Ο ξεσηκωμός
Από τις πρώτες κιόλας μέρες της γνωστοποίησης του ΠΔ 85/2022, ο καλλιτεχνικός κόσμος ξεσηκώθηκε. Καλλιτέχνες των παραστατικών τεχνών και σπουδαστές των κλάδων αυτών μπήκαν σ’ έναν αγώνα που οι διαστάσεις του γρήγορα ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Όχι αναίτια, αφού η κατάταξη των αποφοίτων στην κατηγορία ΔΕ (δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) βάζει θεσμικά ταφόπλακα σε κομμάτι των επαγγελματικών τους δικαιωμάτων και την αναγνώριση των σπουδών και των πτυχίων τους, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ευθύ χτύπημα στα εργασιακά τους δικαιώματα.
Στο επίκεντρο απ’ την πρώτη στιγμή ήταν η άμεση απόσυρση του ΠΔ και η κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων, ενώ έχει τεθεί και το ζήτημα της ίδρυσης δημόσιων και δωρεάν πανεπιστημιακών σχολών για τους κλάδους των παραστατικών τεχνών. Τα άμεσα αντανακλαστικά των καλλιτεχνικών κλάδων είναι αποτέλεσμα της συσσωρευμένης πίεσης, της εκμετάλλευσης και της διάλυσης των εργασιακών δικαιωμάτων, που κυριαρχούν σ’ αυτούς.
Εδώ και δύο μήνες, τον τόνο δίνει η συνεχής κλιμάκωση του αγώνα με διαδηλώσεις, απεργίες, καταλήψεις στις δραματικές σχολές του Εθνικού Θεάτρου, του ΚΘΒΕ και του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, παραίτηση των καθηγητών των σχολών αυτών, αποχές απ’ τα μαθήματα στις ιδιωτικές δραματικές σχολές, καταλήψεις σε τμήματα των πανεπιστημίων, καθώς και σε καλλιτεχνικά και μουσικά σχολεία. Η διάρκεια και η μαζικότητα, η από κοινού διεκδίκηση των κλάδων των παραστατικών τεχνών, δίνει σ’ αυτόν τον αγώνα ιστορικές διαστάσεις καθώς δεν έχει προηγούμενο. Σχεδόν καθολική ήταν η συμμετοχή των κλάδων στην 24ωρη και τη 48ώρη απεργία, με πολλές χιλιάδες κόσμου να συμμετέχουν στα συλλαλητήρια και τις συναυλίες στήριξης των αγωνιζόμενων κλάδων.
Η στάση της κυβέρνησης
Η κυβέρνηση έφερε το ΠΔ αποφασισμένη να το εφαρμόσει και να χτυπήσει στην ουσία τους εργασιακά, επαγγελματικά και σπουδαστικά δικαιώματα. Η αμετακίνητη στάση της απ’ την αρχή είναι η ωμή παραδοχή ότι η στρατηγική επίθεση του συστήματος στον κόσμο της δουλειάς δεν εξαιρεί κανέναν και πόσο μάλλον έναν χώρο ήδη κατακερματισμένο και αποσυγκροτημένο, βιώνοντας τη βία και τις εξαθλιωμένες εργασιακές συνθήκες εδώ και χρόνια.
Απ’ την άλλη, ο καλλιτεχνικός κόσμος, τα τελευταία τρία χρόνια, με βάση την κατάσταση που βιώνει ελλείψει ΣΣΕ στις ιδιωτικές παραγωγές και στα ΔΗΠΕΘΕ, τις βίαιες και κακοποιητικές συμπεριφορές ανθρώπων σε εργοδοτικές θέσεις (με την κυβέρνηση να καλύπτει βιαστές και παιδεραστές με αποκορύφωμα τον Λιγνάδη), την εξαίρεση του μεγαλύτερου μέρους των κλάδων αυτών απ’ το επίδομα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, άρχισε να συγκροτείται και να διεκδικεί συλλογικά. Ένα σύστημα που έχει στόχο να διαλύσει κάθε ίχνος δικαιώματος, αυτήν την επιστροφή στη συλλογική πάλη θέλει να την καταστείλει εν τη γενέσει της.
