Την περασμένη Τρίτη (24/2), η Γερμανία, η Γαλλία και η Ουκρανία έφεραν τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών στο τραπέζι του διαλόγου στο Παρίσι και συνυπέγραψαν κοινό ανακοινωθέν «υπέρ της πιστής εφαρμογής της εκεχειρίας» που αποφασίστηκε πριν δύο βδομάδες στο Μινσκ. Η «Μινσκ 2», όπως βαφτίστηκε η συμφωνία αυτή, στα βασικά της σημεία, (πέρα από την πλήρη κατάπαυση πυρός) προέβλεπε ανταλλαγή αιχμαλώτων και απόσυρση των «βαρέων όπλων» προκειμένου να δημιουργηθεί μια ουδέτερη ζώνη βάθους από 50 ως 140 χιλιόμετρα, την οποία θα επιτηρούσε ο ΟΑΣΕ. Ωστόσο και μέχρι στιγμής, το μόνο που έχει εφαρμοστεί είναι η ανταλλαγή αιχμαλώτων. Συνολικά ανταλλάχθηκαν 139 Ουκρανοί στρατιώτες και 52 αυτονομιστές. Και αυτό γιατί, ενώ αναμενόταν η έναρξη εφαρμογής της συμφωνίας για πλήρη κατάπαυση του πυρός, μεσολάβησε η γενική επίθεση των αυτονομιστών στην πόλη Ντεμπάλτσεβε. Τουλάχιστον 179 Ουκρανοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους και άλλοι 81 αγνοούνται από τις μάχες του τελευταίου μήνα στη στρατηγικής σημασίας πόλη Ντεμπάλτσεβε, την οποία κατέλαβαν την προηγούμενη εβδομάδα οι αυτονομιστές. Δεν είναι μόνο η πιο φονική μάχη για τις δυνάμεις του Κιέβου από την έναρξη του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία, αλλά και σημείο καμπής για τις εξελίξεις στο στρατιωτικό πεδίο. Η συμφωνία Μινσκ 2 στην ουσία είναι σαν να μην υπάρχει, πράγμα που το πιστοποιεί και η εσπευσμένη συνάντηση των τεσσάρων υπουργών εξωτερικών στο Παρίσι για την επιβεβαίωσή της. Μάλιστα, σύμφωνα με έναν υψηλόβαθμο Ουκρανό αξιωματούχο, «οι Ρώσοι δεν επιθυμούσαν αυτή τη συνάντηση, όμως για εμάς είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την πολιτική πίεση» της Δύσης στη Μόσχα.
Είναι φυσικό πως, με βάση όλες αυτές τις εξελίξεις, η απόφαση για απόσυρση των βαρέων όπλων που ήταν συμφωνημένο να αρχίσει από τις 22/2, και από τις δυο πλευρές δεν τηρείται και ούτε πρόκειται. Στις 21/2 είχε υπογραφεί ένα σχέδιο για να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία και προβλεπόταν να διαρκέσει δύο βδομάδες. Μία μέρα αργότερα, και επίσημα πλέον, ο κυβερνητικός στρατός ανακοίνωσε, ότι δεν θα ξεκινήσει τη διαδικασία απόσυρσης των βαρέων όπλων από την πρώτη γραμμή του μετώπου, γιατί οι φιλορώσοι αυτονομιστές συνεχίζουν τις επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών θέσεων αλλά και γιατί δεν μπορεί να ελεγχθεί αυτή η διαδικασία για την άλλη πλευρά.
Στη Δύση οι αντιδράσεις εξακολουθούν να είναι διχασμένες. Με Βερολίνο και Παρίσι να πασχίζουν να μετριάσουν την ένταση της σύγκρουσης στηρίζοντας μια συμφωνία που δεν τη πιστεύουν και από την άλλη ΗΠΑ και Βρετανία να επιδιώκουν το αντίθετο. Το Λονδίνο, μέσω του υπουργού Εξωτερικών Χάμοντ, ο οποίος επισκέφτηκε το Ταλίν, δηλώνει πως με βάση «την εμπειρία των τελευταίων 10 ή 12 ημερών, η δέσμευση της Ρωσίας στη διαδικασία του Μινσκ είναι μάλλον κυνική». Από τη μεριά του, ο Λιθουανός υπουργός Εξωτερικών επέκρινε τους Δυτικούς για τις «ασθενικές αντιδράσεις τους» έναντι των παραβιάσεων της κατάπαυσης του πυρός και ανέφερε το ενδεχόμενο «ασύμμετρων απειλών» εναντίον των βαλτικών χωρών εκ μέρους της Ρωσίας.
Την ίδια ώρα, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κάμερον προανήγγειλε ότι Βρετανοί στρατιώτες θα αποσταλούν τον επόμενο μήνα στην Ουκρανία για να βοηθήσουν στην εκπαίδευση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, προσφέροντας επίσης και βοήθεια… επιμελητείας. Από τη μεριά του, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Κέρι αναφέρθηκε σε νέες κυρώσεις που εξετάζουν ΗΠΑ και Βρετανία σε βάρος της Ρωσίας τονίζοντας ότι πρόκειται «για επιπλέον κυρώσεις, για επιπλέον προσπάθειες» συμπληρώνοντας πως είναι «βέβαιος πως κατά τις επόμενες ημέρες θα γίνει σαφές από πολλούς πως δεν πρόκειται να παίξουμε το παιχνίδι της Ρωσίας». Ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας στάθηκε ιδιαίτερα στην περίπτωση της Μαριούπολης, χαρακτηρίζοντας απαράδεκτη τη συνεχιζόμενη ενίσχυση των ανταρτών από τη Μόσχα, κατηγορώντας τη Ρωσία πως παίζει «ένα απόλυτα θρασύ και κυκλικό παιχνίδι»!
