Η εκ νέου εκλογή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ αποτελεί αναμφίβολα σημαντική εξέλιξη, καθώς μάλιστα αφορά την ισχυρότερη σήμερα ιμπεριαλιστική δύναμη στον κόσμο. Με αφορμή το γεγονός διατυπώθηκαν πολλές απόψεις και εκτιμήσεις. Γίνονται αναφορές και στις επιλογές Τραμπ στην πρώτη του προεδρία, καθώς και σε δηλώσεις του ίδιου και συνεργατών του.
Θα προσπεράσω τις «βαρυσήμαντες» ανοησίες που διατυπώθηκαν από «επιφανείς» αναλυτές για το τι σημαίνει και τι φέρνει αυτή τη εκλογή. Θα παραμείνω στα βασικά και στον όποιο βαθμό αυτά μπορούν να προσεγγιστούν.
Ποιους εκπροσωπεί και υπηρετεί ο Τραμπ
Ας ξεκινήσω από εκείνα για τα οποία δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους αμφισβήτηση. Ο Τραμπ είναι άνθρωπος του κεφαλαίου. Είναι πολιτικός του εκπρόσωπος και κάτι περισσότερο, καθώς και ο ίδιος είναι εξέχον μέλος του κλαμπ των μεγιστάνων του κεφαλαίου. Είναι άνθρωπος του αμερικανικού κεφαλαίου και ανεξαρτήτως των -υπαρκτών- αντιθέσεων ανάμεσα σε διάφορες μερίδες του. Αυτές αφορούν «εσωτερικές» προτιμήσεις και «κατανομές» και οι οποίες κατά περίπτωση συνδέονται και με «εξωτερικές» ιεραρχήσεις. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, δεν αναιρούν το βασικό, το ότι όποιες επιλογές κι αν γίνονται, όποια μέτρα και αν παίρνονται, προωθούνται πάντα σε αναφορά με τα συνολικά συμφέροντα και επιδιώξεις του αμερικανικού κεφαλαίου.
Οι μεγάλες φοροαπαλλαγές στο κεφάλαιο που ήδη εξαγγέλλονται, τα κίνητρα και οι επιδοτήσεις δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφιβολίας ως προς το ποιους έρχεται να υπηρετήσει ο Τραμπ. Όσο για το αν και πώς «αφουγκράζεται τον παλμό» των λαϊκών μαζών (άλλη σαχλαμάρα αυτή), οι περικοπές στο σύστημα περίθαλψης και γενικότερα σε κάθε μορφή κοινωνικών παροχών, το πώς αντιμετωπίστηκε επί προεδρίας του η πανδημία, το μένος του ενάντια στους μετανάστες, δείχνουν καθαρά σε ποια συνομοταξία κατατάσσεται αυτό το «είδος».
Ταυτόχρονα, αυτή η εκλογή φέρνει και κάτι ιδιαιτέρα σημαντικό. Η πολιτική που προτίθεται να προωθήσει ο Τραμπ στην «ατμομηχανή» του καπιταλιστικού συστήματος αποτελεί και σήμα ενθάρρυνσης των κεφαλαιοκρατών των άλλων χωρών να κλιμακώσουν την επίθεσή τους ενάντια στις εργαζόμενες λαϊκές μάζες. Κι από κοντά δίνει και αέρα στα πανιά των ακροδεξιών δυνάμεων, που ήδη σηκώνουν κεφάλι σε σειρά χωρών.
Απέναντι στο κρίσιμο διακύβευμα
Το ίδιο ισχύει και στην προς τα «έξω» πολιτική του. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν μπορεί να είναι και δεν θα είναι παρά ο εκφραστής των συνολικών οικονομικών, πολιτικών, στρατηγικών συμφερόντων και επιδιώξεων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Σε αυτή την πλευρά του ζητήματος θα σταθώ βασικά σ’ αυτή εδώ την παρέμβαση.
