Την Κυριακή 5 Μάρτη δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ για το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απρίλη 1967. Πρόκειται για ένα σχετικά μακροσκελές κείμενο, που παρουσιάζει τις τελευταίες (εδώ και λίγα χρόνια) εκτιμήσεις της ΚΕ για τις αιτίες και τις «κινούσες δυνάμεις» του πραξικοπήματος, τη στάση των κομμάτων και του λαού, τη δράση και το ρόλο του ΚΚΕ κ.λπ. Είναι ένα κείμενο που κινείται στον καμβά της λεγόμενης «πορείας αποκατάστασης του επαναστατικού χαρακτήρα του ΚΚΕ», για την οποία αρκετές φορές έχουμε αναφερθεί από τις στήλες της «Π.Σ.».
Βασικό στοιχείο αυτής της «αποκατάστασης» είναι η άρνηση της πραγματικής φύσης του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού και της θέσης του στο σημερινό κόσμο. Η άρνηση του βαθιά εξαρτημένου χαρακτήρα της ελληνικής αστικής τάξης, η απάλειψη του καθοριστικού ρόλου που παίζει διαχρονικά «ο ξένος παράγοντας» σε όλους τους τομείς των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα μας.
Σ’ αυτή τη βάση γίνεται και η εκτίμηση του ΚΚΕ για τις αιτίες, τους στόχους και τις δυνάμεις που επέβαλαν το πραξικόπημα. Αναφέρει η ανακοίνωση: «Η δικτατορία των συνταγματαρχών γεννήθηκε μέσα από την κρίση του αστικού πολιτικού συστήματος και με στόχο να το βγάλει από αυτήν… Να διαμορφωθεί ένα «υγιές» πολιτικό σύστημα, «σύγχρονο», σαφώς αντικομμουνιστικό…». Επειδή «στη φάση που προχωρούσε η μεταπολεμική καπιταλιστική ανάπτυξη, το διαμορφωμένο μετεμφυλιακό καθεστώς εκ των πραγμάτων πρόβαλλε ως παρωχημένο…».
Για την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-CIA απλώς γνώριζαν, ανέχονταν, άντε και στήριζαν το πραξικόπημα, αλλά δεν το επέβαλαν. Το πραξικόπημα δεν εξέφραζε τα αμερικάνικα συμφέροντα και επιδιώξεις, την ανάγκη τους να εξασφαλίσουν μια σταθερή, απόλυτα ελεγχόμενη κατάσταση, μια σίγουρη πλατφόρμα εξόρμησης ενάντια στους αραβικούς λαούς, ένα εργαλείο υπόταξης του κυπριακού λαού. Όχι, ήταν μια εσωτερική υπόθεση του ελληνικού αστικού καθεστώτος, που απλώς ήθελε να αντιμετωπίσει τις (πράγματι υπαρκτές) εσωτερικές του αντιφάσεις και αντιθέσεις.
Μάλιστα, από την ανάλυση της ΚΕ βγαίνει τελείως το λαϊκό κίνημα, που είχε φουντώσει στα χρόνια πριν από το πραξικόπημα και η καθυπόταξη του οποίου αποτελούσε κοινό στόχο των αμερικάνων ιμπεριαλιστών και όλων των αστικών κομμάτων (τα οποία όμως αδυνατούσαν να τον πραγματοποιήσουν) και φυσικά και του πραξικοπήματος. Η υποβάθμιση του λαϊκού παράγοντα είναι βέβαια συστατικό στοιχείο της γενικότερης ανάλυσης του ΚΚΕ, φαίνεται όμως ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση βολεύει για να αποκρύψει τις ευθύνες του στην ταραγμένη προδικτατορική περίοδο, τότε που μέσω της ΕΔΑ (που ήταν σίγουρη ότι δεν θα γίνει πραξικόπημα!) οδηγούσε τη λαϊκή πάλη στην αγκαλιά της Ένωσης Κέντρου και του Παπανδρέου.
