Α. Στην παρ. 8 του Α΄ Μέρους των θέσεων για τη 10η Συνδιάσκεψη ξανατίθεται ένα ερώτημα που μας έχει απασχολήσει αρκετές φορές αυτά τα 42 χρόνια, από το 1982. Αν και η διατύπωση περιέχει ορισμένες αμφισβητήσιμες παραδοχές (ούτε οι αναλύσεις μας για τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό είναι επαρκείς για να θεωρούνται προκαταβολικά ως όλες σωστές, ούτε ολόπλευρη υπήρξε η συμμετοχή μας στην ταξική πάλη) το ερώτημα είναι χρήσιμο να ξανασυζητηθεί στο φως των νέων συνθηκών και αναγκών: Γιατί δεν έχουμε καταφέρει να αναπτυχθούμε σε μια σχετικά μαζική κομμουνιστική οργάνωση με αναπτυσσομένη επιρροή στο εργατικό λαϊκό κίνημα; Ή διαφορετικά, γιατί εμφανίζεται μια στασιμότητα στους δείκτες ανάπτυξης και επιρροής;
Βέβαια μια τέτοια αναρώτηση δεν θα πρέπει να αγνοεί (ούτε βέβαια και να εξαντλείται) (σ)τις κατακτήσεις αυτής της διαδρομής. Μια διαδρομή συνεχής και επίμονη που πέτυχε να διατηρήσει και να ανανεώσει σε σημαντικό βαθμό μια μικρή, έστω, κομμουνιστική οργάνωση. Μια οργάνωση με μόνιμη επιδίωξη να συνδεθεί με την εργατική τάξη και τον λαό, παρούσα και σωστά προσανατολισμένη σε όλες τις δύσκολες στροφές αυτής της περιόδου. Εξαιτίας αυτών, μια οργάνωση που μας δίνει τη δυνατότητα να θέτουμε αυτά τα δύσκολα ερωτήματα αναζητώντας προωθητικές απαντήσεις. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτή η σισύφεια προσπάθεια συνεχίζει να διεξάγεται σε συνθήκες μιας υποχώρησης σε βάθος και ιστορικής κλίμακας, μέσα σε ένα σύμπαν στο οποίο ανάλογα εγχειρήματα σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν πάνω-κάτω τα ίδια υπαρξιακά ερωτήματα. Η διαπίστωση αυτή καθόλου δεν θέλει να υποτιμήσει ούτε τις λαϊκές και εργατικές εξεγέρσεις και τις πολύμορφες αντιστάσεις αυτών των χρόνων, ούτε την αυταπάρνηση, το πείσμα και τις θυσίες των κομμουνιστών που παλεύουν για την αναγέννηση των επαναστατικού κινήματος σε όλο τον πλανήτη. Ίσα-ίσα και τα δύο αποκτούν μεγαλύτερη σημασία σε αυτές τις συνθήκες.
