Η επιτροπή για την αναθεώρηση του Καλλικράτη συστάθηκε τον Ιούνιο του 2016, ολοκλήρωσε τις εργασίες της στα τέλη Φλεβάρη του 2017 και η πρότασή της δημοσιοποιήθηκε στις αρχές Μάρτη.
Θα διακρίναμε δύο βασικές πλευρές στην πρόταση αυτή: την ανάγκη προσαρμογής στην πραγματικότητα των μνημονίων και τη συντονισμένη προσπάθεια αποπροσανατολισμού του λαού μέσω της συμμετοχικότητας.
Η προσαρμογή στα μνημόνια
Ξεκινώντας από το ζήτημα των αρμοδιοτήτων, η πρόταση αναφέρει για τις τεχνικές υπηρεσίες: «Η παραπάνω καταγραφή (σ.σ. της υφιστάμενης κατάστασης), σε συνδυασμό με τις δεδομένες συνθήκες δημοσιονομικού περιορισμού και αναστολής των προσλήψεων, από τη μια πλευρά καθιστούν σαφή την αδυναμία λυσιτελούς κάλυψης των αρμοδιοτήτων (…) και από την άλλη θέτουν σε σοβαρή αμφισβήτηση κάθε προσδοκία πλήρους ανάληψης των αρμοδιοτήτων αυτών από τους υποστηριζόμενους Δήμους».
Οταν ψηφίστηκε ο Καλλικράτης το 2010 μοίρασε αρμοδιότητες που οι Δήμοι δεν μπορούσαν να αναλάβουν. Αυτός ήταν ένας τρόπος για την κατάργηση σημαντικών πλευρών κοινωνικής πολιτικής (το παράδειγμα των σχολείων είναι αρκετό). Το ξαναμοίρασμα των αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε κράτος, Περιφέρειες και Δήμους δεν πρόκειται να αλλάξει αυτήν την κατάσταση, γιατί τα όρια είναι προκαθορισμένα από τα μνημόνια, όπως γίνεται σαφές στην ίδια την πρόταση.
Στις ίδιες κατευθύνσεις και πλαίσια κινείται και η τοποθέτηση για τους μητροπολιτικούς Δήμους: «Οι τομείς αρμοδιοτήτων που θα καλούταν να επωμιστεί ένας τέτοιος Μητροπολιτικός Φορέας, θα πρέπει να προσδιοριστούν, αφού ληφθούν υπόψη, οι στρατηγικοί στόχοι και προτεραιότητες που προσιδιάζουν στις μητροπολιτικές περιοχές, αλλά και το σημερινό οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, όπου όλα τα επίπεδα διοίκησης καλούνται να προσφέρουν περισσότερα με λιγότερους πόρους». Και ποιοι είναι οι στρατηγικοί στόχοι; «η εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής κοινωνικής συνοχής, η ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της μητροπολιτικής περιοχής, η βιώσιμη ανάπτυξη του μητροπολιτικού χώρου στη βάση μιας συνεκτικής και μακροπρόθεσμης στρατηγικής, η βελτίωση της ποιότητας ζωής και η προστασία του περιβάλλοντος, η παροχή αποτελεσματικότερων και καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών σε όλους τους πολίτες».
Καταρχάς η κατεύθυνση προς το Μητροπολιτικό Δήμο (ή φορέα) ενισχύεται, δηλαδή ενισχύεται η κατεύθυνση μετατροπής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε έναν μηχανισμό – μακρύ χέρι του κράτους και όχι ένα θεσμό που βρίσκεται πιο κοντά στο λαό, τις ανάγκες και τους αγώνες του. Σημειωτέων ότι ως Μητροπολιτικός φορέας εννοείται και η Περιφέρεια.
Επειτα, είναι χαρακτηριστική η χρήση φράσεων όπως «ανταγωνιστικότητα», «βιώσιμη ανάπτυξη», «κοινωνική συνοχή». Και είναι χυδαία ειλικρινής η παραδοχή ότι η μητροπολιτική οργάνωση και η αντίστοιχη κατανομή των αρμοδιοτήτων θα βοηθήσει στο στόχο να προσφέρονται λιγότερα με λιγότερους πόρους!