Αφήνοντας ασχολίαστα (για την οικονομία του άρθρου) αρκετά σημεία της ανακοίνωσης που αφορούν τις σχέσεις της δικτατορίας με ΗΠΑ και ΕΕ, τη στάση των αστικών κομμάτων, τη «φιλελευθεροποίηση» κ.λπ., θα σταθούμε στην «αυτοκριτική» που κάνει η ΚΕ. «Η δικτατορία της 21ης Απρίλη βρήκε το ΚΚΕ χωρίς Κομματικές Οργανώσεις (ΚΟ) στην Ελλάδα, μετά την απόφαση της 8ης Ολομέλειας της ΚΕ (5-10 Γενάρη 1958) να τις διαλύσει». Έτσι απλά, σα να ήταν ένα «αντικειμενικό γεγονός». Μα, θα πει κανείς, κάνει κριτική σε άλλα ντοκουμέντα του (Δοκίμιο Ιστορίας κ.λπ.). Ναι, του στιλ «ενέργεια δεξιού οπορτουνιστικού χαρακτήρα» και αποτέλεσμα της «επιρροής που ασκούσε το ΚΚΣΕ». Αφήνοντας στην άκρη τη βαθιά ρεβιζιονιστική στροφή που πραγματοποιήθηκε τότε στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και στο ΚΚΕ και τις ευθύνες των πολιτικών του προγόνων (Κολιγιάννη κ.λπ.) που αναρριχήθηκαν τότε πραξικοπηματικά στην ηγεσία του. Αποσιωπώντας το πογκρόμ διώξεων που έστησε εκείνη η ηγεσία (σε συνεργασία με την μετέπειτα «ευρωκομμουνιστική τάση»), διαγραφών, επιθέσεων και πιέσεων στους κομμουνιστές που αντιδρούσαν σ’ αυτή τη ρεβιζιονιστική στροφή στις ανατολικές χώρες και στην Ελλάδα. Για να τσακιστούν αγωνιστές και συνειδήσεις, για να περάσει η 6η Ολομέλεια και η γραμμή του «ειρηνικού περάσματος» και της υποταγής στον κοινοβουλευτικό δρόμο. Αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση (ρεβιζιονιστική στροφή και επιβολή της στο κόμμα) υπηρετούσε και η διάλυση των κομματικών οργανώσεων το 1958, κάτι που αποκρύβει επιμελώς το ΚΚΕ.
Και συνεχίζει την «αυτοκριτική» η ανακοίνωση της ΚΕ. «Ταυτόχρονα, το κόμμα βρισκόταν κάτω από την επίδραση της απροκάλυπτα επιθετικής προσπάθειας της οπορτουνιστικής ομάδας (που λειτουργούσε επί πολλά χρόνια, πριν το πραξικόπημα, στην ΚΕ, στο ΠΓ, στο Κλιμάκιο της ΚΕ στην Ελλάδα) να οδηγήσει το ΚΚΕ σε πλήρη μετάλλαξη, αυτοδιάλυση, ανυπαρξία». Ιδού λοιπόν ο ένοχος! Η «οπορτουνιστική ομάδα» (το μετέπειτα ΚΚΕεσ.), που ήθελε να διαλύσει το ΚΚΕ και να το εντάξει στην ΕΔΑ (να και η αιτιολογία για τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων). Όχι ότι δεν υπήρχε αυτή η ομάδα, όχι ότι δεν ορκιζόταν στον κοινοβουλευτισμό και στην υποταγή στην αστική τάξη. Όλα αυτά φυσικά ισχύουν. Μόνο που σ’ αυτόν το δρόμο συνοδοιπόρο είχε και την άλλη ρεφορμιστική τάση, αυτήν της οποίας συνέχεια είναι η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ, αυτήν της οποίας τις ευθύνες θέλει να περιορίσει στην έλλειψη «ωριμότητας» και στην «επιρροή του ΚΚΣΕ».
