Ένας αιώνας μετά
Τα πράγματα έχουν πάρει σε όλους τους τομείς μια πρωτοφανή αντιδραστική στροφή και τίποτα δεν βρίσκεται σε ισορροπία. Είναι, ίσως, η πρώτη φορά μέσα στα τελευταία εκατό χρόνια που οι λαοί βλέπουν το μέλλον με τρόμο και όχι με ελπίδα. Δεν έχουν άδικο. Όλα τα αφηγήματα με τα οποία μας τάιζε η προπαγανδιστική μηχανή του συστήματος καταρρέουν εκκωφαντικά.
Η «παγκοσμιοποίηση» (νέα… φάση του καπιταλισμού, όπως έλεγαν) αποδεικνύεται ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός και πόλεμοι.
Η «παγκόσμια ειρήνη» που θα διαδεχόταν την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ αποδεικνύεται τρόμος για νέο παγκόσμιο πόλεμο.
Ο «σεβασμός του διεθνούς δικαίου» αποδεικνύεται ξεδιάντροπο καουμποϊλίκι των ιμπεριαλιστών, που οδηγεί σε καταστροφή χωρών, σε εκατόμβες νεκρών, σε στρατιές προσφύγων.
Η «αέναη καπιταλιστική ανάπτυξη» αποδεικνύεται μια φούσκα που παράγει στρατιές ανέργων, καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων (και της πιο σημαντικής, της εργατικής τάξης), φτώχεια, εξαθλίωση, συντριβή των βασικών εργασιακών δικαιωμάτων.
Η «εξασφάλιση δωρεάν παιδείας, υγείας και ανθρώπινου περιβάλλοντος» καθώς και το «κράτος πρόνοιας» έχουν δώσει τη θέση τους σε μια κοινωνία με μια άγρια ταξική παιδεία, σε ένα σύστημα περίθαλψης για όσους οικονομικά μπορούν, σε ανύπαρκτες συντάξεις, σε ένα περιβάλλον που δηλητηριάζεται ανεμπόδιστα από το κεφάλαιο.
Ο «σεβασμός στη διαφορετικότητα και η κοινωνία των πολιτών» αποδεικνύεται καταπάτηση των στοιχειωδών δημοκρατικών δικαιωμάτων από ένα σύστημα που φασιστικοποιείται και δίνει πόντους στον ανοιχτό φασισμό, βαφτίζοντας τρομοκράτες όσους αντιστέκονται και αγωνίζονται.
Με δυο λόγια, το καπιταλιστικό–ιμπεριαλιστικό σύστημα έχει ξεμακιγιαριστεί, έχει ξεμασκαρευτεί και έχει δείξει το πραγματικό του πρόσωπο. Αποκρουστικό και μισητό.
Πώς ήρθαν έτσι τα πράγματα; Τι μεσολάβησε σε αυτά τα γεμάτα ιστορία εκατό χρόνια; Πώς προέκυψε τα τελευταία χρόνια αυτό το τεράστιας κλίμακας ιστορικό πισωγύρισμα;
Νοέμβρης 1918: Ιδρύεται το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος
Το 1917 έχει γίνει η Οκτωβριανή Επανάσταση, η οποία έχει ξεσηκώσει θύελλα ενθουσιασμού στους λαούς όλου του κόσμου και ιδιαίτερα εκεί που είναι συγκροτημένη ή συγκροτείται η εργατική τάξη. Κομμουνιστικοί πυρήνες, οργανώσεις ή κόμματα ιδρύονται. Κάτω από αυτήν την επίδραση αλλά και με βάση τους πρώτους εργατικούς και αγροτικούς αγώνες που έχουν ξεσπάσει τα προηγούμενα χρόνια (και τις ίδιες ακριβώς μέρες που είναι σε εξέλιξη η επανάσταση του γερμανικού προλεταριάτου), ιδρύεται το ΣΕΚΕ.
