Στις 18-24 Οκτώβρη έγινε το 19ο Συνέδριο του «μεγαλύτερου κόμματος του κόσμου» (89 εκατομμύρια μέλη). Οι αντιπρόσωποι άκουσαν έναν λαμπρό απολογισμό της κυβέρνησης Σι Τζινπίνγκ (ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα το 2012) και ενέκριναν τους στόχους για την επόμενη πενταετία. Όσο για τις αλλαγές στην κορυφή (11 έδρες στο 25μελές Πολιτικό Γραφείο – από τις οποίες οι 5 στην 7μελή Γραμματεία, που είναι στην ουσία η ανώτατη εξουσία της Κίνας), δεν σημαίνουν τίποτα άλλο από την ενίσχυση της ηγετικής θέσης του Σι Τζινπίνγκ. Αυτή η ομάδα θα ηγηθεί της Κίνας μέχρι το επόμενο συνέδριο, το 2022, ένα χρόνο μετά την επέτειο των 100 ετών από την ίδρυση του ΚΚΚ το 2021. Πάντως φημολογείται ότι οι επιλογές των προσώπων στα ανώτατα όργανα από τον Σι δείχνουν ότι σκοπεύει να παραμείνει στην εξουσία πέρα από τη δεκαετία που είναι σύνηθες όριο για τους κινέζους ηγέτες.
Στο 19ο Συνέδριο του ΚΚΚ, που συνέπεσε με τα εκατό χρόνια της Οκτωβριανής επανάστασης, τα κομμουνιστικά λόγια και σύμβολα περίσσευαν. Το «πνεύμα του Μαρξ» ήταν πανταχού παρόν στη μεγάλη Αίθουσα του Λαού, όπου ο Σι επανέλαβε πολλές φορές τη λέξη σοσιαλισμός, όπως και το όνομα του Μαρξ. Βέβαια ο προορισμός έχει αλλάξει. Ο Σι μιλά για ένα «Κινέζικο Όνειρο» του 21ου αιώνα που δεν έχει καμία σχέση με το μαρξισμό!
Το κινεζικό μοντέλο διακυβέρνησης προσπαθεί να εξισορροπήσει ανάμεσα σε μια ολοένα και διευρυνόμενη αντίφαση. Μεταξύ ενός συμβολικού μαρξισμού και μιας άγριας καπιταλιστικής πραγματικότητας. Το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στη φτώχεια και τον πλούτο, οι άγριες συνθήκες εργασίας, η διαφθορά και η κοινωνική ανισότητα, που σήμερα μπορεί να ελέγχονται (αν και αποτελούν συνεχείς πιέσεις προς το κόμμα), προοπτικά αποτελούν όρους σύγκρουσης. Βέβαια, για τη κινέζικη ηγεσία και τον Σι, η κατάσταση αυτή αποτελεί μεταβατική κατάσταση (αορίστου χρόνου), όπου θα συνυπάρχουν το σφυροδρέπανο με την άγρια καπιταλιστική εκμετάλλευση.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, το ΚΚΚ αντιμετώπιζε τέτοια διλήμματα που τα «απαντά» αρχικά ο Τενγκ Χσιαοπίνγκ, με το «μεγάλο άλμα» προς τον καπιταλισμό. Και ενδεχομένως η κινέζικη ηγεσία θα απαλλασσόταν από αυτά τα σύμβολα εδώ και καιρό, αν η κατάρρευση της ΣΕ δεν δρούσε έντονα προειδοποιητικά. Οι ηγέτες της Κίνας αποδείχτηκαν προσεκτικοί μελετητές της σοβιετικής κατάρρευσης και των συμπερασμάτων της. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον έλεγχο βασικών θεσμών και ιδιαίτερα του στρατού.
Μια τέτοια προσέγγιση βοηθά στο να εξηγηθούν οι επιθετικές κινήσεις του Σι όχι μόνο να εδραιώσει την προσωπική του εξουσία, αλλά και να επιβεβαιωθεί ο έλεγχος του κόμματος σε όλο και περισσότερες πτυχές της κινεζικής ζωής, πριν οι αυξανόμενες εντάσεις δράσουν διαβρωτικά και στη δομή του κόμματος. Ενώ στην εισηγητική του ομιλία ο Σι περιγράφει μια πιο σίγουρη Κίνα, ικανή να εμπλέκεται σε διεθνή ζητήματα, ρίχνει ιδιαίτερο βάρος στις κοινωνικές εντάσεις και στους κινδύνους που δυνητικά εμπεριέχουν.
