Άρθρο από την Προλεταριακή Σημαία (φύλλο 896)
Το γεγονός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «κεραυνός εν αιθρία», αφού συμβαίνει λίγο πριν οριστικοποιηθεί η συνάντηση κορυφής Μπάιντεν-Πούτιν, η οποία τελικά ορίστηκε στις 16 Ιουνίου. Αφορά την «κρατική αεροπειρατεία» από την κυβέρνηση της Λευκορωσίας, στην περιβόητη πτήση της Ryanair από Αθήνα στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους, στις 23 του Μάη. Η αναγκαστική προσγείωση στο Μινσκ γίνεται με το επιχείρημα βόμβας στο αεροπλάνο, αλλά καταλήγει στη σύλληψη του 26χρονου δημοσιογράφου και στελέχους της αντιπολίτευσης,(με ακροδεξιές καταβολές) Προτάσεβιτς.
Ο Προτάσεβιτς (με θητεία στο μέτωπο της Ουκρανίας το 2014, ο οποίος εγκατέλειψε τη Λευκορωσία το 2019) βρισκόταν στη «μαύρη λίστα» του Λουκασένκο με κατηγορίες ότι είναι σε επαφή με «συνωμότες που σχεδίαζαν βίαιη κατάληψη της εξουσίας» στη Λευκορωσία και ότι «ήταν ένας σύνδεσμος μεταξύ αυτών και της ηγέτιδας της αντιπολίτευσης, Τιχανόφσκαγια», η οποία ζει αυτοεξόριστη στη Λιθουανία μετά την ήττα της στις εκλογές του Αυγούστου του 2020.
Τα παραπάνω τα παραδέχθηκε και ο ίδιος στις τρεις συνεντεύξεις που έδωσε στην κρατική τηλεόραση της Λευκορωσίας. Αν και κανείς δεν τα παίρνει στα σοβαρά, λόγω της θέσης στην οποία βρίσκεται, ωστόσο κατήγγειλε διαμάχη με σύμβουλο της Τιχανόφσκαγια, λίγες μέρες πριν από την πτήση, υπονοώντας ότι τον θυσιάζουν για να προκαλέσουν δυτικές αντιδράσεις…
Παρενθετικά να σημειώσουμε ότι η άσκησης βίας με σκοπό τη σύλληψη ή τιμωρία πολιτικών αντιπάλων που βρίσκονται εκτός της χώρας που τους καταζητεί δεν αποτελεί καθόλου σπάνιο φαινόμενο. Η επονομαζόμενη «εξωχώρια καταστολή», όπως δημοσιοποιείται σε διάφορες εκθέσεις οργανισμών και ΜΚΟ, δείχνει ότι το φαινόμενο καταγράφει εκατοντάδες περιπτώσεις όπου εμπλέκονται δεκάδες χώρες. Βέβαια, πολύ περισσότερες περιπτώσεις ούτε καν βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας, με πρωταγωνιστές πρώτα και κύρια τις ιμπεριαλιστικές χώρες.
Έχοντας αυτά υπόψη της, η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας Ζαχάροβα καταγγέλλει ότι στο παρελθόν δυτικές χώρες έχουν επιδοθεί «σε απαγωγές, αναγκαστικές προσγειώσεις αεροσκαφών και παράνομες συλλήψεις» και δηλώνει σοκαρισμένη «που η Δύση χαρακτηρίζει “σοκαριστικό” το περιστατικό στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας». Προς ενίσχυση των λεγομένων της, επικαλέστηκε την αναγκαστική προσγείωση του αεροσκάφους του προέδρου της Βολιβίας, Μοράλες, το 2013 στο αεροδρόμιο της Βιέννης.
Η σύλληψη Προτάσεβιτς, που αρχικά προκάλεσε μεγάλη σύγχυση σε δυτικές κυβερνήσεις, δείχνει να είναι «ορφανή» ως προς τον «ηθικό αυτουργό», μετέωρη ως προς τους άμεσους στόχους και σημαντικά θολή για το ποιος είναι ο απώτερος στόχος της. Οι πρώτες αντιδράσεις, ιδιαίτερα των Ευρωπαίων, δεν φωτίζουν και πολύ την κατάσταση. Πάντως οι φόβοι που εκφράστηκαν αρχικά σχετικά με την αναβολή ή ακόμα και τη ματαίωση της συνάντησης κορυφής Μπάιντεν-Πούτιν δεν επαληθεύτηκαν. Άλλωστε η συνάντηση κορυφής, ως κίνηση, αφορά πρωτοβουλία των ΗΠΑ, οι οποίες προηγουμένως επέβαλαν στην κυβέρνηση του Κιέβου την αποκλιμάκωση της έντασης στην Ουκρανία.
