Το παρόν κείμενο αποτελείται από τμήματα της εισήγησης για την εκδήλωση με θέμα «Η θέση και οι αγώνες της γυναίκας στο σήμερα» που διοργανώθηκε στο βιβλιοπωλείο- καφέ «Εκτός των Τειχών» την Παρασκευή 8 Μάρτη, ημέρα που τιμάται η εργαζόμενη γυναίκα διεθνώς.
109 χρόνια πέρασαν από το 1910, που με πρόταση της μεγάλης επαναστάτριας Κλάρα Τσέτκιν στη Συνδιάσκεψη Σοσιαλιστριών Γυναικών στην Κοπεγχάγη, καθιερώθηκε η 8 Μάρτη ως ημέρα για να τιμηθούν οι εργατικοί αγώνες των γυναικών. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει πολλά, το γυναικείο και το εργατικό κίνημα πέρασε από πολλά κύματα. Υπήρχαν δυναμικά ξεσπάσματα, στασιμότητα αλλά και οπισθοχωρήσεις.
Το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης και πώς να το δούμε
Το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης, είναι ζήτημα που απασχόλησε από την πρώτη στιγμή τα διάφορα προοδευτικά και σοσιαλιστικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν.
Ο μαρξισμός αποδεικνύει πως η γυναικεία ανισοτιμία δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κοινωνίας που θα την συνοδεύει για πάντα. Εμφανίστηκε σε συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ως άμεσο αποτέλεσμα της διαίρεσης της κοινωνίας σε τάξεις. Η φύση του γυναικείου ζητήματος είναι ταξική και οι ρίζες της βρίσκονται στις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής. Η αντανάκλαση αυτών των σχέσεων στο εποικοδόμημα διαμορφώνει τις αντιλήψεις και τις προκαταλήψεις για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας.
Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να παραχωρήσει πλήρη ισοτιμία, γιατί έχει το συμφέρον να διατηρεί την ανισοτιμία για τη βαθύτερη εκμετάλλευση και των δύο φύλων. Η λύση του γυναικείου ζητήματος προϋποθέτει την ανατροπή του συστήματος που το γεννά, δηλαδή του καπιταλισμού.
Αυτό δε σημαίνει πως οι γυναίκες δεν πρέπει να διεκδικούν δικαιώματα στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος. Δεν πρέπει να κάνουμε ένα τέτοιο λάθος. Οι διεκδικήσεις για τα δικαιώματα των γυναικών έχουν σε αρκετές περιπτώσεις ζωτικό χαρακτήρα. Επίσης, δεν πρέπει να αγνοήσουμε και μια άλλη πλευρά που έχει να κάνει με το εποικοδόμημα, την αναμέτρηση με αντιλήψεις που για χιλιάδες χρόνια είναι ριζωμένες σε πολιτισμούς και θρησκείες και στηρίζουν τη φιλοσοφία τους στην ταξική-πατριαρχική δομή της κοινωνίας.
Με βάση όλα τα παραπάνω, οι κομμουνιστές θεωρούν πως το γυναικείο κίνημα πρέπει να συγκροτείται ως πτέρυγα του εργατικού κινήματος. Οι αστικές και οι μικροαστικές αντιλήψεις αρνούνται την ταξική φύση του γυναικείου ζητήματος, δεν μπορούν να αμφισβητήσουν το καπιταλιστικό σύστημα και ως αποτέλεσμα ό,τι περιγράφουν ως δικαιώματα γυναικών εγκλωβίζεται στα στενά όρια του συστήματος. Βλέπουν μόνο τη φυλετική καταπίεση και αγνοούν την ταξική. Εχθρός αναγορεύεται το αντρικό φύλο.
Τελικά, τα φεμινιστικά κινήματα που επηρεάζονται από τέτοιες λαθεμένες αντιλήψεις, όταν κάνουν την εμφάνισή τους, παραμένουν ακίνδυνα και αναποτελεσματικά ακόμη και για τα αστικοδημοκρατικά αιτήματα που προβάλλουν, αποκομμένα από το εργατικό κίνημα…
Γυναίκα και εργασία
Σήμερα, στα περισσότερα κράτη του κόσμου σε νομικό επίπεδο υπάρχει πλήρης κατοχύρωση των δικαιωμάτων των γυναικών στην εργασία. Βέβαια, υπάρχουν και κράτη που η γυναίκα ζει πραγματικά κάτω από μεσαιωνικές συνθήκες. Όμως σε όλες τις περιπτώσεις, η γυναίκα εξακολουθεί να είναι καταπιεσμένη και η πραγματικότητα να καταγράφει δεδομένα πέρα από του νόμους που έχουν ψηφιστεί. Η κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη, μάλιστα, έχει ως πρώτο θύμα την εργαζόμενη γυναίκα.
