Από τη στιγμή που ο Τραμπ ανακοίνωσε, τον Μάιο του 2018, την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία που υπεγράφη το 2015 για τα πυρηνικά του Ιράν, η πορεία των πραγμάτων προς μια σύγκρουση, ενδεχομένως και πολεμική, έμοιαζε προδιαγεγραμμένη.
Σήμερα, η σαφήνεια των στόχων από πλευράς ΗΠΑ μπορεί να είναι μικρή, αλλά η ανησυχία για τις εξελίξεις περισσεύει. Μέχρι χθες, η κατάσταση στην έξοδο του Περσικού Κόλπου (Στενά του Ορμούζ) προσδιοριζόταν από επιθέσεις «αγνώστου πατρότητας». Αυτές σημειώθηκαν πρώτα εναντίον τεσσάρων και κατόπιν εναντίον άλλων δύο δεξαμενόπλοιων, με την αμερικανική πλευρά να επιρρίπτει την ευθύνη στο Ιράν, τους δε ιρανούς να καταγγέλλουν προβοκάτσια.
Η κατάρριψη του μη επανδρωμένου κατασκοπευτικού αεροσκάφους των ΗΠΑ από το Ιράν, αλλάζει την κατάσταση. Το παιχνίδι δεν αφορά πλέον τις εκατέρωθεν διαψεύσεις, (το ποιος κάνει, τι;), αλλά το αν η ιρανική πλευρά λειτουργεί «νόμιμα», καταρρίπτοντας, όπως υποστηρίζει, το drone εντός της επικράτειάς της ή σε διεθνή εναέριο χώρο.
Ουάσιγκτον και Τεχεράνη επιμένουν στις διαφορετικές εκδοχές τους. Όμως, η ουσία βρίσκεται λίγο πιο πέρα! Το Ιράν, απέναντι σε μια μη άμεση απειλή, η οποία και θα μπορούσε να προσπεραστεί, επιλέγει την κατάρριψη! Είναι αυτό μήνυμα ότι δε θα διστάσει να κλιμακώσει την αντιπαράθεση; Αντίθετα, η αμερικανική πλευρά εμφανίζεται αιφνιδιασμένη, σε σημείο ώστε ο Τραμπ να διατάσσει την εκτέλεση αεροπορικών πληγμάτων εναντίον επιλεγμένων στόχων στο Ιράν την προπερασμένη Πέμπτη και λίγες ώρες μετά, ξημερώματα Παρασκευής, να ανακαλεί την διαταγή του, όπως αρχικά αποκάλυψαν οι N.Y.Times. Η αιτιολόγηση ότι ο Τραμπ κινήθηκε από «φιλευσπλαχνία» (επειδή θα σκοτώνονταν περίπου 150 Ιρανοί), ή, όπως άφησε να εννοηθεί, ότι η κατάρριψη του αμερικανικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους ενδέχεται «να οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος», δεν στέκει.
Πάντως, ταυτόχρονα, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας των ΗΠΑ (FAA), απαγόρευσε τις πτήσεις των αμερικανικών αεροπορικών εταιριών πάνω από όλη την περιοχή του Περσικού Κόλπου ενώ το Πεντάγωνο ανακοινώνει την ανάπτυξη στην περιοχή, επιπλέον 1.000 στρατιωτικών, συστοιχιών πύραυλων Patriot, επανδρωμένα και μη αεροσκάφη και… «άλλες αποτρεπτικές δυνάμεις».
