Οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν «με θεαματικό τρόπο» και «πιο ενεργοί παρά ποτέ» προανήγγειλε ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, στηνεφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησε στον ιστότοπο «voria.gr», κατά τη τελευταία επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη πριν 10 μέρες. Βέβαια οι παραπάνω φράσεις αφορούν τη ΔΕΘ 2018, όπου «τιμώμενη χώρα»1 είναι οι ΗΠΑ και που επιστρέφουν στη ΔΕΘ μετά από 10ετή απουσία. Ωστόσο, μια προσεκτική ανάγνωση όχι μόνο της συνέντευξης αλλά των γενικότερων κινήσεων του πρέσβη, δείχνει πως σίγουρα δεν εννοεί τη Διεθνή Έκθεση. Άλλωστε, τόσο η συνέντευξη αυτή όσο και παλαιότερες («Καθημερινή», «Βήμα»), αλλά και οι διάφορες ομιλίες που σε κάθε ευκαιρία έκανε, προβάλουν σε γενικές γραμμές το ίδιο πράγμα: την ιδιαίτερη σημασία που δίνουν οι ΗΠΑ στη Β. Ελλάδα για τα Βαλκάνια.
Ο Πάιατδεν είναι τυχαίος πρέσβης. Θεωρείται διπλωμάτης πρώτης γραμμής, με συμπάθειες σε Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους. Ήρθε στην Αθήνα το καλοκαίρι του 2016 (επί Ομπάμα), μετά από μια ιδιαίτερα «επιτυχή» θητεία στην Ουκρανία, όπου έφερε σε πέρας δύσκολα ζητήματα και βασικά το φασιστικό αμερικανοκίνητο πραξικόπημα. Κατά συνέπεια, η παρουσία του στην Αθήνα δείχνει το βάρος που δίνουν οι ΗΠΑ στις εξελίξεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στα Βαλκάνια. Αναλύει σταθερά τη «γεωπολιτική αξία» της Ελλάδας στα ιμπεριαλιστικά σχέδια των ΗΠΑ, τονίζοντας ότι «Βλέπουμε τη Βόρεια Ελλάδα ως ξεχωριστή, σημαντική περίπτωση, που αξίζει την ιδιαίτερη προσοχή των ΗΠΑ». Τον τελευταίο χρόνο, έχει επισκεφτεί τη Θεσσαλονίκη 6 φορές σηματοδοτώντας αυτό το ξεχωριστό ενδιαφέρον των ΗΠΑ. Γιατί επίκεντρο των κινήσεων του η Θεσσαλονίκη; Γιατί όπως είπε, κλείνοντας τη συνέντευξή του, «μιλώντας με ανθρώπους της Θεσσαλονίκης τα θέματα μοιάζουν πολύ διαφορετικά από το πώς φαίνονται μερικές φορές στην Αθήνα» (!) και «όταν βρίσκεται κανείς στη Θεσσαλονίκη, τότε μόνο μπορεί να κατανοήσει τις ισχυρές ιστορικές συνδέσεις της πόλης τόσο με τα Βαλκάνια όσο και με τον μεγάλο γείτονά σας προς την ανατολή»!
Είναι σαφές ότι η Ενέργεια αποτελεί το σημαντικότερο κομμάτι της εμπλοκής των ΗΠΑ αυτή τη στιγμή, τόσο με τη δρομολόγηση επιχειρηματικών αλλά και άλλων σχεδιασμών τους. Σε αυτό «η Θεσσαλονίκη έχει να διαδραματίσει επιτελικό ρόλο… ως μια φυσική πύλη», που «μπορεί να αναδειχθεί σε έναν ενεργειακό κόμβο, με τον αγωγό TAP, με τον προτεινόμενο αγωγό IGB2 και με τον επίσης προτεινόμενο τερματικό σταθμό Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) στην Αλεξανδρούπολη». Ιδιαίτερα για την Αλεξανδρούπολη προβλέπει τη περαιτέρω ανάπτυξη του ρόλου της (τον χαρακτηρίζει «καταλύτη») ως «σημείου σύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, των παγκόσμιων αγορών, της Μαύρης Θάλασσας, ολόκληρης της ευρύτερης περιοχής»3. Προς επίρρωση των παραπάνω, τονίζει πως ήδη η «Cheniere» (αεριοποίηση υγροποιημένου φυσικού αερίου) και η «General Electric» (αιολικά πάρκα) είναι έτοιμες να ξεκινήσουν την επένδυση.
