Νίγηρας- Πραξικόπημα
Η Ζώνη του Σαχέλ στη δίνη του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού και του «πολέμου όλων εναντίον όλων»
Το στρατιωτικό πραξικόπημα της 26ης Ιουλίου στον Νίγηρα, χώρα της Δυτικής Αφρικής, απασχολεί εδώ και ένα μήνα την παγκόσμια επικαιρότητα[i]. Όπως θα δούμε και παρακάτω το πραξικόπημα, έβδομο τα τελευταία χρόνια στην Αφρική[ii], φαίνεται πως λειτούργησε ως θρυαλλίδα των κατοπινών εξελίξεων στην περιοχή.
Η πραγματοποίηση του πραξικοπήματος, «αποκάλυψε» τρία σημεία.
Το πραξικόπημα
Η εκλογή του ΜοαμέντΜπαζούμ το 2021 θεωρείται η πρώτη αστική δημοκρατική μετάβαση της εξουσίας σε ένα κράτος που έχει «ζήσει» τέσσερα στρατιωτικά πραξικοπήματα μετά την ανεξαρτησία του από τη Γαλλία το 1960.
Ο Νίγηρας, πρώην γαλλική αποικία, υπό τον πρόεδρο Μοαμέντ Μπαζούμ, είχε καταστεί βασικός σύμμαχος των δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων (κυρίως ΗΠΑ και Γαλλίας και δευτερευόντως Γερμανίας και Ιταλίας) που δια μέσω και της πάλης τους «ενάντια στην τρομοκρατία των τζιχαντιστών» προσπαθούσαν να κρατήσουν ή να επανακατακτήσουν έλεγχο και επιρροή στην περιοχή.
Επιπλέον η Γαλλία είχε αναγκαστεί το 2022, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στο Μάλι, να μεταφέρει στον Νίγηρα τα στρατεύματά της που στάθμευαν εκεί, με την κυβέρνηση του οποίου είχαν συνάψει συμφωνία «ασφάλειας».
Η χώρα είχε ρόλο- κλειδί και για τον περιορισμό της μετανάστευσης προς την Ευρώπη και γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση (και η Γερμανία που «χωνόταν» και από αυτό το κανάλι) έδινε σημασία στην εξέλιξη των μεταξύ τους σχέσεων. Ενώ και η Ιταλία διατηρεί έναν αριθμό στρατιωτών στη χώρα από το 2017.
Επίσης είναι γνωστό ότι το ουράνιο από τον Νίγηρα αντιπροσωπεύει το 15% του συνόλου που παίρνει η Γαλλία, κάτι που επιβεβαιώνει και ο γαλλικός όμιλος Orano, που εκμεταλλεύεται – με συμβάσεις αποικιακού τύπου- την εξόρυξη ουρανίου στον Νίγηρα για τους γαλλικούς πυρηνικούς σταθμούς. Συνολικότερα μιλώντας, μόνο το 2021, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Εφοδιασμού Ευρατόμ (ESA), ο Νίγηρας παρείχε σχεδόν το 25% των εισαγωγών στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ουράνιο.
Ο Νίγηρας είναι επίσης μία από τις χώρες (μαζί με την Νιγηρία και την Αλγερία που υπέγραψαν το 2022 μνημόνιο κατανόησης) στις οποίες προγραμματίζεται να κατασκευαστεί ο Διασαχάριος Αγωγός Φυσικού Αερίου (Trans-Saharan Gas Pipeline-TSGP) μήκους 5.600 χλμ για την εξυπηρέτηση μέρους των αναγκών της Ευρώπης, μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία και το αμερικανοβρετανικό σαμποτάζ NordStream 1 και 2.
Να σημειώσουμε «τέλος» ότι το βασικό εξαγώγιμο προϊόν του Νίγηρα είναι ο χρυσός, που αντιπροσωπεύει το 70% των εξαγωγών της χώρας το 2022.
Στις 26 Ιουλίου, ο συνταγματάρχης του Ρεπουμπλικανικού Στρατού Αμαντού Αμπραμάν επιβεβαιώνει με δηλώσεις του τις πληροφορίες πως ο πρόεδρος του Νίγηρα Μοχάμεντ Μπαζούμ έχει συλληφθεί από τον στρατό και κρατείται στο προεδρικό μέγαρο. Ο στρατός ανακοινώνει το κλείσιμο των συνόρων και την απαγόρευσης κυκλοφορίας σε όλη τη χώρα. Συγκροτείται το Εθνικό Συμβούλιο για τη Σωτηρία της Πατρίδας" (ΕΣΣΠ, οι πραξικοπηματίες) με επικεφαλής τον πρώην αρχηγό της Προεδρικής Φρουράς, Αμπντουραχμάν Τσιάνι (Abdurakhman Tchiani». Μετά από λίγες μέρες το ΕΣΣΠ, σε μια ένδειξη αποφασιστικότητας, ανακοινώνει τη δημιουργία «στρατιωτικής μεταβατικής κυβέρνησης» αλλά και την προσαγωγή σε δίκη του ανατραπέντος προέδρου με την κατηγορία της έσχατης προδοσίας.
