Το κείμενο προέρχεται από το -υπό έκδοση- κείμενο του Βασίλη Σαμαρά για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις παγκόσμιες διαστάσεις του με τίτλο "Ο πόλεμος δεν ξεκίνησε χθες, δεν θα τελειώσει αύριο". Αποτελεί με μικρές προσαρμογές το τελευταίο κεφάλαιο.
Στην αναμέτρηση αυτή έχουν τεθεί σειρά σημαντικών ζητημάτων και τα οποία έχουν αναδειχτεί σε διακυβεύματα κρίσιμου χαρακτήρα. Θεωρώ ωστόσο ότι μέσα από το σύνολο των εξελίξεων αναδείχνεται πλέον ένα συνολικό και μείζονος σημασίας διακύβευμα. Αυτό που αφορά την «λανθάνουσα» έως τώρα αντιπαράθεση «Δύσης» - «Ανατολής» και η οποία τείνει να εξελιχθεί σε ανοιχτή ρήξη.
Ο κόσμος όπως τον γνωρίζαμε έως χθες χαρακτηριζόταν από τον δεσπόζοντα έως κυρίαρχο ρόλο των δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και με την αμερικανική υπερδύναμη να σέρνει το χορό. Μια κυριαρχία που εκφραζόταν σε όλα τα πεδία. Το πολιτικό, το οικονομικό, το στρατιωτικό, το στρατηγικό. Που υπηρετούνταν από μια σειρά διεθνείς οργανισμούς που ελέγχονταν από αυτές τις δυνάμεις και προωθούσαν τα συμφέροντά τους. Από τη διαμόρφωση μέσα από μια μακρόχρονη πορεία σειράς σχέσεων (θεσμοποιημένων ή και άτυπων) που διασφάλιζαν τη ροή αξιών από όλο τον κόσμο στις μητροπόλεις της Δύσης. Που αποτυπωνόταν σε μια σειρά πεδία της οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής των περισσότερων χωρών σαν στοιχεία τροφοδότησης, αναπαραγωγής και «αναγνώρισης» αυτής της κυριαρχίας.
Μόνο που τα πράγματα εδώ και ένα διάστημα έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Οι πραγματικοί συσχετισμοί στον κόσμο έχουν αρχίσει εδώ και καιρό να διαφοροποιούνται σε όλα τα πεδία. Μια εξέλιξη που άνοιξε τη διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων στο πλαίσιο της οποίας η κάθε δύναμη αναζητεί τη δική της θέση και ρόλο.
Ταυτόχρονα αναδείχτηκε ένα κρίσιμο στοιχείο που ταράζει τον ύπνο των ιθυνόντων της Δύσης. Ο χρόνος που δείχνει να δουλεύει ενάντιά της. Δεν είναι μόνο η Κίνα που απειλεί την οικονομική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ. Ούτε μόνο η Ρωσία με την Κίνα που αμφισβητούν τον ηγεμονικό ρόλο των ΗΠΑ, διεκδικώντας τήν, όπως τη χαρακτηρίζουν, «πολυπολικότητα». Είναι και μια σειρά άλλες χώρες που ισχυροποιούμενες διεκδικούν τη δική τους θέση και ρόλο στο παγκόσμιο ταμπλό, πιέζοντας για αλλαγή των όρων. Και στο «βάθος» να υψώνεται σαν αξεπέραστος φραγμός το πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας.
ΗΠΑ - Ρωσία στην πρώτη γραμμή του μετώπου
Την πορεία αυτών των μεταβολών επιχείρησαν να αναστρέψουν οι ΗΠΑ τόσο για την προώθηση, κατοχύρωση της δικής τους κυριαρχίας όσο και υπηρετώντας συνολικά συμφέροντα της Δύσης. Στο δίλημμα που τους είχε τεθεί απάντησαν προκρίνοντας το δρόμο της επιβολής διά της ισχύος. Σαν τον κρίκο που θα σύρει την αλυσίδα μεταβολής των δεδομένων υπέρ τους επέλεξαν το παραπέρα στρίμωγμα, την εξουθένωση, την εξουδετέρωση του ρωσικού παράγοντα. Στο πλαίσιο αυτό η περίπτωση της Ουκρανίας προσφερόταν από πολλές πλευρές σαν το κατάλληλο πεδίο για την προώθηση αυτών των στόχων.
