Σχεδόν σίγουρο για το αποτέλεσμά του, το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν, που πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου, στην αυτόνομη κουρδική περιοχή στο Βόρειο Ιράκ αλλά και έξω από τα επίσημα όριά της, σε γειτονικές επαρχίες, συγκέντρωσε τη διεθνή προσοχή, ακριβώς γιατί έγινε. Παρά τις πιέσεις και απειλές από το τρίγωνο Άγκυρα-Βαγδάτη και Τεχεράνη και την αποδοκιμασία (διαφορετικής έντασης) από ΗΠΑ, ΕΕ και Ρωσία, η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν και ο Μπαρζανί έστησαν τις κάλπες για να ψηφίσουν λίγο περισσότεροι από τρία εκατομμύρια, κυρίως Κούρδοι ψηφοφόροι. Από αυτούς, το 92,73%, σύμφωνα με την ανακοίνωση των επίσημων τοπικών αρχών, ψήφισαν θετικά στο ερώτημα «Επιθυμείτε η περιφέρεια του Κουρδιστάν και οι κουρδικές περιοχές εκτός αυτής να γίνουν ένα ανεξάρτητο κράτος;». Το δημοψήφισμα διεξήχθη στις τέσσερις επίσημες περιφέρειες (κυβερνεία) που απαρτίζουν την αυτόνομη περιοχή αλλά και στο κυβερνείο του Κιρκούκ και σε τμήματα των ιρακινών επαρχιών Νινευή, Ντιγιάλα και Σαλαντίν Η συμμετοχή, πάντα σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, έφτασε στο 72% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων ενώ το αποτέλεσμα -όπως είχαν ξεκαθαρίσει εξαρχής οι διοργανωτές- δεν έχει νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα αλλά είναι συμβουλευτικό.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Κούρδοι του Ιράκ ψηφίζουν για την ανεξαρτησία τους. Τον Ιανουάριο του 2005 και πάλι με ποσοστό που πλησίασε το 99%, είχαν ταχθεί ενάντια σε μια απλή αυτονόμηση στα πλαίσια μιας Ιρακινής ομόσπονδης δομής αλλά και τότε το δημοψήφισμα ήταν άτυπο. Φυσικά από εκείνη την περίοδο, πολλά πράγματα άλλαξαν τόσο στο Ιράκ όσο και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Ακριβώς γι’ αυτό, το δημοψήφισμα προξένησε αυτή τη φορά ισχυρές αντιδράσεις, μέρος μόνο των οποίων έχουν εκδηλωθεί αυτές τις πρώτες ημέρες μετά την πραγματοποίησή του. Η Τουρκία πρωταγωνίστησε στις προσπάθειες αποτροπής του δημοψηφίσματος ενώ είναι αυτή που διατηρούσε μέχρι τώρα πολύχρονες καλές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με τη διοίκηση στο Ερμπίλ και τον Μπαρζανί. Ως αντιστάθμισμα για την αντιμετώπιση του εσωτερικού κουρδικού ζητήματος αλλά και ως μοχλός παρέμβασης στις ενδο-ιρακινές εξελίξεις.
