Άρθρο από την Προλεταριακή Σημαία (φύλλο 887)
Οι μόλις τρεισήμισι ώρες που διήρκησε ο 61ος γύρος των διερευνητικών επαφών μεταξύ των αντιπροσωπειών Ελλάδας και Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη στις 25 Γενάρη, επιβεβαίωσαν τις χαμηλές προσδοκίες πολλών αναλυτών αλλά και των δύο πλευρών για το τι θα μπορούσε να δώσει αυτός αλλά και τις εκτιμήσεις πως ο δρόμος είναι μακρύς, δύσβατος και με αβέβαιη κατάληξη. Παράλληλα, υπογράμμισαν και στους πιο δύσπιστους πως ο αντιδραστικός ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός με τα διαχρονικά επίδικά του, αλλά και τα όσα έχει «φορτωθεί» την τελευταία πενταετία, αν βάλουμε σαν χρονικό ορόσημο τον 60ο γύρο του 2016, δεν μπορεί να κλειστεί σε μονόπλευρες αναλύσεις του στυλ είτε πως η ελληνική πλευρά συνεχώς υποχωρεί και η τουρκική «σαλπίζει» (που είναι κυρίαρχη στους κόλπους της αριστεράς που έχει υιοθετήσει το αστικό αφήγημα της «αμυνόμενης Ελλάδας-επιτιθέμενης Τουρκίας») είτε πως η Τουρκία είναι απομονωμένη και η Ελλάδα έχει πια λυγίσει το σίδερο υπέρ της. Από την άλλη καταδεικνύει, ειδικά σε όσους επιμένουν να την αγνοούν, την ισχυρή δυνατότητα του ιμπεριαλιστικού παράγοντα και πιο συγκεκριμένα των δυτικών ιμπεριαλιστών των ΗΠΑ και της ΕΕ, να πιέζουν και να επιβάλλουν συνομιλίες στις εξαρτημένες αστικές τάξεις της Ελλάδας και της Τουρκίας. Όχι γιατί οι ιμπεριαλιστές παραγνωρίζουν αυτόν τον ανταγωνισμό, αλλά γατί ιεραρχούν ψηλότερα από αυτόν τις δικές τους προτεραιότητες και θέλουν, ο καθένας από την δική του πλευρά, να τον εντάξουν στο πλαίσιο της προώθησης των δικών τους επιδιώξεων. Η επισήμανση αυτή, επίσης, δεν πρέπει να εκλαμβάνεται μονοσήμαντα, διότι ενώ πράγματι υπάρχει η κοινή τους (ΗΠΑ και ΕΕ) έγνοια για τη συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, από την άλλη δεν είναι λίγα τα στοιχεία που καθιστούν τη σχέση τους και τις επιδιώξεις τους στην ελληνοτουρκική διένεξη και ευρύτερα στην Ανατολική Μεσόγειο από μερικώς ως πλήρως ανταγωνιστική. Και μ’ αυτό δεν εννοούμε μόνο τις ανταγωνιστικές επιδιώξεις των ΗΠΑ σε σχέση με την ΕΕ, αλλά και τις αποκλίνουσες πολλές φορές επιδιώξεις των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών μεταξύ τους, με προεξάρχουσες τη Γερμανία και τη Γαλλία. Αυτό το γεγονός δεν παράγει μόνο ρευστότητα, αλλά επιπλέον ναρκοθετεί το έδαφος πάνω στο οποίο εκτυλίσσονται οι ελληνοτουρκικές αντιθέσεις.
Οι επιδιώξεις -και οι αντιφάσεις- των δύο αστικών τάξεων
Ο χρόνος που δίνεται στις δύο πλευρές από την αποκλιμάκωση -έστω για ένα διάστημα- της έντασης, τόσο για να κάνουν απολογισμό των θετικών και αρνητικών του προηγούμενου διαστήματος όσο και κυρίως για να δουν και να αξιολογήσουν τις προθέσεις της νέας αμερικανικής προεδρίας και πώς θα επηρεάσουν τις εξελίξεις στην περιοχή και την αναμεταξύ τους σχέση, είναι από αυτά που -μαζί με τις ισχυρές πιέσεις που ασκήθηκαν- έπαιξαν ρόλο στην έναρξη των επαφών. Από κει και πέρα, η κάθε πλευρά προσήλθε σ’ αυτές με τις δικές της επιδιώξεις, βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες, και λαμβάνοντας υπόψη συσχετισμούς και συγκυρία.
