Η ταχεία επέλαση των στρατιωτικών δυνάμεων των τζιχαντιστών της ακραίας σουνιτικής οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε» (από εδώ και πέρα ΙΚΙΛ) προς την πρωτεύουσα Βαγδάτη, έφερε με ορμητικό τροπο στο προσκήνιο των παγκόσμιων εξελίξεων, και για μια ακόμη φορά, το Ιράκ και ευρύτερα τη Μέση Ανατολή.
Η γέννηση και η άνδρωση του ΙΚΙΛ
Κατ΄αρχήν ας δώσουμε κάποια βασικά στοιχεία όσον αφορά τις εξελίξεις αυτές. Το ΙΚΙΛ είναι οργάνωση που κάνει αισθητή την παρουσία της πρώτη φορά ως «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ», όταν ήταν ορατά πια τα πρώτα σημάδια υποχώρησης, αποδιοργάνωσης και εκφυλισμού της ηρωικής ιρακινής αντίστασης. Συγκροτείται από τον γνωστό Ζαρκάουι σαν την «Αλ Κάιντα» στο Ιράκ και όταν αυτός σκοτώνεται, η οργάνωση πέφτει σε μαρασμό. Η οργάνωση ανασυγκροτείται, τροφοδοτούμενη από Σύρους ισλαμιστές όταν αρχίζει η ένοπλη αντιπαράθεση στη Συρία, και με την ισχυρή οικονομική στήριξη της Σαουδικής Αραβίας κατά κύριο λόγο (στην χρηματοδότησή της συμμετέχει το Κατάρ αλλά και η Τουρκία) που την τροφοδοτεί συνεχώς και με μισθοφόρους. Αρχίζουν να δρουν και στη συριακή επικράτεια και εκεί συνεργάζονται με την Αλ Νούσρα, την Αλ Κάιντα της Συρίας, ενάντια στο καθεστώς Άσαντ. Ταυτόχρονα και πάντα μιλώντας για τη Συρία, έρχονται σε αντιπαράθεση τόσο με τους Κούρδους της Συρίας όσο και με την άλλη σημαντική δύναμη των αντικαθεστωτικών και η οποία ελέγχεται από τους δυτικούς, τον «Ελεύθερο Συριακό Στρατό». Προβαίνουν μαζί με την Αλ Νούσρα σε πρωτοφανείς αγριότητες, ενώ το ότι δρουν ανεξέλεγκτα αποτελεί και έναν ακόμη ισχυρό λόγο του «σκεπτικισμού» των ΗΠΑ όσον αφορά την τακτική τους στο συριακό ζήτημα και ειδικότερα στα ερωτηματικά που είχαν για αυτό που και οι ίδιες ονόμαζαν (και προωθούσαν), δηλαδή την μετά –Άσαντ «εποχή». Από την άνοιξη του 2013 εμφανίζονται τα σύννεφα στις σχέσεις των δύο οργανώσεων, αποτέλεσμα της θέλησης του Ριάντ και του ελεγχόμενου από αυτήν ηγέτη του «Ισλαμικού κράτους στο Ιράκ», να ελέγξει πλήρως την αντικαθεστωτική δράση των ένοπλων ακραίων ισλαμιστών και να τη χρησιμοποιήσει για να προωθηθούν οι περιφερειακές φιλοδοξίες της Σαουδικής Αραβίας σε μια περιοχή που περιλαμβάνει το Λίβανο, τη Συρία και το Ιράκ. Έτσι, χωρίς καμιά συννενόηση με την Αλ Νούσρα, ανακοινώνει την συγχώνευσή της με το «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ» σε μια νέα οργάνωση, το «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε». Η Αλ Νούσρα, που έχει άμεση σχέση με την ηγεσία της Αλ Κάιντα, αρνείται να υποταχθεί. Από τότε έχει ξεσπάσει εμφύλιος αναμεταξύ τους, με το ΙΚΙΛ να φαίνεται πως κερδίζει, με την αθρόα στήριξη σε μαχητές και χρήματα από την Σαουδική Αραβία, την μάχη έναντι της Αλ Νούσρα.
