Τι έχουμε δει από την ΕΒΕ τα τρία αυτά χρόνια εφαρμογής της; Τον αποκλεισμό χιλιάδων μαθητών από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το 2021, πρώτη χρονιά εφαρμογής της, έμειναν πάνω από 28.000 θέσεις κενές στα Πανεπιστήμια! Το 2022, λόγω ΕΒΕ, έμειναν 11.000 θέσεις κενές. Το 2023 εκτιμάται ότι θα μείνουν κενές πάνω από 9.000 θέσεις. Σε μια τριετία δηλαδή, θα μείνουν πάνω από 35.000 θέσεις κενές. Η ΕΒΕ είναι ο πιο αποτελεσματικός ταξικός κόφτης μαθητών από την τριτοβάθμια που έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής στη χώρα. Ακόμη και με το ανταγωνιστικό μοντέλο των Πανελλαδικών εξετάσεων, οι θέσεις αυτές θα καλύπτονταν. Πριν την ΕΒΕ, αν μια σχολή όριζε ότι δέχεται 100 εισακτέους, θα εισάγονταν σε αυτή οι 100 μαθητές που συγκέντρωσαν την καλύτερη βαθμολογία σε σχέση με τους υπόλοιπους που δήλωσαν την ίδια σχολή. Πλέον, ακόμη και αν η σχολή ορίσει τις ίδιες 100 θέσεις, οι μαθητές δεν μπορούν να εισαχθούν αν δεν πετύχουν την ΕΒΕ, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι το τμήμα θα καταλήξει να έχει κενές θέσεις!
Το 2021 περίπου 40 σχολές είχαν λιγότερους από 20 εισακτέους. Από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα ήταν αυτά του Μαθηματικού Σάμου με 6 εισακτέους στις 305 θέσεις και της Αρχιτεκτονικής Σχολής Ξάνθης με 0 εισακτέους από ΓΕΛ στις 108 θέσεις. Το 2022 έλαχε στη σχολή Νοσηλευτικής στο Διδυμότειχο να έχει μηδενικό αριθμό εισακτέων. Δεν έχουν λείψει και άλλες παραφωνίες, από αυτές που χαλάνε την εικόνα της ΕΒΕ και το αφήγημα της κυβέρνησης ότι οι «άξιοι» πετυχαίνουν. Υπήρξαν και μαθητές που -ενώ έγραψαν πολύ καλά- δεν περνούσαν λόγω ΕΒΕ στην πρώτη σχολή της επιλογής τους.
Ενώ τα Περιφερειακά Πανεπιστήμια είναι αυτά που έχουν δεχτεί μέχρι στιγμής το μεγαλύτερο πλήγμα με δραστική μείωση εισακτέων, πλέον και τα κεντρικά Πανεπιστήμια αύξησαν τον συντελεστή της ΕΒΕ την δεύτερη χρονιά, προκειμένου να περιορίσουν περισσότερο την είσοδο υποψηφίων σε αυτά. Το 2022, από τις 11.000 κενές θέσεις, οι 2.060 ήταν στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη.
Η ΕΒΕ φαίνεται να εξυπηρετεί πολύ ικανοποιητικά το στόχο του συστήματος για τον αποκλεισμό πλατιών κομματιών της νεολαίας από το Πανεπιστήμιο και ιδιαίτερα των παιδιών από τα πιο φτωχά στρώματα. Ταυτόχρονα, όπως γίνεται αντιληπτό, η ύπαρξη ακάλυπτων θέσεων ανοίγει το δρόμο για συγχωνεύσεις και λουκέτα σε σχολές και τμήματα. Κοινή διαπίστωση είναι ότι τα περιφερειακά Πανεπιστήμια θα είναι ο πρώτος «στόχος».
Μην ξεχνάμε ότι η ΕΒΕ -που πέρασε με τον νόμο 4777/2021 (νόμος Κεραμέως-Χρυσοχοϊδη)- είναι ένα από τα κομμάτια του παζλ. Την κατεύθυνση που υπηρετεί η ΕΒΕ ήρθε να συμπληρώσει ο νόμος 4957/2022, « Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα», που πέρασε τον Ιούλιο του 2022 και ο οποίος διευκολύνει τις συγχωνεύσεις των Πανεπιστημιακών τμημάτων. Νωρίτερα πέρασε και ο νόμος 4653/2020 που συνέδεσε απευθείας την χρηματοδότηση των ιδρυμάτων με τον συνολικό αριθμό των εγγεγραμμένων φοιτητών ανά πρόγραμμα σπουδών! Άρα, η ύπαρξη περισσότερων ή λιγότερων φοιτητών σε ένα τμήμα επηρεάζει και το ποσό σταθερής χρηματοδότησής του από το κράτος.