Αλλά ας μιλήσουμε για τη συμμετοχή μας στην ταξική πάλη. Πράγματι υπήρξε «ολόπλευρη» η επιδίωξη, η κίνηση προς τα εκεί, η θέληση και η πεισματική προσπάθεια, όχι λίγες φορές, να συμμετέχουμε ενεργά σε αυτήν. Ορισμένες φορές μάλιστα πετύχαμε να πρωταγωνιστούμε, να δημιουργούμε ευρύτερες συσπειρώσεις, να κερδίζουμε κύρος και επιρροή. Υπήρξαν επίσης και ελπιδοφόρα εγχειρήματα σε εργασιακούς χώρους, κλάδους κ.λπ. Δεν μπορεί να γίνει εδώ μια αναλυτική αναφορά, όπως επίσης δεν υπάρχει καμιά πρόθεση να μειωθούν η σημασία και τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών. Παρόλα αυτά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως σε ελάχιστες περιπτώσεις καταφέραμε να απλώσουμε στέρεες ρίζες, να διατηρήσουμε συνεχείς και αναπαραγόμενους δεσμούς, να σταθεροποιήσουμε πλατιά μαζικά σχήματα παρέμβασης και συσπείρωσης. Σε συνδυασμό με τα προηγούμενα, να προχωρήσουμε σε περισσότερο επεξεργασμένες αναλύσεις, θέσεις, αιτήματα, τακτικές κ.λπ. Ακόμη και εκεί που υπήρχαν πιο ευνοϊκές προϋποθέσεις, μεγαλύτερη πυκνότητα συντρόφων και μια ιστορική συνέχεια, τα προχωρήματα αποδείχθηκαν ευάλωτα σε αρνητικές συγκυρίες και στην υποχώρηση των κινημάτων. Τα σκαμπανεβάσματα στα πανεπιστήμια, τα προβλήματα ανάπτυξης στο χώρο των εκπαιδευτικών (παρά τις εξαιρέσεις), η σοβαρή υποχώρηση στους υγειονομικούς, η αδυναμία σταθεροποίησης/ανάπτυξης σχημάτων παρέμβασης στις λαϊκές γειτονιές είναι ορισμένα παραδείγματα. Δεν αναφέρομαι σε άλλους πιο απαιτητικούς χώρους, αρκετοί εκ των οποίων για χρόνια παραμένουν «άγνωστη γη». Δεν θεωρώ πως αυτά τα προβλήματα πρέπει να αποδοθούν μόνο σε αντικειμενικές ή υποκειμενικές συγκυρίες και στη γενική υποχώρηση που ακολούθησε την άνοδο και την πτώση του ΣΥΡΙΖΑ. Ούτε μόνο σε επιλογές της τελευταίας δεκαετίας, όπως λόγου χάρη η δημιουργία της ΛΑ-ΑΑΣ. Ούτε αποκλειστικά σε καθοδηγητικές αδυναμίες και έλλειψη σχεδίου οργανωτικής ανάπτυξης. Έχω τη γνώμη πως αυτά τα προβλήματα χαρακτηρίζουν όλες τις επιμέρους φάσεις της περιόδου που εξετάζουμε, με διακυμάνσεις και εξαιρέσεις βέβαια, οι οποίες δεν αλλάζουν την γενική εικόνα.
Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Ούτε ικανοποιούν ορισμένες μονοσήμαντες. Χρειάζεται μια εκ νέου αναζήτηση και συζήτηση, η οποία θα βοηθήσει και τις νέες αξιόλογες προσπάθειες που διεξάγονται αυτήν την περίοδο, με πιο χαρακτηριστική αυτή σε τμήματα της μισθωτής διανόησης. Το κείμενο των θέσεων φαίνεται να θεωρεί πως η καθυστέρηση στη συγκρότηση μετωπικών σχημάτων υπήρξε μια από τις βασικές εκδηλώσεις και αιτίες της αναποτελεσματικότητας (παρ.49). Θα ήταν συζητήσιμη μια τέτοια εξήγηση εάν ο χρόνος που έχει μεσολαβήσει ήταν σχετικά μικρός. Αλλά εδώ μιλάμε για 15 και 20 χρόνια τουλάχιστον, περίοδος αρκετά μεγάλη για να δοκιμαστούν και να αξιολογηθούν οι