Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοποθέτηση του στελέχους του ΔΝΤ Μόντι στην αμερικάνικη οικονομική επιθεώρηση Bloomberg. Αρκετές φορές η επιθεώρηση έχει τοποθετηθεί για τα ζητήματα του ελληνικού δημόσιου χρέους, απηχώντας τις διαθέσεις και τις κατευθύνσεις της αμερικάνικης πλευράς. Η παρέμβαση αυτή εκδηλώνεται σε μία περίοδο μετάβασης στην αμερικάνικη πολιτική σκηνή και όταν –όπως γράφτηκε στον Τύπο- αναμένεται στην Ελλάδα το… ιππικό που στέλνει ο Τραμπ, ειδική ομάδα διαπραγματευτών, με ελληνοαμερικάνικη καταγωγή. Ένας απ” αυτούς ειδικεύεται στα της οικονομίας. Αν και το «ελληνικό ζήτημα» δεν αφορά μόνο τα του χρέους…
Υπ’ αυτήν την έννοια δεν μπορεί να πει κανείς ότι η τοποθέτηση αυτή αποτελεί προπομπό πολιτικής παρέμβασης –ούτε και να το αποκλείσει βεβαίως- ωστόσο έχει μια αξία γιατί αξιολογεί το παρελθόν και προτείνει για το μέλλον.
Τι λέει ο Μόντι
«Το ΔΝΤ εξαρχής δεν έπρεπε καν να ασχοληθεί με την Ελλάδα», τονίζει ο Μόντι και συνεχίζει: «Τον Μάρτη του 2010, με την ανησυχία πως η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να αποπληρώσει τα χρέη της οι αγορές είχαν ταραχθεί, ενώ οι ευρωπαίοι ηγέτες ήθελαν το ΔΝΤ να μείνει μακριά. Οι Ευρωπαίοι πίστευαν πως η οικονομική βοήθεια του Ταμείου σε ένα από τα δικά τους μέλη θα σηματοδοτούσε αδυναμία για τη νομισματική ένωση. Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ -με μια φράση που έμεινε στην ιστορία– το έθεσε ως εξής: “Αν η Καλιφόρνια είχε πρόβλημα χρηματοδότησης, οι ΗΠΑ δεν θα απευθύνονταν στο ΔΝΤ”.
Παρ” όλα αυτά, η γερμανίδα καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ αποφάσισε πως η παρουσία του ΔΝΤ ήταν το σήμα που χρειαζόταν ώστε να πειστούν οι γερμανοί πολίτες πως η Ελλάδα έχει επείγουσα ανάγκη οικονομικής στήριξης και ότι θα επιβληθεί αυστηρή πειθαρχία στο πώς θα χρησιμοποιηθεί η εν λόγω χρηματοδότηση. Οι πολιτικές προτεραιότητες της Μέρκελ συνέπιπταν εκείνη την εποχή με τα συμφέροντα του τότε επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος Καν, ο οποίος ήθελε απελπισμένα να βγάλει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο από την αφάνεια. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, το ΔΝΤ μετατράπηκε σε όργανο της Ευρώπης –κυρίως της Γερμανίας- στην Ελλάδα. Τότε, ήρθε το κομβικό λάθος: Στη διοίκηση του ΔΝΤ, παρά την αντίδραση αρκετών εκτελεστικών διευθυντών, οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί πίεσαν για ένα πρόγραμμα διάσωσης, ενάντια στους κανόνες του Ταμείου, που δεν επέβαλε ζημιές στους ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας. Η απόφαση στηρίχθηκε στον ψευδή ισχυρισμό πως «η αναδιάρθρωση» του ιδιωτικού χρέους θα πυροδοτούσε μια παγκόσμια οικονομική κατάρρευση.
Έτσι, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και το ΔΝΤ δάνεισαν στην Ελλάδα ένα τεράστιο ποσό για να αποπληρώσει τους υφιστάμενους πιστωτές της. Το ελληνικό χρέος παρέμεινε έτσι απαράλλαχτο και βαρύ, ενώ οι πιο ευάλωτοι Έλληνες αναγκάστηκαν να δεχθούν εξοντωτική λιτότητα ώστε να αποπληρωθούν οι νέοι δανειστές. Η οικονομία γρήγορα και προβλέψιμα περιήλθε σε δίνη.
Ακόμη και όταν το ΔΝΤ αναγνώρισε το λάθος του, δεν άλλαξε κατεύθυνση. Μια εσωτερική “αυστηρά εμπιστευτική” έκθεση, που δημοσιοποιήθηκε αργότερα, αναγνώριζε πως το πρόγραμμα ήταν γεμάτο “σημαντικές αποτυχίες”, μεταξύ των οποίων και η απουσία αναδιάρθρωσης ιδιωτικού χρέους, αλλά και η παρατεταμένη λιτότητα».