Είναι γεγονός πως στα πέντε χρόνια της θητείας του έχει εξαπολυθεί η μεγαλύτερη εκστρατεία κατά της «διαφθοράς», στο πλαίσιο της οποίας περισσότεροι από ένα εκατομμύριο ανώτεροι αξιωματούχοι έχουν τιμωρηθεί με διάφορους τρόπους. Αυτό, πέρα από το ότι συνέβαλε στην ενίσχυσή του, βελτίωσε κάπως και την κακή φήμη του κόμματος στο λαό, η πλειοψηφία του οποίου δείχνει να βυθίζεται σε αυξανόμενα προβλήματα. Για τον Σι αυτό που αντιμετωπίζει σήμερα η Κίνα είναι η «αντίφαση μεταξύ της μη ισορροπημένης και ανεπαρκούς ανάπτυξης και των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών του λαού για μια καλύτερη ζωή»! Και μπορεί η απάντηση σε αυτό, όπως είπε παλαιότερα, να απαιτεί «καρότο και μαστίγιο», αλλά απ΄ ό,τι φαίνεται αυτό μόνο δεν αρκεί.
Ο «σοσιαλισμός με τα κινεζικά χαρακτηριστικά» δείχνει να εισέρχεται σε μια νέα περίοδο που περιγράφεται με τον όρο «νέα εποχή». Χρησιμοποιώντας τη φράση αυτή, και άλλες παρόμοιες, ο Σι φαινόταν να κάνει σύγκριση με ό,τι έκαναν στην εποχή τους κινέζοι ηγέτες όπως ο Μάο και ο Τενγκ. Όμως αυτή η «νέα εποχή», όπως εκτιμούν πολλοί αναλυτές, έχει να αντιμετωπίσει πολλές ασύμμετρες καταστάσεις. Στο οικονομικό πεδίο, η Κίνα είναι αντιμέτωπη με πλήθος δομικών εμποδίων, καθώς επιχειρεί την ιστορική μετάβαση από το μοντέλο της τεράστιας εξαγωγικής δύναμης, που βασίζεται στα φτηνά εργατικά χέρια, προς μια κοινωνία που θα καταναλώνει και στο εσωτερικό. Η οικονομική και πολιτική διάσταση αυτής της μετάβασης εμπεριέχει σοβαρά προβλήματα μια και πρέπει να μετατοπιστούν σημαντικοί πόροι και δραστηριότητες σε περισσότερες και πιο «ευκίνητες» ιδιωτικές επιχειρήσεις. Στο ζήτημα αυτό ο Σι υποσχέθηκε μεγαλύτερο άνοιγμα στις αγορές και προστασία των ξένων επενδυτών, αλλά πάντα με τη σκέψη ότι ο κίνδυνος από το χάσμα ανισοτήτων στην κινεζική κοινωνία μεγαλώνει. Σε ανάλογες περιπτώσεις τέτοια πράγματα ξεκινούσαν πειραματικά, σήμερα ωστόσο, κάτω από την πίεση της όξυνσης του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, ο χρόνος πιέζει.
Οι στόχοι για οικονομική και στρατιωτική επιρροή διεθνώς που θέτει η κινέζικη ηγεσία είναι μεγαλεπήβολοι. Με την πρωτοβουλία του «δρόμου του μεταξιού», η Κίνα φιλοδοξεί να συνδέσει ακόμη πιο στενά τις αγορές της με τρεις ηπείρους, από στεριά και θάλασσα, δαπανώντας δισεκατομμύρια δολάρια σε δρόμους, σιδηροδρόμους, λιμάνια, αεροδρόμια, αγωγούς και εμπόριο με χώρες στην Ασία, στην Αφρική και στην Ευρώπη. Πρωτοστατεί στην ίδρυση οργανισμών όπως οι Ασιατικές Υποδομές και η Επενδυτική Τράπεζα (ΑΙΙΒ) και επεκτείνει την παρουσία της στον Ινδικό Ωκεανό με λιμάνια στη Σρι Λάνκα και το χτίσιμο του οικονομικού διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC).
Ωστόσο οι επιθετικές αξιώσεις της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα, με τις οποίες αμφισβητεί τη μακρά κυριαρχία των ΗΠΑ, αποτελούν το κρισιμότερο στοιχείο των σινοαμερικανικών σχέσεων. Σε αυτό εντάσσονται και οι προσπάθειες για απόλυτο έλεγχο του Χονγκ Κονγκ και προοπτικά της Ταϊβάν.
