Πυκνές ήταν οι εξελίξεις που δρομολόγησε το άγριο κύμα καταστολής που εξαπέλυσε το ισπανικό κράτος ενάντια στους πολίτες της Καταλονίας που θέλησαν να συμμετέχουν στο δημοψήφισμα της 1ης Οκτωβρίου που διοργάνωσε η τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας. Η μεγάλη λαϊκή οργή ενάντια στη βάρβαρη αυτή καταστολή, που άφησε πίσω της 900 τραυματίες, θυμίζοντας εποχές της φασιστικής διακυβέρνησης του Φράνκο, και η πάνδημη συμμετοχή στην απεργία που πραγματοποίησαν τα συνδικάτα της Καταλονίας την Τρίτη 3 Οκτωβρίου έφερε στην επιφάνεια τη δημοκρατική πλευρά από την οποία εξετάζεται η διαμάχη Ισπανίας–Καταλονίας από έναν σημαντικό αριθμό πολιτών. Ωστόσο, αυτό το γεγονός δεν κατάφερε να ανατρέψει το βασικό περιεχόμενο της διαμάχης, το οποίο όσο περνούσαν οι μέρες γινόταν όλο και πιο εύγλωττο.
Κατ’ αρχήν πολύ γρήγορα η περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας μετέφερε την αντιπαράθεση ξανά στο κοινοβουλευτικό πεδίο, πριν η είσοδος των λαϊκών μαζών στο πολιτικό προσκήνιο αρχίσει να παράγει άλλα –από αυτά που ήθελε η ίδια- δεδομένα. Ακολούθησε η δήλωση του Πουτζντεμόν που, απέναντι στο σκληρό διάγγελμα του ισπανού βασιλιά, πιο σκληρό και από αυτό του Ραχόι που απείλησε πως «θα κάνουμε χρήση όλων των εργαλείων που μας επιτρέπει ο νόμος», ο οποίος ευθέως τον κατηγόρησε για αποσταθεροποίηση της Ισπανίας και της Καταλονίας, το μόνο που βρήκε να πει ήταν πως ο μονάρχης δεν τήρησε τον θεσμικό του –διαμεσολαβητικό- ρόλο! Δείχνοντας έτσι την αμηχανία των ηγετών της απόσχισης απέναντι στην τροπή που έπαιρναν οι εξελίξεις και με την κεντρική κυβέρνηση η οποία αντί να πιέζεται και να επιλέγει την οδό του «διαλόγου» επέλεξε (ή έτσι ήθελε να δείχνει) την τραχιά οδό της μετωπικής σύγκρουσης. Διότι ήταν φανερό πως ακόμη και με το δημοψήφισμα αυτό που επιδιωκόταν από τις δυνάμεις της απόσχισης ήταν μια επαναδιαπραγμάτευση των ρόλων και των αρμοδιοτήτων στα πλαίσια του ισπανικού κράτους και για λογαριασμό της αστικής τάξης της Καταλονίας και όχι μια κάθετη ρήξη με αυτό.
Χρησιμοποίηση όλων των εργαλείων πειθάρχησης των αυτονομιστών
Η δεξιά κυβέρνηση της Ισπανίας του Μαριάνο Ραχόι, σε πλήρη συνεργασία με το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πέδρο Σάντσεθ, βλέποντας αυτή την αμηχανία κινήθηκε σε μια κατεύθυνση κατακόρυφης αύξησης της πίεσης από όλες τις δυνατές οδούς.
