Συμπληρώθηκε ήδη ένας χρόνος από την εκλογή του Τραμπ στις 8 Νοεμβρίου 2016 και δέκα μήνες αφότου ανέλαβε καθήκοντα. Σε όλο αυτό το διάστημα ο 45ος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει σπάσει πολλές φορές τους τυπικούς επικοινωνιακούς κώδικες της προεδρίας, διαμορφώνοντας ένα εντελώς προσωπικό όσο και εκκεντρικό στιλ.
Ωστόσο οι βάσεις της προεδρικής συμπεριφοράς είχαν τεθεί προεκλογικά με την αμφισβήτηση πολλών σταθερών της διεθνούς τάξης πραγμάτων από το τέλος του «Ψυχρού Πολέμου». Ο αντισυμβατικός ρεπουμπλικάνος υποψήφιος είχε υψώσει πολεμικές κραυγές γύρω από το σύνθημα «Η Αμερική μεγάλη και πάλι»! Κεντρικά ζητήματα: ο οικονομικός πόλεμος με την Κίνα, ακύρωση μεγάλων συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου –από τη NAFTA, στη Βόρεια Αμερική μέχρι την TTP στην Ασία και τον Ειρηνικό–, αναδίπλωση της Αμερικής από διάφορα πολεμικά μέτωπα (Συρία), αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα του ΝΑΤΟ και εκστρατεία εναντίον των μεταναστών. Όλα αυτά βρίσκονται (με κάποιες διαφοροποιήσεις) ψηλά στην ατζέντα ακόμη και σήμερα, για…. «να πάψει η υπερδύναμη (ΗΠΑ) να είναι θύμα εκμετάλλευσης από όλο τον υπόλοιπο κόσμο»!
Η σημερινή γενική εικόνα διαμορφώνεται ως εξής: η εκλογική βάση του επιχαίρει με τις κινήσεις Τραμπ, οι επικριτές του δείχνουν κουρασμένοι, ενώ η διεθνής ελίτ παρατηρεί αυτό το ασυνήθιστο «πολιτικό πείραμα» με εναλλασσόμενα αισθήματα, περιέργεια, αμηχανία αλλά και φόβο. Το δε Κογκρέσο, τα δύο σώματα του οποίου ελέγχονται από τους Ρεπουμπλικάνους, δυσκολεύεται να βρει τον σωστό τόνο.
Όλη αυτή η κατάσταση έχει δυο σκέλη. Το πρώτο είναι η επιθυμία ενός τμήματος του πολιτικού κατεστημένου να περιορίσει, έως και να διώξει, με έναν τρόπο, τον Τραμπ από τον Λευκό Οίκο. Το δεύτερο, που συνδέεται άμεσα με το πρώτο, είναι ότι η Ρωσία μπήκε μόνιμα στο κάδρο. Και αυτό όχι μόνο από το «φλερτ» του Τραμπ με τη Μόσχα και τον Πούτιν στην προεκλογική περίοδο, αλλά επειδή έχουν πλέον απαγγελθεί κατηγορίες από τον ειδικό εισαγγελέα Μιούλερ για τη ρωσική ανάμιξη στην προεκλογική εκστρατεία. Μια εξέλιξη που οξύνει παραπέρα την εσωτερική αντιπαράθεση στις ΗΠΑ, και με τον Λευκό Οίκο να καλείται να διαχειριστεί αποτελεσματικά τη νέα πραγματικότητα. Και αυτό δεν αφορά μόνο τον τρόπο χειρισμού της ειδικής κατάστασης αλλά και τη δυναμική των εσωτερικών ισορροπιών που διαμορφώνεται στην ομάδα συνεργατών του Τραμπ. Μια ομάδα που τη χαρακτηρίζει μεγάλη «κινητικότητα». Άλλοι απολύθηκαν, άλλοι έφυγαν με τη θέλησή τους και άλλοι «παραιτήθηκαν» ευσχήμως. Λέγεται επίσης πως και οι συνθήκες αποχώρησης πολλών στελεχών από τον Λευκό Οίκο εμπίπτουν πλέον στις αρμοδιότητες του ειδικού ανακριτή και θα εξεταστούν.
