Το Συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών των μελών του ΝΑΤΟ, στην εαρινή Σύνοδό που έγινε στις Βρυξέλλες, 19 και 20 του Μάη, είχε στο επίκεντρό του τα επόμενα βήματα που θα πρέπει να κάνει το NATO σε σχέση με τη Ρωσία. Της συνεδρίασης προηγήθηκε τελετή υπογραφής του Πρωτοκόλλου προσχώρησης στη Συμμαχία του Μαυροβουνίου, το οποίο πλέον θα συμμετάσχει στις εργασίες της ως παρατηρητής μέχρι να γίνει πλήρες μέλος. Η Σύνοδος αυτή (η μεγαλύτερη σε διάρκεια των τελευταίων χρόνων) ήταν στη ουσία προπαρασκευαστική της Συνόδου Κορυφής που έχει προγραμματιστεί για τις 8 και 9 Ιουλίου στη Βαρσοβία. Το περίγραμμα των στόχων της μεγαλύτερης επιθετικής πολεμικής μηχανής των ΗΠΑ προσπάθησε να αναδείξει ο γραμματέας του ΝΑΤΟ, Στόλτενμπεργκ, περιγράφοντας την επιχειρησιακή εμβέλειά της: όλος ο πλανήτης! Ειδικότερα περιγράφονται οι «προκλήσεις» από Β. Αφρική, Μ. Ανατολή, έως Αφγανιστάν. Και ακόμη ειδικότερα από Ρωσία.
Στη Σύνοδο κορυφής στη Βαρσοβία, αναμένεται να εγκριθούν μια σειρά πρωτοβουλίες που έχουν δρομολογηθεί και αποσκοπούν σε ακόμη μεγαλύτερη πίεση και περιορισμό της Ρωσίας, του κύριου ανταγωνιστικού ιμπεριαλισμού για τις ΗΠΑ. Ιδιαίτερο βάρος και ρόλος πέφτει στις πλάτες των πρώην μελών του Συμφώνου Βαρσοβίας, κύρια σε Πολωνία και Βαλτικές χώρες. Οι αναπόφευκτες εξελίξεις σε Ουκρανία διαμορφώνουν και το ειδικότερο πλαίσιο της παραπέρα ενίσχυσης των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στα σύνορα της Ρωσίας.
Ήδη η ένταση έχει αυξηθεί κατακόρυφα το τελευταίο διάστημα στη Βαλτική, με τις εκατέρωθεν αναχαιτίσεις πολεμικών αεροπλάνων. Ωστόσο, η πιο κρίσιμη εξέλιξη αφορά την ολοκλήρωση της αντιπυραυλικής βάσης στην κοινότητα Ντεβεσέλου της Ρουμανίας, που τέθηκε επίσημα σε λειτουργία από τον γ.γ. του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ, παρουσία Αμερικανών και Ρουμάνων αξιωματούχων. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 2013 και εντάσσονται στη δεύτερη φάση ανάπτυξης του σχεδίου, έπειτα από την εγκατάσταση ενός ραντάρ στην Τουρκία και τεσσάρων πλοίων Aegis με αντιπυραυλικές ικανότητες στη Ρότα της Ισπανίας. Παράλληλα, εγκαινιάσθηκε νέα βάση στο Ρετζίκοβο της Πολωνίας, που υπολογίζεται ότι θα είναι έτοιμη το 2018. Και οι δύο αυτές βάσεις θα περιληφθούν επίσημα στο νατοϊκό αντιπυραυλικό σύστημα, στη Σύνοδο κορυφής, στη Βαρσοβία, τον Ιούλιο. Στην επίσημη ρητορική του ΝΑΤΟ, οι βάσεις αυτές δικαιολογούν την ύπαρξή τους σαν ομπρέλα προστασίας από το Ιράν. Ωστόσο, η ρητορική των «ανατολικών συμμάχων» και η απαίτησή τους για «τόνωση της ασφάλειας της περιοχής» καθόλου δεν αναφέρεται σε ιρανική απειλή! Οι χώρες τις Βαλτικής εμφανίζονται ιδιαίτερα «πιεστικές» για ολοένα και μεγαλύτερη επίδειξη δύναμης με αυξημένη συμμετοχή του ΝΑΤΟ για αποτροπή της «ρωσικής επιθετικότητας». Χαρακτηριστικό το ότι οι ετήσιες «εσωτερικές» στρατιωτικές ασκήσεις στην Εσθονία, στα δύο πρώτα δεκαήμερα του Μάη, περιλάμβαναν πολλές κορυφαίες χώρες του ΝΑΤΟ.