Προεκλογικά σε συνέντευξή του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέλαβε ότι «δεν θα πάνε όλα τα παιδιά στο Πανεπιστήμιο» και ότι η Ελλάδα χρειάζεται χέρια σε τεχνικές δουλειές. Αυτή η πρόταση που έχει ακουστεί από διάφορους παράγοντες του συστήματος κατά καιρούς, αναδεικνύει μια βασική κατεύθυνση του συστήματος , μια αναπροσαρμογή της εκπαίδευσης στα δεδομένα της αγοράς εργασίας. Σε μια χώρα άλλωστε που έχει ως «βαριά βιομηχανία» τον τουρισμό, φαίνεται να υπάρχει ανάγκη για στροφή σε πιο… χειρωνακτικές δουλειές, όπου το πτυχίο του Πανεπιστημίου και τα επαγγελματικά δικαιώματα που αυτό εξασφαλίζει, δεν χρειάζονται. Η ίδια ακριβώς πολιτική που λέει ότι οι απόφοιτοι σχολών είναι πολλοί και δεν μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας επειδή… δεν υπάρχουν δουλειές, είναι αυτή που δημιουργεί το πρόβλημα. Διαλύει την περίθαλψη και αφήνει τον κόσμο να πεθάνει χωρίς ασθενοφόρα, αντί να ανοίξει νοσοκομεία και να στελεχώσει αυτά που υπάρχουν ήδη με γιατρούς, νοσηλευτές και εξειδικευμένο προσωπικό. Κλείνει και συγχωνεύει σχολεία ή τα αφήνει με τεράστιες ελλείψεις σε καθηγητές, αντί να προχωρά σε μαζικές προσλήψεις μόνιμου δυναμικού.
Το ερώτημα για τους μαθητές που μένουν εκτός τριτοβάθμιας είναι το που θα κατευθυνθούν. Σίγουρα ιδιωτικές σχολές και κολλέγια-παραρτήματα ξένων Πανεπιστημίων θα επενδύσουν στη διαφήμιση τους και θα εκμεταλλευτούν την ανάγκη των γονιών να εξασφαλίσουν ένα μέλλον για τα παιδιά τους. Ο μαθητής, όμως, του οποίου η οικογένεια δεν είχε εξ’ αρχής να πληρώσει για φροντιστήρια προκειμένου να ανταπεξέλθει στις πανελλαδικές, δύσκολα θα βρει τα χρήματα να πληρώσει δίδακτρα σε κάποια ιδιωτική σχολή, το πολύ-πολύ να μπορέσει να ανταπεξέλθει στα δίδακτρα κάποιου ΙΕΚ. Η βασική «διέξοδος» που του δίνεται είναι να βγει εσπευσμένα στην εργασιακή ζούγκλα.
Τα αποτελέσματα και των φετινών πανελλαδικών εξετάσεων θα φωτίσουν παραπάνω το ποια περιφερειακά πανεπιστημιακά τμήματα θα μπουν στο στόχαστρο, αλλά και ποιες επαγγελματικές ειδικότητες.
Ένα Πανεπιστήμιο για λίγους και εκλεκτούς, με όριο φοίτησης και διαγραφές, φρενήρεις ρυθμούς σπουδών, πειθαρχικά, μετακύληση του κόστους σπουδών στον φοιτητή ακόμη και με δίδακτρα, ιδού το όνειρο της αστικής τάξης. Στον αντίποδα, το όνειρο κάθε νέου που τελειώνει το σχολείο -είτε δίνει εξετάσεις είτε όχι- είναι να ζήσει μια ζωή με δικαιώματα και προοπτική.
Προκειμένου να υπερασπιστούμε το δικαίωμα στην εκπαίδευση πρέπει να παραμείνει ως στόχος η ανάπτυξη κινήματος για την ανατροπή της ΕΒΕ και όλων των νόμων που διαμορφώνουν αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο στην εκπαίδευση για την πλατιά πλειοψηφία.
