Την περασμένη Δευτέρα 22 Φεβρουαρίου, ΗΠΑ και Ρωσία κατέληξαν σε μια νέα συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Συρία. Η συμφωνηθείσα εκεχειρία αποφασίστηκε να τεθεί σε εφαρμογή τα μεσάνυχτα της 27ης Φεβρουαρίου (Σάββατο), ώρα Δαμασκού. Οι εμπόλεμες πλευρές έχουν διορία μέχρι τις 12.00 το μεσημέρι της 26ης Φεβρουαρίου για να γνωστοποιήσουν στις ΗΠΑ ή τη Ρωσία ότι θα εφαρμόσουν την εκεχειρία.
Αυτή η συμφωνία δεν είναι παρά συνέχεια της συμφωνίας που οι ίδιες δυνάμεις προώθησαν και κατέληξαν στο Μόναχο στις 12 Φεβρουαρίου μέσω της λεγόμενης «Ομάδας Στήριξης της Συρίας», και η οποία και αυτή τινάχτηκε στον αέρα όπως είχε γίνει λίγες μέρες πριν με τις συνομιλίες στη Γενεύη.
Όπως θα διαπιστωθεί και παρακάτω, ενώ τα ερωτηματικά για τις δυνατότητες ενός διακανονισμού μεταξύ όλων των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων –πρώτα και κύρια των ΗΠΑ και της Ρωσίας- που εμπλέκονται ενεργά στη σύγκρουση αλλά και των πολλών περιφερειακών δυνάμεων που διεκδικούν ρόλο και επιρροή στην περιοχή, παραμένουν τα ίδια –αν δεν έχουν μεγαλώσει- ωστόσο εμφανίζεται πιο ισχυρή σε σχέση με πριν μια τάση από Ουάσιγκτον και Μόσχα για έναν έστω και προσωρινό συμβιβασμό. Ο οποίος πιθανά να εκπορεύεται από την ανάγκη της κάθε πλευράς να μετρήσει τις δυνάμεις της και να ζυγιάσει καλύτερα τις επόμενες κινήσεις της. Και αυτό πάλι με πολλές επιφυλάξεις όσον αφορά όχι μόνο στις πραγματικές προθέσεις τους, αλλά και τη δυνατότητά τους πια να ελέγξουν όλους τους παράγοντες που επενεργούν στη συριακή κρίση και τη δυναμική των ίδιων των εξελίξεων. Πριν τα δούμε όλα αυτά πιο συγκεκριμένα, είναι απαραίτητη μια παρουσίαση συμπυκνωμένη όσων έχουν μεσολαβήσει.
Από την κατάρρευση των συνομιλιών της Γενεύης έως τη νέα συμφωνία ΗΠΑ-Ρωσίας
Εκείνη η μέρα της 22ης Φεβρουαρίου ήταν πολύ «περίεργη»! Η «Ομάδα Στήριξης της Συρίας», με την καθοριστική παρότρυνση των ΗΠΑ και της Ρωσίας, συμφωνούσε στην προώθηση μιας εκεχειρίας που α) θα τερμάτιζε τις εχθροπραξίες μεταξύ των αντίπαλων πλευρών με εξαίρεση τις δυνάμεις του ΙΚ και του Μετώπου Αλ Νούσρα (το παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία), β) θα προωθούσε την άμεση παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στις πόλεις που πολιορκούνται και στους πληθυσμούς που υποφέρουν από την πείνα και γ) θα πριμοδοτούσε την επανέναρξη των συνομιλιών στη Γενεύη το αργότερο μέχρι τις 25 Φεβρουαρίου.