Από την αρχή του βρίσκεται αντιμέτωπο με τα δύσκολα. Με τα καθήκοντα της οργάνωσης των αγώνων της εργατικής τάξης αλλά και της στάσης απέναντι στη μικρασιαστική εκστρατεία που θα οδηγήσει στην καταστροφή. Αντίστοιχα, το αστικό κράτος από πολύ νωρίς ξεκινάει την τρομοκρατία και τις φυλακίσεις για να αντιμετωπίσει τους εργατικούς αγώνες αλλά και τις διώξεις και τις κατηγορίες περί «εθνικής προδοσίας» για τη στάση καταγγελίας του κόμματος στη μικρασιαστική εκστρατεία. Όλη τη δεκαετία του ’20, το ΣΕΚΕ-ΚΚΕ (στο τρίτο του Συνέδριο το 1924 το ΣΕΚΕ μετονομάστηκε σε ΚΚΕ και εντάχθηκε στην Κομμουνιστική Διεθνή), παρά το γεγονός ότι αντιμετώπιζε συνεχή προβλήματα γραμμής και συνεχείς αλλαγές καθοδηγήσεων που σχετίζονταν με τα παραπάνω προβλήματα, συνδέθηκε σε σημαντικό βαθμό με την εργατική τάξη, με τη φτωχή αγροτιά και άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα.
Το 1929, το ΚΚΕ έρχεται αντιμέτωπο με τον διαβόητο βενιζελικό κατασταλτικό νόμο του «ιδιώνυμου» που ποινικοποιούσε τις κομμουνιστικές ιδέες. Δεν ήταν τυχαίος ο χρόνος, που συνέπιπτε με την έξαρση της οικονομικής κρίσης, καθώς οι ογκούμενες εργατικές κινητοποιήσεις που καθοδηγούσε το ΚΚΕ έπαιρναν σοβαρές διαστάσεις (Χαλκιδική, Βόλος, Λαύριο, Πειραιάς κλπ).
Τα απανωτά φαινόμενα οπορτουνισμού και φιλελευθερισμού-οργανωτικής χαλαρότητας που χαρακτηρίζουν την ηγεσία, η «φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές», που ταλανίζει το ΚΚΕ από την ίδρυσή του και κορυφώνεται την τριετία 1929-1931, η αδυναμία χάραξης στρατηγικής αλλά και τακτικής τελειώνει με το διορισμό από την Κομμουνιστική Διεθνή νέας καθοδήγησης στο ΚΚΕ. Η οποία (με γραμματέα το Νίκο Ζαχαριάδη) επιδιώκει το χτίσιμο οργανώσεων παντού, στηρίζει αποφασιστικά όλους τους αγώνες και επεξεργάζεται τόσο την ταξική ανάλυση της ελληνικής κοινωνίας όσο και τα καθήκοντα μπροστά στην ισχυροποίηση του φασισμού. Από την άλλη, είναι φανερό ότι αυτή η εξωτερική επέμβαση άφησε και τα αρνητικά της αποτυπώματα, μιας και το θετικό της αποτέλεσμα δημιούργησε μια αντίληψη ότι στα δύσκολα η λύση έρχεται «απ” έξω» – μια αντίληψη που πληρώθηκε αργότερα.
Μέχρι το 1936, το ΚΚΕ ξεκαθαρίζει πολιτικά–ιδεολογικά, δυναμώνει οργανωτικά, κερδίζει σε κύρος και συσπειρώνει πρωτοπόρα στοιχεία του λαού και της εργατικής τάξης. Παράλληλα, οι δυνάμεις του μπαίνουν μπροστά σε ηρωικούς εργατικούς και λαϊκούς αγώνες (καπνεργάτες, ναυτεργάτες, λιμενεργάτες, σιδηροδρομικοί, δημόσιοι υπάλληλοι, σταφιδοπαραγωγοί, αγρότες κλπ). Ταυτόχρονα, επεξεργάζεται την επαναστατική γραμμή για την περίοδο, λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες συνθήκες, μια γραμμή που αποτελεί τη βάση για το κατοπινό έπος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τη συνέχειά του, τον ΔΣΕ.
Τον Αύγουστο του ’36 γίνεται η μεταξική δικτατορία, που επιβάλλει καθεστώς άγριων διώξεων στο ΚΚΕ. Παρά τις συλλήψεις και την τρομοκρατία, παρά το σημαντικό χτύπημα στο μηχανισμό του, το ΚΚΕ συνεχίζει να δουλεύει και να παλεύει. Αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς αλλά και όλης της σύνδεσής του με κάθε μικρό και μεγάλο αγώνα από τη στιγμή που ιδρύθηκε, το ΚΚΕ καθοδηγεί στη διάρκεια της κατοχής την ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού στον κατακτητή. Με προπαγάνδα, με απεργίες και με το όπλο στο χέρι, το ΚΚΕ είναι η ψυχή του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, του ΕΛΑΝ, της Εθνικής Αλληλεγγύης, οργανώσεων που, συνολικά, συσπειρώνουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες αγωνιστών.