Χρησιμοποιήθηκε -με αρκετά ελεγχόμενο τρόπο είναι αλήθεια- τμήμα του λαϊκού παράγοντα μέσω της επίκλησης της ενότητας και της σταθερότητας, σαν απάντηση στην κινητοποίηση καταλανικών πληθυσμών τόσο την ημέρα του δημοψηφίσματος όσο και της απεργίας. Η συμμετοχή στο δημοψήφισμα, που δεν ξεπέρασε το 43% (πιθανά να ήταν μικρότερη αν δεν υπήρχε η στάση αυτή του Ραχόι ) έδινε και την απαραίτητη νομιμοποίηση στην «ανάγκη» να εκφραστεί η «σιωπηρή πλειοψηφία». Επίσης η ανοχή που επέδειξε το ισπανικό κράτος στην εμπρηστική εμφάνιση φασιστικών ομάδων με τη σημαία της «ενότητας του έθνους» φανερά έστελνε μηνύματα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Στο πολιτικό πεδίο, ήδη από το διάγγελμα Ραχόι, λίγες μέρες μετά το δημοψήφισμα, είχε πέσει η δυνατότητα χρησιμοποίησης του άρθρου 155 του ισπανικού συντάγματος μέσω του οποίου θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να παγώσει το υφιστάμενο καθεστώς αυτονομίας της Καταλονίας.
Παράλληλα στο οικονομικό πεδίο, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση Ραχόι ψήφιζε νόμο που απλοποιούσε τη διαδικασία αλλαγής έδρας μιας εταιρείας, η μία μετά την άλλη, μεγάλες εταιρείες με έδρα στη Βαρκελώνη και ευρύτερα στην περιοχή της Καταλονίας ανακοίνωναν τη μεταφορά της έδρας τους σε άλλες περιοχές. Αυτό έχουν πράξει μέχρι στιγμής η CaixaBank και η Banco Sabadell, τρίτη και πέμπτη αντίστοιχα μεγαλύτερη τράπεζα της Ισπανίας , η εταιρεία φυσικού αερίου Gas Natural Fenosa, η εταιρεία κατασκευής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων Dogi, η εταιρεία reprographics Service Point Solutions, ο πάροχος τηλεπικοινωνιών Eurona , η εταιρεία βιοτεχνολογίας Oryzon Genomics και η μεγάλη εταιρεία διαχείρισης αυτοκινητοδρόμων Abertis. Ενώ φήμες εμφανίστηκαν για αλλαγή έδρας και της μεγάλης αυτοκινητοβιομηχανίας Seat, θυγατρικής της Volkswagen (η Καταλονία «φιλοξενεί» 7.100 ξένες επιχειρήσεις, στις οποίες συγκαταλέγονται και οι Volkswagen, Nissan και Cisco).
Αυτή η εξέλιξη δίνει μια κατ’ αρχήν απάντηση για το πώς θα αντιδράσουν τμήματα του κεφαλαίου σε ένα στένεμα της βάσης αναφοράς τους από το ισπανικό στο καταλανικό πλαίσιο και στην απώλεια της κοινής αγοράς της ΕΕ. Ταυτόχρονα δείχνουν τη δυσαρέσκειά τους για το γεγονός ότι «το πράγμα ξέφυγε» και την απαίτησή τους ώστε οι επόμενες κινήσεις του Πουτζντεμόν (και γενικά των αυτονομιστών) να ξανασυναντήσουν τους αρχικούς στόχους.
Από την άλλη, σύνδεσμοι επιχειρήσεων όπως οι Cecot, Pimec, FemCat έχουν πολλά μέλη που στάθηκαν (μέχρι τώρα) υπέρ της ανεξαρτησίας/απόσχισης, όπως ο γίγαντας στα ΜΜΕ Mediapro, η Omnium Cultural, η Moventia στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, διάφοροι μεγαλοξενοδόχοι και ιδιοκτήτες σουπερμάρκετ. Επίσης εταιρείες όπως η παραγωγός ζωοτροφών Agrolimen που έχει σχέσεις με τον πρώην πρόεδρο της Καταλονίας Αρτούρ Μας, η πολυεθνική φαρμακευτική και χημική εταιρεία Grifols, η Nutrexpa που είναι μια από τις πιο ισχυρές στο χώρο των βιομηχανιών τροφίμων με εξαγωγές σε Νότια Αμερική, Ευρώπη, Ασία, Κίνα, η Petrolis Independents που δραστηριοποιείται στη διανομή και εμπορία καυσίμων κ.ά. Φυσικά μένει να δούμε τι θα πράξουν αν οι εξελίξεις «αγριέψουν» παραπέρα.