Την ίδια στιγμή, ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Μεντβέντεβ προειδοποιούσε σε υψηλούς τόνους πως μια χερσαία επιχείρηση στη συριακή επικράτεια, χωρίς την έγκριση του ΟΗΕ ή της συριακής κυβέρνησης, θα πυροδοτούσε έναν μόνιμο ή ακόμα και έναν παγκόσμιο πόλεμο. Κι όμως! Έπειτα από αυτήν την δήλωση, ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ δήλωνε πως αναμένει από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να παράσχουν ειδικές δυνάμεις για να βοηθήσουν τις αντικαθεστωτικές δυνάμεις στη Συρία να ανακαταλάβουν εδάφη από το ΙΚ. Ουσιαστικά επεμβαίνε στο εσωτερικό της Συρίας λέγοντας χαρακτηριστικά «θα προσπαθήσουμε να δώσουμε ευκαιρίες και εξουσία[…] ιδίως σε σουνίτες Άραβες στη Συρία που θέλουν να ανακαταλάβουν τα εδάφη τους, ιδιαίτερα στη Ράκα[…]», προσθέτοντας μάλιστα πως τα ΗΑΕ μπορούν να βοηθήσουν και στο Ιράκ!
Εκείνες τις μέρες, επίσης, είχε συμφωνηθεί και η ΝΑΤΟϊκή επιτήρηση στο Αιγαίο, μετά από επιμονή της Γερμανίας, που ουσιαστικά δίνει την δυνατότητα στην Ατλαντική Συμμαχία να επιτηρεί την κίνηση του ρώσικου στόλου, βάζοντας ταυτόχρονα πολλές υποθήκες στο ενδεχόμενο χρησιμοποίησης του ΝΑΤΟ σε μια επέμβαση στη Συρία. Μη διαψευδόμενες πληροφορίες ήθελαν τον γερμανικό ιμπεριαλισμό να θεωρεί ως επόμενο φυσιολογικό βήμα την παρουσία του ΝΑΤΟ στα τουρκοσυριακά σύνορα…
Με αυτά να διαμείβονται στο πεδίο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, η Τουρκία έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στην συμφωνία αυτή, ξεκινώντας πυκνούς βομβαρδισμούς των θέσεων των δυνάμεων του κούρδικου YPG και της συμμαχίας που έχει συνάψει το YPG με άλλους Άραβες της περιοχής και της μειονότητας των Ασσύριων («Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις»- ΣΔΔ). Το YPG και οι ΣΔΔ προωθούνταν τόσο δυτικά της Ροζάβα και διασχίζοντας τον Ευφράτη όσο και ανατολικά του κουρδικού θύλακα Αφρίν, σε μια περιοχή που μπαίνει σαν «σφήνα» στις δύο περιοχές των Κούρδων της Συρίας και οι οποίες ελέγχονται κατά φθίνουσα σειρά από το ΙΚ, το Μέτωπο Αλ Νούσρα, και τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό.
Δεν ήταν λοιπόν καθόλου τυχαίο, που λίγες μέρες μετά, παραμονή της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για το προσφυγικό στο οποίο είχε καλεστεί η Τουρκία, σκάει η βόμβα στην καρδιά της Άγκυρας. Ενώ από τη μια η Τουρκία κλιμάκωνε τις πιέσεις προς ΗΠΑ και Δύση για χερσαία επέμβαση στη Συρία, και από την άλλη πλήθαιναν οι πληροφορίες για μυστικές συναντήσεις ΗΠΑ-Ρωσίας για μια νέα εκεχειρία. Σε… μηδέν χρόνο η τούρκικη ηγεσία δείχνει τον ένοχο, το κουρδικό YPG, και αρχίζει μπαράζ ακόμα πιο σφοδρών βομβαρδισμών των κουρδικών δυνάμεων. Φυσικά το PKK και το YPG δεν είχαν κανένα λόγο πολιτικό να προβούν σε μια τέτοια ενέργεια και διέψευσαν αμέσως τις τουρκικές αιτιάσεις (και όπως αποδείχθηκε τελικά, δεν είχαν καμία σχέση).