Προς το τέλος της ανακοίνωσης (σημείο 15) η ΚΕ προχωράει στην ουσία (κατά την άποψή της) της «αυτοκριτικής» της. Παραδέχεται ότι η κατεύθυνση του ΚΚΕ στην περίοδο της δικτατορίας ήταν η πάλη για μια «προωθημένη αστική δημοκρατία». Ότι σ’ αυτή τη βάση προωθούσε «πολιτική συνεργασία με κοινό πρόγραμμα ή γύρω από μερικότερους στόχους με αστικές πολιτικές δυνάμεις ή με δυνάμεις του ρεφορμισμού και οπορτουνισμού». Και ότι αυτή η γραμμή «εμπόδιζε τον προσανατολισμό της λαϊκής πάλης συνολικά ενάντια στον αντίπαλο». Παραδέχεται δηλαδή θέσεις για τις οποίες το μ-λ κίνημα έκαμνε σκληρή κριτική και εισέπραττε από την ηγεσία του ΚΚΕ τη ρετσινιά του προβοκάτορα ή και του χαφιέ. Βέβαια, παρ’ όλες αυτές τις παραδοχές, το ΚΚΕ «έδρασε πρωτοπόρα και αποφασιστικά» στην περίοδο της δικτατορίας, όπως περιγράφεται στα προηγούμενα σημεία της ανακοίνωσης. Είναι και αυτό μια προσπάθεια να αποδείξει την «επαναστατική συνέχεια», το ότι «άντεξε στις επιθέσεις του οπορτουνισμού» και ότι τώρα αναιρεί όλα τα προηγούμενα λάθη, αφού πλέον έχει προσδιορίσει τον πυρήνα των παρεκκλίσεων: «Η γενική γραμμή του Κόμματος και η πολιτική συμμαχιών με αστικές πολιτικές δυνάμεις προέκυπταν από τον λαθεμένο προσδιορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα».
Η θέση λοιπόν για εξαρτημένη Ελλάδα και η πάλη ενάντια στην ιμπεριαλιστική εξάρτηση είναι αυτή που οδηγούσε το ΚΚΕ στις λαθεμένες επιλογές του. Πρόκειται φυσικά για μια λαθροχειρία, για την οποία έχουμε ξαναγράψει και δεν θα επεκταθούμε. Θα τονίσουμε μόνο ότι μ’ αυτή τη θέση (και παρά τα λάθη του) το επαναστατικό ΚΚΕ του πρώτου μισού του περασμένου αιώνα έγραψε τις λαμπρότερες σελίδες της ιστορίας του με το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ. Το γιατί το ρεβιζιονιστικό ΚΚΕ που προήλθε από τις αντεπαναστατικές ανατροπές του 20ού συνέδριου και της 6ης Ολομέλειας αμαύρωσε αυτές τις σελίδες με τη γραμμή των σταδίων, του «εκδημοκρατισμού του αστικού καθεστώτος» και της συμμετοχής σε κυβερνητικούς θώκους, δεν βρίσκεται φυσικά στη διατήρηση της θέσης αυτής, αλλά στην εγκατάλειψη του επαναστατικού δρόμου. Οι «αυτοκριτικές» λοιπόν και αυτής της ανακοίνωσης λίγη σημασία έχουν ή, μάλλον, μαζί με τις όποιες τροτσκιστικού τύπου αναζητήσεις «καθαρών επαναστάσεων», στην ουσία έρχονται να συσκοτίσουν το γεγονός ότι το σημερινό ΚΚΕ δεν μπορεί ούτε θέλει να αρνηθεί τη ρεφορμιστική μήτρα του.
Θα κλείσουμε αυτή την περιορισμένη (εκ των πραγμάτων) τοποθέτηση με την παράθεση δυο γραμμών από το τελευταίο σημείο της ανακοίνωσης της ΚΕ: «Το ΚΚΕ τιμά την προσφορά και τη μνήμη των θυμάτων της χούντας, των αξιωματικών που πάλεψαν ενάντια στη χούντα, βασανίστηκαν και αποτάχτηκαν…». Το γιατί νιώθει την ανάγκη η ΚΕ του ΚΚΕ στην κατακλείδα της ανακοίνωσής της να τιμήσει ιδιαίτερα τους αξιωματικούς του ελληνικού στρατού το αφήνουμε στην κρίση του αναγνώστη…
