Με την τεράστια διαφορά των 230 ψήφων (432 κατά, 202 υπέρ) απορρίφθηκε από τη Βουλή των Κοινοτήτων της Βρετανίας η συμφωνία της πρωθυπουργού Μέι και της ΕΕ για το Brexit. Η Μέι, αποδεχόμενη το αποτέλεσμα, με το γνωστό «βρετανικό φλέγμα», δήλωσε ότι αυτό (το αποτέλεσμα) δεν ξεκαθαρίζει σχετικά με το… «πώς θα τιμηθεί η απόφαση που πήραν οι πολίτες στο δημοψήφισμα»!
Η απόρριψη ήταν αποτέλεσμα σύμπλευσης ενός ετερόκλητου συνόλου βουλευτών και με αντιφατικά σκεπτικά. Ωστόσο το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η αριθμητική στη Βουλή και ό,τι αυτή μπορεί να εξασφαλίσει.
Δυόμισι χρόνια τώρα, οι πολιτικές δυνάμεις στη Βρετανία βρίσκονται σε έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό, οδηγώντας μια διαδικασία έτσι κι αλλιώς δύσκολη (επί της ουσίας αχαρτογράφητη), σε ουσιαστικό αδιέξοδο. Το Brexit, πολιτική απόφαση μερίδων της αστικής τάξης, κρίνεται τελικά από μια ισχυρή λαϊκή δυναμική, αναδεικνύοντας τις σύνθετες εσωτερικές αντιθέσεις της βρετανικής κοινωνίας, οδηγώντας την τελικά σε πολυεπίπεδες διαιρέσεις, που κατοπτρίζονται στις διαφορετικές σημάνσεις του Brexit και του Remain.
Ενώ λοιπόν στην ουσία τέθηκε ζήτημα ρήξης με την ΕΕ, αυτό δεν αποτυπώθηκε ούτε στις επιλογές του δημοψηφίσματος ούτε στις διαδικασίες που ακολούθησαν. Αντικειμενικά λοιπόν υπήρχαν πολλοί παράγοντες που διαμόρφωσαν τη διαπραγματευτική εξέλιξη.
Ωστόσο, ως καθοριστικοί χαρακτηρίζονται δύο. Από τη μια η υποτίμηση(;) του σύνθετου της ρήξης (λόγω των πολυεπίπεδων οικονομικών, πολιτικών και θεσμικών διασυνδέσεων και στις δύο πλευρές της Μάγχης), και από την άλλη η εμμονή της βρετανικής κυβέρνησης στη λογική της «συμφωνίας για ένα μεθοδευμένο Brexit», υποτιμώντας την ικανότητα του Βερολίνου… να επιβάλει σκληρούς όρους. Αν εγκρινόταν η συμφωνία, τότε τα πρώτα χρόνια της εξόδου η Βρετανία θα υιοθετούσε το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών κανόνων, χωρίς να μπορεί να συμμετέχει σε αποφάσεις που θα τους καθόριζαν, εκχωρώντας σημαντικές πολιτικές εξουσίες στην ΕΕ.
Αυτή η έλλειψη στρατηγικής για πλήρη ρήξη βασικά καθρεφτίζει τις εσωτερικές αντιθέσεις της ίδιας της συγκρότησης της Βρετανίας και της συνοχής της ως ιμπεριαλιστικής οντότητας σε μια μεταβατική φάση. Αυτή η εκρηκτική αντιφατικότητα είναι που παίρνει και τη μορφή μιας γενικευμένης πολιτικής κρίσης. Πράγμα που αποτυπώθηκε και στην ίδια τη διαδικασία που προκρίθηκε, δηλαδή στη γρήγορη απόφαση του κοινοβουλίου για ενεργοποίηση του άρθρου 50 της Συνθήκης της Ένωσης, χωρίς όμως σαφές σχέδιο για την ίδια τη διαδικασία. Εξ αρχής το παιχνίδι μεταφέρθηκε στο γήπεδο της άλλης πλευράς! Άρα το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μέι δεν ήξερε να διαχειριστεί την ψήφο των Βρετανών είναι η μία πλευρά. Η άλλη αφορά το τι θα συναινούσαν οι Βρυξέλλες(Γερμανοί).