Ρωσία: ανακτώντας επιρροή και κύρος
Κάποια δυτικά ΜΜΕ, έγραψαν και μίλησαν για ρωσική ανάμειξη, στο πραξικόπημα της 26ης Ιουλίου, ορμώμενα από τη γενική αντιρωσική υστερία που έχει γιγαντωθεί μετά και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022. Μάλιστα χρησιμοποιήθηκε ως επιχείρημα το γεγονός ότι ο χρόνος εκδήλωσης του πραξικοπήματος συνέπεσε με τη διεξαγωγή του Φόρουμ Ρωσίας-Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη.
Τις δυτικές κατηγορίες για ανάμειξη της Μόσχας επέτειναν οι πανηγυρισμοί κατοίκων με ρωσικές σημαίες και πολύ περισσότερο οι δηλώσεις όπως του Πριγκοζίν που χαιρέτησε το στρατιωτικό πραξικόπημα ως «καλά νέα» και πρόσφερε τις υπηρεσίες της Βάγκνερ για να βάλει τάξη ή του γνωστού Alexander Dugin, σύμβουλου του Β. Πούτιν, που ανέφερε:
«Ο Νίγηρας είναι δικός μας! Η τελευταία μαριονέτα της Γαλλίας στην Αφρική ανατρέπεται απευθείας στο φόρουμ Ρωσίας-Αφρικής. Ο Νίγηρας στους Νιγηριανούς.»!
Ωστόσο σοβαροί αναλυτές και αξιωματούχοι των ΗΠΑ μηδενίζουν ή ελαχιστοποιούν αυτό το ενδεχόμενο. Περισσότερο στέκονται και επισημαίνουν τη συντονισμένη προσπάθεια της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια να χρησιμοποιήσει - πραγματικά δεδομένα λέμε εμείς- από την αποικιακή ιστορία της περιοχής αλλά και την υποταγή του ανατραπέντος προέδρου Μοαμέντ Μπαζούμ στην «συλλογική Δύση», για να «δαιμονοποιήσει» τις σχέσεις του προέδρου του Νίγηρα με τις δυτικές χώρες και να τους χρεώσει την οικτρή κοινωνική και οικονομική κατάσταση εξαθλίωσης που βιώνει η συντριπτική πλειοψηφία των μαζών στον Νίγηρα.
Τυπικά η αφορμή για το πραξικόπημα ήταν η πρόθεση του προέδρου της δημοκρατίας να απολύσει από τη θέση του, τον διοικητή της προεδρικής φρουράς. Αυτό λέγεται – και από αρκετά δυτικά ΜΜΕ- ήταν «η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» των τεταμένων σχέσεων μεταξύ του προέδρου και των στρατιωτικών στους κόλπους των οποίων γίνονταν αντίστοιχες διεργασίες με αυτές που οδήγησαν στα πραξικοπήματα στο Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο.
Φυσικά η Ρωσία -που επισήμως μιλά για «αποκατάσταση της έννομης τάξης»- και ανεξάρτητα από το αν και πόσο έχει αναμειχθεί στο πραξικόπημα, εκμεταλλεύεται την αντιδυτική (κυρίως αντιγαλλική αλλά όχι μόνο) ρητορική των πραξικοπηματιών ώστε να αυξήσει τα κανάλια επαφής, επιρροής και ελέγχου στην χώρα. Η παρουσία της Βάγκνερ στο Μάλι (οι πληροφορίες για παρουσία της και στην Μπουρκίνα Φάσο δεν επιβεβαιώνονται) και οι σχέσεις των πραξικοπηματιών με τα στρατιωτικά καθεστώτα στις γειτονικές χώρες, διευκολύνει τον ρωσικό ιμπεριαλισμό σ’ αυτές του τις προσπάθειες, ενώ ανησυχεί βαθιά την Γαλλία, τις ΗΠΑ και την Δύση συνολικά. Γενικότερα η Βάγκνερ έχει στρατιωτική παρουσία σε οκτώ αφρικανικές χώρες: Λιβύη, Μάλι, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Σουδάν, Καμερούν, Ζιμπάμπουε και Αλγερία. Ταυτόχρονα μέσω της Βάγκνερ η Ρωσία έχει πρόσβαση στα κοιτάσματα ουρανίου, χρυσού κ.α. της περιοχής.