προσπάθειές μας. Σε άλλο σημείο βέβαια, στην παρ. 91 στο Β΄ μέρος των θέσεων (Μετωπικά σχήματα) επιχειρείται η περιγραφή μιας σωστής γενικά λογικής για την πλατιά μετωπική δουλειά, η οποία έχει επαναληφθεί ως διακήρυξη πολλές φορές. Γιατί όμως αυτές οι σωστές διακηρύξεις δεν έχουν καταφέρει να μετουσιωθούν στην καθημερινή ζωή και δράση μας; Να επηρεάσουν θετικά τη φυσιογνωμία των σχημάτων και να μεταβάλλουν τη γενική εικόνα και υπόστασή τους; Όπως γράφω και πιο πριν, οι απαντήσεις δεν είναι αυτονόητες. Όμως είναι βέβαιο πως χρειάζεται να αξιολογηθούν χαρακτηριστικά, πρακτικές και τακτικές, να γίνουν αλλαγές, να δοκιμαστούν νέες ιδέες. Λόγου χάρη, η αναλογία του συνδικαλιστικού με το πολιτικό, οι μορφές δράσης και συμμετοχής των σχημάτων στα σωματεία/συλλόγους και στις μαζικές κινητοποιήσεις, η εκλογική τακτική, η σχέση του πολιτικού και του ιδεολογικού στις θέσεις και τα αιτήματα, το στυλ παρέμβασης και η εκφορά του λόγου, οι μορφές επικοινωνίας με το μαζικό χώρο, η ενίσχυση της αυτοτελούς λειτουργίας των σχημάτων, οι πρωτοβουλίες κοινής δράσης, οι δεσμοί με ανένταχτους αγωνιστές, όχι απαραίτητα ομοϊδεάτες κ.λπ. Όπως είναι αρνητικό φαινόμενο η πλήρης διάχυση στο όνομα της ανάπτυξης των αγώνων, άλλο τόσο λάθος είναι η αναπαραγωγή μιας αντίληψης περί διαρκούς πολιορκίας και υγειονομικών ζωνών από την ανάποδη. Αυτά δεν αφορούν μόνο τα υπαρκτά σχήματα, αλλά και όσα πρέπει να δοκιμάσουμε, ύστερα από μια σοβαρή επεξεργασία. Στην επόμενη περίοδο, τόσο στη γειτονιά όσο και ευρύτερα, με άμεση προτεραιότητα το αντιπολεμικό μέτωπο. Τέλος, μια παρουσίαση και μια αξιολόγηση σχετικά με τα διάφορα τοπικά/πολιτικά εγχειρήματα σε γειτονιές της Αθήνας, αλλά και αλλού, για την περίοδο που μεσολάβησε από τη διάλυση της ΛΑ-ΑΑΣ ως σήμερα θα διευκόλυνε, θέτοντας σε πιο ρεαλιστική βάση τις συζητήσεις γύρω από τη μαζική δουλειά και την κοινή δράση.
Β. Οι θέσεις ξεκινούν και καταλήγουν (Μέρος Α’) με την υπογράμμιση του βασικού, υπαρξιακού στόχου που έχουμε. Από την ποικιλία των διατυπώσεων όμως, προκύπτουν ορισμένα ερωτήματα που δεν είναι απλά φιλολογικού χαρακτήρα. Στην παρ. 2 υπάρχει η διατύπωση «στοχεύουμε… να συμβάλλουμε στην οικοδόμηση του κομμουνιστικού κινήματος». Στη παρ.6 η διατύπωση μιλά για οργάνωση «… που θα αποτελέσει κορμό για την ανασύσταση του Κομμουνιστικού Κόμματος στη χώρα μας» ενώ στο τέλος (παρ.58) υπάρχει αναφορά σε φιλόδοξο σχέδιο βάση του οποίου «…θα ηγηθούμε του κομμουνιστικού εγχειρήματος στην χώρα μας». Στην τελευταία διατύπωση εισάγεται και η αναφορά «…για τυχόν δυνατότητες πολιτικών συνεργασιών». Σπεύδω να ξεκαθαρίσω πως θεωρώ χρήσιμο και αναγκαίο να επαναδιατυπώνεται η βασική μας στόχευση και να αναμετράμε την πορεία μας με αυτήν, στη συνέχεια των αποφάσεων των συλλογικών σωμάτων μας. Επίσης να χαράζουμε