Ωστόσο, με κυνισμό παραδέχθηκε πως «τα επιχειρηματικά σχέδια και ο έλεγχος των δρόμων μεταφοράς εμπορευμάτων και Ενέργειας πάνε χέρι- χέρι με τα ευρύτερα σχέδια των ΗΠΑ στην περιοχή». Σχέδια που «ξαναζεσταίνουν» σχετικές διεργασίες της ένταξης των Δ. Βαλκανίων σε ΕΕ και ΝΑΤΟ. Και σημείωσε χαρακτηριστικά πως «αυτή είναι η ενεργειακή διάσταση. Υπάρχει επίσης μεγάλη γεωπολιτική διάσταση»… Αναφερόμενος στο TAP, δηλώνει ενθουσιασμένος για αυτό που συμβαίνει ήδη και που αφορά τη μεταφορά μη ρωσικού φυσικού αερίου, με σημαντικό δυναμικό, και στόχο να «ξεκλειδώσει» την ενεργειακή διαφοροποίηση στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, «οι οποίες εξακολουθούν να εξαρτώνται κατά 100% από την “Gazprom”, με ό,τι συνέπειες αυτή η εξάρτηση συνεπάγεται». Η Ελλάδα (δυστυχώς) προγραμματίζεται να διαδραματίσει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε αυτές τις «διαστάσεις». Μιλώντας ο Πάιατ, στα 70 χρόνια από το Σχέδιο Μάρσαλ και την προβολή του στις σημερινές συνθήκες, θεωρεί πως οι στόχοι της ελληνικής αστικής τάξης για αναβάθμιση του γεωπολιτικού της ρόλου «κινούνται στις ίδιες ράγες με τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ στην περιοχή». Όπως δείχνουν τα πράγματα μάλλον ο Πάιατ δεν θα χρειαστείνα κοπιάσει ιδιαίτερα. Η ελληνική πλευρά, η σημερινή κυβέρνηση – αλλά και όποια αστική κυβέρνηση και να ήταν – δείχνει μεγάλη προθυμία. Ίσως γιατί βλέπει μόνο τις ράγες αλλά όχι το τρένο.
Η τετραμερής Υπουργική Συνάντηση Ελλάδας, Αλβανίας, Βουλγαρίας, πΓΔΜ, που έγινε στη Θεσσαλονίκη σχεδόν ταυτόχρονα με την επίσκεψη Πάιατ, είχε στο επίκεντρο της ενεργειακούς και άλλους σχεδιασμούς των ΗΠΑ στα Βαλκάνια καθώς και τον ρόλο των κρατών της περιοχής στην υλοποίησή τους. «Ήταν ωφέλιμη για όλους μας» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Κοτζιάς, γιατί «συζητάμε με μεγάλη ειλικρίνεια το τι σκεφτόμαστε για το μέλλον, για την οικοδόμηση σημαντικών συνεργασιών σε όλη την περιοχή». Όσο για τα ζητήματα που έχουνε μείνει ανοιχτά από το παρελθόν ή δημιουργήθηκαν στην πορεία της ιστορίας: «Υπάρχουν θετικά μηνύματα. Τους επόμενους μήνες θα έχουμε θετικά αποτελέσματα» δήλωσε ο ΥΠΕΞ της πΓΔΜ. Είναι γεγονός πως οι ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα πιέζουν σε μια τέτοια κατεύθυνση.
Στο ερώτημα «πώς αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ την αυξανόμενη ρωσική και κινέζικη επιρροή στην περιοχή της Βόρειας Ελλάδας», ο Αμερικανός πρέσβης έβαλε για άλλη μια φορά ζητήματα «διαφάνειας» στις δραστηριότητές τους, σε αντίθεση με τις αμερικανικές εταιρείες που τις διακρίνει «απόλυτη διαφάνεια» σχετικά από πού προέρχονται τα χρήματα!