Το Φόρουμ Ρωσίας- Αφρικής που διεξάγονταν παράλληλα με τις πρώτες μέρες του πραξικοπήματος, οι δεσμεύσεις προς τους Αφρικανικούς ηγέτες και γενικότερα οι δηλώσεις του Πούτιν, δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία ότι ο ρωσικός ιμπεριαλισμός θα αξιοποιήσει στο έπακρο τις εξελίξεις στο Νίγηρα για να υπονομεύσει τη δυτική κυριαρχία στον κόσμο και να οικοδομήσει αντίρροπες τάσεις στήριξης των επιδιώξεών του[iv]. Έτσι ο Ρώσος πρόεδρος αφού υπογράμμισε ότι η Ρωσική Ομοσπονδία έχει ήδη διαγράψει χρέη προς τις αφρικανικές χώρες συνολικού ύψους 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δήλωσε ότι η Μόσχα θα διαθέσει περισσότερα από 90 εκατομμύρια κατόπιν αιτήματος των χωρών της ηπείρου «για την ανάπτυξή τους». Το πιο σημαντικό: δήλωσε πως ως Ρωσική Ομοσπονδία «θα είμαστε έτοιμοι να παράσχουμε στην Μπουρκίνα Φάσο, τη Ζιμπάμπουε, το Μάλι, τη Σομαλία, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και την Ερυθραία 25-50.000 τόνους δωρεάν σιτηρών στην καθεμία τους επόμενους 3-4 μήνες», ενώ «θα προσφέρουμε επίσης τη δωρεάν διανομή αυτών των προϊόντων στους καταναλωτές.» Από τις ενθουσιώδεις δηλώσεις Αφρικανών ηγετών (Ουγκάντα, Ερυθραία, Μπουρκίνα Φάσο) στο ίδιο Φόρουμ, φαίνεται ότι και αστικές δυνάμεις από κράτη της Αφρικής προσβλέπουν στη Ρωσία, ως «προστάτιδα δύναμη»[v].
Άλλωστε αρκετοί αναλυτές επισημαίνουν – και αυτό είναι ένα σημείο των καιρών που διανύουμε- και τα τρία πραξικοπήματα του τελευταίου διαστήματος στην περιοχή (στο Μάλι και στην Μπουρκίνα Φάσο το 2020 και τώρα στον Νίγηρα) που ανέτρεψαν φιλογάλλους προέδρους, είχαν ως κοινά χαρακτηριστικά την εναντίωση στην Γαλλία με αναφορές στον αντιδυτικισμό και ταυτόχρονα στον φιλορωσισμό, σε συνδυασμό με ρητορικές ενάντια στην μεγάλη διαφθορά των ανατραπέντων κυβερνήσεων και τα εκτεταμένα λαϊκά προβλήματα, που είχαν ως πηγή τις σχέσεις τους με την Δύση[vi].
Γαλλία: παλιά κακόφημη γνώριμη
Ο γαλλικός ιμπεριαλισμός έχει μεγάλα στρατηγικά, πολιτικά και οικονομικά, συμφέροντα στην περιοχή. Ακόμα και μετά την λήξη της αποικιοκρατίας, η Γαλλία διατήρησε σημαντικές σχέσεις εξάρτησης και νεοαποικισμού με τις πρώην δικές της αλλά και τις πρώην βελγικές αποικίες, μια γαλλική σφαίρα επιρροής που ονομάστηκε Françafrique. Στην Υποσαχάρια Αφρική ο γαλλικός ιμπεριαλισμός λειτουργεί ένα πυκνό δίκτυο στρατιωτικών βάσεων σε εφτά χώρες (Σενεγάλη, ,Ακτή Ελεφαντοστού, Νίγηρα, Τσαντ, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία,Γκαμπόν, Τζιμπουτί) ενώ μέχρι πρότινος αυτό επεκτεινόταν στο Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο. Χαρακτηριστικό στοιχείο των σχέσεων εξάρτησης αποτελεί το γεγονός ότι ο Νίγηρας όπως και άλλες πρώην γαλλικές (και όχι μόνο) αποικίες παραμένουν τμήμα του συστήματος της Communauté Financiére Africaine που σημαίνει ότι χρησιμοποιούν ένα κοινό νόμιμα, το franc CFA (φράγκο της CFA[vii]) που διαδέχτηκε το παλιό φράγκο των αφρικανικών αποικιακών. Ενώ όπως αναφέρθηκε και πριν η Γαλλία προμηθεύεται το 15% του συνόλου των πυρηνικών αναγκών της σε ουράνιο από τον Νίγηρα.
Τα τελευταία δέκα χρόνια με το πρόσχημα καταπολέμησης της «τζιχαντιστικής τρομοκρατίας» - στην περιοχή δρουν παρακλάδια της Αλ Κάιντα και του ISIS ενώ την περιοχή λυμαίνεται και η διαβόητη ΜπόκοΧαράμ- η Γαλλία είχε στείλει στρατεύματα επέμβασης, προσπαθώντας να ενισχύσει τον έλεγχο της πάνω στις περιοχή.
Ο Νίγηρας θεωρούνταν λοιπόν ένα από τα τελευταία σημαντικά οχυρά της γαλλικής ιμπεριαλιστικής νεοαποικιακής πολιτικής στη δυτική Αφρική. Με το πραξικόπημα διακυβεύεται τόσο η στρατιωτική παρουσία όσο και η πολιτικο-οικονομική επιρροή του Παρισιού και ιδιαίτερα η προμήθεια ουρανίου για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Οι πραξικοπηματίες ανακοίνωσαν ήδη τη λήξη όλων των συμφωνιών στρατιωτικής και τεχνικής συνεργασίας με τη Γαλλία, Ειδικότερα διέκοψαν (με διάταγμα στις 30 Ιουλίου) τις εξαγωγές ουρανίου και χρυσού στη Γαλλία ενώ η αναστολή της στρατιωτικής συνεργασίας περιλαμβάνει και τα γαλλικά στρατεύματα που σταθμεύουν στην χώρα για «τον πόλεμο ενάντια στους τζιχαντιστές». Ο Μακρόν βέβαια δήλωσε πως δεν αναγνωρίζει καμιά απόφαση της στρατιωτικής χούντας. Ενώ τα γαλλικά καθεστωτικά ΜΜΕ ρίχνουν λάδι στη φωτιά μιλώντας για συμφωνίες μεταξύ του Abdurakhman Tchiani, επικεφαλής των πραξικοπηματιών, και της Βάγκνερ και τις εφημερίδες να είναι με τίτλους όπως «το μακρύ χέρι του Κρεμλίνου άπλωσε το χέρι στα ορυχεία ουρανίου του Νίγηρα.»