Παρά το γεγονός ότι ο ΕΛΑΣ ουσιαστικά ελέγχει όλη τη χώρα μετά τη φυγή του ναζιστικού στρατού κατοχής, η έλλειψη εμπιστοσύνης της ηγεσίας στη δύναμη των μαζών (που την έχει οδηγήσει και στις συμφωνίες Λιβάνου και Καζέρτας) δημιουργεί καθυστερήσεις και παλινωδίες που οδηγούν στην ήττα στη μάχη της Αθήνας το Δεκέμβρη του ’44 κατά τις συγκρούσεις του (εφεδρικού!) ΕΛΑΣ με το νέο στρατό κατοχής, το στρατό του αγγλικού ιμπεριαλισμού, και κατόπιν στην προδοτική συμφωνία της Βάρκιζας που οδηγεί στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ.
Το καθεστώς της αγγλικής κηδεμονίας–εξάρτησης, στηριγμένο σε ένα πολύμορφο μέτωπο του παλατιού, αστών πολιτικών, ακροδεξιών παραστρατιωτικών συμμοριών και πρώην συνεργατών των γερμανικών δυνάμεων κατοχής, αποφασίζει ότι πρέπει να συντρίψει το ΚΚΕ. Από την άνοιξη του 1945 μέχρι το καλοκαίρι του 1946, συμμορίες παραστρατιωτικών και πρώην συνεργατών των ναζί τρομοκρατούν την ύπαιθρο ενώ οξύνεται και θεσμοθετείται και από το επίσημο κράτος η πολιτική εκτελέσεων, συλλήψεων και πάσης φύσης διώξεων των αριστερών μέσω του Γ’ Ψηφίσματος.
Ακολουθεί η δεύτερη εποποιία: το 1946 ιδρύεται ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας. Επί τρία χρόνια δίνει έναν ηρωικό αγώνα απέναντι αρχικά στον αγγλικό ιμπεριαλισμό και κατόπιν στον αμερικάνικο. Ο ΔΣΕ ηττάται τον Αύγουστο του ’49, όμως τα τόσα χρόνια αγώνων αφήνουν παρακαταθήκες για δεκαετίες στον ελληνικό λαό και τους αγώνες που ακολούθησαν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ακόμα και σήμερα στοιχειώνουν τις δυνάμεις του συστήματος.
Παρά τη στρατιωτική ήττα, τη δεκαετία του ’50 το ΚΚΕ παραμένει βαθιά ριζωμένο στο λαό και στην εργατική τάξη της χώρας. Αυτό όμως που δεν μπορούν να πετύχουν οι εξορίες, οι διώξεις και οι εκτελέσεις, αυτό που δεν μπορεί να πετύχει ο ταξικός εχθρός το πετυχαίνουν οι εξελίξεις στο ΚΚΣΕ. Στο 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ του 1956 πιστοποιείται η πολιτική νίκη της δεξιάς, η οποία εκφράζει τα στοιχεία μιας Νέας Αστικής Τάξης που προωθεί τη γραμμή της «αποσταλινοποίησης», του «ειρηνικού περάσματος στο σοσιαλισμό» (ουσιαστικά της καταγγελίας της επαναστατικής γραμμής), της «ειρηνικής συνύπαρξης σοσιαλισμού – ιμπεριαλισμού» και που συνοδεύεται με «αταξικά» (αλλά πολύ ταξικά σε αστική κατεύθυνση) ιδεολογήματα του «παλλαϊκού κράτους», της «θεωρίας των παραγωγικών δυνάμεων» (της ανάπτυξης της επιστήμης που είναι αυτή που θα φέρει το σοσιαλισμό και όχι η ταξική πάλη – μια θεωρία πολύ βολική μιας και τα νέα αστικά στοιχεία προέρχονται από τη διανόηση) και άλλα.