Η Τουρκία έχει σαφή διπλό στόχο με την διατήρηση αυτής της γεωγραφικής «σφήνας». Από τη μια το προφανές, τη διατήρηση των δρόμων ανεφοδιασμού των αντικαθεστωτικών. Από την άλλη -πολύ πιο σημαντικό μακροπρόθεσμα- την αποτροπή ένωσης των κουρδικών περιοχών, διότι έτσι γνωρίζει ότι αυξάνουν κατακόρυφα οι πιθανότητες δημιουργίας μιας ακόμη αυτόνομης κουρδικής περιοχής, μετά το Αυτόνομο Ιρακινό Κουρδιστάν. Και μάλιστα αυτή τη φορά σε εδάφη που γειτνιάζουν με τις περιοχές του Τουρκικού Κουρδιστάν και με δεδομένη την πολιτική συνάφεια του PKK με το YPG.
Αυτή η περιοχή που οριοθετεί την λεγόμενη «ζώνη ασφαλείας» και περιλαμβάνει την πόλη κόμβο Αζάζ (και την επίσης σημαντική Ταλ Ριφάατ που έχει ήδη σχεδόν καταληφθεί από το YPG) για την Άγκυρα, έχει γίνει το «μήλον της έριδος» για όλες τις πλευρές. Οι δυνάμεις του Άσαντ, συνεπικουρούμενες από επίλεκτες δυνάμεις των ιρανικών Φρουρών της Επανάστασης και τη λιβανέζικη Χεζμπολάχ, και με το πεδίο να ανοίγει από τους βομβαρδισμούς της ρωσικής αεροπορίας, προωθούν και αυτές τις θέσεις τους στην ίδια περιοχή. Ταυτόχρονα, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία προσπαθούν να «παίξουν» με το YPG και τις ΣΔΔ, σε έναν αγώνα δρόμου αύξησης επιρροής και ελέγχου στο εσωτερικό της Συρίας, πρόβλημα που για τις ΗΠΑ παραμένει άλυτο και ακανθώδες. Γι’ αυτό και παρά τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί ανάμεσα στις ίδιες και την Τουρκία, επιμένουν στην απαίτησή τους να σταματήσει η τελευταία τους βομβαρδισμούς των κουρδικών θέσεων.
Σ΄ αυτό το μεσοδιάστημα, είχαμε επιπλέον τη μεταφορά αεροπλάνων της Σαουδικής Αραβίας στην τούρκικη βάση του Ιντσιρλίκ, καθώς και την –προσεκτική σε σχέση με την Τουρκία- αναφορά της σαουδαραβικής ηγεσίας στην ανάγκη χερσαίας επέμβασης στη Συρία, με προϋπόθεση αυτό να γίνει υπό την αρχηγία των ΗΠΑ, με στόχο… το ΙΚ (!) και μεσοπρόθεσμα τον Άσαντ.
Επιπλέον είχαμε και τη στήριξη της Γερμανίας προς την Τουρκία, στο ζήτημα της «ζώνης ασφαλείας», δηλαδή στη χερσαία επέμβαση της Τουρκίας στην Συρία. Είναι φανερό πως ο γερμανικός ιμπεριαλισμός προσπαθεί να καλύψει κενά που αφήνει ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός. Και αυτό αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη, άσχετα εάν όλοι γνωρίζουν πως η αμερικανική επικυριαρχία στην Τουρκία δεν μπορεί να αμφισβητηθεί στα σοβαρά από κανέναν, χωρίς επίσης σοβαρές συνέπειες (πρώτα απ’ όλα για την ίδια την Τουρκία). Όπως επίσης -και αυτό ίσως είναι το πιο καθοριστικό- πως η ίδια η τουρκική άρχουσα τάξη είναι αρκετά «παλιά» για να αφήσει τις γεωστρατηγικές φτερούγες του αμερικανικού αετού χάρη των αμφίβολων δυνατοτήτων ενός ιμπεριαλισμού (του γερμανικού) που είναι γεωπολιτικός νάνος.