κατευθύνσεις και καθήκοντα με πιλότο την κεντρική στόχευση, στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Με ορισμένες προϋποθέσεις βέβαια. Να είναι όσο γίνεται σαφής, να αποφεύγει να φαίνεται ως μια απλή μεγαλοστομία και να συνδέεται όσο περισσότερο γίνεται με το σήμερα και όχι να αναχωρεί από αυτό. Με βάση αυτές τις παραδοχές θεωρώ πως η αρχική διατύπωση, ελαφρώς τροποποιημένη, είναι και επαρκής και εκφράζει τις θετικές πλευρές του ιστορικού ρεύματος που εκπροσωπούμε και φιλοδοξούμε να το προχωρήσουμε στο βάθος του χρόνου: «Στοχεύουμε να συμβάλλουμε στην αναγέννηση του κομμουνιστικού κινήματος της εποχής μας». Το αν αυτό θα επιτευχθεί με ηγετικό τον δικό μας ρόλο ή θα αποτελέσουμε τον βασικό κορμό ή πολύ περισσότερο θα καταφέρουμε εκπονήσουμε ένα φιλόδοξο σχέδιο, ας αφήσουμε να κριθεί (και να κριθούμε) από το μέλλον. Δηλαδή από τους υλικούς όρους που θα έχουν δημιουργηθεί (και) με τη δική μας πάλη. Αυτό θα μας εξασφαλίσει από διάφορων ειδών παρερμηνείες και στρεβλώσεις, ιδιαίτερα από τον κίνδυνο να μεταφέρουμε ως αντίληψη, πολιτική, τακτική και συμπεριφορά στο παρόν, ως πραγματικότητα, μελλοντικές φιλοδοξίες, όσο ευγενείς και αν είναι αυτές.
Γ. «Είναι (και) δικά μας όλα αυτά που παράχθηκαν σε αυτή τη συγκλονιστική διαδρομή» αναφέρεται σωστά στην παρ. 59 του Β΄ Μέρους, σχετικά με την ιστορική διαδρομή του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Με την ίδια αντίληψη πρέπει να αντιμετωπίζουμε και τη δική μας, λιγότερο συγκλονιστική ιστορία. Δηλαδή την περίοδο από την πρώτη εμφάνιση του μ-λ κινήματος στην υπερορία και στην Ελλάδα. Αν και είναι κατανοητό γιατί οι θέσεις επικεντρώνουν στην περίοδο μετά το 1982, δεν πρέπει να αφήνεται η εντύπωση πως η υπόθεση της αποτίμησης των πρώτων περιόδων (1956-1964, 1964-1967, 1967-1974 και 1974-1982) αφορά άλλους. Μια ρητή δέσμευση πως αποτελεί στόχο προς εκπλήρωση η μελέτη και ο απολογισμός αυτών των περιόδων θα βοηθούσε. Όχι μόνο αυτούς που μπορεί να μας ερμηνεύσουν λάθος, όσο και εμάς. Για να δούμε πώς θα μπορούσαμε να προετοιμαζόμαστε από τα τώρα για μια τέτοια δουλειά.
Δ. Ένα σοβαρό ζήτημα στο οποίο κατά την γνώμη μου θα έπρεπε να σταθεί η συνδιάσκεψη είναι αυτό της κομματικής φιλολογίας και των μέσων επικοινωνίας και διάδοσης των απόψεών μας. Τα όρια αυτής της παρέμβασης δεν μου επιτρέπουν να επεκταθώ. Θεωρώ πως από καιρό έχει γίνει επιτακτικά αναγκαία μια ειδική συζήτηση σε όλη την οργάνωση, η ολοκλήρωση της με μια πανελλαδική σύσκεψη και η υιοθέτηση μιας δέσμης αποφάσεων για την αξιολόγηση, βελτίωση, προσαρμογή στις νέες συνθήκες και ανάγκες των έντυπων και ηλεκτρονικών κομματικών μέσων. Η καθυστέρηση στον τομέα αυτό έχει κόστος. Μειώνει σταδιακά τις δυνατότητες για να επιχειρηθούν βήματα προς τα εμπρός.
Δημήτρης Παυλίδης
Οργάνωση Θεσσαλονίκης