Σαν απάντηση ήρθε η βίαιη ρωσική αντίδραση με τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία. Η Ρωσία αποφάσισε να δώσει την απάντησή της σ’ αυτό που θεώρησε σαν απειλή για την ασφάλειά της. Τη δημιουργία ενός ισχυρού και απόλυτα ελεγχόμενου προγεφυρώματος των ΗΠΑ στα πλευρά της. Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός προχώρησε στη διεκδίκηση διά των όπλων τής θέσης του στον κόσμο. Όπως και να ‘χει, η απόφασή του να εισβάλει στην Ουκρανία άνοιξε τις πύλες της κόλασης. Οδήγησε την αναμέτρηση στο στρατιωτικό της πεδίο. Ταυτόχρονα έθεσε το ζήτημα στις παγκόσμιες πλέον διαστάσεις του. Από τη μια στην ενεργή συμπόρευση με τις ΗΠΑ των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών και σειράς άλλων χωρών. Από την άλλη, στη στήριξη της Ρωσίας από ορισμένες χώρες αλλά και σε μια -«συγκρατημένη» για την ώρα- στάση ευνοϊκής «ουδετερότητας» απέναντί της. Ορατή η πιθανότητα (ο κίνδυνος) ενός συνολικού πλέον ρήγματος πλανητικών διαστάσεων.
Τα «παράδοξα» των πραγμάτων
Εδώ ανακύπτουν δυο σημαντικά ερωτήματα. Το πρώτο αφορά το αν η δημιουργία ενός τέτοιου ρήγματος αποτελεί επιδίωξη κάποιων δυνάμεων, πράγμα που αυξάνει τις πιθανότητες να οδηγηθούν σ’ αυτό οι εξελίξεις. Το δεύτερο αφορά το αν αποτελεί επιδίωξη κάποιων δυνάμεων η επίτευξη μιας αποφασιστικής νίκης και η οποία θα δώσει την οριστική απάντηση στο ζήτημα που έχει τεθεί.
Ας ξεκινήσω από το πρώτο. Το «παράδοξο» του πράγματος συνίσταται στο ότι -κατά την εκτίμησή μου πάντα- ενώ τη δημιουργία ενός τέτοιου ρήγματος δεν θα την ήθελε καμιά δύναμη, την ίδια στιγμή με τις κινήσεις τους ωθούν προς μια τέτοια κατεύθυνση. Η δημιουργία ενός τέτοιου ρήγματος είναι ενάντια στα συμφέροντα του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος -συνολικά παρμένου- και από κάθε άποψη. Συνεπώς και ενάντια στα συμφέροντα της κάθε ιμπεριαλιστικής δύναμης ξεχωριστά.
Δεν θα την ήθελαν οι ΗΠΑ, καθώς ο ηγεμονικός τους ρόλος στον κόσμο που εξακολουθούν να διατηρούν θα περιοριζόταν στη μία του πλευρά. Ταυτόχρονα ο στόχος της παγκόσμιας κυριαρχίας θα μπορούσε να προωθηθεί μόνο μέσα από μια συνολική αναμέτρηση ανυπολόγιστων συνεπειών και με αμφίβολη έκβαση. Δεν τη θέλουν οι ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές και συνολικά η Δύση καθώς η δεσπόζουσα θέση τους στον κόσμο και τα πλεονεκτήματα που τους παρέχει θα συρρικνωθούν περιοριζόμενα στη μία πλευρά του κόσμου.
Δεν τη θέλει η Κίνα καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα ανακόψει την ανοδική της πορεία που βασίζεται σε καθοριστικό βαθμό στην εμπορική της εξάπλωση σε όλο τον πλανήτη, με τα εξαγόμενα προϊόντα της να φτάνουν σε κάθε γωνιά της γης.
Δεν θα την ήθελε η Ρωσία καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε την οριστική αποκοπή της από τον ευρωπαϊκό χώρο, η σύνδεση με τον οποίο αποτελούσε κεντρικό στοιχείο της πολιτικής της εδώ και αιώνες.