Νέα συμφωνία, επιπλέον ερωτηματικά
Με όλες αυτές τις εξελίξεις να τρέχουν, ΗΠΑ και Ρωσία ανακοινώνουν την συμφωνία τους για την επίτευξη εκεχειρίας, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά τα σημεία της συμφωνίας του Μονάχου. Μάλιστα οι εκπρόσωποι τόσο του ρωσικού όσο και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού εμφανίζονται αποφασισμένοι να προωθήσουν με κάθε μέσο την συμφωνία, ο καθένας για τους δικούς του τακτικούς λόγους. Αυτή η αποφασιστικότητα έχει σαν αποτέλεσμα πυκνές εξελίξεις. Λίγες μόνο ώρες μετά, ο Άσαντ προκηρύσσει εκλογές για τις 13 Απριλίου, αποδεχόμενος, πάντα με όρους, την εν λόγω συμφωνία. Την κατ’ αρχήν συμφωνία της, και αυτή με τους δικούς της όρους επίσης, δηλώνει η «Επιτροπή Υψηλών Διαπραγματεύσεων» (HNG) που έχουν συστήσει οι αντικαθεστωτικοί και οι οποίοι καθοδηγούνται από την Σαουδική Αραβία με την υψηλή εποπτεία των ΗΠΑ. Ακόμα και η Τουρκία δηλώνει την υποστήριξη σε αυτή τη συμφωνία. Φυσικά όλοι τους μέχρι το όριο που έχει τεθεί, κλιμακώνουν ήδη τις πολεμικές τους ενέργειες στην περιοχή.
Και τότε, όταν όλα θεωρούνται από κάποιους πως έχουν μπει σε μια τροχιά διευθέτησης, όλα τίθενται από την αρχή! Πριν περάσει μία μέρα, οι ΗΠΑ θέτουν ξανά το ζήτημα της αποπομπής του Άσαντ από την Συρία –που είχαν αποσύρει για κάποιο διάστημα- και πολύ πιο εμπρηστικά θέτουν υπό αμφισβήτηση την δυνατότητα της Συρίας να παραμείνει ενιαίο κράτος. Εκβιάζοντας ανοιχτά, πως σε περίπτωση μη εφαρμογής της συμφωνίας, μπορεί να μπει σε εφαρμογή το plan B. Δηλαδή η υποστήριξη από πλευράς των ΗΠΑ μιας χερσαίας επέμβασης των στρατιωτικών δυνάμεων της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας, του Μπαχρέιν και των ΗΑΕ. Συμπληρωματικά σ’ αυτές τις εκφρασμένες απειλές, μπαίνει και η σοβαρή πιθανότητα το ΝΑΤΟ να συμμετάσχει σε μια τέτοια επέμβαση, «βαφτίζοντάς» το πλήρες μέλος της αμερικανοκίνητης «Συμμαχίας ενάντια στο ΙΚ». Προοπτική εφιαλτική και η οποία θα κάνει τον σημερινό αιματηρό πόλεμο στη Συρία να μοιάζει παιδικό παιχνίδι, μπροστά σε μια εξέλιξή της σε μια γενικευμένη περιφερειακή σύγκρουση σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Με αυτό τους τον εκβιασμό, οι ΗΠΑ επιχειρούν να θέσουν προς τη Ρωσία τους όρους για ένα συμβιβασμό στο συριακό έδαφος (μοιράζουμε την Συρία) ή κάνουν δεύτερες σκέψεις για το πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο; Προσπαθούν, γνωρίζοντας ότι δεν είναι και το πιο εύκολο η προοπτική μιας χερσαίας επέμβασης στη Συρία, να κερδίσουν ότι μπορούν περισσότερο στο πεδίο των διαπραγματεύσεων, ώστε να το έχουν σαν εφαλτήριο για τον επόμενο κύκλο αίματος ή πιέζονται για να κάνουν τη «φυγή προς τα εμπρός»; Και τι μηνύματα παίρνουν οι διάφοροι αποδέκτες, εχθροί και σύμμαχοι, αυτού του εκβιασμού, για το πώς θα κινηθούν τις επόμενες κρίσιμες μέρες; Σε κάθε περίπτωση το γεγονός αυτό δείχνει το ολοένα και πιο επικίνδυνο πλαίσιο πάνω στο οποίο κινείται η σύγκρουση στη Συρία και τη Μέση Ανατολή. Όλα ανοιχτά και σε κάθε περίπτωση δυσοίωνα, λοιπόν!
Τ.Σ.