Η ανατροπή στο ΚΚΣΕ συνοδεύεται από πραξικόπημα στο ΚΚΕ και πλήρη ανατροπή της επαναστατικής γραμμής. Ακολουθεί η καθαίρεση και η στοχοποίηση του Ζαχαριάδη και εκτεταμένες διώξεις και εξορίες στις ανατολικές χώρες και συκοφαντίες, τραμπουκισμοί και διαγραφές στην Ελλάδα σε όλους τους επαναστάτες κομμουνιστές που αντιστέκονται στην παράδοση του κόμματος στο ρεβιζιονισμό και στη γραμμή του συμφιλιωτισμού και της ουράς στην αστική τάξη. Φορείς αυτών των διώξεων ήταν οι πολιτικοί πρόγονοι του σημερινού ΚΚΕ, το οποίο, με βάση την ιστορική απόσταση και την περίοδο των συνεπειών της ήττας του κομμουνιστικού κινήματος που διανύουμε, κρίνει ότι μπορεί να θυμάται ή να «ξεχνάει» γεγονότα με μοναδικό κριτήριο τι το βολεύει σήμερα. Είναι λογικό βέβαια: Πώς κάποιος μπορεί να καταγγείλει ανοιχτά τη μήτρα που τον γέννησε;
Οι κομμουνιστές αυτοί που επέμειναν, που δεν γονάτισαν στην προδοσία, τόσο στις ανατολικές χώρες όσο και στα ξερονήσια της εξορίας, συγκροτούνται λίγα χρόνια μετά γύρω από το περιοδικό «Αναγέννηση» και κατόπιν συγκροτούν την ΟΜΛΕ.
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: Δεν ισχυριζόμαστε ότι πριν από το ’56 όλα ήταν ρόδινα και τέλεια στο ΚΚΕ. Όμως εκείνο το κόμμα, με τις παλινωδίες και τα πίσω-μπρος του, με τους ηρωισμούς και τις αντιφάσεις του, με την ωριμότητα των μελών του και την ανεπάρκεια της καθοδήγησής του σε κάποιες φάσεις, εκείνο το κόμμα είχε επαναστατικό DNA. Ενέπνευσε και διαπαιδαγώγησε χιλιάδες ανυποχώρητων ηρωικών αγωνιστών, καθοδήγησε το γράψιμο ιστορίας από τις μάζες, μιας ιστορίας που έχει γραφτεί στις πιο σπουδαίες σελίδες των αγώνων των λαών και του προλεταριάτου όλου του κόσμου.
Από το ’56 και μετά, αυτό το DNA αλλάζει. Το κατοπινό ΚΚΕ μόνο στον τίτλο προσομοιάζει στο ΚΚΕ των ηρωικών εργατικών αγώνων του ’30, στο ΚΚΕ της ένοπλης πάλης ενάντια στον κατακτητή και τους ντόπιους συνεργάτες του, στη διαρκή αντιπαλότητά του με το σύστημα.
Και ας γυρίσουμε στο σήμερα
Η ιστορία διδάσκει. Η ιστορία εμπνέει. Η ιστορία μάς βοηθάει να αναλύσουμε το σήμερα. Όμως δεν δίνει έτοιμες συνταγές – δεν αντιγράφεται – δεν επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο. Αποτιμώντας, λοιπόν, αυτά τα εκατό χρόνια, σημειώνουμε τα παρακάτω συμπεράσματα που εμείς βγάζουμε:
Η κομμουνιστική κοσμοθεωρία είναι η μόνη που μπορεί όχι μόνο να εξηγήσει και να εκτιμήσει τι γίνεται γύρω μας, αλλά και να εμπνεύσει την πιο απίστευτη αποφασιστικότητα, την πιο εντυπωσιακή αφοσίωση, τους πιο μεγαλειώδεις αγώνες για το όραμα μιας κοινωνίας δίκαιης, χωρίς εκμετάλλευση, τάξεις, αδικία, πολέμους και καταπίεση. Από τη στιγμή που το επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα ηττήθηκε άρχισε η κάτω βόλτα όχι μόνο για το προλεταριάτο αλλά και για τους λαούς όλου του κόσμου. Σήμερα που βιώνουμε ακόμα τις συνέπειες της ήττας αυτής, κυριαρχεί η βαρβαρότητα σε όλους τους τομείς: στις διεθνείς σχέσεις, στις συνθήκες δουλειάς, στον πολιτισμό, στις ανθρώπινες σχέσεις.
Η συγκρότηση της εργατικής τάξης ως τάξης για τον εαυτό της αποτελεί τον αναγκαίο όρο για να μπορούν να χτιστούν μεγαλεπήβολα πολιτικά σχέδια. Η εποποιία των ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΔΣΕ θα ήταν αδύνατη αν δεν είχαν προηγηθεί οι μακρόχρονοι μεγάλοι εργατικοί αγώνες και αν σε αυτούς τους αγώνες το τότε ΚΚΕ δεν είχε παίξει καθοδηγητικό ρόλο. Η ανασύσταση του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος και η ανασυγκρότηση της εργατικής τάξης είναι δύο πορείες που δεν μπορεί παρά να πηγαίνουν δεμένες η μία με την άλλη.