Στο παιχνίδι μπαίνει, ανεβάζοντας την ένταση, και η υπόλοιπη Σκανδιναβία. Σε έκθεση του υπουργείου Εξωτερικών της Φινλανδίας, το οποίο εξετάζει την πιθανή ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, αναφέρει τρεις βασικούς λόγους. Πρώτον, η ουδέτερη Φινλανδία «δεν έχει πλέον αυταπάτες για την Ρωσία». Δεύτερο, αναφέρει κατηγορηματικά, «η Ρωσία θα έκανε το παν να ματαιώσει κάθε προσπάθεια της Φινλανδίας ή της Σουηδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ». Και το τρίτο αφορά τη σχέση Φινλανδίας-Σουηδίας και τις μελλοντικές σχέσεις τους με το ΝΑΤΟ. Το θέμα που τίθεται είναι ότι «οποιαδήποτε απόκλιση συμφερόντων θα άφηνε την Φινλανδία στρατηγικά ευάλωτη, εάν η Σουηδία προχωρούσε μόνη της στην ένταξη στο ΝΑΤΟ ή το αντίστροφο».
Η ίδια έκθεση δείχνει να μην έχει αυταπάτες για την ΕΕ και για το πώς αντιμετωπίζεται αυτό το ζήτημα. Όχι μόνο «δεν έχει τους θεσμούς που θα ανέπτυσσαν μια ισχυρή, ενιαία ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική και ανάλογο μηχανισμό ασφάλειας», αλλά ούτε τις δυνατότητες για να αντιμετωπίσει αυτές τις στρατηγικές ανησυχίες στο προσεχές μέλλον. Με άλλα λόγια, η ευθύνη πέφτει στο ΝΑΤΟ να παρέχει στρατηγική ασφάλεια για την περιοχή!
Ωστόσο, το μείζον ζήτημα που έχει τεθεί τα τελευταία χρόνια αφορά τη λεγόμενη αντιπυραυλική ασπίδα του ΝΑΤΟ. Και έτσι αξιολογείται και από τις δύο πλευρές, για εντελώς αντίθετους λόγους. Ιδιαίτερα για τη Ρωσία που τη θεωρεί ως άμεση απειλή. Και παρά το ρητορικό ερώτημα του Πούτιν, «κατά ποίου λειτουργεί το σύστημα;» (αφού το Ιράν δεν συνιστά πλέον πυρηνική απειλή), δηλώνει ότι η Ρωσία θα λάβει μέτρα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις «απειλές» που θέτει η ανάπτυξη του αμερικανικού πυραυλικού συστήματος στην Πολωνία και τη Ρουμανία, «διασφαλίζοντας και διατηρώντας τη στρατηγική ισορροπία των δυνάμεων». Παράλληλα ισχυρίζεται πως η κίνηση αυτή αποτελεί ένα βήμα προς μια νέα κούρσα εξοπλισμών. Πράγμα ωστόσο που μάλλον αποτελεί, στη φάση αυτή, το επιδιωκόμενο από τις ΗΠΑ, στη βάση της εκτίμησης ότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτή την κούρσα.
Στις διπλωματικές κινήσεις της Μόσχας, σημαντική θέση έχει το άπλωμα της απειλής συνολικότερα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Αυτή η διαδικασία «αυξάνει δραματικά το επίπεδο της έντασης στην ήπειρο» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Πεσκόφ, σχετικά με τις ενέργειες του ΝΑΤΟ και την ένταξη του Μαυροβουνίου σε αυτό.
Από την άλλη, η βασική ανησυχία των ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, αν και δεν αναφέρεται επίσημα, αφορά το γεγονός πως η Ρωσία μπορεί να αποσταθεροποιήσει αρκετές χώρες στην Α. Ευρώπη χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα. Αξιοποιώντας τόσο τις ρωσόφωνες μειονότητες όσο και τα όποια ερείσματα της έχουν απομείνει. Πάντως η ρωσική «απάντηση» έχει και στρατιωτική πλευρά. Ο ρώσικος θύλακας στο Καλίνιγκραντ, μεταξύ της Πολωνίας και της Λιθουανίας, έχει γίνει η πιο στρατιωτικοποιημένη ζώνη της Ευρώπης. Και αυτό έχει συνέπεια στους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ. Όπως τονίζει ένας από τους στρατηγούς του, η απόφαση της Ρωσίας να ενισχύσει τις δυνάμεις της στον θύλακα του Καλίνιγκραντ και στις παραμεθόριες επαρχίες της, σημαίνει ότι η Δύναμη Υψηλής Ετοιμότητας (επίλεκτη δύναμη του ΝΑΤΟ και «αιχμή του δόρατος» σε περίπτωση μιας συμπλοκής με τη Ρωσία) δεν μπορεί να αναπτυχθεί με ασφάλεια ούτε στην Πολωνία ούτε στις τρεις Βαλτικές Χώρες, «καθώς θα διατρέχει κίνδυνο να υπερφαλαγγισθεί πριν καν προλάβει να στηθεί ανατολικά του ποταμού Όντερ».