Και βεβαίως δεν θα την ήθελαν και μια σειρά άλλων χωρών που θα υποχρεώνονταν να επιλέξουν πλευρά ανεξάρτητα και σε βάρος πολλές φορές των ιδιαίτερων συμφερόντων και επιδιώξεών τους.
Οι οικονομικές και άλλες συνέπειες
Γενικότερα δεν θα την ήθελαν οι δυνάμεις που κινούνται στο πλαίσιο του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος και που ταυτόχρονα αποτελούν και τους κινητήρες του.
Ολοφάνερα σημαντικές συνέπειες θα εκδηλωθούν στο οικονομικό πεδίο. Οι κύκλος εργασιών του κεφαλαίου που σήμερα εκτείνεται σε όλο τον πλανήτη θα περιοριστεί δραστικά. Αυτό σημαίνει ότι εκ των πραγμάτων θα περισταλούν οι δυνατότητες ανάπτυξης σε όλα τα πεδία και μορφές της οικονομικής ζωής από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση. Θα οδηγήσει σε μείωση του εισοδήματος τόσο σε συνολική (πλανητική) κλίμακα όσο και στο πλαίσιο του κάθε μπλοκ καθώς και κάθε χώρας ξεχωριστά.
Οι συνέπειες μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες αν συνυπολογιστεί ότι αυτές οι εξελίξεις θα συντελούνταν σε ένα έδαφος ήδη υπονομευμένο από τις – πολλαπλών μορφών - κρίσεις που ήδη δοκιμάζουν το σύστημα. Άμεση συνέπεια θα είναι οι πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις σε κάθε χώρα, η παρόξυνση των πολιτικών, κοινωνικών και ταξικών αντιθέσεων. Μια κατάσταση που θα επιδεινώνεται καθώς τα κόστη των προβλημάτων αλλά και των αναπόφευκτων ανταγωνισμών θα φορτώνονται στις πλάτες των λαϊκών μαζών αλλά και των ενδιάμεσων κοινωνικών στρωμάτων.
Παρόξυνση ανταγωνισμών
Ταυτόχρονα θα συνεχίζεται και θα παροξύνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο μπλοκ, καθώς το ζήτημα του ποιος ποιον θα τίθεται με τους πιο ξεκάθαρους αλλά και αμείλικτους όρους. Ένας ανταγωνισμός που θα βαίνει συνεχώς εντεινόμενος καθώς μάλιστα θα πυροδοτείται από τις προσπάθειες της κάθε πλευράς να κερδίσει τις λεγόμενες «ενδιάμεσες ζώνες». Και ας σημειωθεί ότι ενδιάμεσες ζώνες δεν θα αποτελούν μόνο οι χώρες που δεν θα έχουν ενταχθεί σε κανένα μπλοκ. Σαν τέτοιες θα αντιμετωπίζονται και εκείνες που θα βρίσκονται στην «περιφέρεια» του κάθε μπλοκ, που η ένταξή τους δεν θα εμφανίζεται και τόσο σταθεροποιημένη και που θα θεωρούνται ευάλωτες σε πιέσεις μετατόπισής τους. Το πού μπορούν να οδηγήσουν διεκδικήσεις τέτοιου χαρακτήρα δεν είναι δύσκολο να το αντιληφθεί κανείς. Αλλά εδώ μάλλον χρειάζεται να περάσουμε στο δεύτερο ερώτημα.
Ωθώντας προς αυτό που απεύχονται
Το δεύτερο «παράδοξο» και εκείνο που ενέχει τους μεγαλύτερους κινδύνους συνδέεται με το ότι οι ενέργειές τους ωθούν προς εκείνο που θέλουν να αποφύγουν. Είναι θέμα απλής λογικής το ότι καμιά πλευρά δεν θα ‘θελε μια πυρηνική αναμέτρηση. Όσος τυχοδιωκτισμός κι αν χαρακτηρίζει τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, αντιλαμβάνονται ότι σε μια τέτοια σύγκρουση δεν θα υπάρχουν νικητές παρά μόνο ηττημένοι. Κάτι ανάλογο ισχύει και σε σχέση με τα διάφορα σενάρια για το ενδεχόμενο της χρήσης «τακτικών» πυρηνικών όπλων (περιορισμένης ισχύος).
