Δόθηκε στη δημοσιότητα το τελικό πόρισμα του λεγόμενου Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία. Πρόκειται για μια πρόταση που αποτελεί μια βαθιά αντιδραστική τομή, μια συνολική αντιμεταρρύθμιση με χαρακτηριστικά συνολικής επίθεσης σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Είναι τέτοιας ποιότητας, έκτασης και έντασης οι αλλαγές που επιχειρούνται, οι οποίες μόνο με τη γνωστή αντιμεταρρύθμιση Αρσένη στα τέλη της δεκαετίας του ’90 μπορούν να συγκριθούν.
Τι προτείνεται
- Το Γυμνάσιο γίνεται τετραετές και, σε συνέχεια του διετούς νηπιαγωγείου και του εξατάξιου δημοτικού, ολοκληρώνει την «υποχρεωτική 12χρονη κοινή εκπαίδευση».
- Τα Αναλυτικά Προγράμματα στο Γυμνάσιο «δεν προκαθορίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά δίνουν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να τα συμπληρώσουν και να τα αναμορφώσουν».
- Στο τετραετές Γυμνάσιο θα δίνονται γραπτές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις, οι οποίες θα συνυπολογίζονται με την προφορική επίδοση για να κριθεί η προαγωγή των μαθητών στην επόμενη τάξη.
- Στο τέλος του Γυμνασίου «πιο δόκιμη λύση» (!) για να κριθεί η συνέχεια των σπουδών των μαθητών είναι οι εξετάσεις με χρήση τράπεζας θεμάτων. Το αποτέλεσμα σε αυτές σε συνδυασμό «με ένα πλέγμα κριτηρίων» και τη γνώμη «μέντορα καθηγητή» (!) θα καθορίζει αν ο μαθητής θα συνεχίσει σε Γενικό Λύκειο, σε ΕΠΑΛ ή σε Τεχνική Σχολή.
- Το Διετές Γενικό Λύκειο αλλά και το διετές ΕΠΑΛ θα δίνουν είτε «Εθνικό Απολυτήριο» είτε, όταν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για αυτό, οι μαθητές θα παίρνουν «Πιστοποιητικό Σπουδών» που θα αντιστοιχεί σε αριθμό «Ακαδημαϊκών Πιστωτικών Μονάδων του Ευρωπαϊκού συστήματος Πιστοποίησης προσόντων».
- Στο διετές Γενικό Λύκειο οι μαθητές θα παρακολουθούν 6 μαθήματα, ορισμένα από τα οποία θα παρέχονται σε δύο επίπεδα (κανονικό και υψηλό – θα αναφερθούμε μετά). Τα μαθήματα αυτά θα είναι δύο κοινά υποχρεωτικά, τα Αγγλικά, η ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, και από ένα επιλογής από τις τέσσερις ομάδες: Μαθηματικά και Πληροφορική, Πειραματικές Επιστήμες, Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες και Τέχνη και Πολιτισμός. Στο διετές ΕΠΑΛ τα δύο κοινά υποχρεωτικά μαθήματα θα είναι τα Αγγλικά και οι Σπουδές Πολιτισμού (δική μας σημείωση: τα ελληνικά είναι μάλλον άχρηστα στα ΕΠΑΛ!) και τα άλλα τέσσερα θα συνδέονται με τους τομείς των ΕΠΑΛ. Το εβδομαδιαίο πρόγραμμα και στους δύο τύπους λυκείων γίνεται 32 ώρες ενώ σήμερα είναι 35 ώρες, εκτός από τη Γ’ Γενικού Λυκείου που είναι 32. Οι απουσίες θα απαγορεύονται (αν και έχουμε ερωτήματα τι ακριβώς σημαίνει αυτό).
- Τα μαθήματα σε ΓΕΛ και ΕΠΑΛ «θα υπάρχει η δυνατότητα να έχουν πρόγραμμα και περιεχόμενο, το οποίο θα καθορίζεται από τους διδάσκοντες στο σχολείο… το ποιο βιβλίο θα διδαχτεί και το ακριβές αναλυτικό πρόγραμμα θα καθορίζεται τοπικά από τους εκπαιδευτικούς».
- Επειδή «δεν μπορεί να προσφέρονται σε κάθε σχολική μονάδα όλα τα μαθήματα επιλογής, θα διδάσκονται σε συγκεκριμένες χρονικές ώρες σε κοντινά σχολεία», ενώ για απομονωμένες περιοχές «θα εφαρμοστούν διαδικασίες τηλε-εκπαίδευσης»!