Για να αποκτήσουμε μια αδρή εικόνα της έως τώρα κατάστασης, οι έξι από τις εφτά εταιρείες της Καταλονίας που είναι εισηγμένες στο ισπανικό χρηματιστήριο έχουν ήδη αλλάξει έδρα. Επίσης οι εταιρείες που έχουν «φύγει» αντιστοιχούν στο 50% του ΑΕΠ της Καταλονίας. Εμφανίζεται έτσι και με «αριθμητικό» τρόπο ο διχασμός που φαίνεται να υπάρχει στους κόλπους του κεφαλαίου της περιοχής όσον αφορά τόσο την τακτική όσο και την προοπτική των εξελίξεων.
Η κυβίστηση Πουτζντεμόν και η διπλή τακτική του ισπανικού κράτους
Σε όλες αυτές τις πιέσεις προσετίθεντο καθημερινά και άλλες. Με τον εκπρόσωπο της ισπανικής κυβέρνησης «να ζητά» από τον Πουτζντεμόν «να μην προχωρήσει σε κάτι μη αναστρέψιμο», τον αντιπρόεδρό της να απαριθμεί τα «όπλα» που διαθέτει η ισπανική κυβέρνηση σε περίπτωση κήρυξης ανεξαρτησίας («όπλα» που έφταναν μέχρι και τη σύλληψη του Πουτζντεμόν) και με τη δήμαρχο της Βαρκελώνης να τάσσεται ανοιχτά κατά της «μονομερούς ανακήρυξης της ανεξαρτησίας», προτείνοντας ταυτόχρονα αμοιβαίες υποχωρήσεις.
Σ’ αυτό το κλίμα συγκλήθηκε τελικά η καταλανική βουλή την περασμένη Τρίτη 10 Οκτωβρίου. Τα ερωτηματικά που δημιούργησε η καθυστέρηση για μια ώρα της προγραμματισμένης ομιλίας του Πουτζντεμόν στη Βουλή ήρθε να διαλύσει η ίδια η ομιλία του, που αποτέλεσε μνημείο πολιτικής κυβίστησης. Δήλωσε πως αυτός και οι αιρετοί της καταλανικής Βουλής υπέγραψαν ένα κείμενο για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, για να τονίσει αμέσως μετά πως η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας αναβάλλεται για μερικές εβδομάδες «για να ξεκινήσει διαδικασία διαλόγου»!
Η ισπανική κυβέρνηση με τη βοήθεια και του Σοσιαλιστικού Κόμματος απάντησε στη νέα αυτή υποχώρηση του Πουτζντεμόν με μια διπλή τακτική. Κράτησε στην πρώτη γραμμή και κυρίαρχο το στοιχείο της πίεσης, προσθέτοντας όμως «το καρότο» μιας υπό όρους (του ισπανικού κράτους) συζήτησης. Έτσι ο Ραχόι, μετά το κυβερνητικό συμβούλιο, έστειλε τελεσίγραφο καλώντας την περιφερειακή Βουλή της Καταλονίας μέσα σε πέντε μέρες να απαντήσει με σαφήνεια εάν το προηγούμενο βράδυ της Τρίτης 10 Οκτωβρίου πράγματι κήρυξε την ανεξαρτησία της αυτόνομης περιφέρειας. Από την απάντηση αυτή, όπως εξήγησε ο ίδιος ο Ραχόι, θα εξαρτηθεί το αν θα ενεργοποιηθεί ή όχι το άρθρο 155 του συντάγματος για αναστολή της αυτονομίας της Καταλονίας. Τόνισε επίσης πως ο Πουτζντεμόν έχει τώρα «την ευκαιρία μετά τις εκκλήσεις που έρχονται από πολλές περιφέρειες να επιστρέψει στη νομιμότητα».