Εκείθεν και εντεύθεν του Ατλαντικού: ταύτιση και αντίθεση
Ποια στοιχεία μπορούμε να συγκρατήσουμε στην τοποθέτηση Μόντι;
1. Το γεγονός ότι το ΔΝΤ, σε αντίθεση με τις αρχές του (sic), εντάχθηκε σε ένα πρόγραμμα διάσωσης που δεν προέβλεπε κούρεμα ιδιωτικού χρέους . 2. Ότι και μετά το PSI έμεινε προσηλωμένο σε μία αδιέξοδη πολιτική. 3. Ότι έγινε όμηρος των Γερμανών.
Θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε με το πρώτο σημείο (πραγματικά πρόκειται για το μεγαλύτερο πακέτο «διάσωσης» στην ιστορία του Ταμείου χωρίς προαποφασισμένο «κούρεμα»), τα δύο άλλα σημεία θέλουν πολλή συζήτηση.
Όσον αφορά το δεύτερο, δεν είναι η πρώτη φορά που το Ταμείο αφήνει ρημαδιό στο πέρασμά του και παρόλα αυτά επιμένει. Το παράδειγμα, π.χ., του Περού είναι χαρακτηριστικό, ωστόσο το ποιοτικό στοιχείο στην περίπτωση της Ελλάδας είναι η γεωπολιτική εμπλοκή και ο διχασμός–ανταγωνισμός των δανειστών που «σκίαζε» και φυσικά εξακολουθεί να ταλαιπωρεί τη χώρα και το χρέος της. Μπορεί με μια έννοια λοιπόν το Ταμείο να κατέστη «όμηρος» των Γερμανών, που για πολιτικούς λόγους (απομόνωση της ελληνικής περίπτωσης-παρωνυχίδας από το συνολικότερο πρόβλημα του χρέους της ευρωζώνης, νομιμοποίηση αυτής της λύσης με τη συμμετοχή του ΔΝΤ) αλλά και οικονομικούς επίσης (ξεφόρτωμα των ελληνικών ομολόγων και διάσωση των γερμανικών και γαλλικών τραπεζών, «αγορά χρόνου» για τη δημιουργία μηχανισμών παρέμβασης και διάσωσης) επιδίωξαν τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα «διάσωσης». Οι άλλες «λύσεις» που θεωρητικά είχαν οι Γερμανοί θα οδηγούσαν σε ευρωπαϊκό και γερμανικό βατερλό: η αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ (αν και κατά κόρον χρησιμοποιήθηκε ως απειλή), η Ευρώπη πολλών ταχυτήτων (σήμερα η συζήτηση πιο… υπεύθυνα έρχεται πάλι στο προσκήνιο). Υπήρχε και η λύση των ευρωομολόγων, αλλά τη συζήτηση την έκλεισε πριν καλά καλά ξεκινήσει η ίδια η Μέρκελ γιατί κάτι τέτοιο θα άνοιγε την πόρτα στα κερδοσκοπικά επενδυτικά σχήματα και κεφάλαια πέραν του Ατλαντικού να κάνουν κυριολεκτικά πάρτι αγοράζοντας και πουλώντας ενιαίο –πια- ευρωπαϊκό χρέος.
Αλλά και οι Γερμανοί με αυτό τον τρόπο κατέστησαν και οι ίδιοι «όμηροι» του ΔΝΤ. Με τον ίδιο τρόπο που συνειδητά έγιναν όμηροι των αμερικάνικων τραπεζιτικών οίκων όταν αντάλλασσαν χρέος με… εθνικό νόμισμα προκειμένου να εντάξουν χώρες στην ευρωζώνη, στη ζώνη του μάρκου δηλαδή. Όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και με την Ιταλία και το Βέλγιο.
Συμβολικά μιλώντας. το πράγμα θυμίζει αγώνα μποξ όπου στο ρινγκ οι αντίπαλοι είναι υποχρεωμένοι να αγκαλιάσουν ο ένας τον άλλο, εξακολουθώντας παράλληλα να εξαπολύουν χτυπήματα στα «μπόσικα» του αντιπάλου. «Ευχή και κατάρα» χαρακτήρισε πρόσφατα γερμανική εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας τη συμμετοχή του ΔΝΤ.