Όσον αφορά αυτό το ζήτημα και όσον αφορά τα όσα λέγονται, ένα πράγμα πρώτα και πάνω απ’ όλα θα ήθελα να ξεκαθαρίσω. Ένα ζήτημα αποτελούν οι δηλώσεις, τα σενάρια, οι υποθέσεις και ένα άλλο τα πραγματικά δεδομένα. Εκείνα δηλαδή που τελικά «αποφασίζουν». Ας αναφερθώ κατ’ αρχάς και απ’ ευθείας σε αυτό που έχει αναδειχτεί πλέον σαν το βασικό.
Το μεγάλο και κρίσιμο διακύβευμα, το οποίο έφερε στην ημερήσια διάταξη με τον πιο άμεσο (και αιματηρό) τρόπο η σύγκρουση στην Ουκρανία. Η σύγκρουση που αποτελεί την «τρέχουσα» μορφή μιας ευρύτερης αναμέτρησης. Της αναμέτρησης «Δύσης»-«Ανατολής». Μια αναμέτρηση που ήδη επεκτείνεται στην περιοχή της Μ. Ανατολής, όπου συνεχίζεται η σφαγή των Παλαιστινίων από τους ναζί του σιωνισμού. Και ας μην αναφερθώ και σε μια σειρά άλλων μετώπων στην οποία εκδηλώνεται (οικονομικών, πολιτικών, στρατιωτικών).
Είναι μια αναμέτρηση της οποίας κορυφαία πλέον έκφραση αποτελεί η ένοπλη σύγκρουση στο έδαφος της Ουκρανίας. Μια σύγκρουση, που όπως ήδη ανέφερα, έφερε στην πρώτη γραμμή το κρίσιμο διακύβευμα. Το αν δηλαδή ΗΠΑ-Δύση θα συνεχίσουν να έχουν τη δεσπόζουσα έως κυρίαρχη θέση και ρόλο στα τεκταινόμενα στον κόσμο ή θα περάσουμε σε μια νέα διάταξη και «ιεραρχία» δυνάμεων.
Με βάση αυτό ως δεδομένο, ό,τι και αν δηλώνει ο Τραμπ, ό,τι κι αν σκέφτεται και σχεδιάζει, ένα δεν μπορεί να κάνει. Να παρακάμψει αυτό που ήδη έχει τεθεί. Το διακύβευμα αυτής της αναμέτρησης. Αυτό είναι που έχει να αντιμετωπίσει. Το αν και με ποιο τρόπο αποτελεί ζητούμενο.
Ένα σύντομο ιστορικό
Το ζήτημα δεν είναι σημερινό. Η ανάδειξή του στην πρώτη γραμμή αποτελεί έκφραση της συσσώρευσης πολλών παραγόντων, κινήσεων και διεργασιών που συντελέστηκαν στο προηγούμενο διάστημα. Έχει μια ορισμένη χρησιμότητα και σημασία μια αναφορά σε όλα αυτά, έστω και αν για λόγους οικονομίας αυτού του κειμένου θα περιοριστώ σε ορισμένες σύντομες επισημάνσεις.
Σαν αφετηρία του ζητήματος μπορεί να προσδιοριστεί η διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων που έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια. Μια εξέλιξη που στην πορεία της διαμόρφωνε όρους αμφισβήτησης της οικονομικής, πολιτικής και στρατηγικής υπεροχής των ΗΠΑ-Δύσης. Μια προοπτική που δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή από τους επιτελείς της Δύσης και πρώτα και κύρια των ΗΠΑ ως ηγέτιδας δύναμης. Μια τέτοια εξέλιξη «έπρεπε» να αναστραφεί ή έστω να ανακοπεί.
Να αναστραφεί μέσω μια θεαματικής εκτίναξης του οικονομικού στάτους των ΗΠΑ. Να ανακοπεί μέσω της υπαρκτής ακόμη ισχύος και υπεροχής των ΗΠΑ και, ει δυνατόν, μέσω μιας συνδυασμένης προώθησης των δυο αυτών αξόνων κίνησης.
Ένα διπλό δίλημμα
Μόνο που εδώ υπάρχουν κάποια προβλήματα. Σε συνθήκες ιμπεριαλισμού και ανελέητου ανταγωνισμού ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, υφίσταται πλήρης συνάρτηση των εξελίξεων στα δύο αυτά πεδία. Η οικονομική άνοδος των ιμπεριαλιστικών χωρών εξελίχθηκε σε πλήρη συνάρτηση με την επιβολή «οικονομικών» όρων δια της ισχύος.