Είναι γεγονός πως η Γερμανία κέρδισε το πρώτο γύρο της σύγκρουσης με τη Βρετανία, επιβάλλοντας όλα όσα ήθελε, υπαγορεύοντας και τη σκληρή στάση των υπολοίπων μελών της ΕΕ, τα οποία δεν διαχωρίστηκαν μεταξύ τους στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.
Η Γερμανία, σε κάθε περίπτωση, ήθελε να ηττηθεί η Βρετανία, -όχι μόνο ως παράδειγμα προς αποφυγή για όλες τις άλλες χώρες- αλλά για να ενισχύσει την ευρωπαϊκή κυριαρχία της. Βέβαια υπάρχουν προβληματικά σημεία στη συμφωνία και για τη πλευρά της ΕΕ, και τα οποία εξαιρέθηκαν, επειδή θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντιδράσεις. Γαλλία, Ισπανία, Ολλανδία, Δανία και Πορτογαλία απαίτησαν αλλαγές (γεωργία, αλιεία κ.λπ.), αλλά αυτά μετατέθηκαν στο άδηλο μέλλον.
Σήμερα, ωστόσο, πίσω από τις εκατέρωθεν σκληρές δηλώσεις διακρίνονται τάσεις συμβιβασμού. Οι Times του Λονδίνου μιλούν για σχέδια καθυστέρησης των διαδικασιών εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, αφού Γερμανία και Γαλλία εξέφρασαν την επιθυμία να δοθεί παράταση στις συνομιλίες εξαιτίας της πολιτικής κρίσης στη Βρετανία. Αναφέρουν τρίμηνη αναβολή, δηλαδή η 29η Μαρτίου, να μετατεθεί στα τέλη Ιουνίου, ενώ οι τελευταίες πληροφορίες του Reuters αναφέρουν πως πιθανότατα το προγραμματισμένο Brexit πάει στο 2020. Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια η όλη δυστοκία να χρεωθεί στη Βρετανία. Χαρακτηριστική η δήλωση της Μέρκελ ότι: «υπάρχει ακόμα χρόνος για διαπραγμάτευση» […], όμως το «κλειδί» πλέον βρίσκεται στα χέρια της Μέι».
Πάντως πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι, με βάση τη σειρά και τη φορά των πραγμάτων, το πιο συνεπές και άρα το πιο ρεαλιστικό, ως επιδίωξη της Βρετανίας, είναι μια νέα πρόταση σύναψης συμφωνίας εμπορίου με τις Βρυξέλες, και αν αυτή απορριφθεί, τότε η αποχώρηση να γίνει με βάση τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Η πρόταση αυτή στην ουσία είναι μια παραλλαγή ενός «σκληρού Brexit», ενδεχόμενο το οποίο, όπως όλα δείχνουν, προκαλεί πραγματικό φόβο και στις δύο πλευρές. Ίσως γιατί κανένας δεν είναι πραγματικά έτοιμος για κάτι τέτοιο. Βέβαια στην ΕΕ κάποιοι έχουν τη δυνατότητα μετακύλισης αυτών των προβλημάτων σε… άλλα μέλη.