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης και διχασμού, καθώς το «κουβάρι του Russia gate», του μεγαλύτερου, όπως εξελίσσεται, σκανδάλου τής μετά Νίξον εποχής, ξετυλίγεται γρήγορα. Ωστόσο, οι Ρεπουμπλικάνοι παραμένουν αμετακίνητοι στις θέσεις τους, καθώς τα ηγετικά μέλη των επιτροπών του Κογκρέσου που διερευνούν το θέμα δηλώνουν ότι «οι τελευταίες εξελίξεις δεν αλλάζουν τη διάσταση των ερευνών, αλλά ούτε κι έχουν προσθέσει στοιχεία προς την κατεύθυνση στοιχειοθέτησης της συνωμοσίας».
Από την άλλη, οι Δημοκρατικοί αρχίζουν να βλέπουν στο πρόσωπο του ειδικού ανακριτή την καλύτερη διαθέσιμη επιλογή που έχουν προκειμένου ν’ αποδειχτεί «συνωμοσία».
Σήμερα υπάρχουν τρεις επιτροπές στο Κογκρέσο που διερευνούν πιθανή εμπλοκή της Ρωσίας στις προεδρικές εκλογές, ενώ ο Μιούλερ, που ηγείται της έρευνας του FBI, έχει και καθήκοντα για την απαγγελία των κατηγοριών. Το πρόβλημα «ανταγωνισμού» μεταξύ των επιτροπών του Κογκρέσου και του Μιούλερ είναι γνωστό από τα μέσα του καλοκαιριού. Η έρευνα του ειδικού ανακριτή δείχνει ιδιαίτερη ταχύτητα και ως προς το χρόνο και ως προς την έκταση των ζητημάτων, προκαλώντας εκνευρισμό στις επιτροπές του Κογκρέσου που διεξάγουν παράλληλες έρευνες.
Η απαγγελία κατηγοριών, πριν από λίγο καιρό, κατά τριών πρώην συνεργατών του Τραμπ, του Μάναφορτ, του συνεργάτη του Γκέιτς, και του ομογενή Παπαδόπουλου (που αποδέχθηκε την ενοχή του), αιφνιδίασε τα μέλη των επιτροπών του Κογκρέσου καθώς διαπίστωσαν ότι η απαγγελία κατηγοριών περιορίζει το πλαίσιο των ερευνών τους, μια και ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες κατάθεσης των κατηγορουμένων στις επιτροπές του Κογκρέσου. Πράγμα που δυσχεραίνει την επί δικομματικού πλαισίου έρευνα. Στον απόηχο των τελευταίων εξελίξεων, η απόσταση που χωρίζει τους Ρεπουμπλικάνους και τους Δημοκρατικούς έχει μεγαλώσει. Με άλλα λόγια, η αντισυσπείρωση των πρώτων απέναντι στην αντι-Τραμπ εκστρατεία των δεύτερων ενισχύεται.
Η απαγγελία αυτών των κατηγοριών φαίνεται ότι είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, μια και το χρονικό βάθος της έρευνας δείχνει να ξεπερνάει τη δεκαετία και αφορά γεγονότα πολύ παλαιότερα από την εκστρατεία του Τραμπ προς τον Λευκό Οίκο. Πάντως, και μέχρι στιγμής, ο Τραμπ υιοθετεί την άποψη στελεχών της ομάδας του για συνεργασία με τον Μιούλερ, σε αντίθεση με την άποψη του πρώην υπεύθυνου στρατηγικής, Μπάνον. Ωστόσο, το πρόβλημα για το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ δεν είναι ο Τραμπ. Είναι γενικότερα ζητήματα στρατηγικής του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού απέναντι στην ισχυροποίηση των ανταγωνιστών τους και βασικά απέναντι σε Ρωσία και Κίνα.