Η γυναίκα είναι αυτή που βγαίνει πρώτη στην ανεργία, εφαρμόζονται πρώτα σ’ αυτή όλες οι αντεργατικές πολιτικές, αντιμετωπίζει πρώτη την εργοδοτική αυθαιρεσία, είναι πρωταθλήτρια στην ελαστική απασχόληση και παρά τους νόμους, αποδεδειγμένα αμείβεται λιγότερο από τους άντρες συναδέλφους της και παραμένει επαγγελματικά στάσιμη, ενώ παραμένουν και αυξάνονται τα επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται ως γυναικεία.
Άνιση αμοιβή
Αυτό που παρατηρείται διαχρονικά είναι πως οι γυναίκες αμείβονται για την ίδια εργασία λιγότερο από τους άντρες συναδέλφους τους.
Εάν απεικονίζαμε την ανισότητα στην εργασία με πιο γλαφυρό τρόπο, θα βλέπαμε πως οι γυναίκες προορίζονται για θέσεις μερικής απασχόλησης, χαμηλής εξειδίκευσης και χαμηλών απολαβών (πιο ευάλωτες στην κρίση), σε αντίθεση με τους άντρες, πάντα φυσικά στο πλαίσιο που μπορεί να βρει κάποιος δουλειά σήμερα στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά, πιστεύεται πως οι γυναίκες κοστίζουν περισσότερο εξ αιτίας της μητρότητας!
Με ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δούμε την εργασία των γυναικών στον αγροτικό τομέα. Πάντοτε η εργασία των γυναικών στη γεωργία δεν αναγνωριζόταν ισότιμα με τον άντρα. Αυτό δεν έχει αλλάξει. Ενώ εργάζονται και μάλιστα σκληρά, εξακολουθούν, σε σημαντικό βαθμό, να μην καταγράφονται ως εργαζόμενες.
Όσο για τις γυναίκες μετανάστριες, αυτές βιώνουν τις χειρότερες καταστάσεις. Όσες ξέφυγαν από το trafficking, είναι αντιμέτωπες με τη μαύρη εργασία και τη φτώχια.
Κρίση-φτώχια-κοινωνικό πισωγύρισμα
Η γυναίκα σήμερα έχει βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα. Έχει να παλέψει σε περισσότερα μέτωπα, εκείνα που προϋπήρχαν της οικονομικής κρίσης και είχαν να κάνουν με τα ζητήματα κοινωνικών και εργασιακών διεκδικήσεων και αυτά που δημιουργούνται ως αποτέλεσμα της κρίσης και των αντιλαϊκών αντεργατικών πολιτικών που εφαρμόζονται. Σε αυτή τη συγκυρία αφορούν την αύξηση της ανεργίας, τη φτώχια, τις ελαστικές σχέσεις εργασίας και συχνά την κοινωνική περιθωριοποίηση.
Στην παρούσα οικονομική κρίση που εργάζονται πολύ περισσότερες γυναίκες απ’ ότι στο παρελθόν, είναι εύλογο η ανεργία να έχει βαρύτερες επιπτώσεις στο γυναικείο φύλο. (Πολλές είναι πλέον οι ανύπαντρες μητέρες αλλά και οι γυναίκες ανεξάρτητες οικονομικά.)
Όχι μόνο η ανεργία αλλά και η φτώχεια είναι γένους θηλυκού. Η μείωση των μισθών και των συντάξεων έχει σπρώξει μεγάλο μέρος του λαού σε βαθιά φτώχια. Κι εδώ η γυναίκα είναι τραγική πρωταγωνίστρια.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι οι γυναίκες αποτελούν το πιο φθηνό αλλά και το πιο εκμεταλλεύσιμο τμήμα των εργαζομένων. Όμως η ιστορία του περασμένου αιώνα απέδειξε ότι οι μεγάλες κοινωνικές μεταβολές θα ήταν αδύνατες χωρίς τη συμβολή των γυναικών, ενώ ταυτόχρονα απέδειξε ότι η γυναίκαμπορεί να χειραφετηθεί μόνο μέσα στην απελευθέρωση της εργατικής τάξης και συνολικά της κοινωνίας.