Είναι βέβαιο ότι η ακύρωση των επιδρομών δεν οφείλεται στο ότι ο Τραμπ άλλαξε γνώμη την τελευταία στιγμή, αλλά σε γενικότερες επιφυλάξεις των στρατηγών του Πενταγώνου που αφορούσαν τη στρατηγική της επιχείρησης και την αποτελεσματικότητα του γενικότερου σχεδίου, τη στιγμή που ισχυρά κέντρα και οι αντίστοιχοι φορείς τους στην κυβέρνηση Τραμπ, πίεζαν και πιέζουν προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Σε αυτό το πλαίσιο και στην ασφυκτική κατάσταση που διαμορφώνεται, η Τεχεράνη δεν μπορεί να ανεχθεί για μεγάλο διάστημα τις αμερικάνικες κυρώσεις και έχει απόλυτη ανάγκη από κάποια διέξοδο. Το γεγονός ότι το Ιράν απειλεί να επανέλθει στο πριν την συμφωνία, status, σε ό,τι αφορά το πυρηνικό του πρόγραμμα, στους επόμενους δύο μήνες, είναι μήνυμα προς ΕΕ, Ρωσία και Κίνα, που δεν κάνουν και πολλά για να απορροφήσουν τις συνέπειες των κυρώσεων. Οι προσπάθειες της ΕΕ να διασώσει τη συμφωνία με το Ιράν, μέσω ενός παράλληλου συστήματος συναλλαγών που θα παρέκαμπτε τη «δαμόκλειο σπάθη» των αμερικανικών κυρώσεων, δεν έφερε απτά αποτελέσματα για το καθεστώς του Ιράν, ιδιαίτερα μετά τη λήξη των κάθε μορφής εξαιρέσεων από αυτές.
Ο Τραμπ συνεχίζει να εναλλάσσει πολεμικές κραυγές και εκκλήσεις για διάλογο. Την περασμένη Δευτέρα, ανακοίνωσε την επιβολή νέων κυρώσεων, απειλώντας πως «η ανάληψη στρατιωτικής δράσης από τις ΗΠΑ είναι ακόμη πιθανή». Ταυτόχρονα, διαβεβαίωνε, με μήνυμα στο Twitter, ότι αν οι Ιρανοί εγκατέλειπαν τον πυρηνικό τους πρόγραμμα, θα γινόταν «ο καλύτερος φίλος τους»!
Αν μια βασική πλευρά της τακτικής των ΗΠΑ είναι η «μέγιστη πίεση» στο Ιράν, όχι τόσο για να το σύρει σε μία διμερή διαπραγμάτευση, αλλά με στόχο να οξύνουν τις εσωτερικές αντιφάσεις της ιρανικής πλευράς και να μοχλεύσουν πολιτικές ανατροπές εκ των έσω, μέχρι στιγμής φαίνεται να πετυχαίνουν το αντίθετο.
Από την άλλη, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι το σημερινό Ιράν είναι διατεθειμένο να υποστεί μια νέα συμμόρφωση στα αιτήματα των ΗΠΑ, από τη στιγμή που είναι αυτοί που αποχώρησαν από μια πολυμερή συμφωνία. Βέβαια, η δήλωση του αμερικανού ΥΠΕΞ, Πομπέο, «Είμαστε διατεθειμένοι να εμπλακούμε [σε διαπραγματεύσεις] όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή», εμπεριέχει πολλές ερμηνείες, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον ορισμό της «κατάλληλης στιγμής»!
Ωστόσο η πορεία προς μια ανοικτή σύγκρουση ΗΠΑ-Ιράν, είναι σίγουρο ότι απαιτεί, πέρα από εφικτούς πολεμικούς στόχους, και τη δυνατότητα διαχείρισης του τοπικού και χρονικού εύρους της. Είναι βέβαιο ότι η όποια πολεμική ανάφλεξη μεταξύ ΗΠΑ-Ιράν δεν μπορεί να μείνει περιορισμένη, αλλά θα εξελιχτεί σε σύρραξη με γενικότερα περιφερειακά χαρακτηριστικά, πράγμα που δεν είναι δυνατό να το αγνοούν οι ΗΠΑ. Ήδη το Πεντάγωνο, από το 2002, έχει στα συμπεράσματά του, ότι οποιαδήποτε πολεμική ενέργεια με την Τεχεράνη θα προκαλέσει πολλές «ασύμμετρες», και άρα μη προβλέψιμες, καταστάσεις.
Στο Ιράν, πέρα από το γεγονός ότι είναι ένα από τα ισχυρότερα κράτη της περιοχής, (δεν είναι Ιράκ, ούτε Λιβύη, ούτε και ακόμα Συρία), δεν υπάρχει ισχυρή και ενωμένη αντιπολίτευση, ικανή για να ανατρέψει την κατάσταση μετά τις αμερικανικές επιθέσεις.
Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο η αμερικανική πλευρά κινείται ενάντια στο Ιράν και οι μέχρι στιγμής κατηγορίες που εξαπολύει εναντίον του, είναι τόσο «προβλέψιμες», που μειώνουν στο ελάχιστο, αν δεν τη μηδενίζουν, την αξιοπιστία τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Ευρωπαίοι (πλην Βρετανών) δηλώνουν απρόθυμοι να οδηγηθούν σε βιαστικά… συμπεράσματα. Στο επίπεδο των συμμαχιών και στην καλύτερη περίπτωση, αν οι ΗΠΑ προχωρήσουν σε πόλεμο εναντίον του Ιράν, θα έχουν τη στρατιωτική υποστήριξη μόνο τεσσάρων χωρών: της Βρετανίας, της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ισραήλ. Στον αντίποδα, όλοι οι υπόλοιποι ιμπεριαλιστές, αν και ο καθένας -και για διαφορετικούς λόγους- είναι στριμωγμένος, συνολικά κρατούν αποστάσεις από τις ΗΠΑ.
Σε ό,τι αφορά το Ιράν και μέχρι στιγμής, αυτό ακολουθεί μια τακτική «αντίστασης» και «συσπείρωσης», η οποία ωστόσο προϋποθέτει μια εκτίμηση καθόλου προφανή· ότι οι ΗΠΑ, στη φάση αυτή, δεν επιδιώκουν πραγματικά την πολεμική αναμέτρηση ή την «αλλαγή καθεστώτος» στην Τεχεράνη, λόγω των περιπλοκών που παρουσιάζει το εγχείρημα.
Ωστόσο, η κατάρριψη του drone τροφοδοτεί μια άλλη προσέγγιση στις διεθνείς αναλύσεις, σχετικά με το εσωτερικό του Ιράν. Ότι δηλαδή, ο Χαμενεΐ και ο ηγετικός κύκλος του Ιράν θεωρούν ότι ένας πόλεμος με τις ΗΠΑ μπορεί να αποτελέσει ένα «αναγκαίο κακό» για να αποφευχθεί ένα μεγαλύτερο, που είναι η κατάρρευση του καθεστώτος και εξωθούν τα πράγματα στα άκρα, ακόμη και με το ρίσκο μιας ευρύτερης ανάφλεξης. Υποστηρίζεται ότι το καθεστώς δεν διαθέτει σταθερούς συμμάχους και ότι οι οποίες συνεργασίες του είναι «ειδικού σκοπού», δίχως στρατηγικό βάθος. Οι πρόσφατοι εναγκαλισμοί του Ιρανού προέδρου Ροχανί με τους Πούτιν και Σι, κατά την Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού της Σαγκάης δεν αναιρούν την ουσία αυτής της προσέγγισης.
Είναι φανερό πως η όξυνση του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, με άξονα την αμερικανοϊρανική πολεμική κρίση, που βρίσκεται ακόμα στην αρχή της, δείχνει να κλιμακώνεται, αφού καμία από τις δυο πλευρές δεν μπορεί να υποχωρήσει σε αυτή τη φάση, έστω και αν η Τεχεράνη βρίσκεται σε μεγαλύτερη πίεση από τα μέχρι στιγμής γεγονότα. Ενδεχομένως να αποτελέσει σημείο αναφοράς για εξελίξεις, η επερχόμενη συνάντηση των G20 στην Οσάκα, στο τέλος του μήνα, ως προς τις επόμενες κινήσεις των ΗΠΑ.
Πάντως, το όλο σκηνικό που διαμορφώνεται στον Περσικό κόλπο αντανακλά και τη σοβαρή διάσταση στα βασικά κέντρα εξουσίας των ΗΠΑ, σχετικά με την εξυπηρέτηση των βασικών στρατηγικών στόχων του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Οι πιέσεις που δέχεται η διοίκηση Τραμπ είναι επίμονες και ο κίνδυνος να δράσουν στρατιωτικά οι ΗΠΑ στο Ιράν (δικαιολογώντας την απόφαση τους με ένα καλύτερα σκηνοθετημένο συμβάν), είναι πολύ μεγάλος. Το σενάριο της μετακίνησης του Πομπέο στο Πεντάγωνο και του Μπόλτον στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ (που θεωρούνται οι κύριοι θιασώτες της ένοπλης αντιπαράθεσης με το Ιράν), ενδέχεται να διαμορφώσουν την οριστική «πολεμική ατζέντα» των επόμενων μηνών, προτού ο Τραμπ -και το ανάλογο επιτελείο του- απορροφηθεί από την προσπάθεια επανεκλογής του, το 2020.
ΧΒ
