Όπως αναφέραμε και σε προηγούμενη ανταπόκρισή μας το Σάββατο 27/10 της εκδήλωσης του ΚΚΕ(μ-λ) για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του ΣΕΚΕ – ΚΚΕ προηγήθηκε πορεία – οδοιπορικό στους δρόμους του Πειραιά. Έγιναν τρεις στάσεις σε τρία ιστορικά σημεία όπου διαβάστηκε το ιστορικό τους:
1η στάση. Το κτίριο όπου ιδρύθηκε το ΣΕΚΕ – ΚΚΕ (Ξενοδοχείον “Πειραιεύς”. Νοέμβριος 1918, ακτή Μιαούλη και Μπουμπουλίνας):
1ο (ιδρυτικό) Συνέδριο του ΣΕΚΕ
Τον Νοέμβριο του 1918, ένα χρόνο μετά από την Οκτωβριανή Επανάσταση και λίγες ημέρες μετά από την ίδρυση της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ), ιδρύεται στον Πειραιά το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ), που αργότερα θα μετονομαστεί σε ΚΚΕ.
Στις 4 Νοέμβρη του 1918 (17 Νοέμβρη με το νέο ημερολόγιο), στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμόπλοιων που στεγαζόταν στο ξενοδοχείο «Πειραιεύς» στον Πειραιά, διεξήχθησαν οι εργασίες του 1ου και ιδρυτικού Πανελλαδικού Σοσιαλιστικού Συνεδρίου με σκοπό τη συνένωση των σκόρπιων, ως τότε, σοσιαλιστικών οργανώσεων και ομάδων σ’ ένα ενιαίο κόμμα της εργατικής τάξης με κοινές αρχές, πολιτική και πρόγραμμα. Οι εργασίες του συνεδρίου κράτησαν 7 μέρες και ολοκληρώθηκαν στις 10 (23) Νοέμβρη του 1918.
Σύμφωνα με τον Αβραάμ Μπεναρόγια: «Στο συνέδριο ήσαν όλοι οι εκπρόσωποι των σοσιαλιστικών ζυμώσεων παλαιοτέρων ετών, πλην του Πλάτωνος Δρακούλη, οι ζωηρότεροι και συνειδητότεροι εκπρόσωποι του ελληνικού προλεταριάτου, καπνεργάται, ηλεκτροτεχνίται, σιγαροποιοί, ναυτικοί, οι εκπρόσωποι των νέων ιδεολόγων διανοουμένων, φοιτηταί επαναστάται, δοκιμασθέντες ήδη στον αγώνα υπέρ των ιδεών των. Μια χούφτα ανθρώπων περί τους 30 εν όλω έθετον τις βάσεις ενός νέου και ιστορικού κόμματος, του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ήνοιγον τον δρόμον της πολιτικής σταδιοδρομίας της νέας κοινωνικής τάξεως, του ελληνικού προλεταριάτου» [1].
Χαρακτηριστική της κατάστασης ήταν η σύντομη ομιλία του ηλεκτροτεχνίτη Σταμάτη Κόκκινου εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής, με την οποία ξεκίνησε το 1ο Πανελλαδικό Σοσιαλιστικό Συνέδριο τις εργασίες του:
«Η αίθουσα εις την οποίαν συνεδριάζομεν δεν ανήκει εις το Σοσιαλιστικόν Κόμμα και ως εκ τούτου δεν πρέπει να κάμει εντύπωσιν εις το κοινόν η διακόσμησις, η κάθε άλλο παρά σοσιαλιστική. Εύχομαι, όπως εις το ερχόμενον συνέδριον έχωμεν αίθουσαν ιδικήν μας, όπως ημείς θέλωμεν». [2]
Στο Συνέδριο εκφράστηκαν όλες οι τάσεις που υπήρχαν τότε στο εργατικό και στο σοσιαλιστικό κίνημα της Ελλάδας. Όπως και οι θέσεις τους για το πρόγραμμα, το καταστατικό, για ζητήματα τακτικής και στάσης απέναντι στα αστικά κόμματα, για το ζήτημα της ειρήνης και του πολέμου αλλά και για μια σειρά σημαντικά θέματα της εποχής, όπως την κατοχύρωση δημοκρατικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, αιτήματα για την περίθαλψη και γενικά για τη βελτίωση της ζωής των εργατών.