Η τουρκική πλευρά έσπευσε να υιοθετήσει την πρόταση της επανέναρξης των επαφών, διαπιστώνοντας πως το τέντωμά της έχει αρχίσει να συσσωρεύει πολλά αρνητικά δεδομένα στις σχέσεις της με τους δυτικούς ιμπεριαλιστές. Η Τουρκία κινδύνευε να δεχτεί μια ισχυρή συντονισμένη πίεση με σημαντικές συνέπειες για την ίδια (κλιμακούμενο στρίμωγμα των ΗΠΑ, νέες κυρώσεις από την ΕΕ που ήταν πια πάνω στο τραπέζι). Έτσι από τις «αντι»-ΕΕ υπερβολές του προηγούμενου διαστήματος, ο Ερντογάν δήλωνε πως «η Ευρώπη είναι η προοπτική της Τουρκίας» και συσχέτιζε τις διερευνητικές με τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Έφτασε να ξανανοίγει κανάλια επαφής με τη Γαλλία, να διερευνά την αποκατάσταση των σχέσεων του με το Ισραήλ, να ξανατονίζει τη χρησιμότητά της σαν «αντιρωσικό ανάχωμα». Στο πιο συγκεκριμένο πεδίο των ελληνοτουρκικών, η αστική τάξη της Τουρκίας παρέμεινε σταθερή στην επιδίωξή της να ανοίξει πλήρως η βεντάλια των συζητήσεων, ώστε να πιάσει όλα τα ζητήματα που η ίδια θεωρεί ως επίδικα. Έχοντας όλο το προηγούμενο διάστημα προωθήσει τον μαξιμαλισμό της «Γαλάζιας Πατρίδας», ακροβατεί μεταξύ των φόβων της για αποκλεισμό από τις ενεργειακές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στις φιλοδοξίες για έναν αναβαθμισμένο περιφερειακό ρόλο. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσει και τον αντιδραστικό ανταγωνισμό της με την αστική τάξη της χώρας μας, όπως και τις διερευνητικές επαφές, έχοντας ταυτόχρονα σοβαρά ερωτηματικά για το αν θα μπορούσε να αντέξει έναν συμβιβασμό που θα προκαλούσε τον σοβαρό περιορισμό των μαξιμαλισμών της.
Η ελληνική πλευρά κάθισε στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών, με τις χαμηλότερες προσδοκίες. Μπορεί το νέο δυσβάσταχτο για τον λαό εξοπλιστικό πρόγραμμα με πρώτη την αγορά των Rafale, οι νέες αμερικανόπνευστες «συμμαχίες» και η σκλήρυνση της στάσης των ΗΠΑ προς την Τουρκία κατά τη μετάβαση από τον Τραμπ στον Μπάιντεν να δίνουν ανάσες στη ντόπια αστική τάξη, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί κυρίαρχη προσέγγιση πως η συγκυρία δεν είναι ευνοϊκή για την ίδια. Επιπλέον, θα ήθελε χρόνο για να δει εάν οι ΗΠΑ θα έδιναν έγκριση (λόγω Σούδας) στην επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια νότια και ανατολικά της Κρήτης, μετά την αντίστοιχη κίνηση στο Ιόνιο. Ωστόσο δεν ήθελε στο λεγόμενο «blade game» (στα ελληνικά «μουτζούρης») να χρεωθεί «αδιαλλαξία» όσον αφορά τις επαφές, ενώ έχει ποντάρει τόσα πολλά στην τακτική του «καλού παιδιού» για να αποσπάσει την εύνοια των ιμπεριαλιστών. Θα ήθελε ακόμη να διαπιστώσει τα περιθώρια συνεννόησης με την Τουρκία, αν και όπως δείχνουν τα πράγματα, οποιαδήποτε κίνηση συμβιβασμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλη εσωτερική πολιτική κρίση. Διότι εδώ και δεκαετίες και με το πίσω μέρος του μυαλού της να είναι στην προσμονή μιας άλλης συγκυρίας, η αστική «μας» τάξη έχει μετατρέψει σε «εθνική κόκκινη γραμμή» μια αντίληψη που θέλει το Αιγαίο «ελληνική λίμνη». Τα τελευταία χρόνια πρόσθεσε και τους μαξιμαλισμούς του «τετραπλασιασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων», που επέτειναν το αδιέξοδο. Από αυτά άλλωστε τα πεπραγμένα και τις σκέψεις αντλεί δύναμη η εθνικιστική τοποθέτηση του Σαμαρά και άλλων, που ωστόσο, όπως μας θύμισε το «καρφί» της Μπακογιάννη (αν και η ίδια «παρέλειψε» να το επισημάνει), δεν μπορεί τελικά ούτε κι αυτή να βγει έξω από το πλαίσιο που ορίζει η ιμπεριαλιστική επικυριαρχία.
