Στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο του τελευταίου διαστήματος την τιμητική τους είχαν οι αναφορές σε ένα έτσι ή αλλιώς σημαντικό γεγονός: τη συμπλήρωση 30 χρόνων από το «γκρέμισμα», όπως αναφέρεται, του «τείχους του Βερολίνου». Πλήθος λοιπόν οι αναφορές. Οι θριαμβολογίες. Για τη «νίκη της Δημοκρατίας». Της «ελευθερίας», της «ενότητας των λαών», της «ειρήνης». Της «ανάπτυξης» και της «ευημερίας».
Περιχαρείς οι εκπρόσωποι του συστήματος ανεμίζουν τις σημαίες της νίκης τους. Και με τον «αέρα της νίκης» στα πανιά τους ξαναγράφουν την ιστορία. Διαγράφοντάς την. Κι από κοντά διάφοροι «αριστεροί» κολαούζοι, εκστασιασμένοι μπροστά στο «μεγαλείο» του πράγματος, προσφέρουν τη δική τους συνδρομή, ευελπιστώντας ότι έτσι θα κερδίσουν την εύνοια του συστήματος.
Την ιστορία, καθώς λέγεται, τη γράφουν οι νικητές. Μόνο που η ιστορία δεν διαγράφεται έτσι απλά. Παραμένει ζώσα στις μνήμες των λαών. Και εκείνο που είναι αδύνατο να διαγραφεί είναι η πραγματικότητα. Αυτή που βιώνουν καθημερινά οι εργαζόμενες λαϊκές μάζες σ’ όλο τον κόσμο. Που αντιμετωπίζουν το τι σήμαινε γι’ αυτές η νίκη του συστήματος, η δική τους ήττα: Την ασυδοσία της εκμετάλλευσης. Την ωμότητα της καταπίεσης. Την έξαρση της δολοφονικής μανίας των νικητών.
Εδώ, σ’ αυτή την πραγματικότητα, παραμένουν ζωντανά και αναπτύσσονται τα φύτρα των απαντήσεων. Αυτών που θα γράψουν την ιστορία τού σήμερα και του αύριο. Και που μέσα απ’ αυτήν θα αποκαταστήσουν και την ιστορική αλήθεια για όσα έχουν συντελεστεί.
Η ουσία πίσω απ’ τις εικόνες
Αλλά χρειάζεται να σταθούμε εδώ στην ουσία των πραγμάτων. Επειδή αυτό που συντελέστηκε ήταν κάτι πολύ περισσότερο από το γκρέμισμα ενός τείχους που χώριζε το Βερολίνο σε Ανατολικό και Δυτικό. Αποτέλεσε ένα από τα γεγονότα που συνέθεσαν πολύ σημαντικές εξελίξεις που ήδη συντελούνταν:
Την ολοκλήρωση της διαδικασίας της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Γενικότερα της ήττας του εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος και συνολικά των λαών μέσα από την αρνητική έκβαση της ταξικής πάλης στη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Την ολοκληρωτική ανατροπή των παγκόσμιων συσχετισμών. Υπέρ του κεφαλαίου και σε βάρος της εργατικής τάξης. Υπέρ του ιμπεριαλισμού και σε βάρος των λαών. Υπέρ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της Δύσης απέναντι σ’ εκείνες της Ανατολής.
Εξελίξεις που αλλάξανε τον κόσμο. Που σηματοδότησαν το προχώρημα του περάσματος «από έναν κόσμο σε έναν άλλο». Το πέρασμα από μια περίοδο που χαρακτηριζόταν από την είσοδο των μαζών στο προσκήνιο της ιστορίας. Που διεκδικούσαν μαχητικά τα δικαιώματά τους. Που πραγματοποιούσαν κατακτήσεις. Που επιχειρούσαν να οικοδομήσουν τον δικό τους κόσμο. Έναν κόσμο ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης, ελευθερίας και ειρήνης.
Αυτό που τελικά συντελέστηκε σηματοδότησε το πέρασμα στον κόσμο της κυριαρχίας των πιο αντιδραστικών και επιθετικών δυνάμεων του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος. Τον κόσμο της ασυδοσίας, της ασυγκράτητης και ελαύνουσας καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
Ποιοι γκρέμισαν ποιο τείχος
Υπάρχει σ’ αυτά ένα σημαντικό ερώτημα. Πώς και γιατί συντελέστηκαν όλα αυτά. Αληθεύει το ότι «το τείχος το γκρέμισαν οι λαοί» ή -στην κύρια πλευρά του- αποτελεί ένα ακόμη επιμελώς κατασκευασμένο προπαγανδιστικό δημιούργημα; Στο σημείωμα αυτό αναγκαστικά θα είμαι συνοπτικός για ένα ζήτημα στο οποίο άλλωστε έχω αναφερθεί αναλυτικά πολλές φορές.
