Όπως ανακοινώθηκε προ ολίγων ημερών, το Υπουργείο Παιδείας φέρνει σε διαβούλευση νέο Νόμο-Πλαίσιο οδοστρωτήρα για τα Πανεπιστήμια ως τις 22 Δεκέμβρη. Στον απόηχο της πρόσφατης ψήφισης του νόμου Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη (ν. 4777) και της καταιγίδας μέτρων σε παιδεία και εργασία, ξεδιπλώνεται η σαρωτική επιθετική πολιτική των ντόπιων και ξένων κέντρων που δε χρονοτριβεί. Οδηγό για το νέο νομοσχέδιο αποτελεί η πρόσφατη έκθεση του ιδρύματος Μποδοσάκη με τίτλο: «ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ 2030». Η έκθεση αυτή υιοθετεί τα πορίσματα της έκθεσης Πισσαρίδη (Νοέμβρης 2020) και βάζει στην κορυφή των προτεραιοτήτων τις συγχωνεύσεις τμημάτων και τη διάλυση των πτυχίων με την πλήρη αλλαγή τοπίου στα προγράμματα σπουδών.
Σαρωτικές συγχωνεύσεις: Μοχλός η αξιολόγηση
«Ο αριθμός ομοειδών τμημάτων είναι υπερβολικά μεγάλος. Τμήματα (…) πρέπει να ενσωματωθούν σε συγγενή τους τμήματα ή να καταργηθούν μετά από εξωτερική αξιολόγηση». Προτεραιότητα στα λουκέτα δίνεται στα περιφερειακά τμήματα, που είναι και τα πρώτα που δέχτηκαν τα πλήγματα των εκθέσεων αξιολόγησης και των κενών που δημιούργησε η εφαρμογή της ΕΒΕ. Ή όπως λέγεται, μετά την εκκένωση… έρχεται συρρίκνωση. Αυτή πλήττει δεκάδες χιλιάδες φοιτητές, που θα πεταχτούν έξω ή θα βρεθούν απόφοιτοι κατηργημένων τμημάτων.
Η εν λόγω εξωτερική αξιολόγηση φαίνεται πως έρχεται κυριολεκτικά από το …εξωτερικό, αφού η ΕΘΑΕΕ, ο φορέας που την ασκεί, αποτελεί μέρος του δικτύου αξιολόγησης των κρατών-μελών της ΕΕ και της διαχείρισης ευρωπαϊκών πόρων. Άλλωστε, το Σχέδιο Δράσης υπογραμμίζει ότι: «η κυβέρνηση -ως εκπρόσωπος της κοινωνίας- επενδύει στα πανεπιστήμια και ελέγχεται, δια της αξιολόγησης…». Αλήθεια, από ποιον ελέγχεται η κυβέρνηση; Κι αν αυτό το ερώτημα είναι ρητορικό, το ουσιαστικό ζήτημα παραμένει: πόσο μεγάλος θα είναι ο οδοστρωτήρας που σχεδιάζουν οι ιμπεριαλιστές και η ντόπια άρχουσα τάξη;
Χτύπημα στα επαγγελματικά δικαιώματα: Το τέλος της εποχής του «πτυχίου»
«Τα προγράμματα σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια (…) πρέπει να οδηγούν σε πτυχία που μπορούν να είναι και διεπιστημονικά και συνδυαστικά. Επίσης, τα πτυχία δεν πρέπει να συνδέονται με λεπτομερή επαγγελματικά δικαιώματα.».
Η αντικατάσταση της έννοιας του πάλαι ποτέ ενιαίου πτυχίου από εξατομικευμένα πιστοποιητικά εξελίσσεται εδώ και χρόνια στο πλαίσιο της «δια βίου μάθησης». Η έννοια του πτυχίου αντικαθίσταται συνεχώς με την «πιστοποίηση» και την «κατάρτιση» και τους αποφοίτους πολλών ταχυτήτων χωρίς ενιαία διεκδικήσιμα δικαιώματα. Ωστόσο, η πλήρης ρευστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών και η ξεκάθαρη αποσύνδεση του πτυχίου από τα επαγγελματικά δικαιώματα που του αντιστοιχούσαν, θα αποτελέσει τομή.
Σε αυτή την κατεύθυνση προτείνεται «…η εισαγωγή των φοιτητών να γίνεται σε Σχολές. Δεδομένου ότι δεν θα υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα προσδεδεμένα σε συγκεκριμένα πτυχία (…) θα είναι μικρότερη η δυσκολία να κατανεμηθούν οι φοιτητές σε Τμήματα μετά τον πρώτο ή δεύτερο χρόνο σπουδών».
