Η ικανότητα της Ουκρανίας να συνεχίσει τον πόλεμο εξαρτάται από την ασταθή πολιτική βούληση των ΗΠΑ και μιας σειράς χωρών του ΝΑΤΟ. Αυτή η βούληση δείχνει σημάδια εξασθένησης και μάλιστα, κατά τα φαινόμενα, μπορεί να υποχωρήσει και άλλο. Η ικανότητα της Ρωσίας να συνεχίσει τον πόλεμο, αντίθετα, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δική της πολιτική βούληση, η οποία είναι απίθανο να αλλάξει από τη σημερινή ηγεσία του Κρεμλίνου ή ακόμη και από έναν διάδοχο του Πούτιν.
Δεκαοκτώ μήνες μετά την έναρξη της ρωσικής επίθεσης, η Ουκρανία μετρά συντριπτικές απώλειες, η αντίστασή της έχει φτάσει σε οριακά σημεία και οι πιθανότητές της να αποκρούσει τις ρωσικές δυνάμεις έχουν εκμηδενιστεί, επισημαίνει το think tank Stratfor και αναλύει το γιατί: «Οι προσπάθειές της απέτυχαν να πυροδοτήσουν κοινωνικές τάσεις υπέρ της Ουκρανίας στο εσωτερικό της Ρωσίας, ή πολιτική αστάθεια. Οι στρατιωτικές νίκες επί του πεδίου που θα έδιναν την απαιτούμενη ώθηση και στήριξη των παραπάνω ενεργειών, δεν ήρθαν ποτέ». Οι New York Times γράφουν: «Η ουκρανική αντεπίθεση που ξεκίνησε πριν από έξι μήνες απέτυχε… και η Μόσχα επιδεικνύει την ικανότητά της να συντηρεί έναν παρατεταμένο πόλεμο». Σε αυτή την κατάσταση, συνεχίζει η εφημερίδα, «οι ΗΠΑ και η Ουκρανία αναζητούν μια νέα στρατηγική μετά την αποτυχία της αντεπίθεσης».
Και αυτό ακριβώς είναι το κρίσιμο ζήτημα: Ποια νέα στρατηγική για ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ και πόσο διαφορετική μπορεί να είναι από αυτή που απέτυχε;
Οι τελευταίες περιοδείες Ζελένσκι σε δυτικές πρωτεύουσες και οι τηλεδιασκέψεις με δυτικούς ηγέτες αποπνέουν απόγνωση. Η πρόσκλησή του στην Ουάσιγκτον από τον Πρόεδρο Μπάιντεν, είχε στόχο τη δικομματική υποστήριξη για νέα στρατιωτική βοήθεια 50 δισεκατομμυρίων δολ. για την Ουκρανία. Όχι μόνο δεν φαίνεται να συγκίνησε τους Ρεπουμπλικάνους, αλλά μάλλον επιδείνωσε την κατάσταση για το Κίεβο, γράφει δημοσίευση του περιοδικού Foreign Policy. Αν το Κογκρέσο έχει ήδη από σήμερα ξεγράψει την Ουκρανία, αυτό συνιστά ήδη μια μεγάλη ανατροπή.
Περισσότερο κρίσιμο ίσως αποδειχθεί το εσωτερικό μέτωπο της Ουκρανίας και η συνοχή του. Οι χειροβομβίδες που ρίχθηκαν σε δημοτικό συμβούλιο χωριού στην Υπερκαρπαθία σηματοδοτούν την ενδεχόμενη έναρξη και άλλου τύπου συγκρούσεων στην Ουκρανία. Όπως προειδοποίησε ο Σόσκιν (σύμβουλος του 2ου προέδρου της Ουκρανίας Κούτσμα) στο διαδικτυακό του κανάλι: «Τώρα θα υπάρχουν όλο και περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις… θα υπάρξει κλιμακούμενη αντιπαράθεση, που έχει ήδη αρχίσει… οι αποτυχίες στο μέτωπο και τα ψυχολογικά τραύματα των βετεράνων που επιστρέφουν θα οδηγήσουν σε ένοπλες συγκρούσεις στην κοινωνία».