Από τα πρακτικά του συνεδρίου φαίνεται ξεκάθαρα η ιδεολογική τοποθέτηση των συνέδρων. Αποτέλεσμα των διαφορετικών απόψεων ήταν να διαμορφωθούν τρεις τάσεις: των αριστερών σοσιαλιστών (Δ. Λιγδόπουλος), των δεξιών (Ν. Γιαννιός) και του «κέντρου» με κυριότερο εκπρόσωπο τον Αβραάμ Μπεναρόγια. Ιδιαίτερη κριτική έγινε στις ρεφορμιστικές θέσεις του Γιαννιού, με αποτέλεσμα να αποχωρήσει αυτός και η ομάδα του από το συνέδριο, χωρίς αυτό να προκαλέσει κάποιο ζήτημα στη διεξαγωγή του συνεδρίου και στη σύσταση του νέου κόμματος. Ύστερα από οξύτατες συζητήσεις και διαφωνίες επικράτησαν τελικά οι απόψεις των αριστερών σοσιαλιστών, γεγονός που εκφράστηκε και στο Πρόγραμμα του κόμματος.
Έτσι το Συνέδριο πέτυχε το βασικό σκοπό της σύγκλισής του, διακηρύσσοντας: «τήν συνένωσιν όλων των οργανώσεων και ομίλων της χώρας εις ένα ενιαίον οργανισμών υπό το όνομα “Σοσιαλιστικό Εργατικόν Κόμμα της Ελλάδος” με έδραν τας Αθήνας». [2] και εξέλεξε πενταμελή Κεντρική Επιτροπή από τους: Ν. Δημητράτο, Α. Αρβανίτη, Δ. Λιγδόπουλο, Σ. Κόκκινο και Μ. Σιδέρη, καθώς και τριμελή Κεντρική Εξελεγκτική Επιτροπή από τους: Γ. Πισπινή, Σπ. Κομιώτη και Α. Μπεναρόγια.
Στο «Ιδρυτικόν Ψήφισμα του ΣΕΚΕ» αναφέρεται:
«Το Σοσιαλιστικόν Εργατικόν Κόμμα της Ελλάδος βασίζεται επί των θεμελιωδών αρχών, που έχουν ψηφισθή εις τα Διεθνή Συνέδρια ήτοι:
1)Πολιτική και οικονομική οργάνωσις του προλεταριάτου σε ξεχωριστό κόμμα τάξεως δια την κατάκτησιν της πολιτικής εξουσίας και την δημοσιοποίησιν των μέσων της παραγωγής και ανταλλαγής δηλ. την μεταβολήν της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας εις κοινωνίαν κολλεχτιβικήν ή κομμουνιστικήν, και
2)Διεθνής συνεννόησις και δράσις των εργατών.». [2]
Εκτός από το «Ιδρυτικόν Ψήφισμα του ΣΕΚΕ», το συνέδριο ψήφισε το ντοκουμέντο «Αι Αρχαί και το Πρόγραμμα του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος» καθώς και το «Πρόγραμμα σημερινών απαιτήσεων» στο οποίο ζητά «την κατάργησιν του βασιλικού θεσμού και την εκδημοκράτησιν της νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας, δηλαδή την εγκαθίδρυσιν της λαϊκής δημοκρατίας ως μεταβατικής περιόδου δια την πραγματοποίησιν της σοσιαλιστικής πολιτείας». [2]
Επίσης, το Συνέδριο ζήτησε τον διαχωρισμό κράτους- εκκλησίας, την αυστηρή εφαρμογή της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, την εισαγωγή στα σχολεία γλωσσών των διαφόρων εθνοτήτων, την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας σε όλη την εκπαίδευση και διακήρυξε την πλήρη κοινωνική και πολιτική ισότητα γυναικών και ανδρών. Καθώς και μια σειρά αιτήματα για την καλυτέρευση των συνθηκών δουλειάς και ζωής των εργατών.