Αρα, η κατανομή των αρμοδιοτήτων και οι Μητροπολιτικοί Δήμοι και οι Περιφέρειες έχουν στόχο τις λιγότερες παροχές προς τους πολίτες. Οι διεκδικήσεις του κόσμου δε θα είναι εύκολες γιατί ο Μητροπολιτικός Δήμος ή η Περιφέρεις είναι τόσο απομακρυσμένη από αυτόν όσο και η κεντρική διοίκηση. Ενας από τους βασικότερους πολιτικούς στόχους του Καλλικράτη επαναπροσδιορίζεται και ενισχύεται στην πρόταση αλλαγής του. Μόνο που τώρα, το πλαίσιο που ορίζει η πολιτική των μνημονίων είναι ακόμα πιο ασφυκτικό…
Συμμετοχικότητα
Η ενίσχυση της συμμετοχής των κατοίκων προτείνεται να γίνει με μια σειρά θεσμικές παρεμβάσεις, στην κατεύθυνση της λεγόμενης ενδοδημοτικής αποκέντρωσης. Στη θέση των Κοινοτικών και Δημοτικών διαμερισματα δημιουργούνται οι Δημοτικές Ενότητες, με όργανα το Συμβούλιο (που θα εκλέγεται από τις Δημοτικές Εκλογές) και τον Πρόεδρο (που θα εκλέγεται έμμεσα από το Συμβούλιο.
Πώς θα λειτουργούν οι Δημοτικές Ενότητες; «Ειδικά στα μείζονα θέματα (λ.χ. έγκριση τεχνικού προγράμματος, επιχειρησιακού προγράμματος, προϋπολογισμού κ.λπ.) θα μπορούσε να ρυθμιστεί εξαντλητικά η διαδικασία πριν τη συζήτηση και ψήφιση στο οικείο Συμβούλιο, με μία διαδικασία «από τα κάτω» (σε δημόσια διαβούλευση ή και με αμεσοδημοκρατικού χαρακτήρα διαδικασίες, με κατάθεση προκαταρκτικών παρατηρήσεων από τις παρατάξεις κ.ο.κ.). Με τον τρόπο αυτό, όταν ένα θέμα φτάνει στο Δημοτικό/Περιφερειακό Συμβούλιο προς ψήφιση θα είναι πλέον αρκούντως ώριμο, αφού θα έχουν ακουστεί όλες οι απόψεις και θα έχει η Δημοτική/Περιφερειακή Αρχή το χρόνο και τη δυνατότητα να τις λάβει υπόψη, εξασφαλίζοντας έτσι την απαιτούμενη πλειοψηφία».
Επίσης, προβλέπονται τοπικά δημοψηφίσματα (ακόμα και σε επίπεδο Περιφέρειας ή Περιφερειακής Ενότητας) για τα οποία δε θα χρειάζεται προεδρικό διάταγμα. Θα γίνονται, δε, τακτικές ή έκτακτες τοπικές συνελεύσεις: «Η απόφαση της τοπικής συνέλευσης θα εισάγεται υποχρεωτικά προς συζήτηση στο συμβούλιο δημοτικής ενότητας ενώ (…) θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο σε κάποιες περιπτώσεις να ζητείται η παροχή γνώμης από την τοπική συνέλευση»
Στο ίδιο πλαίσιο, προτείνεται να ενεργοποιηθούν οι υπάρχουσες διατάξεις του Καλλικράτη για το συμμετοχικό προϋπολογισμό και να θεσμοθετηθούν νέες μορφές του.
Ισως το σημείο που αναδεικνύει πιο καθαρά τις προθέσεις της κυβέρνησης είναι εκείνο που περιγράφει ότι ένα ζήτημα θα φτάνει προς ψήφιση στο Δημοτικό ή Περιφερειακό Συμβούλιο «πιο ώριμο». Με άλλα λόγια, αν στηθεί ένα σύνολο διαδικασιών και οργάνων στο οποίο θα συζητιούνται τα ζητήματα πριν ψηφιστούν στα πραγματικά αποφασιστικά τοπικά όργανα, αυτό θα είναι ικανό να απορροφά τους κραδασμούς, τις αντιδράσεις, τις διαφωνίες, τις διεκδικήσεις του κόσμου (ο οποίος υποτίθεται ότι συμμετέχει ισότιμα σε αυτές τις διαδικασίες), ώστε η Δημοτική αρχή να μην αναγκάζεται να τις αντιμετωπίσει άμεσα! Τόσο άμεση δημοκρατία!
Από την άλλη, η πρόταση ασχολείται με μεγάλη λεπτομέρεια με την αναπροσαρμογή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην πραγματικότητα των μνημονίων και θέτει καθαρά, σαφή και αδιαπραγμάτευτα όρια στην άσκηση της τοπικής πολιτικής: την απαγόρευση των προσλήψεων, τους 5μηνίτες, τις περικοπές, τη δημοτική φορομπηξία κ.λπ.