Είναι προφανές ότι ακόμα και μια τέτοια σύγκρουση θα έχει ανυπολόγιστες καταστρεπτικές συνέπειες. Το κυριότερο: Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η σύγκρουση δεν θα παραμείνει σε αυτό το στάδιο, αλλά θα περάσει στη γενικευμένη χρήση όλου του πυρηνικού οπλοστασίου. Η σχετική ρητορική σε σχέση με αυτό το ζήτημα (βασικά από την πλευρά ορισμένων ρώσων παραγόντων) είναι σαφώς ανεύθυνη, τυχοδιωκτική και επικίνδυνη. Δεν σημαίνει ωστόσο καθόλου ότι εκφράζει και τις πραγματικές διαθέσεις της ρωσικής ηγεσίας, όπως μάλιστα πιστοποιείται και από σχετικές δηλώσεις της.
Μπορεί επίσης να θεωρηθεί ότι καμιά πλευρά δεν προσβλέπει στην κλιμάκωση της αντιπαράθεσης σε μια συνολική σύγκρουση (με συμβατικά έστω οπλικά συστήματα) ανάμεσα στη Ρωσία και το σύνολο των δυνάμεων των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ. Σε σχέση με αυτό έχουν ήδη εκφραστεί σαφώς ΗΠΑ-ΝΑΤΟ. Τόσο με δηλώσεις του ίδιου του Μπάιντεν όσο και άλλων παραγόντων ότι δεν προτίθενται να εμπλακούν άμεσα στον πόλεμο στο έδαφος της Ουκρανίας. Από την άλλη μεριά, είναι προφανές πως ούτε η Ρωσία θα ήθελε να βρεθεί αντιμέτωπη με το σύνολο των δυνάμεων του ΝΑΤΟ αν δεν αναγκασθεί σ’ αυτό. Συμπερασματικά, και οι δύο πλευρές αυτό που δείχνουν να επιθυμούν είναι ο περιορισμός της σύγκρουσης στα όρια της Ουκρανίας και να μην επεκταθεί έξω απ’ αυτά.
Ταυτόχρονα, και από τις δύο πλευρές εκπέμπονται μηνύματα για την αναγκαιότητα αναζήτησης δρόμων διεξόδου από αυτή την καταστροφική και επικίνδυνη σύγκρουση. Διατυπώνονται σκέψεις, προβληματισμοί και προτάσεις για μια προσωρινή έστω ανακωχή στα πεδία των μαχών. Ακόμη περισσότερο, κατά καιρούς διατυπώνονται προτάσεις για μια συνολικότερη διευθέτηση.
Μόνο που οι προτάσεις τής κάθε πλευράς δεν μετακινούνται ούτε ένα εκατοστό από τις βασικές τους επιδιώξεις και φυσικά απορρίπτονται εκατέρωθεν. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι γίνονται απλώς για το θεαθήναι και για προπαγανδιστικούς λόγους. Σαφώς και ισχύει αυτό, αλλά όχι μόνο. Αντανακλούν ταυτόχρονα προβληματισμούς, φόβους και αγωνίες καθώς και την αντιφατικότητα των επιλογών και κινήσεών τους. Σε αυτές τις τελευταίες είναι που μπορούν να αναζητηθούν κάποιες απαντήσεις.
Σε αναζήτηση πλεονεκτημάτων
Με αυτά τα δεδομένα, ακόμη και αν υποθέταμε ότι πραγματικά θα ‘θελαν μιας κάποιας μορφής κοινά αποδεκτή λύση, προτεραιότητά τους αποτελεί η δημιουργία τετελεσμένων επί του πεδίου των μαχών ώστε να βρεθούν σε πλεονεκτική θέση σε περίπτωση διαπραγματεύσεων. Στην ίδια λογική, επιδιώκουν η κάθε μια ένα νικηφόρο αποτέλεσμα ή έστω ένα αποτέλεσμα που θα μπορούσε να εμφανιστεί ως νίκη. Έτσι, από τη μια πλευρά (της Δύσης) έχουμε διακηρύξεις περί της αναγκαιότητας αλλά και της δυνατότητας «να νικηθεί η Ρωσία». Από την άλλη, τη Ρωσία να διακηρύσσει πως θα συνεχίσει μέχρι την επίτευξη των στόχων της και τον Πούτιν να αναπολεί τον Μέγα Πέτρο και τις νίκες του επί των Σουηδών.