Οι άμεσες αντιδράσεις της Ρωσίας εμπλέκουν ξανά το ενεργειακό. Ο ρωσικός κολοσσός φυσικού αερίου Gazprom προειδοποίησε πριν λίγες μέρες για πιθανά προβλήματα στις προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, καθώς ανέβηκαν οι τόνοι ανάμεσα στη Μόσχα και το Κίεβο όταν η Ρωσία άρχισε να προμηθεύει φυσικό αέριο στις περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας απαιτώντας να πληρωθεί από το Κίεβο. Έπειτα από μήνες πλήρους διακοπής των προμηθειών, οι δύο πλευρές κατέληξαν τον περασμένο Οκτώβρη σε προσωρινή συμφωνία που προβλέπει ότι το Κίεβο θα πληρώνει προκαταβολικά οποιαδήποτε ποσότητα θέλει να καταναλώσει ή αποσπασματικές προμήθειες.
Η πίεση εντείνεται τις τελευταίες ημέρες και ενώ πλησιάζει η λήξη της συμφωνίας αυτής στα τέλη Μαρτίου, και κυρίως αφότου η Gazprom άρχισε την Πέμπτη τις απευθείας προμήθειες φυσικού αερίου στις περιοχές που βρίσκονται στον έλεγχο των αυτονομιστών, με την αιτιολογία ότι το Κίεβο είχε σταματήσει τον εφοδιασμό των ανατολικών περιοχών. Η Μόσχα εκτιμά ότι οι προμήθειες αυτές φυσικού αερίου εντάσσονται στη συμφωνία και συνεπώς το Κίεβο οφείλει την πληρωμή τους. Διαφορετικά η Ρωσία θα λάβει «μια δύσκολη απόφαση», δήλωσε ο ρώσος πρωθυπουργός Μεντβέντεφ. Και «αυτό δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για τη διαμετακόμιση του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη», προειδοποίησε. Ως γνωστόν, σχεδόν το 15% του φυσικού αερίου που καταναλώνεται στην Ευρώπη γίνεται μέσω της Ουκρανίας.
Η Ρωσία επιχειρεί και άλλα ανοίγματα. Αυτό φάνηκε από τη νέα ενεργειακή συμφωνία με την Ουγγαρία, που υπογράφηκε πριν λίγες μέρες στη Βουδαπέστη και αντικαθιστά την παλαιότερη του 1996. «Ευχαριστώ τον πρόεδρο Πούτιν που έδωσε τη δυνατότητα στον λαό μας και τη βιομηχανία μας να εφοδιαστούμε με φτηνότερο φυσικό αέριο. Χωρίς το ρωσικό φυσικό αέριο δεν θα μπορούμε να κάνουμε τίποτα», δήλωσε ο Ούγγρος πρωθυπουργός Όρμπαν. Επίσης, η Ρωσία έχει αναλάβει τον εκσυγχρονισμό του μοναδικού ουγγρικού πυρηνικού εργοστασίου, καλύπτοντας το 80% του κόστους.
Αλλά και στο ζήτημα της Ουκρανίας υπάρχει κάποια σύγκλιση. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός επίσημα έχει ζητήσει «περισσότερη αυτονομία για τους εθνικά Ούγγρους της Ουκρανίας» και πιθανότατα δεν θα τον ενοχλούσε καθόλου η αυτονόμηση της Αν. Ουκρανίας, η οποία θα δημιουργούσε το απαραίτητο νομικό προηγούμενο για μια αντίστοιχη κίνηση στη Δυτική Ουκρανία, όπου ζουν περίπου 2.000.000 Ούγγροι.
Στην πραγματικότητα έχουμε ακόμα μια «αιματηρή εκεχειρία», η οποία το μόνο πράγμα που εξυπηρετεί είναι η ανασύνταξη των δυνάμεων μπροστά στη προοπτική νέας κλιμάκωσης της έντασης, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Παρά τη σχετική ηρεμία στην ανατολική Ουκρανία, οι συγκρούσεις συνεχίζονται κοντά στη Μαριούπολη, ενισχύοντας τις φήμες ότι θα αποτελέσει την αναδυόμενη αιχμή της γενικότερης αντιπαράθεσης. Πολλοί εκφράζουν φόβους πως η Μαριούπολη, τελευταίο μεγάλο λιμάνι της λεκάνης του Ντονμπάς που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Κιέβου, θα γίνει ο επόμενος στόχος των ρωσόφιλων αυτονομιστών. Με τον τρόπο αυτό θα υπάρξει μια χερσαία γέφυρα με την χερσόνησο της Κριμαίας – που προσαρτήθηκε πέρυσι τον Μάρτιο από τη Μόσχα – και της οποίας οι επικοινωνίες με τη Ρωσία, οι οποίες ουσιαστικά γίνονται μόνο δια θαλάσσης, δυσκολεύουν σημαντικά στη διάρκεια του χειμώνα.
Το πόσο κρίσιμη θα είναι μια τέτοια εξέλιξη φαίνεται και από το γεγονός πως ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγερ απηύθυνε προειδοποίηση στους φιλορώσους αυτονομιστές, που φέρονται έτοιμοι να επιτεθούν στο στρατηγικής σημασίας λιμάνι της Μαριούπολης, υπογραμμίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα θέσει υπό αμφισβήτηση όχι μόνο τις συμφωνίες του Μινσκ αλλά θα αλλάξει εντελώς τη βάση που εξελίσσονται μέχρι σήμερα τα πράγματα, και «θα βρεθούμε όλοι ενώπιον μιας νέας κατάστασης», σημείωσε. Και έτσι θα είναι.
Χ.Β