Αυτή η εξέλιξη οφείλεται μήπως στην υπεροχή που μπόρεσε -εν τέλει- να επιδείξει ο καπιταλισμός; Στις εφεδρείες που διέθετε; Στις δυνατότητες που μπόρεσε να αναπτύξει;
Υπάρχει και αυτή η πλευρά και οφείλουμε να μην την προσπερνούμε αν θέλουμε να κατανοούμε την ουσία των εξελίξεων και σ’ όλο τους το εύρος. Άλλωστε, μόνο έτσι μπορούμε να βρίσκουμε τις απαντήσεις που χρειαζόμαστε. Ωστόσο το κύριο βρίσκεται στις αδυναμίες, τις ανεπάρκειες που εμφάνισε η «δική μας πλευρά». Στην αδυναμία της να δώσει ολοκληρωμένες απαντήσεις στα νέα προβλήματα που αντικειμενικά και αναπόφευκτα εμφανίζονταν σε μια πορεία. Πάνω απ’ όλα, στην περιθωριοποίηση, τον αφοπλισμό της εργατικής τάξης. Της δύναμης που αποτελούσε τη βάση του σοσιαλιστικού εγχειρήματος, τη δύναμη προώθησης και υπεράσπισής του.
Στην ανάδειξη μέσα από αυτές τις αδυναμίες μια ιδιόμορφης Νέας Αστικής Τάξης (ΝΑΤ). Μιας τάξης που όσο περισσότερο ανδρωνόταν τόσο και αισθανόταν να τη βαραίνουν οι σοσιαλιστικές δεσμεύσεις και τόσο περισσότερο έπαιρνε αντιλαϊκά χαρακτηριστικά. Διαμορφώθηκε έτσι μια κατάσταση όπου το σοσιαλιστικό σύστημα βρέθηκε χωρίς δυνάμεις υπεράσπισης απέναντι σε δυνάμεις που (από μέσα και απ’ έξω) ήθελαν να το ανατρέψουν. Με τις λαϊκές μάζες δυσαρεστημένες αλλά και αφοπλισμένες, αμήχανες και αποπροσανατολισμένες σε σχέση με όσα πραγματικά συντελούνταν. Με τις δυνάμεις της ΝΑΤ να θέλουν να «απελευθερωθούν» και από τα τελευταία υπολείμματα των σοσιαλιστικών δεσμεύσεων που τις «περιόριζαν». Να γκρεμίσουν τους τελευταίους φραγμούς στην ασυγκράτητη επιθυμία τους να γίνουν -επιτέλους- και αυτοί «κανονικοί αστοί». Να νομιμοποιήσουν, παγιώσουν την εξουσία τους πάνω στην εργατική τάξη και τις λαϊκές μάζες, να της προσδώσουν ολοκληρωμένη καπιταλιστική υπόσταση. Να ιδιοποιηθούν τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες, τη γη και συνολικά τον πλούτο των χωρών τους. Αυτοί ήταν που «γκρεμίσανε τα τείχη» που τους χώριζαν από τον καπιταλισμό. Αυτοί που κοιμήθηκαν το βράδυ σαν «κομμουνιστές» ηγέτες για να ξυπνήσουν το πρωί -ακριβώς οι ίδιοι- σαν ηγέτες της «δημοκρατικής» μετάλλαξης. Και, βεβαίως, με τη συνδρομή σ’ αυτό το έργο των δυνάμεων της καπιταλιστικής Δύσης και με όλα τα μέσα που διέθεταν.
Ο «θαυμαστός νέος κόσμος»
Τι σήμαινε αυτή η ανατροπή των συσχετισμών; Ποιες συνέπειες είχε; Ποια η πραγματικότητα που βιώνουμε πλέον; Ποιος ο κόσμος που διαμορφώνουν οι νικητές; Ποιο το μέλλον που επιφυλάσσουν στους λαούς;
Πρώτον, την κλιμάκωση της επίθεσης του κεφαλαίου ενάντια στην εργατική τάξη και συνολικά τις εργαζόμενες μάζες και με στόχο την απολυτοποίηση της κυριαρχίας του. Την κατάργηση του δικαιώματος στη δουλειά μέσα από την προώθηση των «ελαστικών σχέσεων εργασίας». Τη νομιμοποίηση των εκτεταμένων απολύσεων και την εκτίναξη της ανεργίας. Τη μείωση των αμοιβών των εργαζόμενων. Τον περιορισμό έως καταργήσεως του δικαιώματος ασφάλισης και τη μείωση των συντάξεων. Τη συρρίκνωση των δικαιωμάτων περίθαλψης και κάθε είδους κοινωνικών παροχών. Την προώθηση ταξικών φραγμών στο πεδίο της εκπαίδευσης.
