Τα τελευταία χρόνια, και πάντα προς το τέλος της χρονιάς, στις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις η ένταση αυξάνεται. Πρόσχημα το φυσικό αέριο και τα ενεργειακά γενικότερα. Φέτος, αυτή την περίοδο, η κλιμάκωση της διαμάχης άρχισε λίγο νωρίτερα.
Αυτή τη φορά, όμως, η διαμάχη δείχνει να παίρνει μια νέα τροπή που κάνει την «κόντρα» να είναι διαφορετική από τις προηγούμενες. Αφετηρία, και βασική αιτία, της νέας κρίσης η πρόθεση της Ουκρανίας να υπογράψει συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ρωσία αντέδρασε άμεσα και αποφασιστικά και, παρά τις προσπάθειες του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς να ισορροπήσει μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας, η συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Ουκρανίας κατέληξε σε ναυάγιο.
Η Ουκρανία είπε «όχι» στις Βρυξέλλες κάτω από το «αυστηρό βλέμμα» της Μόσχας, αιφνιδιάζοντας(;) τους ευρωπαίους ηγέτες την προπερασμένη Πέμπτη με την απόφαση να διακόψει κάθε συζήτηση για σύναψη συμφωνίας εμπορικής σύνδεσης με την ΕΕ, ύστερα από χρόνια διαπραγματεύσεων.
Από την πλευρά τους οι Ευρωπαίοι ήλπιζαν (έτσι έδειχναν) πως μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να υπογραφεί αυτή την εβδομάδα (υπάρχει ήδη η μονογραφή της συμφωνίας) στη Σύνοδο Κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης (3η κατά σειρά), που ήταν προγραμματισμένη να διεξαχθεί στις 28-29 Νοεμβρίου στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους.
Φαινομενικά, η συμφωνία φέρεται να είχε και ένα ακόμα αγκάθι: τη Γιούλια Τιμοσένκο, η φυλάκιση της οποίας προβάλλεται σαν ουσιαστικό εμπόδιο στις σχέσεις Κιέβου-Βρυξελλών. Η ΕΕ, και ειδικά το Βερολίνο, είχαν θέσει ως όρο την απελευθέρωση της πρώην πρωθυπουργού, κάτι που το κοινοβούλιο της Ουκρανίας δεν έκανε δεκτό. Επί της ουσίας, ωστόσο, όλοι συμφωνούν πως πίσω από τον «ευρωσκεπτικισμό» της Ουκρανίας βρίσκεται μία και μόνο απάντηση: η Μόσχα.
Η ρωσική ανάμειξη είναι τόσο προφανής που δεν χρειάζεται να διαβάσει κανείς την ανακοίνωση της ουκρανικής κυβέρνησης, η οποία προκειμένου να δικαιολογήσει το πάγωμα της εμπορικής προσέγγισης με την ΕΕ επικαλείται λόγους «εθνικής ασφαλείας» και ζητά «περισσότερο χρόνο για να επανεξετάσουν παράλληλα τους εμπορικούς τους δεσμούς με τη Ρωσία», αντιπροτείνοντας την έναρξη νέων τριμερών συνομιλιών μεταξύ Ουκρανίας, Ρωσίας και ΕΕ. Συμπτωματικά, λίγες ώρες νωρίτερα, προτού καν οι Ουκρανοί πουν επισήμως το «όχι», ο ρώσος πρόεδρος Πούτιν δήλωνε πρόθυμα «έτοιμος» να πάρει μέρος σε τριμερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΕ-Ουκρανίας-Ρωσίας.
Η ρωσο–ουκρανική διένεξη έχει την προϊστορία της, που ουσιαστικά ξεκινά με την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004. Πραγματικό αίτιο η προσπάθεια των δυτικών ιμπεριαλιστών να αποσπαστεί η Ουκρανία από την επιρροή της Μόσχας.
Στη συνέχεια οι αναγκαστικές ενεργειακές συμβάσεις της Ουκρανίας με τη Ρωσία αποτελούν όπλο για τη δεύτερη. Οι συμβάσεις για την προμήθεια της Ουκρανίας σε φυσικό αέριο και τη διαμετακόμιση (transit) του «γαλάζιου χρυσού» προς τη Δυτική Ευρώπη υπογράφηκαν μεταξύ του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού «Gazprom» και της ουκρανικής κρατικής εταιρείας «Naftogaz» το 2009 επί πρωθυπουργίας Γιούλιας Τιμοσένκο και θα ισχύουν μέχρι το 2019. Το Κίεβο θεωρεί την τιμή που αγοράζει το φυσικό αέριο, περίπου 410 δολάρια τα χίλια κυβικά μέτρα (TCM), υπερβολική και τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να πετύχει τη μείωσή της.