Ο αρχηγός του Σοσιαλιστικού Κόμματος, που έκανε δηλώσεις αμέσως μετά, κινήθηκε κι αυτός σε διπλό ταμπλό. Από τη μια κάλεσε με τη σειρά του τον Πουτζντεμόν να αποσαφηνίσει «τι ακριβώς είπε χθες», διότι ««προφανώς η απειλή της μονομερούς ανακήρυξης της ανεξαρτησίας μπήκε στο ράφι, αλλά όπως έγινε σαφές μετά το έγγραφο που υπέγραψε το εθνικιστικό μπλοκ, μπορεί να θέλει να κερδίσει χρόνο για να προχωρήσει». Αυτή η τελευταία αποστροφή του λόγου του απηχεί πραγματικές ανησυχίες του πολιτικού κατεστημένου της Ισπανίας όσον αφορά τη χρησιμοποίηση από την πλευρά των αυτονομιστών της Καταλονίας του «σλοβένικου μοντέλου»: καθυστέρηση στην ανακήρυξη της ανεξαρτησίας για ένα διάστημα και με σκοπό να αποκτηθούν διεθνή ερείσματα.
Επίσης τόνισε (έμμεση απειλή) πως κατά τη γνώμη του το άρθρο 155 έχει ήδη ενεργοποιηθεί. Από την άλλη, σε μια μάλλον προσυμφωνημένη με τον Ραχόι «αποκάλυψη» της συζήτησης που είχαν οι δυο τους την προηγούμενη μέρα, δήλωσε πως συμφώνησαν με τον πρωθυπουργό να συγκληθεί η επιτροπή αξιολόγησης του καθεστώτος αυτονομίας και αφού εργαστεί για έξι μήνες να ανοίξει ο διάλογος για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Πριμοδοτώντας έτσι τις δυνάμεις στο εσωτερικό της Καταλονίας που θεωρούν πως η όλη κατάσταση ξέφυγε και αναζητούν ένα συμβιβασμό αλλά και δίνοντας μια διέξοδο και στον ίδιο τον Πουτζντεμόν (αν και είναι αμφίβολο αν δεν έχει καεί πια τόσο σαν εκπρόσωπος –των Καταλανών- όσο και σαν συνομιλητής – με το ισπανικό κράτος).
Στο διεθνές πεδίο, η ΕΕ, αφού έκανε πλάτες στην πρωτοφανή καταστολή την ημέρα του δημοψηφίσματος, στέκεται εμφανώς στην πλευρά του Ραχόι φοβούμενη και δικαίως πως μια απόσχιση της Καταλονίας θα διευρύνει τα πεδία της ευρωπαϊκής αποσταθεροποίησης που ήδη είναι αρκετά μετά και το δημοψήφισμα για το Brexit. Οι ΗΠΑ επέλεξαν να μην ξαναπαρέμβουν.
Αντί επιλόγου
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως οι τυχοδιωκτικοί σχεδιασμοί χρησιμοποίησης του δημοψηφίσματος σαν εργαλείου επίτευξης ενός επωφελούς συμβιβασμού από τους αυτονομιστές συναντήθηκαν με την τυχοδιωκτική χρήση της βίας και των απειλών από την πλευρά του ισπανικού κράτους, που πόνταρε στο συσχετισμό δυνάμεων αλλά και στις αντιφάσεις και τα αδιευκρίνιστα σημεία που εμπεριείχαν οι στόχοι των αυτονομιστών. Και μέχρι στιγμής υπερισχύει ο δεύτερος.
Από δω και πέρα, και μιλώντας βραχυπρόθεσμα, μένει να δούμε εάν τελικά «το μαστίγιο» (τελεσίγραφο) που κραδαίνει το ισπανικό κράτος θα αποτελέσει την «οδό» ώστε οι Καταλανοί αυτονομιστές του Πουτζντεμόν να αρπάξουν «το καρότο» ( άνοιγμα της συζήτησης για τη συνταγματική μεταρρύθμιση και του καθεστώτος αυτονομίας της Καταλονίας ) ή τα πράγματα θα οδηγηθούν σε μια νέα και πιο σοβαρή αυτή τη φορά όξυνση. Όπως και να έχει, όμως, όλες αυτές οι εξελίξεις έχουν αφήσει πολλαπλά τραύματα στο σώμα των λαών και των εθνοτήτων της Ισπανίας, γεγονός που εγγράφει άσχημες παρακαταθήκες για το μέλλον, τόσο το άμεσο όσο και το πιο μακρινό.