Γενικότερα, προώθηση μέτρων που οδηγούν στη φτωχοποίηση ευρύτερων τμημάτων των λαϊκών μαζών σε όλο τον κόσμο, που τις οδηγεί στην εξαθλίωση, που τις περιθωριοποιεί, που δημιουργεί συνθήκες περιορισμού τους σε γκέτο, σε παραγκουπόλεις, σε φαβέλες. Και από κοντά, η ανάπτυξη των δυνάμεων καταστολής για τη θωράκιση αυτών των μέτρων. Αυτοί που επιχαίρουν για τη «νίκη της ελευθερίας» είναι ακριβώς οι ίδιοι που στέλνουν τους θωρακοφόρους τους για να χτυπήσουν με τον πιο ωμό, τον πιο βίαιο τρόπο όσους αντιστέκονται και διεκδικούν το δίκιο τους.
Το δεύτερο που σήμαινε ήταν η έναρξη της εκστρατείας επανακατάκτησης, επαναποικιοποίησης του κόσμου από τις (δυτικές σε πρώτη φάση) ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Μια εκστρατεία που περιλάμβανε οικονομικά, πολιτικά αλλά και στρατιωτικά μέσα. Μάλιστα η έναρξή της σηματοδοτήθηκε από μια στρατιωτική εκστρατεία ευρείας κλίμακας («πόλεμος του Κόλπου», 1991). Ακριβώς για να δοθεί το στίγμα των προθέσεων για τη δημιουργία μιας Νέας Τάξης Πραγμάτων, όπως διακηρύχτηκε. Για να σταλεί το μήνυμα του πόσο αδίστακτα και δολοφονικά μπορούν να προωθηθούν αυτοί οι στόχοι. Για να διαμορφώσουν τους όρους και το κλίμα «συμμόρφωσης» στις διαθέσεις των ιμπεριαλιστών, στα οικονομικά και πολιτικά μέτρα που έμελλε να ακολουθήσουν.
Την επιβολή όρων καταλήστευσης των πιο αδύναμων και εξαρτημένων χωρών. Την ιδιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών τους πηγών. Την άλωση της εσωτερικής τους αγοράς. Την καταστροφή των οικονομικών τους δομών, τη διαμόρφωση όρων οικονομικής τους ερημοποίησης. Την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Μέτρα που προωθούνταν μέσα από πιέσεις, εκβιασμούς, απειλές και την -έως και πραξικοπηματική- ανάδειξη πολιτικών «ηγετών» σ’ αυτές τις χώρες πρόθυμων να συμμορφωθούν στα ιμπεριαλιστικά κελεύσματα.
Και σε όποιες περιπτώσεις υπήρχαν δυνάμεις που «δυστροπούσαν», ξανά ιμπεριαλιστικές στρατιωτικές επεμβάσεις. Επεμβάσεις που δολοφόνησαν εκατοντάδες χιλιάδες και κομμάτιασαν χώρες. Τα κύματα των εκατομμυρίων προσφύγων που πνίγονται στη Μεσόγειο, που δολοφονούνται στα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ και σε ψυγεία-φέρετρα και για τα οποία χύνονται τόσα κροκοδείλια δάκρυα είναι δημιούργημα των ιμπεριαλιστών. Της οικονομικής ερημοποίησης που επέβαλαν σ’ αυτές τις χώρες. Των εκατομμυρίων βομβών και πυραύλων με τις οποίες ξεθεμελίωσαν τις ζωές τους.
Εκείνοι λοιπόν που θριαμβολογούσαν για την επικράτηση της διεθνούς ειρήνης μετά το 1989-1991 είναι οι ίδιοι που εξαπέλυσαν σειρά πολέμων από τα τότε μέχρι τα σήμερα. Εκείνοι που διακήρυσσαν ότι ανοίγει μια περίοδος ανάπτυξης και ευημερίας είναι οι ίδιοι που προωθούν τις πολιτικές εξαθλίωσης εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Και εκείνοι που βγάζουν υστερικές κραυγές και ζητούν να χτιστούν τείχη για να εμποδίσουν τους απελπισμένους της προσφυγιάς είναι ακριβώς οι ίδιοι που ζητωκραύγαζαν για το γκρέμισμα του τείχους του Βερολίνου.