Φανερή ήταν και η επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης στις διαδικασίες και τις αποφάσεις του συνεδρίου. Ήδη από την πρώτη μέρα των εργασιών του συνεδρίου ο Άντζελ Πεχνά εκ μέρους των Σοσιαλιστών Καβάλας, ζήτησε τη διακοπή των εργασιών για το απόγευμα της ίδιας μέρας, σε ένδειξη συμπαράστασης προς τη Γερμανική Επανάσταση των Σπαρτακιστών που εξελισσόταν εκείνες τις μέρες, με ηγέτες τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ.
Ενώ από το συνέδριο εγκρίθηκε «Ψήφισμα χαιρετισμού προς την ρωσικήν δημοκρατίαν των Σοβιέτ» και «Διαμαρτυρία δια την μελετωμένην επέμβασιν των συμμάχων» κατά της νεαράς Σοβιετικής Δημοκρατίας. Ενώ στο «Υπόμνημα επί των Εξωτερικών Ζητημάτων» εγκρίθηκε και «Ψήφισμα περί της Ιδρύσεως Βαλκανικής δημοκρατικής ομοσπονδίας».
Η ίδρυση του ΣΕΚΕ, που αργότερα θα μετονομαστεί ΚΚΕ, αποτελεί σημαντικό σταθμό στην νεώτερη ιστορία της Ελλάδας. Η συγκρότηση του κόμματος της εργατικής τάξης, ήταν το ποιοτικό άλμα στη συνένωση του μαρξισμού-λενινισμού με το εργατικό κίνημα της χώρας, που βρισκόταν σε συνεχή ανάπτυξη.
Η εργατική τάξη της χώρας μας -με την ίδρυση του ΣΕΚΕ- πρόβαλε στον στίβο της ταξικής πάλης σαν αυτοτελής δύναμη πολιτικά, οργανωμένη με τους δικούς της σκοπούς και αιτήματα, πλήρως διαχωρισμένη από τα αστικά κόμματα και σε αντιπαράθεση με την αστική πολιτική και εξουσία και το καθεστώς της εκμετάλλευσης.
2. Το πρώτο Συνεδριο του ΣΕΚΕ-Πρακτικά, (1982)
2ο σημείο. Το μνημείο της Ηρώς Κωνσταντοπούλου (πλ. Τερψιθέας)
Η 17χρονη επονίτισσα Ηρώ Κωνσταντοπούλου έπειτα από απάνθρωπα βασανιστήρια, εκτελέστηκε από τους χιτλεροφασίστες και ταγματασφαλίτες τσιράκια τους στις 5 Σεπτεμβρίου το 1944 στο ηρωικό σκοπευτήριο της Καισαριανής μαζί με 49 συντρόφους της. 17 ήταν οι σφαίρες που την λάβωσαν όσα και τα χρόνια της. Όταν ρωτήθηκε ο διοικητής γιατί σκότωσε την Ηρώ που ήταν μόνο 17 χρονών απάντησε ότι τέτοιοι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι γι’ αυτούς, δείχνοντας ότι ο νούμερο ένα εχθρός για τον καπιταλισμό, το σύστημα που γεννά πολέμους και μακελεύει λαούς είναι οι κομμουνιστές . Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ όντας ακόμη μαθήτρια στο γυμνάσιο το 1943 και γρήγορα βρέθηκε στη πρώτη γραμμή του αγώνα.
Η επονίτισσα Ηρώ, όπως και οι επονίτες σύντροφόι της αποτέλεσαν έμπνευση για μια ολόκληρη γενιά, πολέμησαν στο πλάι του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και δεν υποτάχθηκαν στους ξένους κατακτητές και τους ντόπιους λακέδες τους, έπεσαν ηρωικά για το όραμα της ελεύθερης και ανεξάρτητης Ελλάδας. Δεν φοβήθηκε τις θυσίες που έπρεπε να υποστεί, δίνοντας χιλιάδες νεκρούς στον αγώνα για την λευτεριά, δεν διαπραγματεύτηκε και δεν συμβιβάστηκε, αλλά αντιμετώπισε θαρραλέα τους εχθρούς του ελληνικού λαού και έδωσε όραμα σε μια ολόκληρη γενιά.