Ο τούρκικος στρατός μπήκε σε κατάσταση συναγερμού στη συνοριακή γραμμή και ξεκίνησε κοινές ασκήσεις με ιρακινά στρατιωτικά τμήματα ενώ παράλληλα άνοιξαν δίαυλοι επικοινωνίας και συντονισμού με την Τεχεράνη και την ιρανική στρατιωτική ηγεσία. Ο Ερντογάν απείλησε με οικονομικά αντίποινα και διακοπή της ροής του πετρελαίου από το Κιρκούκ προς τον τερματικό σταθμό στο Τσειχάν ενώ μίλησε για τους νέους Λώρενς της Αραβίας. Μια ευθεία βολή στους Δυτικούς και κυρίως τους Αμερικανούς, που έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν ως τα σήμερα το κουρδικό χαρτί τόσο στο Ιράκ και περισσότερο στην Συρία, στην αναμέτρησή τους με τους σουνίτες του λεγόμενου Ισλαμικού Χαλιφάτου αλλά και ως μελλοντικό αντίπαλο-ανάχωμα στην επιρροή της Τεχεράνης. Την ίδια στιγμή, σε μια εκπληκτική για τις παραδοσιακές μεσανατολικές αντιθέσεις κοινή πρωτοβουλία, η Αίγυπτος, ο Λίβανος, το Κατάρ και η Τουρκία ανακοίνωσαν τη διακοπή των διεθνών πτήσεων των εταιριών τους από και προς το αεροδρόμιο του Ερμπίλ, σύμφωνα με την επιθυμία της ιρακινής κυβέρνησης. Η τελευταία έδωσε τελεσίγραφο με το οποίο ζήτησε να αναλάβει τον έλεγχο των συνοριακών διόδων και των αεροδρομίων στην αυτόνομη κουρδική περιοχή ενώ στο ιρακινό κοινοβούλιο πληθαίνουν οι φωνές που ζητάνε ανάληψη ενεργότερης δράσης. Πιο προσεκτική και λιγότερο κραυγαλέα ήταν η αντίδραση της Τεχεράνης, η οποία είδε τους Κούρδους που ζούνε στα βορειοδυτικά της χώρας να πανηγυρίζουν μαζικά στους δρόμους. Ουάσιγκτον, Μόσχα, Βερολίνο και άλλες δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες τάχθηκαν με επίσημες ανακοινώσεις ενάντια στο δημοψήφισμα και δήλωσαν πως δεν αναγνωρίζουν το αποτέλεσμα, δίχως όμως να προχωράνε σε κυρώσεις η άλλου τύπου κινήσεις.
Είναι γνωστό πως οι δυτικοί ιμπεριαλιστές αλλά και η Ρωσία, με διαφορετικούς στρατηγικούς και οικονομικούς σκοπούς, όλα αυτά τα χρόνια, ενίσχυσαν τις σχέσεις τους με το Ερμπίλ και το καθεστώς Μπαρζανί. Ιδιαίτερα οι Αμερικανοί, από τον καιρό του πρώτου πολέμου στον Περσικό Κόλπο, δημιούργησαν ένα δίχτυ προστασίας των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ, με στόχο την αποδυνάμωση του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσείν. Στη συνέχεια,ακολούθησαν οικονομικές και στρατιωτικές συμφωνίες, παροχή στρατιωτικού εξοπλισμού και αποστολή εκπαιδευτών για την μετατροπή των ανταρτών Πεσμεργκά σε τακτικό στρατό συμβατό με τα αμερικάνικα πρότυπα. Ακολούθησαν και οι άλλες δυτικές δυνάμεις ενώ η στρατιωτική βοήθεια αναβαθμίστηκε, αφότου το Ισλαμικό Κράτος κατάφερε να διώξει τον Ιρακινό στρατό από τη Μοσούλη, το Κιρκούκ και άλλες ιρακινές πόλεις στον Βορρά. Μπροστά στον κίνδυνο, οι Κούρδοι αναδείχθηκαν στη μόνη αξιόπιστη και συγκροτημένη δύναμη που ήταν διατεθειμένη να πολεμήσει σκληρά ενάντια στους σουνίτες τζιχαντιστές και γι’ αυτό δέχθηκαν μεγάλη υλική υποστήριξη. Είναι χαρακτηριστική η αποκάλυψη που έκανε η Ντόιτσε Βελλε προχθές. Μόλις στις 19 Σεπτεμβρίου, λίγες ημέρες πριν το δημοψήφισμα, η Γερμανία, στα πλαίσια ενός προγράμματος εξοπλισμού των Πεσμεργκά, παρέδωσε ένα φορτίο όπλων μεταξύ αυτών και αντιαρματικά Μίλαν. Όπως χαρακτηριστικά έγραφε ανταπόκριση από το Βερολίνο: «Γύρω στους 140 Γερμανούς στρατιώτες είναι σταθμευμένοι κοντά στην κουρδική πόλη Ερμπίλ και εκπαιδεύουν τους μαχητές Πεσμεργκά. Τους έχει δε προμηθεύσει με ειδικά αντιαρματικά που έχουν αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους. Ειδικότερα, τα αντιαρματικά Μίλαν έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά ακόμα και εναντίον επιθέσεων αυτοκτονίας, έτσι ώστε αρκετοί Κούρδοι δίνουν το όνομα αυτό στα παιδιά τους».