Οι ΗΠΑ: με το βλέμμα στην παγκόσμια σκακιέρα
Αν και από αναλυτές επισημαίνεται ότι το πραξικόπημα έγινε λίγους μήνες αφότου ο Πρόεδρος του Νίγηρα, Μπαζούμ συνάντησε τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν, ωστόσο, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ, απέφυγαν να συσχετίσουν το πραξικόπημα με αντιαμερικανικούς προσανατολισμούς των στρατιωτικών που κυβερνούν τώρα τη χώρα, και να αποδώσουν την πραγματοποίησή του στη Ρωσία, αν και εκτιμούν ότι η τελευταία θα προσπαθήσει να επωφεληθεί. Εξάλλου το νέο στρατιωτικό καθεστώς, δεν έχει θέσει θέμα αποχώρησης των αμερικανικών δυνάμεων που εδρεύουν στην αεροπορική βάση 101 κοντά στην πρωτεύουσα του Νιαμέι και στην αεροπορική βάση 201 κοντά στο Αγκαντέζ. Ωστόσο οι ΗΠΑ έχουν μετά το πραξικόπημα θέσει τις βάσεις αυτές, σε «lockdown».
Έτσι οι ΗΠΑ δείχνει να ακολουθούν μία διαφοροποιημένη από την Γαλλία τακτική. Αν και ζητούν την επιστροφή στην «συνταγματική τάξη» και έχουν διακόψει κάποια προγράμματα «βοήθειας» προς τον Νίγηρα, ωστόσο εκτιμώντας ότι η Επιτροπή Σωτηρίας …που συγκρότησαν οι πραξικοπηματίες διέπεται κυρίως από αντιγαλλικό μένος, αποφεύγουν να ταυτιστούν με το Παρίσι. Οπότε σε αντιδιαστολή με την Γαλλία που φαίνεται να πιέζει το ECOWAS για στρατιωτική δράση, επιμένουν προς ώρας στη διπλωματική λύση. Μάλιστα η επίσκεψη Νούλαντ, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι ήταν άκαρπη, αποτέλεσε και μία έμμεση νομιμοποίηση των πραξικοπηματιών, έστω ως ενδεχόμενο τμήμα μιας αυριανής λύσης. Πιθανά η Ουάσιγκτον φοβάται πως αυτή τη στιγμή, μια άλλη σκληρή τακτική, θα έσπρωχνε πιο γρήγορα τον Νίγηρα προς την αγκαλιά της Ρωσίας. Βέβαια, στο παρασκήνιο οι αμερικάνοι ετοιμάζονται για όλα τα ενδεχόμενα. Και προπαντός προσπαθούν να βρουν τρόπους να εντάξουν τις κινήσεις τους στην περιοχή στην στρατηγική αντιπαράθεση με Ρωσία αλλά και Κίνα.
Γερμανία, Ιταλία και ΕΕ: αναζητώντας ρόλο
Η Γερμανία έχει κάνει προσπάθειες να χωθεί στην περιοχή, έχοντας (κυρίως) ως μειονέκτημα αλλά και (δευτερευόντως) ως ατού τη μη αποικιοκρατική της ιστορία. Μειονέκτημα μιας και δεν είχε κανένα κανάλι επαφής και σχέσεις που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει και ατού γιατί στους πληθυσμούς της περιοχής δεν υπάρχουν αντιαποικιακά αισθήματα όπως π.χ. απέναντι στη Γαλλία. Το 2016 η τότε καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ επισκέφθηκε τον Νίγηρα και διασφάλισε από τον τότε πρόεδρο της χώρας Μαχαμαντού Ισουφού το σφράγισμα μιας από τις κύριες μεταναστευτικές οδούς μέσω Σαχάρας. Γενικότερα μέσω προγραμμάτων οικονομικής «βοήθειας» και «ανάπτυξης» επιχειρούσε να διεισδύσει και να αποκτήσει επιρροή στην Ζώνη του Σαχέλ και στον Νίγηρα συγκεκριμένα, ενώ διατηρεί στρατεύματα, όπως και η Ιταλία στο πλαίσιο της πάλης «ενάντια στους τζιχαντιστές».