Το ότι σε όλα αυτά ενυπάρχει το στοιχείο του τυχοδιωκτισμού είναι το ένα. Το ότι αναδείχνουν την αναγκαιότητα παραπέρα διερεύνησης των διαθέσεών τους είναι το άλλο. Όπως και να ‘χει και όπως παντού και πάντα, τις πιο εύγλωττες απαντήσεις και εκείνα που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία την έχουν τα όσα εξελίσσονται σ’ εκείνο που έχει αναδειχτεί σαν το αποφασιστικό πεδίο. Το πεδίο των μαχών. Ας περάσουμε ξανά σ’ αυτό.
Τροφοδοτώντας την κλιμάκωση
Σ’ αυτό το πεδίο και όπως δείχνουν οι έως τώρα εξελίξεις, η Ρωσία φαίνεται να έχει το πάνω χέρι. Απέναντί της το Κίεβο δείχνει αδύναμο να σταματήσει την προέλαση των ρωσικών δυνάμεων. Μόνο που ενισχύεται συνεχώς με μια συνεχή ροή οπλικών συστημάτων από τη Δύση αλλά και «εθελοντών». Πόσο μπορεί να διαρκέσει αυτό και μέχρι πού;
Η Ρωσία σ’ αυτή την επιχείρηση χρησιμοποιεί για την ώρα μόνο ένα μέρος του τεράστιου δυναμικού που διαθέτει σε οπλικά συστήματα και στρατιωτικό προσωπικό. Εφεδρείες που ανά πάσα στιγμή μπορεί να χρησιμοποιήσει αν θεωρήσει ότι της χρειάζεται.
Από την άλλη μεριά ,το Κίεβο έχει μεν περιορισμένες δυνατότητες, αλλά έχει πίσω του δυνάμεις που μπορούν και θέλουν να του παρέχουν απεριόριστες ποσότητες και μάλιστα των πιο προηγμένων οπλικών συστημάτων. Υπάρχει βέβαια και το πρόβλημα του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς ο ουκρανικός στρατός έχει υποστεί μεγάλες απώλειες, που σε συνδυασμό με τις ήττες επιδρούν και στην πτώση του ηθικού των στρατιωτών του. Αλλά και σ’ αυτό μπορούν να βρεθούν λύσεις. Και δεν εννοώ μόνο τους εθελοντές (ή «εθελοντές») που μετά το Αζόφσταλ, το Αζότ κ.ά. ίσως και να μη διακατέχονται πλέον από την ίδια προθυμία μετάβασης στην κόλαση της πρώτης γραμμής. Εννοώ και λύσεις πιο προωθημένου χαρακτήρα.
Ήδη στον Τύπο δημοσιεύονται πληροφορίες για τάγματα πολωνών στρατιωτών που μάχονται στο πλευρό του ουκρανικού στρατού. Είναι γεγονός ότι αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως, αλλά και δεν βρίσκεται έξω από τη λογική των πραγμάτων έτσι όπως αυτά διαμορφώνονται. Εκείνο που μπορεί να ειπωθεί σε σχέση με αυτό είναι πως πρόκειται για ζήτημα πολιτικών αποφάσεων. Βασικά των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ καθώς οι χώρες των «προθύμων» (Πολωνία κ.ά.) δείχνουν διατεθειμένες να διαθέσουν το αναγκαίο ανθρώπινο δυναμικό.