Ενώ το Κρεμλίνο παρεμβαίνει σε πολλά πεδία ανά τον κόσμο, η αντιπαράθεση με τη Δύση σε ό,τι αφορά την Ανατολική Ευρώπη και στον Νότιο Καύκασο έχει άλλα χαρακτηριστικά. Τα τελευταία 15 χρόνια έχει δημιουργηθεί μια «γκρίζα ζώνη» (Ουκρανία, Μολδαβία, Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν) μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ από τη μία πλευρά και της Οργάνωσης για τη Συνθήκη Συλλογικής Ασφάλειας της Μόσχας (CSTO) και της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης από την άλλη. Στο χειρότερο σενάριο, για ΗΠΑ και ΕΕ, η κατάρρευση των χωρών της «γκρίζας ζώνης» θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις και στα ανατολικά κράτη-μέλη της ευρωατλαντικής συμμαχίας. Με βάση τα σημερινά δεδομένα, όσο δύσκολο φαίνεται να έχουμε διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ προς τα ανατολικά άλλο τόσο δύσκολο είναι οι ΗΠΑ να επεκτείνουν κάποιο σχήμα συμμαχιών εκτός ΝΑΤΟ στην «γκρίζα ζώνη» της Ανατολικής Ευρώπης και του Νότιου Καυκάσου.
Για παράδειγμα, μια περαιτέρω κλιμάκωση γύρω από την Κριμαία θα μπορούσε να αναστατώσει όλη την περιοχή. Η Μόσχα αυτή τη στιγμή κατασκευάζει μια γέφυρα στη χερσόνησο της Κριμαίας, κατά μήκος των Στενών του Kerch. Οποιαδήποτε αποτυχία να ολοκληρωθεί η γέφυρα των Στενών Kerch ή εάν το έργο δεν λειτουργήσει –όπως κάποιοι προβλέπουν– μπορεί να οδηγήσει το Κρεμλίνο να αναζητήσει μια χερσαία σύνδεση μεταξύ της Ρωσίας και της χερσονήσου, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται κάτι τέτοιο.
Τέλος, στο πεδίο της διεθνούς πολιτικής, οι μέχρι σήμερα επιλογές του Τραμπ, όπως σημειώνεται από πολλές πλευρές, δεν διαφοροποιούνται στην πράξη και πολύ από εκείνες της κυβέρνησης Ομπάμα. Εξαίρεση θα μπορούσε να είναι η ακύρωση της ΤΤΡ, αλλά, όπως φαίνεται, μπορεί να υπάρξει υπαναχώρηση μετά την προειδοποίηση από τον ιάπωνα πρωθυπουργό Άμπε ότι δεν θα δεχθεί ξεχωριστή διμερή εμπορική συμφωνία Ιαπωνίας – ΗΠΑ. Ωστόσο, η μεγάλη περιοδεία του Τραμπ, που ξεκίνησε στις 3/11 και θα διαρκέσει 12 μέρες, με σταθμούς σε Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Βιετνάμ, Φιλιππίνες και Κίνα, σηματοδοτεί το ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ στη ζώνη Ασίας–Ειρηνικού και ενίσχυση της τάσης που θέλει εκεί το κέντρο βάρους της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής πολιτικής.
Το κορεατικό πρόβλημα αλλά και οι πρόσφατες, σημαντικές εξελίξεις σε Κίνα και Ιαπωνία προσδίδουν έντονο ενδιαφέρον στην περιοδεία του. Οι επιθετικές δηλώσεις του Τραμπ προς τη Β. Κορέα, που συνεχίζονται, αλλά και τα πρόσφατα στρατιωτικά γυμνάσια στα οποία συμμετείχαν αμερικανικά στρατηγικά βομβαρδιστικά στην κορεατική χερσόνησο διατήρησαν ψηλά την ένταση. Εξάλλου η απειλή μιας στρατιωτικής δράσης από την Ιαπωνία, «αν αφήσετε αυτή την κατάσταση με τη Β. Κορέα να συνεχιστεί», έρχεται από τον αμερικανό πρόεδρο σε μια περίοδο που ο ιάπωνας πρωθυπουργός Άμπε επιθυμεί να τροποποιήσει το Σύνταγμα της χώρας, που του απαγορεύει να αναλάβει οποιαδήποτε στρατιωτική δράση στο εξωτερικό. Ο Τραμπ θέλει να προβάλει μια εικόνα απόλυτα ενωμένου μετώπου των ΗΠΑ με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα και όχι μόνο απέναντι στη Β. Κορέα.
Στη βάση των παραπάνω, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένονται οι επαφές του Τραμπ με τον κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και ενδεχομένως με τον Πούτιν κατά τη διάρκεια της συνόδου του οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού (APEC), στο Βιετνάμ.
Χ.Β.
