“Κράτος είναι το όργανο κυριαρχίας μιας τάξης πάνω στην άλλη”. Ο μαρξιστικός αυτός ορισμός του ουσιαστικού χαρακτήρα του κράτους, αποτέλεσμα της σύστασης και λειτουργίας του από την εποχή της ύπαρξης της ατομικής ιδιοκτησίας και του σχηματισμού των κοινωνικών τάξεων, αναγνωρίζεται κάθε φορά που είναι αναγκασμένο από τη φύση του να επανεπιβεβαιώνει αυτόν τον χαρακτήρα του. Ο πρόσφατος χιονιάς κατέδειξε αυτή τη μεγάλη αλήθεια, αφού το εν γένει κράτος υπήρξε απόν από την ώρα της ανάγκης δεκάδων χιλιάδων συμπολιτών μας. Είναι, όμως, απελπιστικά παρόν στη λειτουργία του σκληρού πυρήνα του. Τον στρατό, τους μηχανισμούς καταστολής, τη δικαιοσύνη. Πρόκειται για τις δύο όψεις του, αυτές που προσδιορίζονται από τη σημερινή καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Δεν θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά.
“Πού ήταν, λοιπόν, το (αστικό) κράτος”, την ώρα που είχε ανάγκη ο λαός και οι εργαζόμενοι; Απλά δεν υπήρχε. Ήταν ανύπαρκτο. Όσο κι αν επιχειρούν κυβέρνηση, περιφερειάρχες, δήμαρχοι, πολιτική προστασία, παραχωρησιούχοι-εκμεταλλευτές των δρόμων και των σιδηροδρομικών γραμμών να αποποιηθούν τις ευθύνες τους, όλος ο κόσμος αντιλήφθηκε ότι δεν τους καίγεται καρφί για την ταλαιπωρία και την έκθεση σε κίνδυνο της ανθρώπινης ζωής. Το μόνο που τους απασχολεί είναι το πολιτικό-εκλογικό κόστος και η απρόσκοπτη κερδοφορία. Γι’ αυτό, άλλωστε, αναγκάστηκαν να υποσχεθούν κάποιες αποζημιώσεις-ψίχουλα, που είναι απολύτως βέβαιο ότι στο τέλος, αφού καταλαγιάσει η αγανάκτηση και η οργή, θα περιοριστούν σε όλο και λιγότερους δικαιούχους. Για κάθε τι που αποτελεί κατάκτηση, δικαίωμα και ανάγκη των λαϊκών στρωμάτων, απλά δεν υφίσταται λόγος κρατικής αρωγής. Το βλέπουμε σε σεισμούς, πυρκαγιές, πλημμύρες, χιονιάδες και κάθε, πέραν του συνηθισμένου, καιρικό ή φυσικό φαινόμενο. Εκεί, σηκώνουν τα χέρια όλοι τους, γιατί ακριβώς οι υποκειμενικές-πολιτικές-ταξικές προτεραιότητές τους συναντούν τις αντικειμενικές δυνατότητες του εξαρτημένου ντόπιου καπιταλισμού.
Σε πλήρη αντίθεση με τα παραπάνω, το κράτος είναι πανταχού παρόν στις εμπορευματοποιήσεις, ιδιωτικοποιήσεις, παραχωρήσεις, αναθέσεις εκμετάλλευσης κ.λπ. όλων των κοινωνικών αγαθών και των όποιων υποδομών δημιουργήθηκαν στη μακρά ιστορία απομύζησης από αυτό το ίδιο του εισοδήματος και του μόχθου των εργαζομένων. Εκεί είναι πράγματι υπαρκτό, για να “αξιοποιεί”, δηλαδή να ξεπουλά δρόμους, τρένα, λιμάνια, αεροδρόμια, τηλεπικοινωνιακά ενσύρματα και ασύρματα δίκτυα και συχνότητες, όλες τις μορφές ενέργειας (ρεύμα, δίκτυο διανομής, φυσικό αέριο κ.λπ.). Μέχρι και γέφυρες (π.χ. Ρίου-Αντιρρίου), υποθαλάσσια τούνελ ζεύξεων (π.χ. Ακτίου-Πρέβεζας), κοινόχρηστους δημόσιους χώρους, δεκάδες κρατικές επιχειρήσεις και οργανισμούς, ακόμη και το πιο βασικό στοιχείο για την επιβίωση κάθε έμβιου όντος, το νερό!