Τα Βαλκάνια δεν έπαψαν ούτε στιγμή να αποτελούν πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ της Ρωσίας και «Δύσης» (ΝΑΤΟ – Ε.Ε.), σε μια σειρά γεωπολιτικών θεμάτων της ευρύτερης περιοχής. Σήμερα, ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ένα νέο «ανακάτεμα της τράπουλας», με πρωτοβουλίες των ΗΠΑ και με προγεφύρωμα τη χώρα μας. Ενώ οι ρωσικές μνήμες παραμένουν ακόμα οδυνηρές από τον κατακερματισμό της Γιουγκοσλαβίας, η άλλη πλευρά, οι δυτικοί ιμπεριαλιστές, αντιμετωπίζει ένα διπλό πρόβλημα: από τη μια να σταθεροποιήσουν μια κατακερματισμένη περιοχή (που οι ίδιοι προκάλεσαν για να την αποσπάσουν από την επιρροή της Ρωσίας), και από την άλλη να εμποδίζουν τη ρωσική επιρροή που δείχνει να επανακάμπτει στη περιοχή.
Οι δεσμοί της Σερβίας (αν και βρίσκεται στο επίκεντρο γεωπολιτικών ζυμώσεων) με τη Ρωσία παραμένουν αυτή τη στιγμή ισχυροί (ειδικά μετά το σχέδιο στρατιωτικών ασκήσεων «Slavic Brotherhood 2016»). Επίσης, η Ρωσία σήμερα βρίσκει έναν ακόμη σύμμαχο στο πρόσωπο του νεοεκλεγέντα Προέδρου της Βουλγαρίας Radev. Η εκλογή αυτή έρχεται να σηματοδοτήσει ενδεχόμενα και την απαρχή μιας νέας εποχής για τη βελτίωση και ενδυνάμωση των ρωσο-βουλγαρικών σχέσεων, μετά από μια μεγάλη περίοδο ύφεσης. Χαρακτηριστικά, το 2013 η Βουλγαρία είχε ακυρώσει τα σχέδια για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού NPP στο Μπέλενε τον οποίο θα κατασκεύαζε η ρωσική Rosatom. Λίγο αργότερα, υπό την πίεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Βουλγαρία θα «πάγωνε» τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream με τη ρωσική Gazprom. Ωστόσο το κρίσιμο ερώτημα αφορά το πώς θα καταφέρει να ισορροπήσει η νέα κυβέρνηση τη μέχρι τώρα πρόσδεση της χώρας στη «Δύση», με τις όποιες δυνατότητες διαφαίνονται στις σχέσεις της με τη Ρωσία.
Ακόμα και αν χαρακτηρίζεται «χαμηλής ισχύος», η σημερινή προσπάθεια της Ρωσίας να ανακτήσει μέρος ή το όλο της παλαιότερης επιρροής στα Βαλκάνια (ιστορικοί, πολιτιστικοί, κλπ λόγοι), δεν σημαίνει πως δεν θα επιδιώξει στο άμεσο μέλλον να κάνει χρήση «μεγαλύτερης ισχύος» (όπως σε γεωργία, Ουκρανία, Συρία), για να αποτρέψει μεγαλύτερη «προέλαση» της Δύσης (ΕΕ-ΝΑΤΟ). Ο ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός όπως διαμορφώνεται σήμερα παγκόσμια δείχνει ότι η περιοχή των Βαλκανίων παραμένει σε υψηλά επίπεδα κινδύνων για τους λαούς της περιοχής. Ανταγωνισμός που οδηγεί και τη χώρα μας σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια (ή ράγες, που λέει ο Πάιατ), μια και η λογική της εμπλοκής, στην προοπτική κάποιων δήθεν ωφελημάτων για την αστική τάξη, είναι δεδομένη για όλες τις αστικές κυβερνήσεις
Η μεγάλη κινητικότητα των ΗΠΑ και ειδικότερα του πρέσβη Πάιατ, στη χώρα μας προδικάζουν δυσοίωνο μέλλον, όπως και οι φράσεις από παλαιότερη συνέντευξή του: «Κοιτώντας 5 – 10 χρόνια μπροστά, η Ελλάδα θα παραμείνει ένα ισχυρό μέλος του ΝΑΤΟ και μια δημοκρατία[…] Στον περίγυρο της Ελλάδας, πολλά πράγματα θα είναι λιγότερο προβλέψιμα»! Αλλά «Η Ελλάδα θα πλεύσει σε ήρεμα νερά για περίπου δύο χρόνια»! Μετά;
ΣΗΜ:
Χ.Β