- Τα έξι αυτά μαθήματα θα δίνονται με χρήση Τράπεζας Θεμάτων (η οποία, όπως ισχυρίζονται οι συντάκτες του πορίσματος, «δεν υπάρχει λόγος να δαιμονοποιείται»!).
- Για να πάρει ένας μαθητής Εθνικό Απολυτήριο απαραίτητες προϋποθέσεις είναι: α) να έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία των έξι μαθημάτων, β) να έχει συντάξει διπλωματική εργασία, και γ) να έχει συμμετάσχει σε πρόγραμμα… ΔΕΚΠ (Δημιουργικότητας, Εθελοντισμού και Κοινωνικής Προσφοράς) που μπορεί να αφορά «συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες, σε μαθητικούς διαγωνισμούς, σε δράσεις κοινωνικής προσφοράς, οικολογικών παρεμβάσεων, στήριξης δομών του τοπικού Δήμου κλπ».
- Στον τελικό βαθμό του Εθνικού Απολυτηρίου συνυπολογίζονται με βάση έναν μαθηματικό τύπο ο γραπτός βαθμός της Β’ Λυκείου (θυμίζουμε αντιστοιχεί στη σημερινή Γ’), ο μέσος όρος των προφορικών βαθμών των τεσσάρων τετραμήνων, ο μέσος όρος των (τουλάχιστον) δύο γραπτών εργασιών ανά μάθημα, ο γραπτός βαθμός της Α’ Λυκείου (σημερινή Β’) και η επίδοση στη διπλωματική εργασία. Ο βαθμός των μαθημάτων που έχει παρακολουθήσει ο μαθητής σε υψηλό επίπεδο πριμοδοτείται, καθώς πολλαπλασιάζεται με έναν συντελεστή.
- Τα ΕΠΑΛ θα δίνουν Πτυχίο Ειδικότητας μετά από τρίτο χρόνο σπουδών (σημερινό τέταρτο), ο οποίος όπως υπονοείται είναι αυτός που συνδέεται με τη μαθητεία.
- Για την πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση θα ορίζουν κριτήρια τα τριτοβάθμια Ιδρύματα. Το 80% των κριτηρίων θα σχετίζεται με το βαθμό του Εθνικού Απολυτηρίου και το άλλο 20% θα μπορεί να περιλαμβάνει κριτήρια όπως ειδικές εξετάσεις, συνέντευξη, portfolio κλπ. Μπορεί επίσης το τριτοβάθμιο Ίδρυμα να ορίζει απαίτηση για παρακολούθηση μαθημάτων σε υψηλό επίπεδο, ελάχιστο βαθμό Εθνικού Απολυτηρίου κ.ά.
Οι βασικές επιδιώξεις πίσω από τις γραμμές
Καταρχήν πρέπει να σημειώσουμε ότι διάφορες από τις πτυχές του σχεδίου θα τεθούν υπό την κρίση των πραγματικών δυνατοτήτων της αστικής τάξης. Για παράδειγμα, το τετρατάξιο γυμνάσιο απαιτεί λύση ζητημάτων υποδομής, τα οποία δεν είναι δεδομένο ότι είναι εύκολα διαχειρίσιμα. Το παραδέχεται άλλωστε και το ίδιο το πόρισμα, αλλά εμμέσως το έχει εκφράσει και ο Φίλης. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι το πόρισμα εκφράζει τις βασικές επιδιώξεις και κατευθύνσεις του συστήματος στη φάση αυτή και, από αυτήν την άποψη, είναι αποκαλυπτικό. Ας τις δούμε:
Στο Λύκειο έρχεται ταξικός Αρμαγεδδώνας:
Α) Εξετάσεις επί εξετάσεων από Τράπεζα Θεμάτων.
Β) Κατηγοριοποίηση σχολείων αλλά και εσωτερική κατηγοριοποίηση «κανονικού» – «υψηλού» επιπέδου μαθημάτων.
Γ) Παραπέρα εντατικοποίηση των σπουδών τόσο μέσω της Τράπεζας Θεμάτων όσο και μέσω των εργασιών ανά μάθημα αλλά και της διπλωματικής.
Δ) Κλείσιμο και συγχώνευση Λυκείων που θα βρεθούν με σοβαρά μειωμένο το μαθητικό τους δυναμικό. Όπως ωμά παραδέχεται το πόρισμα, δημιουργείται η δυνατότητα «ανά 3 Λύκεια να δημιουργούνται 2».