Διαγράφεται συνεπώς η πολύ σοβαρή και επικίνδυνη πιθανότητα μιας συνεχούς κλιμάκωσης των συγκρούσεων σε όλο και πιο διευρυμένο επίπεδο. Μιας συνεχούς ανατροφοδότησής τους καθώς η κάθε πλευρά θα επιχειρεί να «απαντήσει» στις κινήσεις του αντιπάλου και αντίστροφα. Η Ρωσία έχει δείξει ότι δεν διατίθεται και μάλλον «δεν μπορεί» να αποδεχτεί μια υποχώρηση που θα καταγραφόταν ως ήττα. ΗΠΑ-ΝΑΤΟ έχουν δηλώσει ότι δεν θέλουν να εμπλακούν άμεσα αλλά εμπλέκονται ολοένα και περισσότερο. Με όλα αυτά διαγράφεται ο κίνδυνος μιας συνολικής ένοπλης αναμέτρησης με συμβατικά καταρχάς μέσα ανάμεσα σε ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και Ρωσία στο έδαφος της Ουκρανίας.
Το κυριότερο εδώ δεν βρίσκεται τόσο στο ποια πλευρά θα επικρατήσει σε μια τέτοια αναμέτρηση. Το κρίσιμο ζήτημα βρίσκεται στο ότι καμιά πλευρά δεν θα μπορεί να αποδεχτεί έτσι ήρεμα κι απλά μια ήττα τέτοιας στρατηγικής σημασίας. Πολύ περισσότερο όταν διαθέτει τα μέσα με τα οποία μπορεί να επιχειρήσει να απαντήσει. Ορατός συνεπώς ο κίνδυνος της παραπέρα κλιμάκωσης. Να συνυπολογίσουμε ως στάδιο τη χρήση των «τακτικών» πυρηνικών όπλων;
Το ζήτημα και εδώ, όπως ήδη προανέφερα, είναι άλλο. Ότι η σύγκρουση δεν μπορεί να παραμείνει σ’ αυτό έστω το καταστροφικό πεδίο. Ότι θα περάσει στη συνολική χρήση όλου του πυρηνικού οπλοστασίου που διαθέτουν οι δυο πυρηνικές υπερδυνάμεις (Ρωσία και ΗΠΑ). Και που, αν τα πράγματα φτάσουν εκεί, μάλλον θα συμπαρασύρουν και τις άλλες πυρηνικές δυνάμεις (Κίνα, Αγγλία, Γαλλία, Ισραήλ, Β. Κορέα και ίσως Ινδία, Πακιστάν).
Στα όρια του παραλογισμού
Ας «επιστρέψουμε» όμως εκεί που ξεκινήσαμε αυτό το κεφάλαιο. Όπως ήδη ανέφερα, καμιά πλευρά δεν θέλει να φτάσουν τα πράγματα σε αυτό το σημείο. Το πρόβλημα συνίσταται στο ότι οι κινήσεις τους ωθούν σε μια τέτοια κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, δεν εμφανίζονται για την ώρα στοιχεία πραγματικής διάθεσης ανακοπής αυτής της πορείας και αναζήτησης διεξόδου.
Πρόκειται για παραλογισμό; Μπορεί να ειπωθεί και έτσι. Στην πραγματικότητα οι εμπλεκόμενες δυνάμεις στην ουκρανική κρίση λειτουργούν σε καθεστώς «αιχμαλωσίας» από το πρόβλημα που οι ίδιες δημιούργησαν με τις ενέργειές τους. Δεν είναι ότι δεν έχουν επίγνωση των κινδύνων. Είναι ότι με δικές τους κινήσεις έβγαλαν το τζίνι από το μπουκάλι και πλέον ούτε μπορούν ούτε ξέρουν πώς να το ξαναβάλουν μέσα.
Είναι το αδιέξοδο στο οποίο οδηγεί τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις η επιθετικότητα και ο τυχοδιωκτισμός τους. Είναι το κόστος που ήδη πληρώνουν οι λαοί στην ακόρεστη και αδηφάγα φύση του κεφαλαίου. Είναι το τίμημα που κινδυνεύει να πληρώσει συνολικά η ανθρωπότητα από την κυριαρχία ενός συστήματος που ζει και αναπνέει εμπορευόμενο πολέμους.