Μπροστά στις πρωτοφανείς διαστάσεις του δίκαιου αγώνα των καλλιτεχνών, η κυβέρνηση αμετακίνητη, χρησιμοποίησε όλο της το οπλοστάσιο. Αποσιώπησή του απ’ τα ακριβοπληρωμένα της ΜΜΕ, απαξίωση, εμπαιγμό και λάσπη. Όλα αυτά δεν στάθηκαν ικανά να τον καταστείλουν, αλλά αντίθετα προκάλεσαν ακόμα μεγαλύτερη οργή, με αποτέλεσμα ο αγώνας να δυναμώσει και να μαζικοποιηθεί ακόμα περισσότερο.
Ο πρώτος ελιγμός της κυβέρνησης ήταν η κατάθεση τροπολογίας, η οποία στην ουσία της βάθαινε την επίθεση και διασπούσε περαιτέρω τα εργασιακά δικαιώματα, διαχωρίζοντας μισθολογικά το αμιγώς καλλιτεχνικό απ’ το εκπαιδευτικό και διοικητικό έργο. Οι κλάδοι δεν έπεσαν στη φάκα και συνέχισαν δυναμικά και μαζικά. Η σχεδόν καθημερινή μαζική παρουσία των καλλιτεχνών στον δρόμο, η συνεχής κλιμάκωση του αγώνα, η εξωστρέφειά του κι η προσπάθεια να συνδεθεί με τον αγώνα των εργαζομένων στο ΥΠΠΟΑ και τους εκπαιδευτικούς δημιούργησε κεντρική πολιτική πίεση στην κυβέρνηση.
Ο Μητσοτάκης χρησιμοποίησε το εργαλείο του «διαλόγου» με τις διοικήσεις των σωματείων των εργαζομένων, των κρατικών θεάτρων και των σπουδαστών, προκειμένου να τους καλέσει στην υποταγή, τη συνθηκολόγηση και τη συνυπογραφή της επίθεσης που δέχονται. Δεν έκανε τίποτα άλλο παρά να επιμείνει στις θέσεις της κυβέρνησης. Δεν απέσυρε το ΠΔ, δεν εξαίρεσε τους καλλιτέχνες από αυτό, δεν τους αναγνώρισε ως κατηγορία ΤΕ (τεχνολογικής εκπαίδευσης). Πρότεινε ειδικό μισθολογικό καθεστώς, το οποίο θα ορίζεται με ΚΥΑ. Με χυδαιότητα, κάλεσε τους αγωνιζόμενους σπουδαστές να σταθούν δίπλα του στην κατάργηση του άρθρου 16, για να διαστρεβλώσει επικοινωνιακά τον αγώνα τους.
Οι πιέσεις
Από πολύ νωρίς αυτός ο αγώνας άρχισε να ενοχλεί. Οι πιέσεις κι οι εκβιασμοί απ’ τους εργοδότες έγιναν καθημερινότητα και μοχλός πίεσης της κυβέρνησης για κάμψει τις αντιστάσεις και να διασπάσει τους αγωνιζόμενους κλάδους. Εργαζόμενοι απειλήθηκαν με κατέβασμα των παραστάσεων, προσθήκη τους στις γνωστές και μη εξαιρετέες «μαύρες λίστες», μη καταβολή των μισθών τους αν δεν αποκηρύξουν τον αγώνα. Οι σπουδαστές απειλήθηκαν με χάσιμο του εξαμήνου και σε ιδιωτικές σχολές ήδη κάποιοι διαγράφηκαν προς γνώση και συμμόρφωση.
Η μαζικότητα και η επιμονή του αγώνα αποτέλεσε πρόβλημα και για τη διοίκηση του ΣΕΗ, η οποία εμφανίζεται ως αυτή που «πιο δημοκρατικά από όλες όσες πέρασαν» υπερασπίζεται τα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις των εργαζομένων. Από πολύ νωρίς ήταν φανερή η διάθεση ν’ αποκλιμακώσει τις κινητοποιήσεις, να διασπάσει, να καλλιεργήσει στάση αναμονής για τη «λύση Μητσοτάκη» και ν’ αναστείλει τον απεργιακό αγώνα. Από κοντά κι οι λογικές που σπέρνουν εκλογικές αυταπάτες για την αναμονή μιας επόμενης κυβέρνησης που «θα λύσει το ζήτημα», αλλά και οι διαχειριστικές ρεφορμιστικές λογικές που έβγαλαν απ’ το συρτάρι τις προτάσεις για μοντέλα εκπαίδευσης.