Ο εν λόγω “τρόπος συμπεριφοράς” του κράτους δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Εντάσσεται σ’ ένα παγκόσμιο ρεύμα, τον (νεο)φιλελευθερισμό, τη βασική γραμμή πλεύσης του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος τις τελευταίες δεκαετίες. Η αιτία είναι γνωστή. Είναι η ήττα του εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος και οι συνέπειές της. Είναι η “απελευθέρωση” των πιο άγριων και ληστρικών διαθέσεων του κεφαλαίου. Είναι η απογείωση του βαθμού εκμετάλλευσης της παγκόσμιας εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Για να πάρουμε μια γεύση, αρκεί τούτο: Στην Ιταλία, ιμπεριαλιστική χώρα, μέλος του G7, οι εθνικές οδοί έχουν δύο ειδών διόδια: αυτά που αντιστοιχούν στις εταιρίες που τις εκμεταλλεύονται και εκείνα που εκμεταλλεύονται οι δήμοι για την είσοδο εντός των ορίων τους! Πρόκειται για… απογείωση της εμπορευματοποίησης του κοινωνικού αγαθού της ελεύθερης μετακίνησης-κυκλοφορίας, που φυσικά δεν μπορεί να αποτελεί “παράδειγμα” για το ντόπιο κεφάλαιο για το χαράτσωμα που επιβάλλει στους κινούμενους εντός της ελληνικής επικράτειας. Σκέψεις, άλλωστε, έχουν υπάρξει στη χώρα μας ακόμη και για διόδια (!) στην οριογραμμή του δακτυλίου της Αθήνας, που κατά καιρούς “ρίχνονται” για βολιδοσκόπηση αντιδράσεων.
Βέβαια, μέσα στη “φούρια” εκποίησης του κάθε τι, γίνονται και “χοντράδες”, αποκαλύπτονται ρεμούλες, έρχονται στο φως “αρπαχτές” που όλες έχουν έναν κοινό παρανομαστή: “νόμιμα” ή παράνομα, το κεφάλαιο ιδιοποιείται κάθε τι που ικανοποιεί τις λαϊκές ανάγκες. Τις περισσότερες φορές, μάλιστα, πρόκειται για καραμπινάτο χάρισμα, χωρίς να δαπανήσει το παραμικρό. Ας θυμηθούμε τα μόλις 40 εκατομμύρια ευρώ που έδωσε το ιταλικό μονοπώλιο για να “αγοράσει” ολόκληρο το δίκτυο του ΟΣΕ. Πίσω από κάθε ξεπούλημα δημοσίου πλούτου, βρίσκεται και μια τέτοια ιστορία. Τα “φιλέτα” χαρίζονται δωρεάν ή μπιρ-παρά σε εμφανιζόμενους ως “επενδυτές”. Ακόμη κι αν βάλουν κάτι απ’ την τσέπη τους, σε ελάχιστο χρόνο έχει αποσβεστεί, ενώ διασφαλίζονται μακροχρόνια τα κέρδη τους μέσα από συγκεκριμένους όρους που απαιτούν και γίνονται αποδεκτοί στις αποικιοκρατικού τύπου συμβάσεις. Το “νέο” δόγμα (στην ουσία ο τρόπος που “βλέπουν” τα πράγματα οι κεφαλαιοκράτες) είναι σαφές: δεν υπάρχει κανένας λόγος να παραμένουν υπό κρατικό έλεγχο επιχειρήσεις, υποδομές και υπηρεσίες που μπορούν να προσπορίσουν κέρδος. Βουρ στον πατσά, λοιπόν…
Αν και είναι εγγενής αυτή η “λειτουργία” της αστικής τάξης, υπήρχαν ιστορικές περίοδοι που το αστικό κράτος αναλάμβανε να “στήσει” και να λειτουργήσει μια σειρά οικονομικούς τομείς. Ήταν η περίοδος που απαιτούσε σημαντικά κεφάλαια για έργα υποδομής κυρίως και μακροχρόνια διαστήματα αποσβέσεων. Υπήρχε, βέβαια, κάτι ίσως πιο σημαντικό κι από αυτό. Ήταν η πίεση που ασκούσε η σοσιαλιστική οικοδόμηση αρχικά στη Σοβιετική Ένωση και στη συνέχεια σε μια σειρά επιπλέον χώρες. Ήταν οι διεκδικητικοί αγώνες των εργαζομένων στο σύνολο του καπιταλιστικού κόσμου. Ήταν οι κατακτήσεις που αποσπούσαν και τα δικαιώματα που διασφάλιζε η όξυνση της ταξικής πάλης με πρωτοβουλία των εργατών και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Αυτή η πάλη έθετε πολλές φορές έως και ζήτημα πολιτικής εξουσίας. Εκούσα-άκουσα, η αστική τάξη έσπευδε να “παραχωρήσει” κατακτήσεις και δικαιώματα, πάντα υπό προθεσμία και υπό αίρεση καλύτερων γι’ αυτήν ταξικών συσχετισμών, προκειμένου να μη χάσει τα πάντα. Ο Κέυνς και οι θεωρίες του, αν και διατυπώθηκαν πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρήκαν ευρεία εφαρμογή μεταπολεμικά και βασικά στην Ευρώπη με βάση το status quo που προέκυψε.