Η ΕΕ αντιδρά αρχικά δυναμικά, είτε από κεκτημένη ταχύτητα είτε από αμηχανία, και αυτό μαρτυρά ένα πιο ουσιαστικό πρόβλημα στις σχέσεις με τη Ρωσία. Η δεδομένη κάλυψη του Πούτιν στον Λουκασένκο και η προτεραιότητα που φαίνεται να δίνει ο Λευκός Οίκος στον διάλογο με το Κρεμλίνο αποτελούν «άδειασμα» για τις Βρυξέλλες για τις βιαστικές κυρώσεις που υιοθέτησε προς τη Λευκορωσία. Κυρώσεις που, χωρίς να συμπεριλάβουν τη Ρωσία, πρακτικά δεν έχουν αποτέλεσμα ή και ακόμη μπορεί να γίνουν μπούμερανγκ. Επιπλέον, η τήρηση με συνέπεια των κυρώσεων από τους 27 πολύ απλά σπρώχνει τον Λουκασένκο σε πλήρη υποταγή στη Μόσχα. Πάντως, μέχρι στιγμής δεν ενοχοποιείται επίσημα η Ρωσία, αφού η ίδια η Μέρκελ εμφανίστηκε ιδιαίτερα επιφυλακτική σε ό,τι αφορά τον ενδεχόμενο ρόλο του Κρεμλίνου, λόγω έλλειψης αποδείξεων.
Εκ των πραγμάτων προκύπτει ότι το γεγονός της σύλληψης Προτάσεβιτς δεν ήταν στις επιλογές των βασικών αντιπάλων ΗΠΑ και Ρωσίας. Το ερώτημα που τίθεται αφορά το πόσο εύκολο είναι ο Λουκασένκο να προχώρησε σε αυτή τη μονομερή ενέργεια, και με σοβαρές διεθνείς επιπτώσεις, παρακάμπτοντας το Κρεμλίνο; Ή μήπως είναι;..
Από όλες τις εκδοχές (συμπεριλαμβανομένης και της καταγγελίας Προτάσεβιτς), η πιο πιθανή παραμένει ότι ο φυσικός αυτουργός Λουκασένκο ήθελε να προλάβει «κάτι» σε ό,τι αφορά τη Μόσχα και ενόψει της συνόδου κορυφής! Από πολλούς αναλυτές ο Λουκασένκο θεωρείται ένας απονομιμοποιημένος ηγέτης (όχι μόνο για το περιβάλλον της Δύσης), ο οποίος αξιοποιεί το γεγονός ότι η Ρωσία δεν θα ανεχόταν μία ακόμη δυτικότροπη κυβέρνηση στα σύνορά της. Όπως φάνηκε και από τις περσινές εκλογές, η Μόσχα στηρίζει μάλλον απρόθυμα τον Λουκασένκο, ίσως και αναγκαστικά, επειδή δεν έχει βρει «δική της λύση» και ούτε θα μπορούσε να στηρίξει «λύση» που θα επέβαλλε η Δύση.
Ο Πούτιν στήριξε ολόπλευρα τις κινήσεις Λουκασένκο και επιβεβαίωσε τη στήριξή του κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στο Σότσι της Ρωσίας, συμφωνώντας να κινηθούν σε κοινό μέτωπο. Αλλά, όπως φάνηκε από τις δηλώσεις που συνόδευσαν την ολοκλήρωση των συζητήσεων, το πάει λίγο μακρύτερα. Αναφερόμενος στην προσέγγιση των δύο χωρών είπε ότι: «χτίζουμε μια ενισχυμένη Ένωση μεταξύ Ρωσίας και Λευκορωσίας και κινούμαστε σταθερά προς αυτή την κατεύθυνση (…) και αυτό το έργο φέρνει ήδη συγκεκριμένα αποτελέσματα για τους πολίτες μας», προσθέτοντας ότι «αυτό δεν πρέπει να γίνει βιαστικά»! Ο κρίσιμος όρος που χρησιμοποιεί ο Πούτιν είναι το «βιαστικά»!