Δεν έχει νόημα κανενός τύπου μεσσιανισμός. Οι σημερινοί και οι αυριανοί κομμουνιστές δεν μπορούν να πάρουν έτοιμες συνταγές από το ένδοξο παρελθόν και να τις αντιγράψουν για να ξανακάνουν μια… Οκτωβριανή επανάσταση ή έναν νέο ΔΣΕ. Αυτό που έκανε τους επαναστάτες κομμουνιστές να παράξουν μέσα σε τέσσερις δεκαετίες τόσο πολύ έργο ήταν η προσπάθειά τους να κάνουν συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.
Μήπως αυτό σημαίνει ότι είμαστε αγνωστικιστές; Όχι βέβαια. Οι βασικές σταθερές στις οποίες πατάμε και οι οποίες έχουν επιβεβαιωθεί με τραγικό τρόπο (και δυστυχώς πάνω στα κουφάρια μεγάλων κινημάτων, μετά τη νίκη του ρεφορμισμού και της αντεπαναστατικής γραμμής μέσα στο κίνημα) είναι οι εξής:
- Το σύστημα δεν μεταρρυθμίζεται – δεν εξανθρωπίζεται. Ανατρέπεται. Η επανάσταση δεν είναι η… δική μας επιλογή, αλλά ο μόνος τρόπος χτισίματος μιας άλλης κοινωνίας.
- Το κράτος δεν καταλαμβάνεται για να χρησιμοποιηθεί για το όφελος του λαού. Καταστρέφεται και χτίζεται άλλο για να ικανοποιήσει μια άλλη κοινωνική δομή, όπου την πολιτική εξουσία θα την έχει η εργατική τάξη και τα σύμμαχα σε αυτή στρώματα.
- Τις ανατροπές τις κάνουν οι λαϊκές μάζες και όχι στρατηγοί χωρίς στρατό, ούτε οι θεαματικές ενέργειες, ούτε τα τηλεοπτικά θεάματα. Η ταξική πάλη είναι η καθημερινή δράση αντίστασης και διεκδίκησης σε κάθε μικρό και μεγάλο ζήτημα, σε κάθε χώρο ζωής και δουλειάς.
- Όλα είναι ζήτημα συσχετισμού. Κανένα κόλπο, καμία «εξυπνάδα», καμία εύκολη λύση δεν μπορεί να παρακάμψει αυτό το κύριο ζήτημα.
Όσο μας αφορά, λοιπόν, κάνοντας τη συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, αναγνωρίζοντας τον αρνητικό σημερινό συσχετισμό αλλά και τις τεράστιες αντιφάσεις και την παρασιτική–καταστροφική φάση του καπιταλιστικού–ιμπεριαλιστικού συστήματος, πιστεύουμε ότι βασικό καθήκον των κομμουνιστών σήμερα είναι να συμβάλουν στη δημιουργία εστιών αντίστασης και διεκδίκησης κάθε μέρα – κάθε ώρα – σε κάθε χώρο – με κάθε αφορμή. Να παλέψουν για να συναντηθούν οι εστίες αυτές σε ένα μεγάλο Μέτωπο Αντίστασης και Διεκδίκησης. Να αγωνιστούν για να πολιτικοποιήσουν τους αγώνες και να δίνουν καθημερινή μάχη για ενίσχυση των απόψεων που έχουν κατεύθυνση την αναμέτρηση κόντρα στην κατεύθυνση του συμβιβασμού με το σύστημα.
Ενάντια στον πόλεμο, τον ιμπεριαλισμό, τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και την ιμπεριαλιστική εξάρτηση, ενάντια στο φασισμό και τη φασιστικοποίηση, τον εθνικισμό.
Για δυνάμωμα της αλληλεγγύης στην πάλη των λαών.
Ενάντια στην καπιταλιστική βαρβαρότητα και τον εργασιακό μεσαίωνα, ενάντια στη φτώχεια και την εξαθλίωση.
Για τη διεκδίκηση των βασικών δικαιωμάτων στη ζωή, στη μόνιμη και πλήρη δουλειά με δικαιώματα, για δωρεάν παιδεία, για δωρεάν περίθαλψη και ανθρώπινες συντάξεις.
Σε αυτούς τους καθημερινούς αλλά και αιώνιους, στους ταπεινούς αλλά και σπουδαίους αγώνες μπορεί να συγκροτηθεί το επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα της εποχής μας. Σε αυτούς τους αγώνες θα κάνει και τους απολογισμούς του για το παρελθόν, σε αυτούς τους αγώνες θα σπρωχτεί η ιστορία στο μέλλον.