Πώς θα κινηθεί η νέα διοίκηση Μπάιντεν;
Είναι ολοφάνερο πως τα ερωτηματικά γύρω από τις αυριανές κινήσεις της προεδρίας Μπάιντεν προσδίδουν ένα σημαντικό στοιχείο ρευστότητας και αναμονής, τόσο στις άρχουσες τάξεις Ελλάδας και Τουρκίας όσο και στην «Ευρώπη». Η τοποθέτηση των αξιωματούχων των ΗΠΑ για τη Λιβύη που στοχοποιούν τη Ρωσία και την Τουρκία, η δήλωση του Μπλίνκεν για την «αποκαλούμενο στρατηγικό εταίρο» (Τουρκία) και πως δεν πρέπει να αποκλείεται το ενδεχόμενο νέων κυρώσεων για τους S-400, δείχνουν πως ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός θα συνεχίσει και ίσως κλιμακώσει την πίεση για συμμόρφωση του Ερντογάν. Ωστόσο, δεν πρέπει να αποκλείσουμε, μάλλον το αντίθετο, οι ΗΠΑ να εντείνουν παράλληλα την προσπάθειά τους (που ποτέ δεν σταμάτησε) αποκατάστασης σχέσεων με διάφορα δέλεαρ και δολώματα. Όπως και να έχει, τα πρώτα «σκληρά» μηνύματα σε καμιά περίπτωση δεν ρίχνουν φως στην τακτική που θα ακολουθήσει η νέα προεδρία προς την Τουρκία. Όσον αφορά την Ελλάδα, η αμερικανική ηγεσία είναι αποφασισμένη να ανεβάσει κι άλλο τους ρυθμούς μετατροπής της χώρας σε μια πλατφόρμα εξορμήσεων ενάντια στη Ρωσία και σε «μεντεσέ» διακανονισμών μεταξύ των χωρών της περιοχής που θα ενισχύουν αυτή την κατεύθυνση. Αυτό καταδεικνύει η ένταξη σχεδόν όλων των περιφερειών της χώρας στους αμερικανοΝΑΤΟϊκούς σχεδιασμούς και οι αυξανόμενες «κολεγιές» με το Ισραήλ, τα ΕΑΕ και τη Σαουδική Αραβία, όπως και οι συνεχιζόμενες εκδουλεύσεις στα Βαλκάνια. Για τις ΗΠΑ, λοιπόν, οι διερευνητικές επαφές των δύο πλευρών είναι χρήσιμες στο βαθμό που δημιουργούν ένα πλαίσιο, ώστε να προωθούν τον επικυριαρχικό τους ρόλο στις δύο πλευρές του Αιγαίου, μακριά από τα ενοχλητικά βλέμματα της Ρωσίας και ταυτόχρονα με το βλέμμα σ’ αυτήν και τις επιτυχίες της στην περιοχή και ιδιαίτερα στην τακτική συμμαχία της με την Τουρκία. Δεν θα διστάσουν όμως να βάλουν τρικλοποδιές, εάν αυτό επιτάσσει η προώθηση των σχεδίων τους.