Ε) Το κράτος ουσιαστικά αποσύρεται από την υποχρέωση παροχής υποδομών στο επίπεδο του Λυκείου. Τα βιβλία και το εκπαιδευτικό υλικό επιλέγονται από τον καθηγητή, απομονωμένα Λύκεια δεν είναι απαραίτητο να έχουν εκπαιδευτικούς αφού υπάρχει η… τηλε-εκπαίδευση, τα μαθήματα επιλογής θα γίνονται (όπου γίνονται) σε κάποιο Λύκειο της ευρύτερης περιοχής 2.30 – 4.00 κοκ. Για αυτό και το πόρισμα λέει πονηρά ότι το τετραετές Γυμνάσιο θα παρέχει «το σώμα γνώσεων και δεξιοτήτων που θεωρούμε απαραίτητο να κατέχει κάθε πολίτης, θέματα και δεξιότητες που μέχρι τώρα έμεναν εκτός Γυμνασίου λόγω της μικρής ηλικίας των μαθητών». Θα τα ‘χετε μάθει στο Γυμνάσιο, τι θέλετε από κει και πέρα, μοιάζει να λέει το πόρισμα.
ΣΤ) Αποφασιστική αντιμετώπιση του ζητήματος ροής προς την τεχνική εκπαίδευση. Ας πούμε εδώ δυο λόγια παραπάνω: Είναι γνωστός ο διακαής πόθος του συστήματος να σπρώξει τη μαθητική νεολαία προς την Τεχνική Εκπαίδευση. Το πόρισμα το λέει σαφώς όταν γκρινιάζει ότι στην Ελλάδα «το 75% των παιδιών κατευθύνονται στο Γενικό και 25% στο Τεχνικο-Επαγγελματικό, ενώ στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες γίνεται το ακριβώς αντίθετο» και προσθέτει ότι «πρέπει να βελτιωθεί αυτή η αναλογία». Και επειδή η εξαρτημένη Ελλάδα της παραγωγικής αποσυγκρότησης δεν είναι Γερμανία, το πέταγμα στην ΤΕ εκπαίδευση δεν μπορεί να έχει κανένα ελκυστικό στοιχείο (ούτε καν της ανεύρεσης ενός μεροκάματου). Πρέπει να είναι κανονικό πέταγμα μέσω διαδικασίας απόρριψης. Εδώ κολλάνε και οι αντιφάσεις του πορίσματος, το οποίο στη σελ. 6 δηλώνει ότι για την επιλογή τύπου Λυκείου οι «εξετάσεις αποκλείονται κατηγορηματικά», για να μας εξηγήσουν τελικά οι συντάκτες (που, προφανώς, θέλουν να κρυφτούν αλλά η χαρά δεν τους αφήνει) ότι η επιλογή Λυκείου θα καθορίζεται από εξετάσεις με τράπεζα θεμάτων, από ένα… πλέγμα κριτηρίων, από την αξιολόγηση που θα έχει κάνει ο εκπαιδευτικός, από περιγραφική αξιολόγηση άλλων εκπαιδευτικών του σχολείου και από την άποψη του μέντορα καθηγητή. Η χυδαιότητα χτυπάει κόκκινο. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να συμμετάσχουν στο έγκλημα του βίαιου σπρωξίματος των μαθητών στην ΤΕ…
Ζ) Αντίστοιχα, αποφασιστική αντιμετώπιση του ζητήματος ροής προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πέρα από την εντατικοποίηση που περιγράφηκε, σημαντικό ποιοτικό στοιχείο είναι η εισαγωγή κριτηρίων εισαγωγής από το κάθε πανεπιστήμιο.
Η) Μεγάλη εντατικοποίηση της δουλειάς των καθηγητών και πλήρης διάλυση των εργασιακών σχέσεων. Και, ταυτόχρονα, παραπέρα διαίρεση του κλάδου μέσω «κινήτρων» (τα οποία, αν υπάρξουν, εκτιμάμε ότι θα είναι απλώς φρένο στην παραπέρα χειροτέρευση των εργασιακών συνθηκών, μισθού κ.λπ.). Στο σημείο αυτό είναι τόσο ωμό το κείμενο, που θα αρκεστούμε να μεταφέρουμε αποσπάσματα:
«…η μεταρρύθμιση θα ταράξει λιμνάζοντα νερά στο χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατά συνέπεια αναμένεται να συναντήσει αντιστάσεις. Η θέσπιση κινήτρων θα έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στην κάμψη των αντιστάσεων(!). Εναλλακτική λύση είναι η στρατολόγηση νέου δυναμικού αποφοίτων των πανεπιστημίων κατά την τελευταία πενταετία με φρέσκιες γνώσεις, όρεξη για δουλειά και δυνατότητα διαμόρφωσης νέων επαγγελματικών συνηθειών».