Και επειδή οι οικονομικοί όροι πρέπει να αντιστοιχηθούν με την ανάλογη στρατιωτική – στρατηγική ισχύ για να ανταποκριθούν στα γενικότερα σχέδια του κινέζικου ιμπεριαλισμού, στην εισηγητική ομιλία του ο Σι υπογράμμισε το ζήτημα της ενίσχυσης και του εκσυγχρονισμού του στρατού. Μέχρι τα μέσα του αιώνα, είπε, «ο στρατός της Κίνας θα είναι πρώτης τάξεως» με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό. Από φέτος υπάρχει το Κεντρικό Συμβούλιο για την Ολοκληρωμένη Πολιτικοστρατιωτική Ανάπτυξη, με επικεφαλής τον Σι, που θα ασχοληθεί με την έρευνα και την ανάπτυξη για τη δημιουργία νέων αμυντικών τεχνολογιών και τελικό στόχο τη δημιουργία ενός οπλοστασίου με ποιοτικά νέες δυνατότητες. Ξεκίνησε ήδη η αντικατάσταση όλων των τακτικών όπλων, που κατά βάση ήταν σοβιετικοί «κλώνοι».
Στο πλαίσιο μιας ισχυρής «στρατιωτικοποίησης» της Κίνας διάφοροι αναλυτές εντάσσουν και την ενίσχυση των στρατιωτικών δεσμών μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Φέτος οι υπουργοί Άμυνας Κίνας – Ρωσίας υπέγραψαν έναν «οδικό χάρτη» για την ανάπτυξη των σχέσεων στον τομέα της άμυνας για το 2017-2020. Θεωρητικά, η ένωση των δύο ισχυρότερων στρατιωτικών κρατών της Ευρασίας θα μπορούσε να προκαλέσει άμεσα τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Βέβαια, αυτό φαντάζει κάπως μακρινό, αλλά, όπως λένε οι ειδικοί, το επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων των δύο κρατών είναι πραγματικά πρωτοφανές για τη σύγχρονη ιστορία, κάτι που προκαλεί την ιδιαίτερη ανησυχία των ΗΠΑ.
Στο τεράστιο εξοπλιστικό πρόγραμμα εντάσσεται μια βαθύτερη αλλαγή της οποίας βασικό στοιχείο αποτελεί η αντικατάσταση του δόγματος περί μη ανάμειξης στη διεθνή πολιτική σκηνή, με το «νέο δόγμα» που διαμορφώνεται επί Σι και επιδιώκει την αναβάθμιση της οικονομικής επιρροής της Κίνας ως μέσου ενίσχυσης της παρέμβασης και της επιρροής στα εσωτερικά άλλων κρατών. Φιλοδοξία του Σι, το πολιτικοοικονομικό μοντέλο της Κίνας (ο συνδυασμός πατριωτικού εθνικισμού και σιδηράς πειθαρχίας) να φανεί χρήσιμο για κάποιες χώρες ως μια ελκυστική εναλλακτική και ένα πρότυπο για τους φιλόδοξους ηγέτες, από την Τουρκία μέχρι τις Φιλιππίνες.
Ο Σι θέλει να δώσει διέξοδο στον κινεζικό ιμπεριαλισμό επενδύοντας από τη μια σε ένα εθνικό και αντι-δυτικό προφίλ και προσφέροντας ένα ενοποιητικό στοιχείο στους κινέζους πολίτες και από την άλλη να εδραιώσει το ρόλο της Κίνας στη «γεωπολιτική σκακιέρα», προκαλώντας ακόμα και αναδιάταξη ισορροπιών με ανατροπή του status στην ευρύτερη περιοχή. Είναι προφανές πως η κλίμακα αυτών των στόχων απαιτεί ακόμη πιο σταθερές ισορροπίες στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό.
ΣΗΜ.: Ο Σι δεν αναφέρθηκε καθόλου στη Β. Κορέα. Η άποψη των αναλυτών είναι πως αποτελεί ζήτημα έντονης εσωτερικής συζήτησης και, μέχρι να ολοκληρωθεί αυτός ο εσωτερικός διάλογος, η κινεζική πολιτική παραμένει προσεκτικά επικεντρωμένη στην αποφυγή κλιμάκωσης της έντασης.
Χ.Β.