Οι εξελίξεις του τελευταίου οχτάμηνου, δηλαδή η πίεση που νιώθουν όλες οι ένοπλες αντικαθεστωτικές δυνάμεις από τις νίκες των κυβερνητικών στρατευμάτων στη Συρία, ίσως παράλληλα και μια εκτίμηση των δυνατοτήτων που ανοίγονται στο Ιράκ, οδηγούν την ηγεσία του ΙΚΙΛ στη μετατόπιση της στρατιωτικής δράσης του στο ιρακινό έδαφος. Εδώ να επισημάνουμε πως οι απανωτές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και παρεμβάσεις και τα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί έχουν σαν αποτέλεσμα μια «ρευστοποίηση» (περισσότερο ή λιγότερο) όλων των συνοριακών γραμμών μεταξύ των κρατών της περιοχής, με πιο χαρακτηριστικό αυτό των συνόρων μεταξύ Συρίας και Ιράκ, που επί της ουσίας και για πάνω από δύο χρόνια έχουν de facto καταργηθεί. Έτσι δινόταν η δυνατότητα σε ένοπλες οργανώσεις όπως το ΙΚΙΛ που επιδίδονταν σε ανταρτοπόλεμο να επεκτείνονται και να αναδιπλώνονται στα όρια μιας πολύ μεγάλη περιοχής.
Αυτή τώρα η, μέχρι στιγμής, σαρωτική επέλαση των μαχητών του ΙΚΙΛ στο Ιράκ, που είχε σαν αποτέλεσμα να έχει καταληφθεί η Μοσούλη, η δέυτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ, και τα στρατεύματα του ΙΚΙΛ να έχουν καταλάβει ένα σημαντικό μέρος του βορειοδυτικού και δυτικού Ιράκ και να βρίσκονται εξήντα χιλιόμετρα έξω από την Βαγδάτη, μπορεί να ερμηνευτεί μόνο αν παρθούν υπόψη ορισμένα πράγματα από την πρόσφατη – αιματοβαμμένη- ιστορία του Ιράκ. Διότι πχ πώς να εξηγήσεις το γεγονός πως δέκα με είκοσι χιλιάδες μαχητές του ΙΚΙΛ προελαύνουν και τρέπουν εως τώρα σε φυγή στρατό (στον κυβερνητικό στρατό του Ιράκ αναφερόμαστε) που αριθμεί περίπου εννιακόσιες χιλιάδες στρατιώτες εκπαιδευμένους από τους αμερικανούς και εξοπλισμένους από την κορφή έως τα νύχια, χωρίς μια αναγκαστική ματιά στο πρόσφατο παρελθόν;
Σύντομη αναφορά σε μια καθημαγμένη χώρα
Η εισβολή και η κατοχή του Ιράκ το 2003, που ακολουθεί της αντίστοιχης στο Αφγανιστάν, σηματοδοτεί μια νέα τραγική σελίδα στην ιστορία αυτή της χώρας. Η οποία έχει ζήσει ακόμα μία επέμβαση (1991- ο λεγόμενος «πρώτος πόλεμος του Κόλπου»), που πέρα από ερείπια, νεκρούς και τραυματίες, δημιουργεί ένα καθεστώς μιας χώρας υπό επιτήρηση (ζώνη απαγόρευσης πτήσεων) η οποία ταυτόχρονα υφίσταται πλήθος οικονομικών κυρώσεων που γονατίζουν την οικονομία της. Μάλιστα να θυμίσουμε πως αυτή η επέμβαση του 1991 γίνεται ενώ το Ιράκ δεν έχει ακόμα επουλώσει τις πληγές που άφησε στο ίδιο, όπως και στο Ιράν, ο αναμεταξύ τους πόλεμος που διήρκησε οχτώ ολόκληρα χρόνια τη δεκαετία του 1980. Βλέπετε, μετά την ιρανική επανάσταση του 1979 που ανατρέπει το αμερικανοστήρικτο καθεστώς και εγκαθιδρύει (μετά την επικράτηση των ισλαμιστών στο εσωτερικό των δυνάμεων της επανάστασης) ισλαμική δημοκρατία, ο Σαντάμ Χουσείν σαν επικεφαλής του Ιράκ αποτελούσε τον «σοβαρό ηγέτη» που προωθούσε όλους τους βασικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ. Δεν είχε μετατραπεί ακόμα, και πάλι για τις αμερικανικές ανάγκες, σε «αιμοσταγή δικτάτορα» που έπρεπε να ανατραπεί.