Στην τελευταία σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουαλία, τον Σεπτέμβριο του 2014, συμφωνήθηκαν μια σειρά μέτρα για να καθησυχάσουν και να τονώσουν το αίσθημα ασφάλειας στην ανατολική πτέρυγά του. Τώρα δείχνει έτοιμο για ακόμη πιο αποφασιστικά βήματα. Αυτό αποτυπώθηκε στη συνεδρίαση του Συμβουλίου NATO-Ρωσίας, τέλη του Απρίλη –μετά από δύο χρόνια «πάγου»– όπου οι δύο πλευρές διαφώνησαν σε όλα σημεία, με αιχμή την υπαιτιότητα της κρίσης στην Ουκρανία.
Στη δεκαετία του ’90, διάφοροι κύκλοι καλλιεργούσαν την εντύπωση ότι η αντιπαράθεση Ρωσίας – Δύσης τελείωσε (όπως και η «ιστορία»). Μέχρι και για ένταξη της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ μιλούσαν! Οι δυτικοί ιμπεριαλιστές θεωρούσαν ότι οι καταστροφικές διεργασίες που ξεκίνησαν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης θα έπρεπε να είναι μη αναστρέψιμες για τη Ρωσία. Πράγμα στο οποίο συνέχιζαν να στοχεύουν με διάφορες επικαλύψεις περί δήθεν συνεργασίας. Η ομιλία Πούτιν στο Μόναχο το 2007 ήταν το πρώτο μήνυμα προς τη Δύση, να παραιτηθεί από τη ψευδαίσθηση μιας αδύναμης Ρωσίας. Η σύγκρουση στη Νότια Οσετία ένα χρόνο αργότερα ήταν επικύρωση αυτού του μηνύματος με τον πιο «σοβαρό τρόπο».
Η Ρωσία «συναίνεσε» (από θέση αδυναμίας) στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ανατολικά, υπό τον όρο της μη τοποθέτησης νατοϊκών στρατευμάτων κοντά στα σύνορά της. Τώρα όχι μόνο παραβιάζεται αυτή η «συμφωνία κυρίων», αλλά προχωρά γρήγορα και η κατασκευή της «αντιπυραυλικής ασπίδας», που προφανώς στοχεύει να ανατρέψει τη σημερινή στρατηγική ισορροπία. Ταυτόχρονα, το ΝΑΤΟ ολοκληρώνει την επέκτασή του στα Βαλκάνια (μια περιοχή που η Ρωσία εξακολουθεί να θεωρεί ιστορικά, κομμάτι της δικής της σφαίρας επιρροής) ενθυλακώνοντας (μετά την Κροατία και τη Σλοβενία) το Μαυροβούνιο…
Το γεγονός ωστόσο πως οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν την απειλή της Ρωσίας ως φόβητρο για τη προώθηση των δικών τους γενικότερων σχεδίων δεν περιγράφει επακριβώς αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη. Το προγεφύρωμα των ΗΠΑ στις πρώην ανατολικές χώρες αποτελεί και παράγοντα μόνιμης πίεσης στους Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές και σαφή περιορισμό των δικών τους κινήσεων σε σχέση με ιδιαίτερα συμφέροντα και βλέψεις.
Το σίγουρο είναι πως η Μόσχα αισθάνεται πλέον την καυτή ανάσα του ΝΑΤΟ πολύ κοντά της. Και όσο και αν ελπίζει στις αντιθέσεις μεταξύ των δυτικών ιμπεριαλιστών, δεν μπορεί να στηρίξει σε αυτό μια ολοκληρωμένη στρατηγική. Οι οποιεσδήποτε αντιθέσεις, και όχι μόνο οι τεχνητές, όταν πρόκειται για τα συνολικά συμφέροντα της δύσης, παραμερίζονται. Και αυτό η Ρωσία το ένιωσε οδυνηρά στη περίπτωση της Ουκρανίας.
Τελικά στους διάφορους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ (και σε ότι δημοσιοποιείται), κάποια πράγματα φαίνονται εντυπωσιακά. Όμως, το «ποιες» καθοριστικές κινήσεις θα αποτρέψουν τις αντιδράσεις της Ρωσίας, απωθώντας και εξασθενώντας την, πρέπει να βρίσκονται ακόμα σε αναζήτηση.
Χ.Β