Η Ιταλία, αποκλίνει σημαντικά από τη «σκληρή» γαλλική στάση και προκρίνει τη διπλωματία ως τη μόνη οδό για την επίλυση της κρίσης στον Νίγηρα. Είχαν προηγηθεί δηλώσεις του υπουργού εξωτερικών της Ιταλίας, Ταγιάνι, στο News on Wednesday ότι «πρέπει να ασκηθεί πίεση για την αποκατάσταση της δημοκρατίας [στον Νίγηρα], αλλά κάθε δυτική πρωτοβουλία θα πρέπει να αποκλεισθεί, διότι θα θεωρηθεί ως νεο-αποικιοκρατική». Την ίδια απόκλιση διατηρεί και απέναντι στις δυτικές απόψεις που χρεώνουν το πραξικόπημα στον Νίγηρα, στον ρωσικό ιμπεριαλισμό.. πρόσθεσε δηκτικά, ότι οι διαδηλώσεις στον Νίγηρα έχουν χαρακτήρα «περισσότερο αντιγαλλικό παρά οτιδήποτε άλλο». Η Ιταλία, πέραν των άλλων, έχει «κρατημένα» στη Γαλλία από την επέμβαση της τελευταίας (μαζί με την Αγγλία) στην πάλαι ποτέ αποικία της Λιβύης που υπονόμευσε σοβαρά την επιρροή της εκεί και ταυτόχρονα της όξυνε το «πρόβλημα της μετανάστευσης» μιας και η αποσταθεροποιήθηκε όλη η Βόρεια και η Δυτική Αφρική. Η συνάντηση Μακρόν – Μελόνι, εκτός των άλλων επιχείρησε να επιλύσει και τις πολυάριθμες γαλλο-ιταλικές τριβές με επίκεντρο το μεταναστευτικό. Στο ίδιο πλαίσιο παλιότερα, η Τζόρτζια Μελόνι είχε επικαλεσθεί ακριβώς την ύπαρξη του «φράγκου Δυτικής Αφρικής» για να κατηγορήσει για νεο-αποικιοκρατικές πρακτικές τη Γαλλία, από την οποία – όπως είχε δηλώσει τότε- αρνείται να δεχθεί υποδείξεις.
Συνολικότερα, η ΕΕ για μια ακόμη φορά, λόγω των διαφορετικών συμφερόντων των χωρών που κυριαρχούν σ’ αυτήν, εμφανίζεται ξανά με ένα χλιαρό πρόσωπο, ζητώντας την επαναφορά του εκλεγμένου προέδρου και διακόπτοντας την παροχή «βοήθειας» στην αφρικανική αυτή χώρα. Παράλληλα δεν μπορεί να μην πιέσει μιας και ο Νίγηρας ήταν και παραμένει ένας από τους κορυφαίους εξαγωγείς ουρανίου στην ΕΕ.
Η Κίνα
Για μια ακόμη φορά η ηγεσία της Κίνας επιλέγει να συνεχίσει την αθόρυβη, συστηματική δουλειά μυρμηγκιού μέσω των πολιτικών ήπιας ισχύος στην Αφρική και στην Ζώνη του Σαχέλ. Έχει επενδύσει σημαντικά ποσά όχι μόνο σε δρόμους, αεροδρόμια και σιδηροδρόμους, αλλά και στο υπέδαφος για την εξόρυξη κοιτασμάτων λιθίου, μαγγανίου, κοβαλτίου, τιτανίου, ουρανίου και βωξίτη. Τόσο στο πεδίο της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της περιοχής όσο και στο πεδίο των δανείων βρίσκεται σε ευθύ ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ. Ένα είναι σίγουρο: η αναταραχή που έχει προκληθεί, δεν θα την αφήσει ανεπηρέαστη.
Ενδεχόμενα και προοπτικές εξέλιξης της κρίσης
Αμέσως μετά το πραξικόπημα είχαμε το τελεσίγραφο του ECOWAS για επαναφορά του ανατραπέντος προέδρου με την απειλή έως και επέμβασης. Όχι μόνο η διορία έχει εκπνεύσει προ πολλού, χωρίς να υπάρξει καμιά κίνηση εκ μέρους του, αλλά και οι επόμενες συνεδριάσεις δεν οδήγησαν στην ανάληψη στρατιωτικής δράσης.
Επιπλέον αποκαλύφθηκαν εσωτερικές αντιθέσεις μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στο ECOWASγια το αν είναι θεμιτή και εφικτή μια στρατιωτική επέμβαση, ενώ είναι φανερό ότι υπάρχουν και σοβαρές επιφυλάξεις για τη δυνατότητα συγκέντρωσης ικανού αριθμού στρατευμάτων για μια τέτοια κίνηση. Έτσι το Τσαντ, η Γκάνα και άλλες χώρες αρχίζουν να εμφανίζουν σημάδια υποχώρησης από την αρχική απόφαση που έβαζε στο τραπέζι την επέμβαση. Επίσης το Τσαντ και το Τόγκο, έκλεισαν τον εναέριο χώρο τους, γεγονός που σημαίνει πως οι Δυτικοί (δηλαδή ΗΠΑ και Γαλλία), σε μια ενδεχόμενη επέμβαση, θα μπορούν να υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις της ECOWAS χρησιμοποιώντας μόνο τον εναέριο χώρο της Νιγηρίας. Ακόμα και στην ίδια την Νιγηρία, η Γερουσία αρνήθηκε στον Πρόεδρο της χώρας το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις της Νιγηρίας για τη διεξαγωγή στρατιωτικής επιχείρησης στον Νίγηρα και ζήτησε επίλυση της κρίσης με διπλωματικό τρόπο.