Και ποιες είναι άραγε αυτές οι… νέες επαγγελματικές συνήθειες; Ας ανατρέξουμε στο πόρισμα:
«…μετακινήσεις από σχολείο σε σχολείο… εξοικείωση με νέα προγράμματα σπουδών σε αρκετά γνωστικά αντικείμενα… «απώλεια» του γνωστικού αντικειμένου… κατάρτιση και επιμόρφωση… παραγωγή υλικού… διαχείριση των 150 ειδικοτήτων που υπάρχουν… κοκ.»
Και βεβαίως η αξιολόγηση: «θα δοθεί η δυνατότητα σε όσους είτε δεν μπορούν είτε δεν επιθυμούν να ενταχθούν στο νέο πλαίσιο να μεταταγούν σε άλλες υπηρεσίες, εκτός σχολικής τάξης». Και βέβαια καθηγητής… «μέντορας», «επιβλέπων διπλωματικών εργασιών», «συντονιστής προγραμμάτων (σημείωση δική μας: υποχρεωτικού) εθελοντισμού» και άπειρα άλλα…
Τι άλλο να πούμε εμείς;
Μια μικρή παρένθεση για κάποια χρωστούμενα
Πριν περάσουμε στα συμπεράσματα που εμείς εξάγουμε, θα υποκύψουμε στον πειρασμό να αναφέρουμε το εξής: Το υπουργείο Παιδείας επαίρεται ότι κινείται στην κατεύθυνση υλοποίησης πάγιων αιτημάτων του εκπαιδευτικού κινήματος. Η εξειδίκευση του προγράμματος σπουδών και επιλογής βιβλίου αλλά και η διαθεματικότητα απαντάνε, υποτίθεται, στο (για μας αταξικό και, άρα, ουσιαστικά ανυπόστατο) αίτημα της… παιδαγωγικής ελευθερίας. Θεσμοθετείται και «υποχρεωτική 12ετής κοινή εκπαίδευση» (άντε δύο χρόνια τραβηγμένη πιο νωρίς), ενώ η απόκτηση πτυχίου επαγγελματικής ειδίκευσης μεταφέρεται μετά το Λύκειο. Πάρτε και ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία μέσω της ευελιξίας στα προγράμματα σπουδών «τα οποία θα προσαρμόζονται δυναμικά στις επιταγές της εποχής», πασπαλίστε και με ολίγη από πολιτιστική επανάσταση μέσω της εθελοντικής εργασίας και κοινωνικής προσφοράς και πάρτε τελικά ένα αντιλαϊκό έκτρωμα που πατάει σε όλη τη ρεφορμιστική βεντάλια «αιτημάτων», των οποίων οι εμπνευστές νόμιζαν ότι σε συνθήκες πολιτικής εξουσίας της εξαρτημένης αστικής τάξης θα φτάσουν στην αταξική κοινωνία μέσω θεσμικών παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών νομοθετικών ρυθμίσεων.
Αυτοκριτικές βέβαια δε θα ακουστούν. Όπως δεν ακούστηκαν με τα αλήστου μνήμης «1.400 ευρώ κατώτατος μισθός», αίτημα–προαπαιτούμενο πριν από λίγα χρόνια για να φτιαχτεί οποιοδήποτε κοινό πλαίσιο. Θα μας πούνε ότι «δεν εννοούσαμε εμείς κάτι τέτοιο όταν μιλούσαμε για σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία», θα μας πούνε ότι «δεν εννοούσαμε εμείς αυτό το ενιαίο δωδεκάχρονο» κοκ. Και θα λένε βέβαια αλήθεια. Αυτό που αποδεικνύεται, όμως, είναι ότι, όταν κανείς διατυπώνει αιτήματα, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός και να λαμβάνει υπόψη του τρεις βασικούς παράγοντες: α) να ενώνει σε στόχους μαζικής κίνησης και αγώνα, β) να μην παράγει συγχύσεις σε σχέση με τη φύση αυτής της κοινωνίας (η οποία δεν εξανθρωπίζεται αλλά ανατρέπεται) και των μηχανισμών της, και γ) να λαμβάνει υπόψη του τον ταξικό και πολιτικό συσχετισμό. Αλλιώς θα συνεχίζονται οι εικονικές αντεπιθέσεις σε πραγματικές συνθήκες άτακτης υποχώρησης.