Εκείνη την μέρα εκτελέστηκε και η 16χρονη Αθηνά Χατζηεσθήρ. Είχαν προηγηθεί στις 17 Αυγούστου οι εκτελέσεις των 17χρονων κοριτσιών Διαμαντώς Κουμπάκη και Αθηνάς Μαύρου, οργανωμένες στην ΕΠΟΝ και οι δύο.
«Υπομονή κι υπομονή, καρτέρι και καρτέρι, και τούτος ο Σεπτέμβρης τη Λευτεριά θα φέρει». Ηταν οι τελευταίοι στίχοι που έγραψε λίγο πριν την πάρουν για εκτέλεση.
3ο σημείο. Πλατεία Κανάρη (Πασαλιμάνι), μνημείο της απεργιακής κινητοποίησης του Αυγούστου του 1923
Στις 23 Αυγούστου του 1923 σε τούτη εδώ την πλατεία στο Πασαλιμάνι πραγματοποιήθηκε μεγάλη πανεργατική συγκέντρωση από τη ΓΣΕΕ και το Εργατικό Κέντρο Πειραιά. Ήδη από την αρχή του χρόνου υπάρχουν απεργιακές κινητοποιήσεις πανελλαδικά αλλά και επικεντρωμένοι αγώνες σε εργοστάσια και κλάδους εργατών στον Πειραιά. Η πρόσφατη αποτυχία της μεγάλης Ιδέας και της Μικρασιατικής εκστρατείας έχουν αφήσει βαριά οικονομικά πλήγματα στον ελληνικό λαό ενώ η κυβέρνηση Πλαστήρα- Γονατά είναι ταγμένη στην υπηρεσία του μεγάλου κεφαλαίου και των δυνάμεων της Ανταντ. Το ΕΚΠ και η ΓΣΕΕ πραγματοποιούν Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη τον ίδιο χρόνο απαιτώντας: Αύξηση με βάση τη μεταλλική δραχμή. Εφαρμογή του 8ωρου και Δημιουργία Γραφείων Ευρέσεως Εργασίας. Τους επόμενους μήνες εκατοντάδες εργαζόμενοι απολύονται από τα εργοστάσια λιπασμάτων και τα υαλουργεία, η κυβέρνηση αποφασίζει να μειώσει τα ημερομίσθια των ναυτεργατών και φορτοεκφορτωτών. Στις αρχές του Αυγούστου, οι μυλεργάτες του Πειραιά πυροδοτούν γενική απεργία, απαιτώντας από τους αλευροβιομήχανους να μην ισχύσει η μείωση κατά 35% στα εισοδήματά τους. Να πληρωθούν τα περικομμένα ημερομίσθια. Να επαναπροσληφθούν οι απολυμένοι συνάδελφοί τους. Η απεργία επεκτείνεται, οι ναυτεργάτες παίρνουν τη σκυτάλη της απεργίας. Το λιμάνι παραλύει. Είκοσι πλοία δεν καταφέρνουν να αποπλεύσουν. Το οι φορτοεκφορτωτές μπαίνουν και αυτοί στην απεργία η οποία έχει αρχίσει να απλώνει σε όλη τη χώρα. Στις 19 Αυγούστου συλλαμβάνονται μέλη της διοίκησης της Ναυτεργατικής Ομοσπονδίας. Μετά από αυτή την κατάσταση η διοίκηση του Εργατικού Κέντρου Πειραιά αποφασίζει πανεργατική απεργία.