Ωστόσο, το κόστος αυτής της κατάστασης δεν θα το επωμιστεί μόνο η ηγεσία του Κιέβου, αλλά και οι ηγέτες της ΕΕ, που επιπλέον θα αναλάβουν την προσγείωση του Ζελένσκι (ή τις όποιας διάδοχης κατάστασης) στην πραγματικότητα.
Η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη τόσο με ιστορικές προκλήσεις όσο και με τον κακό εαυτό της. Βρήκε την ώρα να ξεκινήσει τις ενταξιακές διαδικασίες με την Ουκρανία, αν και το 2021 (πριν την έναρξη του πολέμου) το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σε ειδική έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το άνοιγμα της ενταξιακής διαδικασίας ήταν αδύνατο. Οι ηγέτες της ΕΕ, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής, αποφάσισαν, σε ένα συγκρουσιακό τοπίο στο εσωτερικό τους, να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία και τη Μολδαβία, ενώ προσπέρασαν τα δυτικά Βαλκάνια. «Η Ουγγαρία δεν θέλει να φέρει μέρος της ευθύνης για αυτήν την “παράλογη” απόφαση των υπόλοιπων 26 χωρών και για αυτόν τον λόγο απείχε», ανέφερε ο ίδιος ο Όρμπαν. Πάντως οι «κακές γλώσσες» λένε ότι η Γερμανία βρήκε την ευκαιρία καθιερώσει de facto την κατάργηση της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων στο Συμβούλιο.
Η Ουκρανία, λοιπόν, μπορεί να αρχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις χωρίς όμως να προσδιορίζεται ποιο θα είναι αυτό το πλαίσιο. Λέγεται, πάντως, πως οι Βρυξέλλες θα κινηθούν στο «πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ΕΕ-Τουρκίας του 2005»!
Περισσότερο ενδιαφέρον ίσως αποκτήσει η έναρξη των διαπραγματεύσεων με τη Μολδαβία. Και εκεί υπάρχει «παγωμένη σύρραξη» με την Υπερδνειστερία. Βέβαια, η ΕΕ δεν αναφέρει την ύπαρξή της, θεωρώντας την μολδαβικό έδαφος! Ίσως με αυτή την ευκαιρία να ενισχυθούν κάποια σενάρια ότι ΕΕ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ θα επιδιώξουν να ανοίξουν ένα νέο μέτωπο ενάντια στη Ρωσία. Αυτό θα συμβεί αν η Μολδαβία καταγγείλει την κατάπαυση του πυρός της 21ης Ιουλίου 1992, που ανάμεσα στους εγγυητές είναι και η Ουκρανία.
Είναι σαφές ότι η προώθηση των νέων διευρύνσεων της ΕΕ (με πιθανή προσθήκη και κάποιων χωρών των Δυτικών Βαλκανίων), πρακτικά συνιστά υπονόμευση, έως και ακύρωση, κάθε πρότασης για παραπέρα εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και το «πάγωμα» κάθε συζήτησης για στρατηγική χειραφέτηση της ΕΕ. Η Γερμανία, ένθερμος υποστηρικτής των νέων διευρύνσεων, ενδεχομένως βλέπει σε αυτές ενίσχυση του ειδικού της βάρους στους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς, με την αναζήτηση νέου ρόλου στα νότια και ανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ.
