Η 5η του Νοέμβρη επισφράγισε την επιστροφή ενός «πλειοψηφικού» Τραμπ: σε εκλέκτορες, ψήφους, στον έλεγχο Βουλής, Γερουσίας και Ανώτατου Δικαστηρίου! Κανένας περιορισμός δεν φαίνεται να υπάρχει για τα κέντρα που στηρίζουν τον πρώην και επόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ.
Ο «Τραμπ 2» είναι σε ευνοϊκότερη θέση από τον «Τραμπ 1», αλλά το διεθνές τοπίο είναι σημαντικά διαφορετικό. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, πήρε «δεσμεύσεις», χωρίς ωστόσο συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Και αυτό ίσως είναι ένδειξη ότι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ δεν θα υποστεί σημαντικές αλλαγές. Όσο και αν οι τρέχουσες γεωπολιτικές συνθήκες καθιστούν δύσκολες τις προβλέψεις, η επάνοδός του σηματοδοτεί, ενδεχομένως, μια σειρά από σημαντικές αναταραχές στην προσέγγιση της Ουάσιγκτον στις εξωτερικές υποθέσεις, εν μέσω παράλληλων και επάλληλων κρίσεων. Πολλοί δυτικοί αναλυτές προεξοφλούν ότι οι εξελίξεις σε όλα τα μέτωπα θα επιταχυνθούν, μέχρι την ανάληψη της προεδρίας στις αρχές του 2025.
Στην ΕΕ, ως ολότητα, η συντριπτική πλειονότητα των ηγετών τελεί σε σύγχυση. Βέβαια στο πλαίσιο επιμέρους κρατών μελών (π.χ. Ουγγαρία, Ιταλία) επικρατεί άλλη προσέγγιση! Ο Μακρόν και ο Σολτς έσπευσαν να τηλεφωνήσουν στον Τραμπ μετά τα αποτελέσματα. Ήταν για να τον συγχαρούν ή για να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για τον πόλεμο στην Ουκρανία και για την κατάσταση στη Μ. Ανατολή;
Η Ευρώπη, που είναι περισσότερο εκτεθειμένη στις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, η προοπτική για μια «ταχεία λύση» και μείωση της αμερικανικής βοήθειας (σε συνδυασμό με την απειλή Τραμπ να τους στείλει «νέο λογαριασμό») προκαλεί ποικίλες ανησυχίες και αφόρητη πίεση. Ταυτόχρονα ενισχύεται ο προβληματισμός, αλλά και φόβος, για το πόσο ο «τραμπισμός» (που προβάλλει ως δυναμικός τρόπος αποδοκιμασίας του σημερινού status όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη) είναι σε θέση να πριμοδοτήσει τη Λεπέν στη Γαλλία και την «Εναλλακτική» για τη Γερμανία.
Η Ρωσία κρατά στάση αναμονής, χωρίς να κρύβει την αίσθηση υπεροχής επί του ουκρανικού πεδίου. Το Κρεμλίνο κρατά αποστάσεις από τη νίκη του Τραμπ, στη λογική πως οι δηλώσεις που γίνονται κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών δεν έχουν πολλή σχέση με ό,τι ακολουθεί. Διαρροές ωστόσο από τη Μόσχα αναφέρουν ότι ο Πούτιν εξετάζει αν οι στόχοι της εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ θα μπορούσαν να ευθυγραμμιστούν με τα ρωσικά συμφέροντα! Ωστόσο ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου χαρακτήρισε τις ΗΠΑ «εχθρική χώρα» «που εμπλέκεται σε πόλεμο εναντίον της Ρωσίας»…
Σημειωτέον πως στη διάρκεια της πρώτης θητείας του ο Τραμπ υιοθέτησε μια διεκδικητική προσέγγιση έναντι της Ρωσίας, ακόμη και αν έκανε διφορούμενες δηλώσεις. Πρόσφατα, τον περασμένο Μάιο, μια εισήγηση (από δύο πρώην αρχηγούς εθνικής ασφάλειας του Τραμπ) ανέφερε ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν τη στρατιωτική και οικονομική στήριξη προς το Κίεβο, με «προσαρμογές» όσον αφορά τον όγκο και το είδος της βοήθειας, την οποία θα εξαρτήσουν από την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών με τη Ρωσία.
Το δέλεαρ για τη Ρωσία: η κατοχύρωση ουκρανικών εδαφών σε συνδυασμό με καθυστέρηση(;) εισόδου της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Είναι δεδομένη η πίεση από το πολιτικό κατεστημένο και τους ευρωπαίους συμμάχους, ιδίως την Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής, για οποιαδήποτε δραστική αλλαγή. Ο Τραμπ δύσκολα μπορεί να αγνοήσει τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι ΗΠΑ έναντι του ΝΑΤΟ και των συμμάχων τους στην Ευρώπη.
Το σημερινό γεωπολιτικό πλαίσιο δεν εξαντλείται στον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία.
- Είναι δεδομένη η αντίσταση της Μόσχας σε κάθε προσπάθεια αμερικανικής παρέμβασης σε αυτό που ορίζει ως στρατηγικό της περιβάλλον, δηλ. χώρες της πρώην Σ. Ένωσης. Ζητήματα που επιβάλλουν ότι οι ΗΠΑ, ανεξάρτητα από την ηγεσία τους, θα διατηρήσουν μια επιθετική στάση απέναντι στη Ρωσία.