Για το «χτύπημα των φροντιστηρίων» και την «κατάργηση των εξετάσεων»
Αν το πόρισμα χαρακτηρίζεται από ωμότητα και κυνισμό απέναντι στους εκπαιδευτικούς (στάση που πατάει στη διάλυση του συνδικαλιστικού κινήματος και στην υπεροψία του συστήματος απέναντί τους), στο ζήτημα των φροντιστηρίων, όπως άλλωστε και στο ζήτημα της… κατάργησης των εξετάσεων (τα ζητήματα δηλαδή που αφορούν άμεσα την –απρόβλεπτη- νεολαία), το ψέμα πάει σύννεφο. Σε αντίθεση με το προπαγανδιστικό θράσος της κυβέρνησης, όσοι μαθητές συνεχίζουν στο Λύκειο όχι μόνο δεν θα είναι απελευθερωμένοι από τα φροντιστήρια, αλλά και τα ίδια τα λύκεια θα είναι προσαρμοσμένα στην ανάγκη των μαθητών να ανταποκριθούν στις απανωτές εξετάσεις στην τράπεζα θεμάτων. Οι δύο τάξεις του Λυκείου θα συμπληρώνουν τα φροντιστήρια, τα οποία θα συνεπικουρούν και μια επιπρόσθετη δουλειά: τη συγγραφή της διπλωματικής. Με δυο λόγια, το «νέο Λύκειο» αποτελεί ένα κέντρο εντατικοποίησης, εξετάσεων, ταξικών φραγμών και φροντιστηριακού τύπου εκπαίδευσης.
Συνόψιση και τα καθήκοντα του κινήματος
Συνοψίζοντας: Η τελική πρόταση που προέκυψε από τον λεγόμενο Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία αποτελεί μια απόλυτη ευθυγράμμιση στις εργαλειοθήκες της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, μια συνολική αντιδραστική αναπροσαρμογή της αστικής εκπαίδευσης την εποχή της καπιταλιστικής κρίσης, των μνημονίων και του βαθέματος της εξάρτησης της χώρας. Ακουμπά κάθε πτυχή της εκπαιδευτικής ζωής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και βάζει στο στόχο με συνολικό τρόπο όλα τα κομμάτια του λαού που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία: τους μαθητές, τους γονείς τους και τους εκπαιδευτικούς. Τρεις λέξεις συνοψίζουν την καταιγίδα. Περικοπές, φραγμοί, ξεζούμισμα. Πιο συγκεκριμένα:
- Όλη η δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα είναι σε δίνη περικοπών: βιβλία, εκπαιδευτικοί, αίθουσες, όλα με το σταγονόμετρο.
- Το μαζικό Γυμνάσιο θα το διαδέχεται ένα Λύκειο για λίγους, άγρια ταξικό, εξεταστικό και διαφοροποιημένο. Νέοι φραγμοί θα τίθενται κατά το δοκούν από τα Πανεπιστήμια για την πρόσβαση σε αυτά. Το οικονομικό κόστος των οικογενειών στο δρόμο για την Τριτοβάθμια θα είναι ακόμα πιο δυσβάσταχτο.
- Μετά το Γυμνάσιο θα ωθείται μεγάλο τμήμα του μαθητικού δυναμικού στην τεχνική εκπαίδευση.
- Οι εκπαιδευτικοί όχι μόνο θα βρεθούν μπροστά σε ένα νέο απάνθρωπο εργασιακό περιβάλλον αλλά θα κληθούν να κάνουν διάφορες «βρωμοδουλειές» (εμπλοκή με μαθητεία, «εθελοντισμούς», σπρώξιμο μαθητών στην ΤΕ εκπαίδευση κλπ).
Η ίδια η ένταση και η ποιότητα της επίθεσης κάνει δυνατή τη δημιουργία μετώπου αντίστασης εκπαιδευτικών, μαθητών και γονιών που θα αναδείξει ως βασικούς στόχους τους αντίθετους από τις αντιδραστικές επιδιώξεις του συστήματος και της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛΛ με τις πλάτες της ΕΕ, του ΟΟΣΑ αλλά και, όπως είναι φανερό, της ντόπιας αστικής τάξης.