Η ίδια πρόταση, σαν να μη συμβαίνει τίποτα, περιγράφει την …ειδυλλιακή (κατά τους εμπνευστές του) συμμετοχικότητα, η οποία, όμως, δεν πρέπει να αγγίξει στο παραμικρό το πλαίσιο που θέτουν οι ιμπεριαλιστές-δανειστές, παρά μόνο να αναπτύξει τα δημοκρατικά αισθήματα των πολιτών! Η κοροϊδία της συμμετοχής περισσεύει!
Γενικά ο ΣΥΡΙΖΑ …ειδικεύεται σε τέτοια ζητήματα και ειδικά σε τοπικό επίπεδο πρωταγωνιστούσε και από τότε που ήταν στο 3%. Σήμερα, που είναι κυβέρνηση, προσπαθεί να κάνει πράξη τον …στρατηγικό του (τρομάρα του!) στόχο: Επειδή ο καπιταλισμός δεν πρόκειται να ανατραπεί ποτέ, επειδή κίνημα διεκδίκησης και ανατροπής δε θα συγκροτηθεί στον αιώνα τον άπαντα, τουλάχιστον ας διαχειριστούμε όσο καλύτερα μπορούμε τη φτώχεια μας, φροντίζοντας, ταυτόχρονα, να ξεκόβουμε όσες ιδέες …φυτρώνουν περί αναμέτρησης με τον ταξικό αντίπαλο.
Αυτοδιοικητικές Εκλογές
Ενα άλλο ζήτημα που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι προτείνεται να αποσυνδεθούν οι Αυτοδιοικητικές Εκλογές από τις Ευρωεκλογές. Η πρόταση παραδέχεται ότι δεν απέδωσε η προσπάθεια να αυξηθεί η συμμετοχή στις ευρωεκλογές (το 2009 η συμμετοχή ήταν 52,54% και το 2014 ήταν 59,33%).
Επίσης, προτείνεται να επανεξεταστεί η 5ετής θητεία και να καθιερωθεί η απλή αναλογική για την κατανομή των εδρών των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων, αλλά να διατηρηθεί η άμεση εκλογή Δημάρχου και Περιφερειάρχη σε 2 γύρους αν χρειάζεται.
Η περίπτωση να μην έχει πλειοψηφία η παράταξη του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη δε θεωρείται πρόβλημα, γιατί αυτό συμβαίνει και σήμερα με ανεξαρτητοποιήσεις ή διαφοροποιήσεις που είναι σχετικά συχνές στα Αυτοδιοικητικά όργανα. Αλλωστε η απλή αναλογική «ενισχύει την κουλτούρα συναινέσεων και δημιουργικής αντιπολίτευσης, όπως άλλωστε αποδεικνύει και η εμπειρία των κυβερνήσεων συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο».
Η πρόταση αυτή προσκρούει σε ισχυρές αντιρρήσεις από την ΚΕΔΕ, η οποία, μάλιστα, εξ’ αιτίας αυτού αποχώρησε στο τέλος από την Επιτροπή.
Σε κάθε περίπτωση, η απλή αναλογική δε μπορεί να θεωρηθεί ως μια δημοκρατική κατάκτηση σε αυτή τη φάση, αλλά μάλλον ως ένας ακόμη αποπροσανατολισμός από τα πραγματικά προβλήματα αλλά και επίδικα ζητήματα.
Γιατί τα προβλήματα του λαού δε θα λυθούν από μια περισσότερο ή λιγότερο αναλογική σύνθεση των Αυτοδιοικητικών οργάνων, γιατί εκεί, αυτοί που πρέπει να τα βρουν θα τα βρουν, ώστε να περάσουν οι (κατά κανόνα) αντιλαϊκές αποφάσεις. Η ίδια η Βουλή το αποδεικνύει αυτό, όπως αναφέρει το κείμενο.
Τα προβλήματα του λαού θα λυθούν στους αγώνες του και μόνο εκεί. Οποιες προτάσεις αποπροσανατολίζουν από αυτό το πλαίσιο και τάζουν δημοκρατικές και συμμετοχικές διαδικασίες σε μια κοινωνία άγριας εκμετάλλευσης και καταπίεσης, απλά ανήκουν στο οπλοστάσιο του αντιπάλου.