Εν ολίγοις, προτείνεται οι φοιτητές να εισάγονται σε Σχολές (π.χ. Θετικών Επιστημών) και όχι σε συγκεκριμένα Τμήματα. Εντός των σχολών, θα πρέπει να «χτίζουν» το πτυχίο τους μέσα από μία εντελώς εξατομικευμένη διαδρομή, επιλέγοντας διάφορα «πακέτα μαθημάτων (modules)» που θα τους οδηγούν στην εξειδίκευση μετά το πρώτο ή το δεύτερο έτος. Οι σχολές «εξαιρέσεις» θα αφορούν ακόμη πιο «εκλεκτούς» εισακτέους. Σύμφωνα με την «Καθημερινή», σχολές όπως οι Ιατρικές και οι Νομικές σχεδιάζεται να παραμείνουν μόνο τμηματικές με πιο συμπαγή προγράμματα σπουδών. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη απόφαση αυτονόμησης της Ιατρικής του ΑΠΘ και η ανακήρυξή της σε ανεξάρτητη Σχολή.
Επαναφορά των ΤΕΙ ως «Τμήματα Εφαρμοσμένων Επιστημών»
Μετά την υποτιθέμενη «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ, στο τραπέζι είναι η επαναφορά τους ως «Τμήματα Εφαρμοσμένων Επιστημών» τριετούς διάρκειας. Αυτά θα δίνουν έμφαση στην πρακτική άσκηση κατ’ εικόνα της «μαθητείας», σε συνέχεια των διετών σχολών που σχεδίαζε ο ΣΥΡΙΖΑ. Σε αυτά συζητιέται να έχουν πρόσβαση και οι απόφοιτοι των ΙΕΚ. Ωστόσο, το ζήτημα αυτό απουσιάζει από το Σχέδιο Δράσης που παρουσιάστηκε. Θολό παραμένει γενικά το τοπίο που αφορά την τεχνική εκπαίδευση, αφού ο σχεδιασμός της αντίστοιχης πυραμίδας (τεχνίτης-ΙΕΚ-τριετή), υπόκειται συνεχώς στα μπλοκαρίσματα και τα αδιέξοδα της παραγωγής στον εξαρτημένο ελληνικό καπιταλισμό. Μένει να φανεί πώς θα αποτυπωθούν αυτοί οι σχεδιασμοί στις διατάξεις του νέου νομοσχεδίου.
Επαναφορά των Συμβουλίων Διοίκησης: Ιμπεριαλιστικός μοχλός επίθεσης
Το Σχέδιο Δράσης επαναφέρει την επίμαχη διάταξη του 2011 για τα Συμβούλια Διοίκησης, δίνοντάς τους πλήρεις αρμοδιότητες, ακόμη και για τον ορισμό του πρύτανη και των Κοσμητόρων. Φυσικά, σκοπός δεν είναι να κλάψει κανείς για τον χαμένο ρόλο των πρυτάνεων, ούτε να απαιτήσει περισσότερη «συνδιοίκηση» από την πλευρά των φοιτητών, όπως κάνει η πλειοψηφία των κεντρώων ή αριστερών δυνάμεων. Αυταπάτες για το ποιος διοικεί το πανεπιστήμιο δε χωράνε, ούτε ονειροπολήσεις για «φοιτητικό έλεγχο» του πανεπιστημίου στον καπιταλισμό. Ωστόσο, τα νέα Συμβούλια με τη συμμετοχή «εξωπανεπιστημιακών διεθνών προσωπικοτήτων» θα αποτελέσουν ένα συγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης σε άμεση σύνδεση με τον ιμπεριαλισμό. Επιδιώκουν να επιταχύνουν την είσοδο ιδιωτικών οικονομικών κριτηρίων λειτουργίας στα ελληνικά πανεπιστήμια και τη διάλυση των φοιτητικών δικαιωμάτων. Για τον λόγο αυτό, αποτελούν αντιδραστική εξέλιξη που πρέπει να κοντραριστεί.
Ανοιχτά ζητήματα
Πολλά είναι τα ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά. Πόση… συρρίκνωση επιδιώκεται με τις συγχωνεύσεις; Ποιο θα είναι τελικά το σύστημα εισαγωγής στα Πανεπιστήμια; Πόσο λίγους και πόσο εκλεκτούς θα αφορά το νέο τοπίο; Τι είδους «πτυχία» θα δίνονται; Ποιος θα είναι ο ρόλος του ιδιωτικού κεφαλαίου στη διοίκηση και τη χρηματοδότηση; Τι μέλλει γενέσθαι με την τεχνική εκπαίδευση; Πρόκειται για ζητήματα που σχετίζονται με τα ίδια τα ερωτηματικά και τις επιδιώξεις του ντόπιου και ξένου κεφαλαίου και τη ζούγκλα στην παραγωγή που αυτές διαμορφώνουν. Το βέβαιο είναι ότι ο «χάρτης» μικραίνει, η ιμπεριαλιστική εξάρτηση μεγαλώνει, η πυραμίδα εισακτέων-αποφοίτων στενεύει, τα πτυχία ξηλώνονται, οι αυριανοί «τεχνικοί» προορίζονται ως το πιο αναλώσιμο υλικό, ενώ κάτω από την ομπρέλα του όρου «Πανεπιστήμια» ξεπροβάλλει μια νέα εσωτερική διαβάθμιση με άκρως ταξικό χαρακτήρα. Εν αναμονή του νέου Νόμου-Πλαίσιο, όλα τα παραπάνω ζητήματα πρέπει να ανοίξουν στο φοιτητικό κίνημα, προετοιμάζοντάς το για τις μάχες που έρχονται.