Η εισβολή και κατοχή του Ιράκ, το 2003, επεκτείνει σοβαρά την οικονομική και κοινωνική κατάπτωση του ιρακινού λαού. Μόνη ελπίδα ορθώνεται «σ’ εκείνες τις μέρες» η ηρωική πάλη της ιρακινής αντίστασης, που κάτω από το βάρος των εσωτερικών της συσχετισμών, αποδυναμώνεται και εκφυλίζεται, αφού πρώτα καταφέρει να μπλοκάρει την μεγαλύτερη πολεμική μηχανή του κόσμου. Ταυτόχρονα, πλάι στα ορφανά, τους σακατεμένους, τους φτωχούς και τους εξαθλιωμένους, στους χιλιάδες που πεθαίνουν από τις λευχαιμίες και τους κάθε είδους καρκίνους που θερίζουν τον ιρακινό λαό (λόγω των αμερικανικών βομβών και σφαιρών φτιαγμένων από ραδιενεργά βαριά μέταλλα), αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια μια σειρά αντιδραστικές εξελίξεις. Εξελίξεις που έχει πριμοδοτήσει με την πολιτική της η ιμπεριαλιστική επέμβαση των ΗΠΑ και των «προθύμων» και σε μια πορεία και οι αντιθέσεις-ανταγωνισμοί περιφερειακών δυνάμεων. Εξελίξεις που αφορούν την αναζωπύρωση αντιθέσεων μέσα στον ιρακινό λαό και οι οποίες καλύπτονται πίσω από την αντίθεση των δύο βασικών θρησκευτικών ισλαμικών δογμάτων: το σουνιτικό και το σιιτικό δόγμα. Εξάλλου οι ΗΠΑ, πριν ακόμα και για την προετοιμασία του εδάφους της επέμβασης, αναφέρονταν ολοένα και πιο συχνά στην καταπίεση που ζει η σιιτική πλειοψηφία του ιρακινού λαού από τον σουνίτη Σαντάμ, όταν ήταν γνωστό πως το Ιράκ (όπως και η Συρία) είχε σ’ αυτό το πεδίο να επιδείξει πολιτικές σχετικής ανοχής μιας και αποτελούσε μαζί με τη Συρία τα μόνα κοσμικά κράτη στην περιοχή. Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν και αναμοχλεύουν αυτό το ζήτημα, όπως και την εθνική καταπίεση των Κούρδων του Ιράκ, για να διαμορφώσουν ντόπια στηρίγματα της επέμβασής τους. Με την κατοχή κατασκευάζουν μια κυβέρνηση, ένα καθεστώς ανδρείκελων, πατώντας και ποντάροντας πάλι στο ίδια ζητήματα (σιίτες- σουνίτες, κουρδικό). Η αποδυνάμωση της ιρακινής αντίστασης δημιουργεί ένα ακόμα πιο ευάλωτο στις παρεμβάσεις ιμπεριαλιστών και περιφερειακών δυνάμεων έδαφος.
Η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων (που πάντως διατηρούν κάποια σημεία ελέγχου στην ιρακινή επικράτεια) αφήνει να φανεί το μέγεθος της καταστροφής και της διάλυσης που έχει συντελεστεί και συνεχίζεται στην καθημαγμένη αυτή χώρα. Η ανεργία φτάνει στο 70%, ο λαός υφίσταται σκληρή καταπίεση από το καθεστώς, τα κυβερνητικά στρατεύματα, εκπαιδευμένα από τους αμερικανούς, με τη συμπεριφορά τους κρατούν άσβεστο το μίσος των απλών ανθρώπων για τους συνεργάτες των καταχτητών. Στα βόρεια ο αντιδραστικός και εκπρόσωπος φεουδαρχικών δυνάμεων Μπαρζανί στήνει με τις ευλογίες των ΗΠΑ το αυτόνομο κράτος του Ιρακινού Κουρδιστάν σε αντάλλαγμα της συμβολής του στην αμερικανική εισβολή. Στην υπόλοιπη χώρα ολοένα και περισσότερο αναπτύσσεται η αντίθεση σιιτών – σουνιτών. Ο πόλεμος στη Συρία δίνει μια νέα ώθηση στις αντιπαραθέσεις και ειδικότερα αναβαθμίζει, μέσα στα πλαίσια πάντα του ανταγωνισμού των ιμπεριαλιστών που μαίνεται στην περιοχή, τις κόντρες των δύο βασικών περιφερειακών δυνάμεων, δηλαδή του Ιράν και τη Σαουδικής Αραβίας (από κοντά και η Τουρκία) που «παίζουν» με το δίπολο σιίτες- σουνίτες.