Όσοι επιζητούν εναγωνίως μια “πιο ανθρώπινη” λειτουργία του καπιταλισμού, αν δεν είναι ωμοί εξαπατητές των λαών, είναι ουτοπιστές και καιροσκόποι. Το λεγόμενο “κράτος πρόνοιας” (το είπαν και “κοινωνικό κράτος” ή “κοινωνία αλληλεγγύης”) δεν μπορεί αντικειμενικά να επανεμφανιστεί στις μέρες μας. Η σοσιαλδημοκρατία, αναζητώντας βασικά ρόλο για τον εαυτό της, παρ’ όλο που τα κοινωνικά-ταξικά δεδομένα έχουν αλλάξει, συνεχίζει να δηλητηριάζει τις λαϊκές συνειδήσεις για έναν “καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο”, για έναν “περιορισμό της ασυδοσίας των μονοπωλίων”, που έλεγε κι ο ανεκδιήγητος Φλωράκης. Αυτό που βλέπουμε, ακόμη κι εκεί που βρίσκονται στην κυβερνητική εξουσία “σοσιαλιστές”, είναι η ακραία επίθεση στην εργατική τάξη και τους εργαζόμενους. Καμία διαφορά δεν έχουν ως διαχειριστές οι “σοσιαλδημοκράτες” από τους “νεοφιλελεύθερους”, πέρα απ’ τις διακηρύξεις.
Για να επιστρέψουμε στη χώρα μας, το κράτος είναι πρώτο σε εξαναγκασμούς, καταπιέσεις, επιβολές πάνω στον λαό και εξυπηρετήσεις στο κεφάλαιο. Είναι γνωστές οι επιχορηγήσεις, τα δανεικά κι αγύριστα, οι φοροαπαλλαγές, οι εισφοροαπαλλαγές, οι επιδοτήσεις και μειωμένες τιμές ενέργειας που αυτό απολαμβάνει. Είναι εξόφθαλμη η προστασία της εργοδοσίας, το χτύπημα των αγώνων των εργαζομένων, η ακραία βία και καταστολή που μετέρχεται σε κάθε κοινωνική διαμαρτυρία, απεργία, συγκέντρωση και διαδήλωση. Μαζί με προσαγωγές, συλλήψεις και ποινικοποιήσεις της εργατικής και λαϊκής πάλης. Με καταδίκες σε φυλακίσεις και υπέρογκα χρηματικά πρόστιμα. Με κήρυξη των απεργιών ως “παράνομων και καταχρηστικών”. Με χτύπημα του δίκιου κάθε λαϊκού ανθρώπου. Με διαστροφή στην κυριολεξία της έννοιας του δικαίου. Με φορομπηξία και επιβολή προστίμων και χαρατσιών. Και με τις ορδές των πραιτοριανών του συστήματος να κατακλύζουν κάθε ελεύθερο χώρο για να τρομοκρατήσουν και να καταστείλουν κάθε φωνή αντίστασης και διεκδίκησης. Εκεί, μια χαρά υπάρχει το κράτος.
Θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος. Και καλά, τι περιμένατε, δηλαδή; Θα του απαντούσαμε, τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από αυτή τη “δράση” του κράτους. Την εχθρική απέναντι στον λαό και τη φιλική προς το κεφάλαιο. Άλλοι τρέφουν φρούδες ελπίδες… Αυτά τα οποία συμβαίνουν είναι απόλυτα συμβατά με τον χαρακτήρα αυτού του κράτους. Δεν πρόκειται για κανενός είδους αυθαιρεσία, αλλά για την πιο αυθεντική λειτουργία του. Αυτή με την οποία θα εξακολουθήσει να έρχεται “σε επαφή” καθημερινά ο κόσμος της δουλειάς. Αυτή που μόνο με τη μαζική οργανωμένη πάλη του είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει ο λαός μας!