Ανεξάρτητα σε ποιο βαθμό αποτελεί συνείδηση για την κουρδική ηγεσία, για την οποία ακόμη και οι ίδιοι οι Κούρδοι του Ιράκ και ειδικά η νεολαία δεν τρέφουν ιδιαίτερη εκτίμηση, η πρωτοβουλία του δημοψηφίσματος έβαλε μπροστά σε όλους τους παράγοντες (μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, περιφερειακές και τοπικές) ερωτήματα και διλήμματα σχετικά με τις συνολικές διευθετήσεις και αλλαγές περιοχή. Ένα πολύπλοκο ζήτημα επιρροής και κυριαρχίας, που στο παρασκήνιο έχει τεθεί από την εποχή της πτώσης του Σαντάμ Χουσείν και των εσωτερικών διαιρέσεων στο Ιράκ, το οποίο πήρε νέες διαστάσεις ύστερα από την ντε φάκτο διαίρεση της Συρίας και το ξέσπασμα των συγκρούσεων στη Λιβύη και στην Υεμένη. Σχεδόν όλη η Μέση Ανατολή και η Μεσοποταμία έχουν εισέλθει σε μια φάση τεκτονικών ανακατατάξεων με άδηλο μέλλον. Όλα αυτά ως αποτέλεσμα κυρίως της δυτικής ιμπεριαλιστικής επέμβασης και των αντιδραστικών ανταγωνισμών των αστικών τάξεων, των φατριών και των φεουδαρχικών ελίτ στην περιοχή. Η οξεία αντίδραση στην πρωτοβουλία του Μπαρζανί ακριβώς αυτές τις ανησυχίες υποδηλώνει από αυτές τις περιφερειακές δυνάμεις και αστικές τάξεις, οι οποίες φοβούνται πως έχουν να χάσουν πολλά σε μια ενδεχόμενη ανακατανομή επιρροής και καινούριων συνοριακών διευθετήσεων.
Είμαστε μπροστά σε μια τέτοιου τύπου εξέλιξη; Χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί τίποτε, τα δεδομένα δεν συνηγορούν πως θα έχουμε γρήγορες εξελίξεις. Ο Μπαρζανί, θέλοντας να κεφαλαιοποιήσει τα κέρδη από τις νίκες ενάντια στο λεγόμενο Ισλαμικό κράτος και την εύνοια των ιμπεριαλιστών, θα επιχειρήσει μια επαναδιαπραγμάτευση για κατανομή ρόλων και πόρων με την κυβέρνηση στην Βαγδάτη. Μια «δουλειά» παζαριού που την ξέρει καλά, αφού την κάνει χρόνια τώρα με επιτυχία τόσο εντός Ιράκ όσο και με γειτονικές δυνάμεις. Αρκετοί θεωρούν επίσης πως η πρωτοβουλία για το δημοψήφισμα ελάχιστα σχετίζεται με τους δίκαιους πόθους των Κούρδων για ανεξαρτησία και ελευθερία αλλά με την επιδίωξη της φατρίας των Μπαρζανί και όσων βρίσκονται γύρω, για να διαιωνίσουν την εξουσία και τα κέρδη τους. Είναι γνωστό πως στο Ερμπίλ κυβερνά απολυταρχικά αυτή η ομάδα ενώ το κοινοβούλιο παραμένει ανενεργό επί διετία και συγκλήθηκε μόνο και μόνο για να επικυρώσει την απόφαση για το δημοψήφισμα.
Σε κάθε περίπτωση και καθώς οι εξελίξεις τρέχουν, είναι δεδομένο πως μια νέα εστία πολέμου μπορεί να ξεσπάσει μπλέκοντας άμεσα αυτήν την φορά περιφερειακές δυνάμεις και προκαλώντας μια αναμέτρηση πολύ μεγάλων διαστάσεων. Τα δίκαια αιτήματα των Κούρδων για ανεξαρτησία, που έχει αντιμετωπιστεί με τη βία για δεκαετίες ολόκληρες, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί από ηγετικές φατρίες και κοινωνικές δυνάμεις που έχουν ξεπουληθεί στους ιμπεριαλιστές. Ευθυγραμμισμένοι με τα σχέδια και τις επιδιώξεις τους, οι Κούρδοι στο βόρειο Ιράκ ούτε ανεξαρτησία θα κερδίσουν ούτε ειρήνη και ευημερία.
Δ.Π.