Οι σημερινές εξελίξεις
Έτσι, φτάσαμε στο σήμερα που με προεξάχουσα αιτία την εγκληματική πολιτική των ιμπεριαλιστών με πρώτους τις ΗΠΑ, σε συνδυασμό με τον ανταγωνισμό των περιφερειακών δυνάμεων στην περιοχή και τη βάρβαρη πολιτική του καθεστώτος Μαλίκι, και θρυαλίδα το «συριακό» ζήτημα, έχει αναδυθεί στο ιστορικό προσκήνιο ό, τι πιο οπισθοδρομικό από ιστορικής άποψης.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, το ΙΚΙΛ, δρά σε ένα σημαντικο τμήμα της ανατολικής Συρίας, ελέγχοντας τις επαρχίες της Ράκα και της Ντείρ ελ Ζορ. Έχει επιδοθεί, σε ένα όργιο σφαγών και εκτελέσεων οπαδών του αντιπαλου δόγματος στις περιοχές που καταχτά αλλά και αιχμαλώτων του κυβερνητικού στρατού. Παράλληλα προσπαθεί με επιτυχία έως τώρα να συμπληρώσει την χρηματοδότησή του από την Σαουδική Αραβία με «πηγές» εκ των έσω, ώστε να καλύψει τόσο τις ανάγκες των μισθοφορικών του τμημάτων (σημειωτέον, οι μισοί από τους δέκα χιλιάδες μαχητές του ΙΚΙΛ είναι σαουδάραβες τζιχαντιστές) όσο και τις ανάγκες σε στρατιωτικό εξοπλισμό. Μόνο από την πετρελαιοπηγή της Ράκα έχει ημερήσια έσοδα 3,1 εκατομμυρίων δολαρίων, και προσθέστε σ΄αυτό το ποσό άλλο μισό εκατομύριο από τις πετρελαιοπηγές της Ζάμλα και του Κούνικο καθώς και την εκμετάλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη Τζάφρα. Αυτές οι πηγές χρήματος μαζί με τα λάφυρα από τις λεηλασίες στις οποίες επιδίδονταν άρχισαν να δημιουργούν μια ολοένα και μεγαλύτερη και προπαντός αυτοδύναμη οικονομική βάση στήριξης. Σήμερα όπως προαναφέραμε, το ΙΚΙΛ έχει επεκτείνει την περιοχή δράσης του μετά την επέλαση των τελευταίων ημερών σε ένα μεγάλο μέρος της βορειοδυτικής και δυτικής Συρίας έχοντας πια στην κατοχή του και άλλες πετρελαιοπηγές με πιο γνωστές αυτές της Μοσούλης. Το ΙΚΙΛ σε αρκετές περιπτώσεις συναντά την συμπάθεια τμημάτων του σουνίτικου πληθυσμού που είναι οργισμένοι από τις πολιτικές εξαθλίωσης και αποκλεισμού που βιώνουν, δημιουργώντας έτσι μια ισχυρή βάση εναντίωσης στον σιίτη πρωθυπουργό Αλ Μαλίκι. Μάλιστα κάποιες πληροφορίες σε έντυπα ΜΜΕ αναφέρουν πως τμήμα της ηγεσίας του ΙΚΙΛ που προέρχεται από τις τάξεις του στρατού του Σαντάμ και ευρύτερα το Μπάαθ, που κρατούν τον έλεγχο της πόλης Τικρίτ, προπαθούν να διαψεύσουν στην πράξη την εικόνα του φανατικού ισλαμιστή αφήνοντας να λειτουργούν κοινωνικές υπηρεσίες αλλά και καπνοπωλεία, κομμωτήρια κ.ά. που αποτελούν κόκκινο πανί για τους φονταμενταλιστές.
Αυτή τη στιγμή, φαίνεται πως τόσο οι αμερικάνοι όσο και περιφερειακές δυνάμεις όπως το Ιράν έχουν επιταχύνει τις κινήσεις για την αντιμετώπιση του ΙΚΙΛ. Οι αμερικάνοι έχουν στείλει ήδη στον περσικό κόλπο το αεροπλανοφόρο «Τζωρτζ Μπους» και το ελικοπτεροφόρο «Mesa Verde». Ο Ομπάμα ενώ αποκλείει κάθε σκέψη για επέμβαση, παρακινδυνευμένη έτσι κι αλλιώς από κάθε άποψη αυτή τη στιγμή, δεν απέκλεισε αεροπορικούς βομβαρδισμούς και μάλιστα εκτεταμένους. Ώστε να δώσει τη δυνατότητα αναδιοργάνωσης στα στρατεύματα του πρωθυπουργού Μαλίκι. Παράλληλα και τη βάση των αμοιβαίων συμφερόντων, υπάρχει μια σχεδόν φανερή προσπάθεια συννενόησης των ΗΠΑ με το Ιράν.