Οι προβληματισμοί είναι ενεργοί μιας και επιπλέον υφίστανται και τα εξής δεδομένα. Η δηλωμένη υποστήριξη των πραξικοπηματιών από το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και την Αλγερία, η εσωτερική κατάσταση πολλών από τις χώρες του ECOWAS που δεν θα την χαρακτηρίζαμε σταθερή και η ευρύτερη κοινωνική στήριξη που φαίνεται να απολαμβάνουν οι πραξικοπηματίες στο εσωτερικό του Νίγηρα, στη βάση των αντιγαλλικών αισθημάτων. Επίσης, γράφεται πως έχει ήδη ξεκινήσει η αποστολή στρατιωτικών συμβούλων, δυνάμεων και εκπαιδευτών της Βάγκνερ προς τον Νίγηρα.
Όσον αφορά τη στήριξη που απολαμβάνει το στρατιωτικό καθεστώς, τις πρώτες δύο εβδομάδες και υπό την απειλή επέμβασης οργάνωσε μια συγκέντρωση τριάντα χιλιάδων υποστηρικτών του σε στάδιο της πρωτεύουσας Νιαμέι, ενώ έχει δημιουργήσει με λαϊκή συμμετοχή, τις επονομαζόμενες «ταξιαρχίες επαγρύπνησης», εναντίον της «εξωτερικής απειλής».
Βέβαια η Δύναμη Επιφυλακής του ECOWAS (ESF) που περιλαμβάνει μια Στρατιωτική Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης τέθηκε από την πρώτη -μετά το πραξικόπημα- συνεδρίαση του ECOWAS, σε «Κατάσταση Συναγερμού Μάχης», συνεχώς συγκεντρώνονται στρατεύματα στα σύνορα της Νιγηρίας[viii] με τον Νίγηρα, ενώ οι πραξικοπηματίες καταγγέλλουν πως ειδικές δυνάμεις της Γαλλίας κάνουν κινήσεις αποσταθεροποίησης.
Επιπλέον, ειδησεογραφικά πρακτορεία αναφέρουν πως ο πρώην αντάρτης των Τουαρέγκ και υπουργός Επικρατείας του Νίγηρα, Rhissa Ag Boula, ανακοίνωσε επίσημα τη δημιουργία ενός Συμβουλίου Αντίστασης για τη Δημοκρατία (CRR). Το CRR κάλεσε τον στρατό να συλλάβει τους στασιαστές, ανακοίνωσε ότι θα χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα για να πολεμήσει τους πραξικοπηματίες και ότι υποστηρίζει την ECOWAS και όσους επιδιώκουν να αποκαταστήσουν τη συνταγματική τάξη στον Νίγηρα[ix]. Αν και δεν υπάρχει σαφής εικόνα της υποστήριξης που λαμβάνει το CRR, οι δηλώσεις του Αγκ Μπούλα προκάλεσαν ανησυχία στη στρατιωτική κυβέρνηση με επικεφαλής τον στρατηγό Abdurahmann, λόγω της επιρροής του στους Τουαρέγκ που ελέγχουν το εμπόριο και την πολιτική κατάσταση στον ερημικό βορά.
Θα προκριθεί άραγε από τους δυτικούς ιμπεριαλιστές και ιδιαιτέρως την Γαλλία (που διατηρεί ισχυρές προσβάσεις στην περιοχή) σε συνεννόηση με την ECOWAS, η δημιουργία μιας εσωτερικής αντικίνησης και αναταραχής όταν οι στρατιωτικές αρχές του Νίγηρα σε λίγους μήνες δοκιμαστούν από σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες;
Ή θα επιλεγεί μια στρατιωτική επέμβαση από τις δυνάμεις της ECOWAS, με ερωτηματικό την άμεση συμμετοχή της Γαλλίας;
Οι ειδήσεις των τελευταίων ωρών, δείχνουν ότι όλα κλίνουν προς την δεύτερη επιλογή. Ο ECOWASμε επικεφαλής την Νιγηρία, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα το γεγονός ότι οι πραξικοπηματίες δεν προσέρχονται σε συνομιλίες, έχουν ανακοινώσει ότι θα προχωρήσουν σε στρατιωτική επέμβαση σε χρόνο που φυσικά δεν είναι ανακοινώσιμος.
Αν κάτι τέτοιο επαληθευθεί και μαζί με αυτήν την εξέλιξη γίνουν πράξη και οι δηλώσεις στήριξης της στρατιωτικής χούντας του Νίγηρα από το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και φυσικά την Αλγερία και μπει στον πόλεμο και η Βάγκνερ, τότε υπάρχει πιθανότητα να μιλάμε για τον πρώτο μεγάλο πόλεμο στη Δυτική Αφρική! Έναν πόλεμο που θα έχει απροσδιόριστες συνέπειες και με πιθανότητα να ξεπεράσει κατά πολύ όλους τους μέχρι τώρα τοπικούς πολέμους δια αντιπροσώπων, εμφύλιες συγκρούσεις αλλά και ένοπλες διαμάχες φυλών και εθνοτήτων, από τις οποίες υποφέρει η αφρικανική ήπειρος όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, κληρονομιά και αυτό της αποικιοκρατίας και του νεοαποικισμού.