Στην απεργία μπαίνουν ηλεκτροτεχνίτες, σιδηροδρομικοί του ηλεκτρικού, τροχιοδρομικοί, καπνεργάτες, εργάτες Τύπου, εργάτες του Τελωνείου. Η κυβέρνηση καλεί απεργοσπάστες απ’ το στρατό και την αστυνομία. Όλα τα αστυνομικά τμήματα και οι φυλακές γεμίζουν με απεργούς. Περίπολοι του Πολεμικού Ναυτικού συλλαμβάνουν περίπου 200 ναυτοθερμαστές για να τους βάλουν να δουλέψουν υποχρεωτικά. Στις 21 Αυγούστου εφημερίδες δεν βγαίνουν. Σε επιτροπή εργατών ο Πλαστήρας δηλώνει πως δε δέχεται συζήτηση με απεργούς. Ο Πειραιάς μπλοκάρεται με στρατό και μηχανοκίνητα. Τα αρχεία των εργατικών σωματείων κατάσχονται. Ομάδες εργατών κυνηγιούνται στους δρόμους των συνοικιών του Πειραιά απ’ τις αστυνομικές περιπόλους. Σκορπούν και ξανασμίγουν σε μικρότερες ομάδες, προσπαθώντας να συγκεντρωθούν στην πλατεία του Δημοτικού Θεάτρου. Οι ναυτεργάτες έχουν ορίσει συγκέντρωση στα γραφεία της Ομοσπονδίας. Αποσπάσματα του Α΄ Σώματος Στρατού παίρνουν θέσεις μάχης. Βγαίνουν στους δρόμους τανκς. Αντλίες νερού της Πυροσβεστικής πιάνουν δουλειά σε βάρος των εργατών. Στις 23 Αυγούστου σε αυτήν εδω την πλατεία πραγματοποιείται μεγάλη πανεργατική συγκέντρωση από τη ΓΣΕΕ και το ΕΚ Πειραιά. Από τις 8 το πρωί η κυβέρνηση έχει οχυρώσει όλο τον Πειραιά και την πλατεία με τανκς πολυβόλα, στρατό και αστυνομία. Παρ’ όλα αυτά οι απεργοί καταφτάνουν κατά ομάδες που σιγά σιγά ενώνονται και σπάνε τη ζώνη του στρατού και συγκεντρώνονται στην πλατεία. Από την παραλία αρχίζουν και πέφτουν πυροβολισμοί από τον στρατό.
Οι απεργοί προχωράνε προς την οδό Σωτήρος Διός τραγουδώντας τη Διεθνή και στη σημερινή διασταύρωσή της με την Καραΐσκου πίσω από το σημερινό δημαρχείο έρχονται αντιμέτωποι ξανά με πολυβόλα του στρατού. Η κυβέρνηση έχει δώσει εντολή να χτυπηθεί με οποιοδήποτε τρόπο η απεργία . Στρατός και αστυνομία επιτίθενται με σφοδρότητα στους συγκεντρωμένους. Ο απολογισμός για την εργατική τάξη είναι 11 νεκροί εργάτες, 100 τραυματίες, 500 περίπου συλληφθέντες. Την επόμενη μέρα η ΓΣΕΕ ανακοινώνει την λήξη της απεργίας η οποία είναι η μεγαλύτερη στην ιστορία της Ελλάδας μέχρι εκείνη τη μέρα.
Μπορεί η απεργία του 1924 να μην κέρδισε αλλά σηματοδότησε την προσπάθεια του τότε ΣΕΚΕ να παρέμβει με ουσιαστικό τρόπο στην εργατική τάξη και τους αγώνες της. Παρέμβαση η οποία παρέσυρε και τα υπόλοιπα ρεφορμιστικά κόμματα στην απεργιακό αγώνα. Η απαλλαγή του ΣΕΚΕ από την σοσιαλδημοκρατική του φυσιογνωμία και η μετεξέλιξή του σε επαναστατικό ΚΚ έχει αρχίσει να διαφαίνεται.
Η απεργία στον Πειραιά και η συγκέντρωση στο Πασαλιμάνι το 1923 μπορεί να μην ήταν η πρώτη αλλά ήταν μια από τις πιο ματωμένες και μαζικές απεργίες που θα συνεχιζόντουσαν το επόμενο διάστημα όσο το κομμουνιστικό κίνημα της χώρας θα ανδρωνόταν και η εργατική τάξη θα το πλαισίωνε μαζικά.