Από την άλλη μεριά, η διατήρηση της στρατιωτικής, στρατηγικής ισχύος μπορεί να βασίζεται μόνο σε μια ισχυρή οικονομία, που να είναι σε θέση να την συντηρεί και να την αναπτύσσει. Ο συνδυασμός των δύο αυτών αναγκών δεν ήταν ποτέ εύκολος και ακόμα πιο δύσκολος εμφανίζεται στις συνθήκες και τους συσχετισμούς που διαμορφώνονταν πλέον στο κόσμο. Ας γίνω λίγο πιο συγκεκριμένος.
Στο οικονομικό πεδίο, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό των άλλων δυνάμεων (ακόμη και των συμμάχων τους Ευρωπαίων) και πάνω απ’ όλα της Κίνας, που απειλούσε την οικονομική τους πρωτοκαθεδρία. Στο επίπεδο της στρατηγικής ισχύος και επιβολής, είχαν απέναντί τους, σαν αξεπέραστο εμπόδιο, το ισοδύναμο πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας. Ταυτόχρονα, κρίνονταν και όχι αβάσιμα, ότι δεν θα αποτελούσε «φρόνιμη» επιλογή η ταυτόχρονη «επιθετική» αντιμετώπιση των δύο αυτών δυνάμεων. Πολύ περισσότερο καθώς μια βασική επιλογή των ΗΠΑ αποτελούσε η με κάθε τρόπο αποτροπή της αναβάθμισης της συνεργασίας Ρωσίας-Κίνας σε συμμαχία στρατηγικού χαρακτήρα.
Με αυτά τα δεδομένα, κρίσιμο χαρακτήρα έπαιρνε και το ζήτημα του «χρόνου». Γινόταν όλο και πιο φανερό ότι αν μια τέτοια εξέλιξη συνεχιζόταν με βάση τους δεδομένους όρους, ήταν απλώς ζήτημα χρόνου η διαφοροποίηση των συσχετισμών και η ενίσχυση τάσεων και όρων έως και ανατροπής τους.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος έπαιρνε συνεπώς χαρακτήρα επείγοντος και ταυτόχρονα έθετε ζήτημα ιεράρχησης στόχων και επιλογών. Ήταν ένα ζήτημα που δημιούργησε αντιθέσεις στο πλαίσιο της αμερικανικής ελίτ και οι οποίες διαγράφηκαν πιο αδρά με την εμφάνιση του Τραμπ στο προσκήνιο.
Για την πρώτη προεδρία Τραμπ
Όσον αφορά τις επιλογές Τραμπ, όπως τις είδαμε στην πρώτη του προεδρία, μπορούν να συνοψιστούν σε δυο βασικές και συμπλεκόμενες ιεραρχήσεις. Την επιλογή του δρόμου της οικονομικής ανάπτυξης με την ολόπλευρη στήριξη του αμερικανικού κεφαλαίου τόσο προς τα «μέσα» όσο και προς τα «έξω».
Ήταν μια επιλογή που εναρμονιζόταν με εκείνη που έθετε στο στόχαστρο τη δύναμη που αποτελούσε τον κύριο ανταγωνιστή των ΗΠΑ στο οικονομικό πεδίο, την Κίνα, την οποία ο Τραμπ, και πολλοί άλλοι στις ΗΠΑ, θεωρούσαν ότι προοπτικά αποτελούσε τον βασικό στρατηγικό ανταγωνιστή των ΗΠΑ.
Σ’ αυτούς κατά βάση τους άξονες κινήθηκε η πρώτη προεδρία Τραμπ. Ανεξάρτητα από το πώς αξιολογεί κανείς τις επιδόσεις της στο οικονομικό (και όχι μόνο) πεδίο, το ζήτημα είναι πως δεν έδωσε στο συνολικό πρόβλημα την απάντηση που θα εκπλήρωνε τις επιδιώξεις των ΗΠΑ.