[i] Στις Θέσεις του ΚΚΕ(μ-λ) για την 9Η Συνδιάσκεψη το 2019, στο τμήμα των Διεθνών Εξελίξεων και πιο συγκεκριμένα στις σελίδες 69-73, γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στο γεγονός ότι η αφρικανική ήπειρος και η Ζώνη του Σαχέλ, έχουν γίνει ένα από τα πεδία ιμπεριαλιστικού «ενδιαφέροντος». Τις Θέσεις για την 9η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ(μ-λ) μπορείτε να τις βρείτε στο παρακάτω λίνκ:
[ii] Μάλι (18 Αυγούστου του 2020 και πραξικόπημα μέσα στο πραξικόπημα στις 26 Μαΐου του 2021), Γουινέα (5 Σεπτεμβρίους του 2021), Τσαντ (2021), Σουδάν (25 Οκτωβρίου του 2021, Μπουρκίνα Φάσο (23-24 Ιανουαρίου του 2022).
[iii] Τα κράτη μέλη της ECOWAS είναι τα εξής: Μπενίν, Γκάμπια, Γκάνα, Γουινέα-Μπισάου, Ακτή Ελεφαντοστού, Πράσινο Ακρωτήριο, Λιβερία, Νιγηρία, Σενεγάλη, Σιέρα Λεόνε. Να σημειώσουμε ότι η συμμετοχή του Μάλι, της Μπουρκίνα Φάσο και του Νίγηρα στην ECOWAS έχει παγώσει λόγω της ανατροπής των φιλογαλλικών πολιτικών κυβερνήσεων.
[iv] Έχοντας αναγνωρίσει τον σπουδαίο επικουρικό ρόλο που παίζει η εκπαίδευση και η ιδεολογική- πολιτιστική διείσδυση στην οικοδόμηση μιας ευρύτερης επιρροής, ο Βλαντιμίρ Πούτιν στο Φόρουμ Ρωσίας- Αφρικής δήλωσε πως η Ρωσίας σχεδιάζει να ανοίξει παραρτήματα κορυφαίων ρωσικών πανεπιστημίων στην Αφρική, δήλωσε. Πρότεινε επίσης το άνοιγμα σχολείων στην Αφρική με μαθήματα που θα διδάσκονται στα ρωσικά. Αυτό θα βοηθούσε, εκτός των άλλων όπως είπε, τους Αφρικανούς να σπουδάσουν στη Ρωσία.
[v] Απολύτως ενδεικτική του μένους κατά της δυτικής αποικιοκρατίας και του νεοαποικισμού αλλά και των αυταπατών για τον ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η Ρωσία και η Κίνα ήταν η τοποθέτηση στο Φόρουμ Ρωσίας- Αφρικής του προέδρου της Ουγκάντα, Μουσεβένι:
«Μία πτυχή της νεοαποικιοκρατίας και της αποικιοκρατίας ήταν ότι η Αφρική περιοριζόταν στην παραγωγή μόνο πρώτων υλών, καλλιέργειες, όπως καφές και ορυκτά. Μπορώ να σας δώσω ένα παράδειγμα: η παγκόσμια επιχείρηση για τον καφέ αξίζει 460 δισεκατομμύρια δολάρια..[…] Από αυτά τα 460 δισεκατομμύρια δολάρια, οι χώρες παραγωγής καφέ όλου του κόσμου μοιράζονται μόνο 25 δισεκατομμύρια δολάρια και η Αφρική μοιράζεται μόνο 2,4 δισεκατομμύρια δολάρια από τα 460 δισεκατομμύρια δολάρια.
[…] Η Γερμανία κερδίζει περισσότερα από τον καφέ από ολόκληρη την Αφρική. Η Γερμανία κερδίζει 6,85 δισεκατομμύρια δολάρια από τον καφέ, ενώ η Αφρική κερδίζει μόνο 2,4 – 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό είναι το μεγάλο σκάνδαλο.
Έτσι, αυτό που θέλω να προτείνω στη Ρωσία και την Κίνα είναι να αποθαρρύνουν ως πολιτική την εισαγωγή πρώτων υλών από την Αφρική, αντί να συνεργαστούν με τους Αφρικανούς για να προσθέσουν αξία στην πηγή. Αυτό θα μετατρέψει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα τις οικονομίες της Αφρικής από χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος σε υψηλού και μεσαίου εισοδήματος, επειδή βλέπουμε από το παράδειγμα της Ουγκάντα: Η παραγωγή είναι υψηλή, αλλά εξακολουθούμε να παράγουμε πρώτες ύλες».