Δυσοίωνες προοπτικές
Ποια, συνεπώς, με βάση αυτά τα δεδομένα, μπορεί να είναι η προοπτική των πραγμάτων; Εκείνο που είναι βέβαιο είναι πως μπαίνουμε σε μια περίοδο διαρκούς αναμέτρησης ανάμεσα σε ΗΠΑ-ΝΑΤΟ από τη μια και τη Ρωσία από την άλλη. Μια αναμέτρηση που μπορεί να κλιμακώνεται και να διευρύνεται ολοένα και περισσότερο, συμπεριλαμβάνοντας στη δίνη της όλο και περισσότερες χώρες. Μια αναμέτρηση που θα συνεχίζεται για όλο το ορατό προσεχές διάστημα, ανεξάρτητα των μορφών που ενδεχομένως μπορεί να πάρει, των εντάσεων και των υφέσεων, των «διαλειμμάτων» και των αναζωπυρώσεων.
Αναδείχνεται σε σχέση με αυτά ένα ερώτημα που ήδη -και πάντα μέσα στις αντιφάσεις τους- απασχολεί και δυνάμεις του συστήματος που ανησυχούν για τις συνέπειες και τους κινδύνους που συνεπάγεται η συνέχιση αυτής της κατάστασης. Που προβληματίζονται πάνω στη δυνατότητα μιας διεξόδου πριν τα πράγματα οδηγηθούν στο σημείο που δεν έχει επιστροφή. Που διερευνούν την πιθανότητα εύρεσης ενός «σημείου ισορροπίας» ανάμεσα στο «συλλογικό συμφέρον» του συστήματος και τις ιδιαίτερες επιδιώξεις τής κάθε ιμπεριαλιστικής δύναμης.
Σε σχέση με αυτά, εκείνο που μπορεί να ειπωθεί είναι πως μια πραγματική λύση, τέτοια που να υπηρετεί ουσιαστικά την ειρήνη και τα δίκαια των λαών, των εθνών και των χωρών, δεν πρόκειται να υπάρξει ενόσω η πορεία της ανθρωπότητας ορίζεται από την κυριαρχία και τις διαθέσεις των καπιταλιστικών-ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα μπροστά στο αδιέξοδο να υπάρξει κάποια «ανάπαυλα» ή και κάποιες συμφωνίες αυτού ή εκείνου του χαρακτήρα που να διασφαλίζουν ένα κάποιο modus vivendi ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Συμφωνίες ωστόσο που με βάση τα πραγματικά δεδομένα και, πάνω απ’ όλα, τα χαρακτηριστικά αυτών των δυνάμεων δεν μπορούν να έχουν παρά προσωρινό χαρακτήρα. Εκείνο που σε τελευταία ανάλυση θα έρχονται να υπηρετήσουν είναι τις προσπάθειες της κάθε ιμπεριαλιστικής δύναμης να διαμορφώσει καλύτερους όρους για λογαριασμό της μέχρι τον επόμενο γύρο.
Οι λαοί έχουν μόνο μία επιλογή
Μια ουσιαστική και πραγματικά διαφορετική τροπή στις εξελίξεις θα μπορούσε να δώσει μόνο η παρέμβαση των εργατικών, λαϊκών δυνάμεων. Μόνο που εδώ βαραίνει την όλη κατάσταση το άλλο μεγάλο πρόβλημα. Το γεγονός ότι διανύουμε μια περίοδο ήττας των λαϊκών δυνάμεων. Μια περίοδο που έχει σημαδευτεί από την ήττα του Εργατικού Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κινήματος, της ηγετικής δύναμης της πάλης των λαών. Μια ήττα που έχει σαν συνέπεια την πλήρη κυριαρχία των δυνάμεων του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος και τη δυνατότητά τους να καθορίζουν απερίσπαστες κατά βάση την πορεία των πραγμάτων.
Παρόλα αυτά, οι λαοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αγωνιστούν. Δεν έχουν κανένα περιθώριο να αφήσουν τις τύχες και τις ζωές τους στα χέρια και τις διαθέσεις των χειρότερων και πιο επικίνδυνων εχθρών τους. Ήδη αντιστέκονται και ήδη μια σειρά ξεσπάσματα σε διάφορες περιοχές της γης δείχνουν τις διαθέσεις τους και σηματοδοτούν εκείνο που έχει αρχίσει να διακρίνεται στον ορίζοντα. Αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο, αλλά άλλο κεφάλαιο.