Είναι πλέον εμφανής η προσπάθεια χωρών της ΕΕ να προχωρήσουν σε μέτρα αντιμετώπισης των συνεπειών από μια αποχώρηση της Βρετανίας χωρίς συμφωνία. Πρωτοπόρα σε αυτό η Γαλλία, που ήδη έθεσε σε εφαρμογή έκτακτο σχέδιο για τη διαχείριση της κρίσης που θα φέρει ένα «ταραχώδες» Brexit. Από την άλλη η Γερμανία, παρά την έκδηλη ψυχραιμία της, βλέπει μια υποχώρηση σε κρίσιμους εξαγωγικούς κλάδους της, οι οποίοι δεν θα ήθελαν επιστροφή σε υψηλούς δασμούς στις συναλλαγές με τη Βρετανία. Άλλωστε η Βρετανία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Γερμανίας, με το ετήσιο εμπορικό ισοζύγιο να κυμαίνεται στα 120 δισεκατομμύρια ευρώ. Όλα αυτά θα μπορούσαν ίσως να λειτουργήσουν ως μοχλός για μεγαλύτερες υποχωρήσεις της ΕΕ. Αλλά…
Ανάλογοι φόβοι εκδηλώνονται και σε Βρετανία, αλλά με μεγαλύτερο εκνευρισμό. Η
Συνομοσπονδία Βρετανικών Βιομηχανιών (CBI) και το Εμπορικό Επιμελητήριο εκφράζουν απογοήτευση από την παρατεταμένη πολιτική αστάθεια υψηλού ρίσκου, που δεν φαίνεται να έχει τέλος. Όπως δήλωσε ο διευθυντής του Εμπορικού Επιμελητηρίου, Marshall. «…Κάθε λεπτό που περνάει οι επιχειρήσεις ξοδεύουν χρήματα για σχέδια έκτακτης ανάγκης, στην προσπάθειά τους να προλάβουν ένα μέλλον που δεν είναι σαφές»
Πράγματι η ασάφεια είναι το κύριο χαρακτηριστικό , ως προς τα ενδεχόμενα, εντός των κέντρων λήψης αποφάσεων στη Βρετανία. Έτσι, καθώς όλες οι «μορφές» του Brexit δεν συγκεντρώνουν πλειοψηφία, οι φωνές υπέρ του δημοψηφίσματος επανέρχονται ως η «τελευταία λύση» στο αδιέξοδο! Το κεντρικό επιχείρημα είναι ότι υπάρχουν πολλά είδη Brexit, κανένα απ’ τα οποία δεν πλειοψηφεί. Βέβαια, εκτός της δυσκολίας για το είδος της ερώτησης που θα τεθεί, υπάρχει και πρόβλημα χρόνου. Για να γίνει νέο δημοψήφισμα θα χρειαστούν τουλάχιστον 12 μήνες. Μια τέτοια εξέλιξη σίγουρα λειτουργεί υπέρ των ανταγωνιστών της Βρετανίας στην ΕΕ, και σε πολλαπλά επίπεδα.
Η Μέι, σε μια τελευταία προσπάθεια, προτίθεται να «διορθώσει» τη συμφωνία Λονδίνου – Βρυξελλών σε διάφορα σημεία και ιδιαίτερα στο επίμαχο που αφορά το μηχανισμό για τα σύνορα της Β. Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, με στόχο μια δεύτερη ψηφοφορία. Το σενάριο αυτό όμως θεωρείται ήδη «καμένο». Ωστόσο, και κανένα από τα υπόλοιπα (η Βρετανία να αποχωρήσει από την ΕΕ χωρίς συμφωνία, η ΕΕ να παρατείνει την διαδικασία που περιγράφεται στο άρθρο 50 για να συνεχιστεί η διαπραγμάτευση ή να διεξαχθεί δεύτερο δημοψήφισμα ) δεν δείχνουν να είναι ρεαλιστικά στο σημείο που βρίσκονται οι εξελίξεις. Και όμως ένα από αυτά αναγκαστικά θα πρέπει να συμβεί!
Συμπερασματικά.
«Φοβάται ο Γιάννης και το θεριό και το θεριό το Γιάννη», άσχετα αν η Βρετανία βρίσκεται σήμερα με την πλάτη στον τοίχο. Άλλωστε προοπτικά ίσως αυτό αποδειχτεί μπούμερανγκ, ιδιαίτερα για τη Γερμανία, όχι μόνο γιατί ο αντίπαλος υποχρεωτικά θα αντιδράσει, όσο γιατί μπορεί να αποτελέσει αιτία παραπέρα όξυνσης των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων. Η βαθύτερη βρετανική ανησυχία αφορά (και την αποτυπώνει η διαδικασία του Brexit) την απουσία ενός συνεκτικού και επεξεργασμένου σχεδίου για το μέλλον της Βρετανίας, όχι σε σχέση με την ΕΕ, αλλά σχέση με τη θέση της στον κόσμο.
Θα έπρεπε να συμβεί κάτι εξαιρετικό για να «ομαλοποιηθεί» η όλη διαδικασία. Κατά συνέπεια η σύγκρουση συνεχίζεται ενεργοποιώντας ενδεχομένωςαστάθμητους παράγοντες. Ένας τέτοιος θα είναι ίσως η πιο έντονη εμπλοκή των ΗΠΑ. Αλλά οι βρετανοί δεν μπορούν να βασίζονται σε αυτό, αφού δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα τους ευνοήσει…