Η… αφύπνιση
Η αλλαγή στην ηγεσία του ΔΝΤ, που ο ιστορικός του μέλλοντος θα ξεκαθαρίσει τι άλλο σήμαινε, συμπίπτει με τη μεγάλη… αφύπνιση του ΔΝΤ, αν πάρουμε σοβαρά υπόψη την αφήγηση Μόντι. Με τη Λαγκάρντ και αφού έχουν προηγηθεί ένα μικρό και ένα μεγάλο PSI, υιοθετείται από το ΔΝΤ η σκληρή γραμμή της διαγραφής του χρέους ως η καλύτερη λύση για το πρόβλημα και ενώ τα διαδοχικά μνημόνια ανακυκλώνουν και πολλαπλασιάζουν το χρέος. Μέχρι τότε η πίεση ήταν στο επίπεδο του να αναγνωριστεί το ελληνικό χρέος ως μέρος του ενιαίου χρέους της ευρωζώνης. Ακολουθεί η έκθεση του ΔΝΤ το 2015 που εκτιμά ότι είναι αδύνατη η εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Ελλάδας απέναντι στο χρέος της. «Εκείνη την εποχή, η έρευνα του ΔΝΤ έδειχνε πως η καλύτερη επιλογή θα ήταν η διαγραφή του χρέους και η εγκατάλειψη κάθε δημοσιονομικού μέτρου λιτότητας». Φυσικά για το ΔΝΤ η παρέμβαση στο συνταξιοδοτικό ή η απελευθέρωση των απολύσεων δεν εντάσσονται σε αυτό τον… αστερισμό. Είναι «αναπτυξιακά» μέτρα.
Η τελευταία ανάλυση του ΔΝΤ, που περιλαμβάνεται στις προετοιμασίες για τη συνάντηση της Δευτέρας 6/2/17, που δεν θα αποφάσιζε για τη συμμετοχή ή όχι του Ταμείου στο πρόγραμμα, λέει πως τα επίπεδα του ελληνικού δημοσίου χρέους θα μπορούσαν και πάλι να γνωρίσουν «εκρηκτική άνοδο», χαρακτηρίζοντάς το «εξαιρετικά μη βιώσιμο». Μεγαλύτερη ελάφρυνση χρέους, με επέκταση της περιόδου χάριτος και αναβολές καταβολής τόκων έως το 2040, επέκταση των ωριμάνσεων των ευρωπαϊκών δανείων έως το 2070 και μείωση των επιτοκίων όλων των δανείων του ESFSF και του ESM για 30 χρόνια, κάτω από 1,5%, εισηγείται ο Πολ Τόμσεν και οι συνεργάτες του, σύμφωνα με την αναθεωρημένη έκθεση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, που παραδόθηκε στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΔΝΤ.
Η άλλη λύση είναι αυτή που προτείνει ο Μόντι: «Ένα σκέτο “mea culpa” δεν είναι αρκετό: Αν θέλουν να αποδειχθούν πραγματικά υπεύθυνοι, οι μέτοχοι του ΔΝΤ απαιτείται να αποδεχθούν πραγματικές απώλειες. Αυτό σημαίνει να διαγράψουν το χρέος της χώρας στο Ταμείο και να αφήσουν Έλληνες και Ευρωπαίους να βρουν τη δική τους λύση σε αυτό το χάλι. Αν το ΔΝΤ παραμείνει εμπλεκόμενο, θα καταφέρει μόνο να καταστρέψει ακόμα περισσότερο την αξιοπιστία του».
Θα εξακολουθεί η αμερικάνικη εξωτερική οικονομική πολιτική –υπό τον Τραμπ- να κάνει χρήση του «στιλέτου» στα πλευρά της ΕΕ ή καλύτερα της Γερμανίας ή έχουν ωριμάσει σκέψεις ότι θα ήταν πιο χρήσιμο το αποφασιστικό τράβηγμά του; Να σημειώσουμε εδώ ότι εις εκ των οικονομικών συμβούλων του Τραμπ θεωρεί γενικότερα τα προγράμματα διάσωσης του ΔΝΤ μια χαμένη υπόθεση. Την Κυριακή το βράδυ, πάντως, ο Τεντ Μάλοχ, που προορίζεται από τον Ντόναλντ Τραμπ για πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ε.Ε., σε τηλεοπτική συνέντευξη που παραχώρησε προέβη σε μια ιδιαίτερα προκλητική δήλωση σύμφωνα με την οποία από οικονομικής πλευράς υπάρχει ισχυρός λόγος για την Ελλάδα να αποχωρήσει από το ευρώ. Αυτά βέβαια και στα πλαίσια της γενικότερης αμφισβήτησης των διεθνών οικονομικών συμφωνιών, παρεμβάσεων, της απόσυρσης των ΗΠΑ από τους διεθνείς οργανισμούς που τους… εκμεταλλεύονται κ.λπ. Βέβαια, μια συνολικότερη αξιολόγηση της ελληνικής περίπτωσης ή, όπως το περιγράφουν οι Αμερικάνοι, του «ελληνικού ζητήματος» δεν είναι μόνον αυτά. Δεν είναι μόνον οικονομία. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να το αγνοήσει και ο Τραμπ… Στην υποτιθέμενη «κρίσιμη» συνεδρίαση της Δευτέρας οι δύο αμερικάνοι αντιπρόσωποι ήταν πρόσωπα της προηγούμενης κυβέρνησης. Δείγμα προσώρας των προτεραιοτήτων της νέα αμερικάνικης κυβέρνησης.