Η ιρανική ηγεσία ήδη φαίνεται πως ενισχύει τις τάξεις του ιρακινού στρατού με αξιωματικούς της όπως και στέλνει επίλεκτα τμήματα του στρατού της να βοηθήσουν τον κυβερνητικό στρατό. Πρέπει να είναι αποτέλεσμα και της δικής της πίεσης, η προσπάθεια των τελευταίων ημερών, να συγκροτηθούν σιιτικές πολιτοφυλακές που να αναλάβουν δράση, αντικαθιστώντας τμήματα του στρατού που αρνούνται να πολεμήσουν (μην ξεχνάμε πως στον στρατό υπάρχουν και σουνίτες- αυτό ίσως εξηγεί εν μέρει την παθητικότητα που επέδειξαν τμήματα του στρατού απέναντι στην επέλαση του ΙΚΙΛ). Το Ιράν δε διστάζει να συνεργαστεί με τον … «Μεγάλο Σατανά», διότι κατανοεί καλύτερα από τον καθένα πως εάν αφεθούν τα πράγματα να εξελιχθούν όπως μέχρι σήμερα στο Ιράκ, αυτό θα αποτελεί μια ήττα και για το ίδιο.
Συγκεχυμένη είναι η στάση της Σαουδικής Αραβίας. Τα τελευταία εικοσιτετράωρα η σαουδαραβική ηγεσία δείχνει ενοχλημένη από τις κινήσεις του ΙΚΙΛ. Δύο είναι τα πιθανά ενδεχόμενα: ή διαβλέπει προσπάθειες αυτονόμησης του ΙΚΙΛ από την επιρροή της ή έχει στριμωχτεί από τις ΗΠΑ να κινηθεί σε ένα συμμάζεμά τους (ή και τα δύο). Το αναφέρουμε αυτό, διότι η Σαουδική Αραβία έχει κάθε λόγο να είναι ευχαριστημένη που «σπάει» επιτέλους το «σιιτικό συνεχές» Λίβανος (Χεζμπολάχ)- Συρία (Άσαντ) – Ιράκ (Μαλίκι) – Ιράν, οπότε και δημιουργούνται ισχυρές προυποθέσεις για μια αναβάθμιση των περιφερειακών της δυνατοτήτων μέσω της εκμετάλλευσης του σουνιτικού στοιχείου. Δεν αποτελεί εξάλλου μυστικό οτι η ίδια βρίσκεται πίσω από την δημιουργία του κλώνου του ΙΚΙΛ στο Λίβανο, που άρχισε να βάζει τυφλές βόμβες σε σιιτικές γειτονιές της Τρίπολης, ενώ η ίδια άνδρωσε με χρήματα και μαχητές την αντικαθεστωτική δράση της ΙΚΙΛ στη Συρία.
«Το Ιράκ δεν θα ξαναγίνει όπως ήταν πριν την κατάληψη της Μοσούλης από το ΙΚΙΛ» δήλωσε την περασμένη Τρίτη ο πρωθυπουργός του Ιρακινού Κουρδιστάν Μπαρτζανί, υπογραμμίζοντας με αυτό τον τρόπο την επιλογή του να μην πάρει το μέρος του κυβερνητικού στρατού στην εξελισσόμενη σύγκρουση. Δεν γνωρίζουμε, με δεδομένες τις αμερικανικές πιέσεις που θα είναι ισχυρές, πόσο θα κρατήσει τον … λόγο του ο Μπαρτζανί. Τα λόγια του όμως που συπληρώθηκαν με αναφορές στην πολιτική αποκλεισμών του Μαλίκι δίνουν ένα μέτρο της διάλυσης στην οποία έχει περιέλθει το άλλοτε ισχυρό, για τα δεδομένα της περιοχής, κράτος του Ιράκ, αλλά και της αμοιβαίας καχυποψίας που έχει εγκαθιδρυθεί μεταξύ των εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων που το απαρτίζουν.
Εκτός ίσως από αυτό που υπονοούν τα λόγια του Μπαρτζανί και που παραθέτουμε πιο πάνω, μάλλον κάθε πρόβλεψη για το μέλλον του Ιράκ φαντάζει και είναι παρακινδυνευμένη. Ωστόσο, οφείλουμε να υπογραμίσουμε ισχυρά πως δεν γίνεται να επιλύσουν το πρόβλημα αυτοί που το δημιούργησαν. Δεν γίνεται δηλαδή οι ιμπεριαλιστές, που ιστορικά και πολιτικά η παρουσία τους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής εξέθρεψε και εξακολουθεί να εκθρέφει τα απολυταρχικά καθεστώτα και τις κάθε είδους μισοαστικές μισοφεουδαρχικές αντιδραστικές ηγεσίες, που είναι οι γεννήτορες αυτών των καταστάσεων, να είναι αυτοί που θα τις επιλύσουν προς όφελος των λαών.
Τ.Σ.