Στις δύο τελευταίες συνελεύσεις του ΣΕΗ (Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών), τις μαζικότερες των τελευταίων ετών, η διοίκηση πόλωσε τη συζήτηση στο ζήτημα της απεργίας με την τρομοκρατία του μεροκάματου που «χάνεται», την «αναποτελεσματικότητα» των απεργιών, χωρίς να λείπουν ακόμα και οι τραμπουκισμοί κι οι ευθείες επιθέσεις σε ομιλητές που υποστήριξαν τη συνέχιση του απεργιακού αγώνα. Στην τελευταία κατάφερε να τον κλείσει, ζητώντας απ’ το σώμα την εξουσιοδότηση για να κηρύξει με άλλα καλλιτεχνικά σωματεία πανκαλλιτεχνική απεργία όταν κρίνει ότι είναι ξανά εφικτό γιατί... «είναι κουραστικό να τρέχει ο κλάδος συνέχεια σε συνελεύσεις». Πήρε επίσης εξουσιοδότηση να διαπραγματεύεται με τους εργοδότες για Συλλογική Σύμβαση χωρίς να παρεμβάλλονται γενικές συνελεύσεις και κινητοποιήσεις του κλάδου, που θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να πιέσουν για την υπογραφή ΣΣΕ με καλύτερους όρους. Στο όνομα της ενότητας και με την επίκληση της κόπωσης που θα επέλθει, ξεπούλησαν τον αγώνα χιλιάδων ανθρώπων.
Κάποια πρώτα συμπεράσματα
Μέρα τη μέρα, αυτός ο αγώνας δείχνει πόσο πυκνός γίνεται ο πολιτικός χρόνος σε συνθήκες πάλης. Μέσα στις συλλογικές και κινηματικές διαδικασίες, εργαζόμενοι και σπουδαστές ανακαλύπτουν τη συλλογική πάλη. Στις αποφάσεις αγώνα, στη σύγκρουση με τις διαχειριστικές λογικές και τις προσπάθειες εκτόνωσης, στα εμπόδια που βάζουν οι λογικές του συμβιβασμού και της διαπραγμάτευσης, ανακαλύπτουν ποιον έχουν δίπλα και ποιον απέναντί τους. Το βάρος της αποσυγκρότησης του εργατικού κινήματος και η διαλυτική κατάσταση που επικρατεί στα σωματεία και τις συλλογικές διαδικασίες έχουν δημιουργήσει δεδομένα, τα οποία, όμως, η ανάγκη για συνέχιση του αγώνα τα κάνει αντιληπτά, θέτει την ανάγκη ν’ απαντηθούν και να ξεπεραστούν.
Είναι καθαρό ότι οι καλλιτεχνικοί κλάδοι, εργαζόμενοι και σπουδαστές, δεν έχουν τίποτα να διαπραγματευτούν, τίποτα να συζητήσουν με το σύστημα της υποταγής και της εκμετάλλευσης. Κανένας νόμος, κανένα ΠΔ δεν περνάει για να μείνει στα χαρτιά. Τα επίδικα αυτού του αγώνα είναι πολιτικά και αφορούν κεντρικά σημεία της επίθεσης που διεξάγει η κυβέρνηση, γι’ αυτό και δεν παραιτείται απ’ αυτά. Οι εργαζόμενοι καλούνται να ξεπεράσουν τις ηγεσίες της συνδιαλλαγής και να μη γυρίσουν πίσω! Να συνεχίσουν το δίκαιο αγώνα τους μαζικά και να συσπειρωθούν ανυποχώρητα στο αίτημα της απόσυρσης του ΠΔ και της κατοχύρωσης των εργασιακών, επαγγελματικών και σπουδαστικών δικαιωμάτων τους, μέχρι τη νίκη.