ΕΕ: συμφωνίες και αποκλίσεις
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και κυρίως ο γερμανικός και ο γαλλικός ιμπεριαλισμός αντιμετωπίζουν την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών σε πολλά επίπεδα. Τις «βλέπουν» σαν όχημα αποκλιμάκωσης μιας έντασης που αναταράσσει το ΝΑΤΟ αλλά και δημιουργεί περισσότερες ρωγμές στη δική της τραυματισμένη συνοχή. Δίνει στην ΕΕ τη δυνατότητα ανοίξει νέα κανάλια σχέσεων εξάρτησης με τις αστικές τάξεις Ελλάδας και Τουρκίας και άρα να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο επικυριαρχίας στις δύο χώρες και ευρύτερα στην περιοχή. Ιδιαίτερα τις εντάσσει στο ευρύτερο και με μεγάλο «ειδικό βάρος» ζήτημα των ευρωτουρκικών σχέσεων.
Η ΕΕ, με πρώτη απ’ όλους τη Γερμανία, έχει «απόλυτη» ανάγκη να αντικαταστήσει ή να τροποποιήσει την μάλλον «νεκρή» προοπτική μιας πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ. Οπότε ανιχνεύει μια κατεύθυνση που θα «δεσμεύει» την άρχουσα τάξη της Τουρκίας μέσα από έναν συνδυασμό θετικών και αρνητικών κινήτρων και με απώτερο στόχο να δυναμώνει η επιρροή της στην Τουρκία. Από την άλλη και σε αναμονή των επόμενων κινήσεων των ΗΠΑ ήδη έχουν υπάρξει δεύτερες σκέψεις, ώστε στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου, όχι μόνο να μην ανακοινωθεί ο νέος «οδικός χάρτης» των ευρωτουρκικών σχέσεων που υποσχέθηκε ο Μπορέλ στον Τσαβούσογλου, αλλά να πέσουν στο τραπέζι και νέες ήπιες κυρώσεις προς την Τουρκία.
Επιπλέον, όπως έχει φανεί έντονα το τελευταίο διάστημα, ο γαλλικός ιμπεριαλισμός, έχοντας σχέδια συνολικής αναβάθμισής του στην Ανατολική Μεσόγειο στα περιθώρια που αφήνουν οι ΗΠΑ και η Ρωσία, εκμεταλλευόμενος τη στρατιωτική απουσία της Γερμανίας και βλέποντας πως η Τουρκία πάει να απλωθεί σε περιοχές που θεωρεί προνομιακό πεδίο επιρροής της (Αφρική, Ζώνη του Σαχέλ), «παίζει» έντονα με το ελληνικό «χαρτί» και προσπαθεί να κρατά την απειλή των κυρώσεων προς την Τουρκία στο προσκήνιο.
«Φορτωμένος» ο φετινός «Μάρτης»
Στο επόμενο διάστημα θα ενταθούν οι κινήσεις και ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην περιοχή, κάτι που προϊδεάζει για μέρες μεγαλύτερης αναστάτωσης. Επίσης, επίκειται μια νέα σύνοδος του σχήματος «5+1» για την Κύπρο μέσα στον Μάρτη και με νέο αρνητικό δεδομένο την τοποθέτηση της Τουρκίας και του εκλεχτού της στα κατεχόμενα Τατάρ για «λύση» δύο κρατών, δηλαδή την προβολή μιας ανοιχτά διχοτομικής «λύσης» έναντι της καλυμμένης που προωθείται εδώ και δεκαετίες. Έτσι, ο νέος γύρος διερευνητικών επαφών που λέγεται ότι θα διεξαχθεί πάλι μέσα στον Μάρτη θα γίνει σε ένα εξίσου δύσκολο, αν όχι δυσκολότερο, περιβάλλον. Για να παραφράσουμε μια πασίγνωστη ρήση, μάλλον θα επιβεβαιωθεί πως οι διερευνητικές επαφές δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχιση του αντιδραστικού ανταγωνισμού των δύο εξαρτημένων αστικών τάξεων με άλλα (διπλωματικά) μέσα. Αλλά και πως ο χαρακτήρας αυτού του ανταγωνισμού και οι παράγοντες που τον καθορίζουν είναι τέτοιας φύσης που τα αποτελέσματα αυτών των επαφών είναι από κάθε άποψη αβέβαια και σε κάθε περίπτωση -εάν υπάρξουν- πολύ εύθραυστα.