- Σε ό,τι αφορά τη Μ. Ανατολή, είναι δύσκολο να αντλήσει κανείς συμπεράσματα από την προηγούμενη θητεία του Τραμπ. Σήμερα η Μ. Ανατολή ακροβατεί στα πρόθυρα ενός γενικευμένου πολέμου. Οι αλλαγές είναι σημαντικές και όλοι οι περιφερειακοί παράγοντες περιμένουν το πώς θα κινηθεί ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ. Το κίνητρο αυτών των παραγόντων να προχωρήσουν μονομερώς σε κινήσεις προσαρμογής είναι πολύ ισχυρό! Η εκλογή Τραμπ δείχνει να ενθαρρύνει τον Νετανιάχου απέναντι στο «στόχο Ιράν». Η Μ. Ανατολή παραμένει ψηλά στην ατζέντα του Τραμπ. Οι Συμφωνίες του Αβραάμ, ένα σύνολο συμφωνιών που προωθήθηκαν από την πρώτη κυβέρνησή του και αφορούσαν την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τέσσερα αραβικά κράτη, θα χρειαστούν μια ουσιαστική επανεκκίνηση. Κρίσιμο ζήτημα η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της αμερικανικής επιρροής στην περιοχή. Αλλά αυτό πλέον δεν δείχνει εύκολο.
- Η προσέγγιση των ΗΠΑ με την Κίνα είναι, στρατηγικά, ο πιο σημαντικός τομέας της εξωτερικής της πολιτικής και αυτός που θα έχει ίσως τις μεγαλύτερες επιπτώσεις. Ο Τραμπ έχει δείξει μικρότερο ενδιαφέρον για την υπεράσπιση της Ταϊβάν, προτάσσοντας τον εμπορικό πόλεμο, πράγμα που το Πεκίνο δείχνει να εκτιμά ιδιαίτερα! Στην προηγούμενη προεδρία του ο Τραμπ χαρακτήρισε την Κίνα «στρατηγικό ανταγωνιστή» και επέβαλε δασμούς σε ορισμένες κινεζικές εισαγωγές στις ΗΠΑ. Αυτό πυροδότησε αντίστοιχα μέτρα από το Πεκίνο. Σήμερα δεν φαίνεται να είναι τόσο απλό!
Δεν είναι ακριβής η εικόνα που θέλει τις ΗΠΑ να κυριαρχούνται από την αντιπαράθεση του «απομονωτισμού» με τον «διεθνισμό». Στην πραγματικότητα εξετάζονται διαφορετικές μορφές παρεμβατισμού. Κάτι σαν ρεαλπολιτίκ. Η προηγούμενη προεδρία Τραμπ έχει δείξει ότι, όταν έρχεται αντιμέτωπος με την πραγματικότητα της παγκόσμιας ισχύος και τις στρατηγικές δεσμεύσεις των ΗΠΑ, διατηρεί σε μεγάλο βαθμό πολιτικές ευθυγραμμισμένες με τα συμφέροντα που εκπροσωπεί η λεγόμενη «πολιτική τάξη». Η διαδρομή των ΗΠΑ δεν επιτρέπει προσεγγίσεις του τύπου «επιστρέφουν στον απομονωτισμό». Είναι άλλο πράγμα η επαναξιολόγηση των στόχων μιας έτσι κι αλλιώς παρεμβατικής πολιτικής.
Άλλωστε, αυτήν την επαναξιολόγηση την «επιβάλλει», μ’ έναν τρόπο, η συνέχιση της σχετικής αποδυνάμωσης των ΗΠΑ έναντι των ανταγωνιστών τους σε μια σειρά επίπεδα, γεγονός που αλληλεπιδρά με την κλιμάκωση της αμφισβήτησης της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας στον πλανήτη (Ουκρανία, BRICS, Ν.Α. Ασία-Ειρηνικός και όχι μόνο).
Λέγεται ότι οι ΗΠΑ είναι εθισμένες στη μεταπολεμική διπολική θεώρηση και αντιπαράθεση. Έτσι, αυτό που φαίνεται σαν ένας πιθανός αναπροσανατολισμός στις σχέσεις με τη Ρωσία θα αποτελέσει, πιθανότατα, ένα ακόμη κεφάλαιο στη συνέχεια της πολιτικής τής αντιπαράθεσης, με κάποιες τακτικές τροποποιήσεις. Τελικά, η κυβέρνηση Τραμπ θα είναι όμηρος των πολύπλοκων και βαθιών δομών της εσωτερικής ισχύος των ΗΠΑ και των απαιτήσεων του ΝΑΤΟ.
Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε διπλή κρίση εντός και εκτός συνόρων. Η εσωτερική κατάσταση, ως απόρροια της διεθνούς δυστοκίας, σήμερα αντανακλά τις δυσκολίες προσαρμογής και αποφασιστικής αντιμετώπισης του νέου διεθνούς τοπίου που αναδύεται εν μέσω μεγάλης έξαρσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και της φάσης προετοιμασίας του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου.
ΧΒ