Οι ΗΠΑ σήμερα, ανεξάρτητα, ως έναν βαθμό, από τις εξελίξεις στην Ουκρανία, καταγράφουν κάποια κέρδη: ακύρωση της ειδικής σχέσης Βερολίνου-Μόσχας και επανασυσπείρωση του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, οι ρωσικές δυνάμεις εδραιώνονται όλο και περισσότερο στην Ουκρανία, εξέλιξη που δημιουργεί τις προϋποθέσεις να μετατραπεί η σύγκρουση σε «πόλεμο φθοράς». Πρόκειται για ένα σενάριο που το Κίεβο προσπαθεί απεγνωσμένα να αποφύγει, καθώς θα όξυνε κατακόρυφα τις εσωτερικές αντιθέσεις. Ο πιο σημαντικός παράγοντας που θα αύξανε τις πιθανότητες του Κιέβου να φύγει με τις σημερινές απώλειες από τον πόλεμο (να τον κερδίσει τον πόλεμο δεν γίνεται λόγος), είναι η έναρξη διαπραγματεύσεων Ρωσίας-ΗΠΑ. Ωστόσο, δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για κάτι τέτοιο άμεσα, όσο και αν φημολογείται ότι οι ΗΠΑ κινούνται σε μια ορθολογική προσέγγιση των εξελίξεων. Αλλά και η άποψη ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία με τον καιρό θα μεταλλαχθεί σε «παγωμένη» σύγκρουση, δίνοντας μια ανάσα στη Δύση, αφορούν μάλλον ευσεβείς πόθους.
Ο υπαινιγμός του γγ του ΝΑΤΟ, Στόλτενμπεργκ «Αν κερδίσει ο Πούτιν στην Ουκρανία, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η επιθετικότητά του να μην τελειώσει εκεί», δείχνει να έχει άκρες στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Ακολούθησε η ενημέρωση Τύπου του Μπάιντεν, η οποία έθεσε στους Αμερικανούς ένα σαφές τελεσίγραφο! Αναφερόμενος στη συμπληρωματική χρηματοδότηση για την Ουκρανία, μίλησε για μια επείγουσα (πριν διακόψει το Κογκρέσο για τις διακοπές των Χριστουγέννων) ευθύνη που έχει το Κογκρέσο «να υποστηρίξει τις ανάγκες της Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών και των εταίρων μας. […] Έχουμε δεσμευτεί ως μέλος του ΝΑΤΟ πως θα υπερασπιστούμε κάθε σπιθαμή της επικράτειας του ΝΑΤΟ. Γιατί... τότε θα έχουμε κάτι που δεν έχουμε (και ούτε επιδιώκουμε) σήμερα: Αμερικανικά στρατεύματα να πολεμούν τα ρωσικά στρατεύματα». Αν τα παραπάνω δεν αναδίδουν παντελή έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού από τις ΗΠΑ, τότε είναι πολύ επικίνδυνα.
Το μήνυμα είναι αυστηρό: η εναλλακτική λύση είναι η ανάπτυξη αμερικανικών στρατευμάτων. Αν το κέντρο Μπάιντεν περάσει τέτοια μηνύματα στην προεκλογική μονομαχία, τότε η έκφραση των ήδη ορατών τάσεων στο εσωτερικό θα πάρει χαρακτήρα γενικότερων ανατροπών, αφού η απειλή για την ανάπτυξη αμερικανικών στρατευμάτων σηματοδοτεί αντιπαράθεση άλλης κλίμακας και στρατηγικής βαρύτητας, με τον βασικό στρατηγικό αντίπαλο των ΗΠΑ.
Από την πλευρά του ο Πούτιν, στην καθιερωμένη του συνέντευξη Τύπου για το τέλος του έτους, τόνισε: «Ειρήνη θα υπάρξει όταν επιτύχουμε τους στόχους μας» και επανέλαβε πως οι στόχοι της Μόσχας στην Ουκρανία παραμένουν: «αποναζιστικοποίηση, αποστρατιωτικοποίηση και status ουδετερότητας», δηλαδή να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Η εκτίμηση δυτικών πολιτικών κέντρων αλλά και των ΜΜΕ είναι ότι ο έλεγχος της εξουσίας από τον Πούτιν θα παραμείνει σταθερός βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα και η περιφερειακή ενίσχυση Ρωσίας (Μ. Ανατολή, Κίνα, BRICS) δυστυχώς για τη Δύση και το Κίεβο έχει ακυρώσει την όποια φιλοδοξία διπλωματικής-οικονομικής απομόνωσής της.
Και για όλους αυτούς τους λόγους (αν και αναφερόμαστε σε ένα έντονα μεταβαλλόμενο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον), στην Ουκρανία ο «χρόνος» φαίνεται σήμερα να δουλεύει περισσότερο προς όφελος της Ρωσίας.
ΧΒ