Υπάρχει και ένα τρίτο, σαν έκφραση και αποτέλεσμα του συνόλου των πολιτικών εξελίξεων. Των αδιεξόδων που αντιμετωπίζει το σύστημα. Αναφέρομαι στην όξυνση των ανταγωνισμών ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Τους κινδύνους που συνεπάγεται για τους λαούς, έως και για την ίδια την επιβίωση της ανθρωπότητας. Ένα μεγάλο θέμα που δεν μπορεί να καλυφθεί σ’ αυτές εδώ τις γραμμές παρά μόνο να επισημανθεί.
Θριαμβολογίες και φόβοι
Δεν είναι και τόσο «άσχετο» -όπως ίσως φαίνεται σε πρώτη ματιά- με τα προηγούμενα (και βασικά με τα αδιέξοδα του συστήματος) ένα ιδιαίτερο ζήτημα. Ανάμεσα στα πολλά που τίθενται σε κυκλοφορία, ξεχωριστή θέση έχουν οι θριαμβολογίες για τον «θάνατο του κομμουνισμού» που επέφεραν εκείνες οι ανατροπές. Αλήθεια γιατί και προς τι;
Αν ο κομμουνισμός «πέθανε» εδώ και 30 χρόνια, ποιο νόημα έχουν να αναλώνονται σ’ αυτό και σε καθημερινή βάση όλα τα μέσα, οι παράγοντες και οι «διανοητές» του συστήματος; Ποια ανάγκη έρχονται να καλύψουν τα δισεκατομμύρια που ξοδεύονται γι’ αυτόν τον σκοπό; Οι απαγορεύσεις στην ύπαρξη και δράση κομμουνιστικών κομμάτων. Οι διώξεις και οι φυλακίσεις. Τα ψηφίσματα του Ευρωκοινοβουλίου. Οι αδρά χρηματοδοτούμενες πραγματείες για τα «εγκλήματα του κομμουνισμού». Οι εμετικές απόπειρες εξίσωσης κομμουνισμού, φασισμού και τόσα άλλα.
Αυτή η εμμονή μία και μόνη εξήγηση έχει. Τον φόβο απέναντι στη μεγαλύτερη απειλή που αντιμετώπισε το καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό σύστημα. Ένας φόβος που κατά κύριο λόγο αφορά το σήμερα και το αύριο. Το «μυστικό» βρίσκεται σε μια φρασούλα που εμπεριέχεται σε κάποια ψηφίσματα. Αυτή που υποστηρίζει ότι ο κομμουνισμός πρέπει να απαγορευτεί επειδή «υποκινεί την ταξική πάλη». Περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Εδώ βρίσκεται η βάση των φόβων τους. Στο γεγονός ότι ακόμα κι αν «απαγορεύσουν» την ταξική πάλη, όπως επιχείρησε ο αείμνηστος Λάσκαρης, αυτή θα συνεχίσει να υπάρχει και να εξελίσσεται. Και μαζί μ’ αυτήν η κομμουνιστική κατεύθυνση.
Ας το ξαναπούμε λοιπόν. Ο κομμουνισμός δεν είναι μια ιδέα που γεννήθηκε στο κεφάλι του Μαρξ. Ο κομμουνισμός γεννήθηκε μέσα στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, τις διεκδικήσεις και τις προσδοκίες τους οι κολασμένοι της γης. Εκεί ξαναγεννιέται διαρκώς. Στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στις χαμοκέλες, τις παραγκουπόλεις.
Και ξαναζωντανεύει στους αγώνες. Τις απεργίες των εργαζομένων, τις διαδηλώσεις της νεολαίας, τις εξεγέρσεις των λαών. Στη Χιλή, στο Ιράκ, στην Αϊτή, τον Λίβανο, τις Ινδίες, την Κίνα, τη Ρωσία, τις ίδιες τις ΗΠΑ και σ’ όλο τον κόσμο. Αυτό είναι που φοβούνται. Και απέναντι σε μια τέτοια εξέλιξη παίρνουν τα μέτρα τους από τώρα. Μόνο που η πορεία της ιστορίας δεν ξέρει από απαγορεύσεις.
Βασίλης Σαμαράς