Παρόμοια ήταν όμως και η αναφορά του προέδρου της Ερυθραίας, IsaiasAfwerki;
«Τυπώνουν χρήματα. Δεν κατασκευάζουν απολύτως τίποτα, τυπώνουν χρήματα. Αυτό ήταν ένα από τα όπλα τους παγκοσμίως – το νομισματικό σύστημα… κυρώσεις εδώ, κυρώσεις εκεί… Χρειαζόμαστε μια νέα οικονομική αρχιτεκτονική παγκοσμίως».
Ενώ και ο αρχηγός του στρατιωτικού καθεστώτος της Μπουρκίνα Φάσο, λοχαγός Ιμπραήμ Τραορέ, που θεωρείται το πιο ριζοσπαστικό της περιοχής, κινήθηκε στο ίδιο πλαίσιο:
«Η γενιά μου δεν το καταλαβαίνει αυτό: πώς μπορεί η Αφρική, που έχει τόσο πλούτο στη γη της, να έχει γίνει σήμερα η φτωχότερη ήπειρος στον κόσμο;
Η Αφρική είναι η πιο πεινασμένη ήπειρος. Αυτές είναι οι ερωτήσεις μας αλλά δεν έχουμε απαντήσεις.
Έχουμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε νέες σχέσεις. Και αυτές οι σχέσεις ελπίζω πως θα δώσουν ένα καλύτερο μέλλον στο λαό μας.
Η Μπουρκίνα Φάσο αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια την πιο βίαιη, βάρβαρη μορφή νεο-αποικιοποίησης, ιμπεριαλισμού.
Υπάρχει ακόμη σκλαβιά», για να προσθέσει:
«Νοιώθουμε οικογένεια με την Ρωσία με την έννοια ότι η Ρωσία είναι οικογένεια για την Αφρική επίσης.
Είμαστε οικογένεια γιατί έχουμε την ίδια Ιστορία. Η Ρωσία έχει κάνει τεράστιες θυσίες για να απελευθερώσει τον κόσμο από τον ναζισμό κατά την διάρκεια του Β’ ΠΠ. Οι παππούδες βοήθησαν με τη βία την Ευρώπη να ξεφορτωθεί τον ναζισμό.
Είμαστε οικογένεια διότι είμαστε οι ξεχασμένοι άνθρωποι του κόσμου. Στα βιβλία, στα ντοκιμαντέρ και στις ταινίες απορρίπτουν τον ρόλο “κλειδί” που έπαιξε η Ρωσία και η Αφρική στον πόλεμο κατά του ναζισμού.
Οι πρόγονοι μας μας έμαθαν ένα πράγμα: O σκλάβος που δεν μπορεί να κάνει εξεγέρσεις για να είναι ελεύθερος δεν αξίζει να τον λυπούνται.
Ο λαός της Μπουρκίνα Φάσο έχει αποφασίσει να πολεμήσει εναντίον της τρομοκρατίας για να κερδίσει την ανάπτυξη του.
Προχτές ο πρόεδρος Β.Πούτιν ανακοίνωσε πως θα μας στείλει σιτηρά και τον ευχαριστούμε γι’ αυτό. Αυτό είναι ένα μήνυμα για τους Αφρικανούς ηγέτες. Θέλουμε καλύτερες σχέσεις με την Ρωσία.»
[vi] Αναλυτές επισημαίνουν ότι το πραξικόπημα στο Τσαντ, ξέφευγε από αυτόν τον «κανόνα», μιας και η στρατιωτική χούντα διατηρούσε καλές σχέσεις με την Δύση και απολάμβανε την αποδοχή της Γαλλίας.
[vii] Το ακρωνύμιο CFA σήμαινε, από το 1945 έως το 1958, "Γαλλικές αποικίες στην Αφρική". Το όνομα άλλαξε από το 1958 στο 1960 και έγινε «Γαλλική Κοινότητα της Αφρικής».
[viii] Οι ένοπλες δυνάμεις της Νιγηρίας αριθμούν 143.000 άτομα, συμπεριλαμβανομένων 100.000 στις χερσαίες δυνάμεις. Οι χερσαίες δυνάμεις περιλαμβάνουν 3 Ταξιαρχίες Πεζικού, 2 Μηχανοποιημένες Ταξιαρχίες, 3 Ταξιαρχίες αρμάτων μάχης, 1 επιχειρησιακή ταξιαρχία, 1 τάγμα δασοφυλάκων και 1 τάγμα ειδικών δυνάμεων και άλλες μονάδες.
Ο Νίγηρας έχει έναν ασύγκριτα μικρότερο στρατό που δεν υπερβαίνει τα 10 χιλιάδες άτομα, βασίζεται σε χερσαίες δυνάμεις 10 μηχανοκίνητων ταγμάτων πεζικού.
[ix] Ο ΑγκΜπούλα έπαιξε ηγετικό ρόλο σε εξεγέρσεις των Τουαρέγκ, μιας νομαδικής εθνοτικής ομάδας με παρουσία στον ερημικό βορρά του Νίγηρα, στις δεκαετίες του 1990 και του 2000. Όπως πολλοί πρώην αντάρτες, ενσωματώθηκε στην κυβέρνηση υπό τον Μπαζούμ και τον προκάτοχό του ΜαχαμαντούΙσούφου.
