις από μόνη της. Αλλά τα έθνη της Αμερικής και της Ευρώπης δεν είναι μόνα. Στεκόμαστε μαζί στο ΝΑΤΟ. Αυτό είναι το περιεχόμενο του ‘’ΝΑΤΟ 2030’’. Ότι στεκόμαστε δυνατά μαζί».
Ουσιαστικά η παρουσίαση της στρατηγικής του ΝΑΤΟ για την επόμενη δεκαετία («ΝΑΤΟ 2030»), με δεδομένη τη μεταβατικότητα και τη μεγάλη ρευστότητα της φάσης που διανύουμε, αφορά περισσότερο το εάν μπορεί, σε ποια σημεία και μέχρι ποιου βαθμού να βρεθεί κοινός βηματισμός των αμερικάνων και ευρωπαίων ιμπεριαλιστών στη σημερινή περίοδο. Έτσι μπήκαν ως στόχοι: η ενίσχυση του ΝΑΤΟ ως το μοναδικό φόρουμ για διατλαντικές διαβουλεύσεις, η ενίσχυση της συλλογικής άμυνας (αύξηση στρατιωτικών δαπανών και όχι μόνο) αλλά και της διατλαντικής καινοτομίας, η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας της συμμαχίας («προστασία κρίσιμων υποδομών»), επιβεβαίωση του ρόλου του ΝΑΤΟ στην «τήρηση της διεθνούς τάξης» (δηλαδή του παγκόσμιου χωροφύλακα).
Στο πολυσέλιδο κοινό ανακοινωθέν που συμφωνήθηκε, η Ρωσία αναβαθμίζεται από «κίνδυνος» σε «απειλή» για τη δυτική συμμαχία, ενώ έχει αναχθεί σε κεντρικό ζήτημα η διαχείριση των σχέσεων του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία. Άλλωστε, το πόσο δύσκολη είναι η «εξίσωση» Ρωσία φάνηκε και από τα μπρος-πίσω του Μπάιντεν στο πρώτο πεντάμηνο της προεδρίας του: από το «φονιάς Πούτιν» στην αναζωπύρωση της ουκρανικής κρίσης και τα όρια που αγγίχτηκαν και από εκεί στη συνάντηση με το «φονιά». Επίσης για πρώτη φορά ύστερα από 30 χρόνια έπειτα από πιέσεις των ΗΠΑ γράφεται στο κείμενο: «οι δεδηλωμένες φιλοδοξίες και η επιθετική συμπεριφορά της Κίνας παρουσιάζουν συστημικές προκλήσεις για τη διεθνή τάξη πραγμάτων». Διατυπώσεις που σαφώς αποτελούν προϊόντα συμβιβασμού μεταξύ των ΗΠΑ από τη μια και Γερμανίας-Γαλλίας από την άλλη και πάντως σε πολύ πιο ήπιους τόνους από τις αμερικανικές εκδοχές (παγκόσμιος αντίπαλος και ανταγωνιστής αντίστοιχα).
Ωστόσο οι διαφωνίες ΗΠΑ-ΕΕ αναμεταξύ τους παραμένουν ζωντανές! Ας μην ξεχνάμε πως οι πιέσεις των ΗΠΑ προς τη Γερμανία για τον NordStream 2 συνεχίζονται και αντανακλώνται πια και σε μερίδες της γερμανικής αστικής τάξης (π.χ. Κόμμα των Πρασίνων), παρά την άρση των κυρώσεων από τον Μπάιντεν. Ενώ οι Γαλλογερμανοί αντέδρασαν ισχυρά στο αίτημα του Ζελένσκι για να εξεταστεί το θέμα της εισόδου της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Όπως ζωντανές παραμένουν και οι αντιφάσεις πρώτα απ’ όλα των Αμερικανών, οι οποίοι την ίδια στιγμή που –ανεξάρτητα της «δοσολογίας»- κινούνται γενικά σε μια πολιτική διπλής ανάσχεσης Ρωσίας-Κίνας, την ίδια στιγμή φοβούνται ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει στη σύμπηξη, εξ ανάγκης και μπροστά στην κοινή απειλή, μιας ευρασιατικής συμμαχίας που θα αλλάξει άρδην τις παγκόσμιες ισορροπίες.
Στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ, η συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν, όπως και η συνάντηση Μακρόν – Ερντογάν, δεν έδωσε εντυπωσιακές ειδήσεις. Ουσιαστικά οι ΗΠΑ επιμένουν σε μια ολική ευθυγράμμιση της Τουρκίας με τις αμερικανοΝΑΤΟϊκές προτεραιότητες, αυξάνοντας το δίπολο «μαστίγιο-καρότο» προς την Άγκυρα. Φυσικά εκμεταλλεύονται στο έπακρο τα αδιέξοδα που έχουν παραχθεί από την υπερέκταση της Τουρκίας στην περιοχή αλλά και τις σοβαρές οικονομικές και πολιτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ερντογανική διακυβέρνηση. Ενώ, όπως ανακοινώθηκε και την επόμενη μέρα, οι ΗΠΑ βρίσκονται σε στενό συντονισμό με την ΕΕ για το ζήτημα της Τουρκίας, παίζοντας έτσι και με τις ενδοευρωπαϊκές αντιθέσεις (π.χ. Γαλλίας – Γερμανίας). Από την άλλη, ο Ερντογάν όπως πολύ εύστοχα γράφτηκε πρόσφατα, με τις επαμφοτερίζουσες κινήσεις του κινδυνεύει να μην πείθει τις ΗΠΑ και τη Δύση για τις προθέσεις επαναπροσέγγισης και ταυτόχρονα να δυσαρεστεί τη Ρωσία.
Σύνοδος Κορυφής ΕΕ-ΗΠΑ
Χρησιμοποιώντας το σχετικά ήρεμο κλίμα των προηγούμενων ημερών και βασιζόμενοι τόσο στην άρση των κυρώσεων για τον NordStream 2 όσο και στο πάγωμα της πρόσφατης εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-Κίνας, οι δυο πλευρές αναζήτησαν στο οικονομικό – πολιτικό πεδίο τα στοιχεία εκείνα που θα τους «έφερναν πιο κοντά» χωρίς εκατέρωθεν επώδυνους (και μάλλον αδύνατους) συμβιβασμούς. Έτσι μπήκε «πάγος» στην 17χρονη διαμάχη Boeing – Airbus, αίροντας της κυρώσεις για την επόμενη πενταετία. Επιπλέον δεσμεύτηκαν για την άρση των τιμωρητικών δασμών σε χάλυβα (25%) και αλουμίνιο (10%) μέχρι το τέλος του έτους. Το πόσο επισφαλή και με αντιφάσεις είναι αυτά τα βήματα το αναδεικνύει η άμεση αντίδραση στην προοπτική αυτή των μεγαλύτερων επιχειρήσεων χαλυβουργίας που είχαν επωφεληθεί από την πολιτική Τραμπ. Βέβαια, ας σημειώσουμε πως τα παραπάνω συμφωνήθηκαν στα πλαίσια της κοινής τους ανάγκης «να αντιμετωπιστεί η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της Κίνας». Το ίδιο, η συμφωνία τους να προωθήσουν «μεταρρυθμίσεις» στον ΠΟΕ έγινε υπό το πρίσμα της ανοδικής κινέζικης οικονομικής επιρροής.
Στα θετικά οι δυο πλευρές αποτιμούν την ίδρυση του Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας αλλά και το άνοιγμα της συζήτησης για Διατλαντική Σύσκεψη για την Πράσινη Τεχνολογία. Σε πεδία που είναι ενταγμένα στον παγκόσμιο ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό.
Φυσικά, όπως καταγράφηκε και στην κοινή ανακοίνωση που εκδόθηκε, οι δύο πλευρές αναγνωρίζουν «τις πολύπλευρες προσεγγίσεις» στο ζήτημα της Ρωσίας και της Κίνας, αναγνωρίζουν δηλαδή ότι διαφωνούν στην αντιμετώπιση των δύο της «Ανατολής» και μέσω αυτών των διαφωνιών δείχνουν να έχουν επίγνωση και για τα όρια των μεταξύ τους σχέσεων.
Αυτή η εκατέρωθεν αναγνώριση των διαφορετικών ιεραρχήσεων και στόχων και συσχετισμών δύναμης που «επιβάλλουν» τη «λύση» των συμβιβασμών δεν παράγει βέβαια ηρεμία, αλλά ωθεί κύρια τις ΗΠΑ προς τη δημιουργία όρων για των ανατροπή τους, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τον πλανήτη και τους λαούς.