Για όλα αυτά η Μόσχα φαίνεται ότι διαθέτει και το μαστίγιο και το καρότο Έτσι, στις 8 του περασμένου Οκτώβρη, ο Πούτιν δήλωσε ότι η «Gazprom» θα έκανε έκπτωση στις τιμές του φυσικού αερίου που προμηθεύει την Ουκρανία (για τις ποσότητες που αποθηκεύονται σε υπόγειες εγκαταστάσεις και προορίζονται για τη χειμερινή περίοδο), φτάνοντας περίπου στα 260 δολάρια/TCM. Γενικότερα στο διάστημα αυτό τόσο οι απειλές,όσο και τα προνόμια από την πλευρά της Ρωσίας ήταν άμεσα συνδεδεμένα με τη σύναψη ή όχι της Συμφωνίας Σύνδεσης της Ουκρανίας με την ΕΕ. Στο ίδιο διάστημα ο ρώσος πρωθυπουργός είχε καταστήσει σαφές στο Κίεβο ότι θα πρέπει να επιλέξει μεταξύ της «φιλίας» με την ΕΕ και της ένταξης στην Τελωνειακή Ένωση με τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και το Καζακστάν. Ο Πούτιν, ανάμεσα στα άλλα, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε για τα αποτελέσματα της συνεδρίασης του Ανώτατου Ευρασιατικού Οικονομικού Συμβουλίου στο Μινσκ, δήλωσε ότι «η Ουκρανία μετά την υπογραφή των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου και σύνδεσης με την ΕΕ (που προβλεπόταν στις 29 Νοέμβρη) δεν θα μπορεί να προσχωρήσει στην Τελωνειακή Ένωση».
Από την άλλη, υποκριτικά παραδεχόταν πως η Ρωσία δεν πρόκειται να παρέμβει στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης της Ουκρανίας, ξεκαθαρίζοντας ότι η Μόσχα δεν είναι ούτε υπέρ ούτε ενάντια σε αυτή την προοπτική: «Δεν είναι δική μας υπόθεση, είναι κυριαρχικό δικαίωμα της Ουκρανίας, που εκφράζεται στο πρόσωπο του προέδρου, του κοινοβουλίου και της κυβέρνησης»!
Αυτά πριν από ένα μήνα περίπου, όταν η Ρωσία, η Λευκορωσία και το Καζακστάν επιβεβαίωναν στη Σύνοδο Κορυφής στο Μινσκ (24του Οκτώβρη) την πρόθεσή τους να δημιουργήσουν το 2015 την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (ΕΟΕ) στη βάση της υφιστάμενης Τελωνειακής Ένωσης (ΤΕ). Επιπλέον προβλεπόταν πως όλες οι διακρατικές συμφωνίες που ρυθμίζουν τη λειτουργία της ΕΟΕ και είναι απαραίτητες για να τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη της Ένωσης θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάιο 2014. Εκεί κάπου, η δεύτερη μεγαλύτερη τέως σοβιετική δημοκρατία, η Ουκρανία, δείχνει να ορθώνει εμπόδια μπροστά στο πιο μεγαλόπνοο σχέδιο της Ρωσίας από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ: την ευρασιατική «ΕΟΚ». Μια νέα οικονομική (και όχι μόνο) οντότητα που φιλοδοξεί να «ανατείλει» με τη νέα χρονιά αρχικά στο μετασοβιετικό χώρο με προοπτική να μπορεί να γίνουν μέλη της και άλλες χώρες, ακόμα και η Ινδία, η Τουρκία, μέχρι και η Συρία!
Έτσι έχουν μέχρι στιγμής τα πράγματα με τις διεθνείς αντιδράσεις (και ιδιαίτερα από την ευρωπαϊκή πλευρά) να κρίνονται «φυσιολογικές» και στο εσωτερικό μάλλον υποτονικές, παρ’ ότι προβλήθηκαν σκηνές από διαδηλώσεις που θύμιζαν, ή προσπαθούσαν να θυμίσουν, τις μέρες από την «πορτοκαλί επανάσταση». Φυσικά έγιναν και αντιδιαδηλώσεις αλλά… μικρότερης έντασης, σύμφωνα με τα δυτικά ΜΜΕ.
Είναι προφανές πως δεν πρόκειται για ένα οικονομικής τάξης ζήτημα, με πετρέλαιο, φυσικό αέριο, τελωνειακές ενώσεις και άλλα τέτοια. Η προσπάθεια των δυτικών ιμπεριαλιστών με επικεφαλής τους Αμερικάνους να επεκταθούν ανατολικά έχει στρατηγικές προδιαγραφές και δεν πρόκειται να παραιτηθούν. Το ίδιο βέβαια ισχύει και από την πλευρά των Ρώσων, που προσπαθούν να την εμποδίσουν με κάθε τρόπο. Η σημερινή έκβαση της αναμέτρησής τους στο σημαντικό πεδίο της Ουκρανίας δείχνει κέρδισμα πόντων για τους Ρώσους. Και αυτό είναι κάτι που οι δυτικοί ιμπεριαλιστές, με προεξάρχοντες τους Αμερικανούς, δεν μπορούν να το αφήσουν αναπάντητο, έστω και αν η απάντηση περνά από την παραπέρα όξυνση της αντιπαράθεσης και σε γενικότερα επίπεδα. Και αυτή είναι το πιο επικίνδυνη εκδοχή για όλους τους λαούς.
Χ.Β.