Οι δύο χώρες συνδέονται από το 1999 σε μια πολιτικοοικονομική συμμαχία, αλλά με ασαφείς όρους λειτουργίας, που έχει μείνει στάσιμη παρά τις προσπάθειες της Μόσχας να την εμβαθύνει. Από την πλευρά του ο Λουκασένκο συχνά έχει κατηγορήσει τη Μόσχα ότι «επιδιώκει να μετατρέψει σε βασάλο (υποτελή) τη χώρα του».
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για τη στρατηγική σημασία της Λευκορωσίας στους συσχετισμούς της Ρωσίας με τη Δύση. Αρκεί μια ματιά στο χάρτη. Εκτός του ότι συνορεύει με τις Βαλτικές χώρες, όπου ζουν ρώσοι πολίτες, και απέχει μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ στη Βαλτική, μια ενδεχόμενη ενσωμάτωσή της στη Ρωσία, λίγα χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ενισχύει την περίσφιξη της Ουκρανίας. Για αυτό το τελευταίο, το «κόστος» μάλλον δεν έχει προσμετρηθεί. Πάντως, μέχρι στιγμής το Κρεμλίνο αποφεύγει το «κόστος της ενσωμάτωσης της Λευκορωσίας», περιοριζόμενο στη συνολική αμυντική ένταξή της στον ρωσικό επιχειρησιακό σχεδιασμό. Αλλά μάλλον έχει τεθεί ζήτημα αντικατάστασης του ενοχλητικού, εντός και εκτός συνόρων, Λουκασένκο, την… κατάλληλη στιγμή.
Η οδυνηρή εμπειρία με τον Γιανουκόβιτς στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2014 σίγουρα έχει αναλυθεί στο Κρεμλίνο, που εκτός από την αύξηση της καχυποψίας προς τη Δύση προτιμά να εισπράξει το όποιο κόστος της στήριξης του καθεστώτος Λουκασένκο από το να διακυβεύσει τη συνολική επιρροή του στη Λευκορωσία. Ταυτόχρονα εκτιμά πως στις σημερινές συνθήκες το Μινσκ δεν μπορεί να κινηθεί σε τροχιά ολικής ρήξης με τη Μόσχα, με όποια ηγεσία. Ακόμα και η επικεφαλής της αντιπολίτευσης, Τιχανόφσκαγια, φέρεται να δηλώνει πως «υποστηρίζει την ουδετερότητα της χώρας της και την επιβεβλημένη προδιάθεση για καλές σχέσεις με τη Μόσχα». Προσχηματικά ίσως λόγια, αλλά περιγράφουν υπαρκτούς σημερινούς συσχετισμούς.
Η απόφαση του Μπάιντεν να συναντηθεί με τον Πούτιν, παρακάμπτοντας την αεροπειρατεία Λουκασένκο, απαντά με έναν τρόπο ότι στη στόχευση των ΗΠΑ προτεραιότητα έχει η παρεμπόδιση της ενσωμάτωσης της Λευκορωσίας στη Ρωσία παρά η ανατροπή του καθεστώτος Λουκασένκο.
Η κατεύθυνση των ΗΠΑ, για να απαντηθεί το στρατηγικό έλλειμμα της Δύσης, όχι μόνο απέναντι στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ αλλά για την ίδια τη Ρωσία ενδεχομένως να αναδειχτεί στις συναντήσεις που θα προηγηθούν: των G7 και ΝΑΤΟ. Διαφαίνεται προσπάθεια επεξεργασίας ιδεολογικού – πολιτικού πλαισίου για την ανάδειξη, σε μια πιο στέρεη βάση, του χαρακτηρισμού περί «αυταρχικών καθεστώτων», που θα περιλαμβάνει Κίνα και Ρωσία και όχι μόνο τους σημερινούς, αλλά και τους υπό διαμόρφωση δορυφόρους τους.
Ταυτόχρονα επιχειρείται να αναδειχθεί το ιδεολόγημα της «δημοκρατικής Δύσης» ως βασικό στοιχείο συσπείρωσης απέναντι στις «αυταρχικές δυνάμεις» Ρωσία-Κίνα. Μια κατεύθυνση που οδηγεί, παρά τις ομοιότητες της «ψυχροπολεμικής περιόδου», σε αντιπαράθεση με νέα χαρακτηριστικά, καθώς στο δυτικό μπλοκ τα αντικρουόμενα συμφέροντα, όσο και το έλλειμμα δημοκρατίας, άσχετα με το περικάλυμμά του, διογκώνονται.
ΧΒ