Η επιλογή της ισχύος
Με αυτά τα δεδομένα, τα πράγματα οδηγήθηκαν στην επιλογή Μπάιντεν, η προεδρία του οποίου κινήθηκε σε μια διαφορετική τροχιά.
Κινήθηκε στην επιλογή της επιβολής δια της ισχύος, με βάση την οποία τέθηκε ως στόχος η εξουδετέρωση του ρωσικού παράγοντα. Μια επιλογή που θεωρήθηκε ότι αποτελεί τον κρίκο που θα σύρει την αλυσίδα των εξελίξεων στην τροχιά των επιδιώξεων των ΗΠΑ. Βασικός μοχλός η περίπτωση της Ουκρανίας. Η μετατροπή της σε προκεχωρημένο οχυρό του ΝΑΤΟ στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Η άσκηση μιας πίεσης που θα εξανάγκαζε τη Ρωσία σε αποδοχή τετελεσμένων που θα αποδυνάμωναν τη θέση και τον ρόλο της. Μια επιλογή που, ας σημειωθεί, είχε προετοιμαστεί και προωθηθεί και από προηγούμενες προεδρίες των ΗΠΑ (Κλίντον, Μπους, Ομπάμα) σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές. Υπήρξε σειρά παρεμβάσεων με κορυφαία το πραξικόπημα του Μαϊντάν, που ανατρέποντας τον εκλεγμένο πρόεδρο έφερε στην εξουσία της Ουκρανίας τα ενεργούμενα των ΗΠΑ και τις ακροδεξιές φασιστικές δυνάμεις.
Για τη ρωσική πλευρά
Από την άλλη μεριά, ο ρωσικός ιμπεριαλισμός και όσον αφορά στο ζήτημα της Ουκρανίας είδε να ναυαγούν βασικές στρατηγικές του επιλογές. Αιφνιδιάστηκε από το πραξικόπημα του Μαϊντάν, που άνοιξε ολόπλευρα τον δρόμο στην προώθηση των επιδιώξεων των ΗΠΑ-Δύσης. Αποδέχτηκε τις συμφωνίες του Μινσκ, οι οποίες, ωστόσο, αξιοποιήθηκαν από τη Δύση για εδραίωση των θέσεών τους στην Ουκρανία, για αναδιοργάνωση και εξοπλισμό του στρατού του Κιέβου. Είδε αυτόν τον στρατό να προχωρά σε δολοφονικές επιθέσεις, ενάντια στους ρωσόφωνους του Ντονμπάς. Είδε να απορρίπτονται ασυζητητί οι προτάσεις του για την εκπόνηση μιας νέας και συνολικής «αρχιτεκτονικής ασφαλείας» για την Ευρώπη. Αντίθετα, είδε να επιταχύνονται οι διεργασίες για εισδοχή της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, μια εξέλιξη που θα επισφράγιζε μια ιστορικών διαστάσεων ήττα.
Η ρωσική εισβολή και οι συνέπειές της
Με αυτά τα δεδομένα, ο ρωσικός ιμπεριαλισμός προχώρησε στη στρατιωτική του επέμβαση στο έδαφος της Ουκρανίας. Θα παρακάμψω εδώ τη σειρά των γεγονότων που ακολούθησαν, την πορεία των μαχών κ.λπ. Θα σταθώ βασικά στις κύριες συνέπειες αυτής της εξέλιξης. Η ρωσική εισβολή σηματοδότησε το πέρασμα της αναμέτρησης στο στρατιωτικό της επίπεδο. Το πέρασμα στην κόλαση του πολέμου. Των χιλιάδων νεκρών και σακατεμένων, των ανυπολόγιστων καταστροφών. Το ότι μια τέτοια εξέλιξη «χρεώνεται» εκ των πραγμάτων στον ρωσικό ιμπεριαλισμό δεν σημαίνει ότι παραγράφονται οι ευθύνες των ΗΠΑ-Δύσης. Των δυνάμεων εκείνων που συν-διαμόρφωσαν τους όρους που οδήγησαν σε αυτήν. (Αν χωράει «επιμερισμός» ευθυνών σε μια τέτοια τραγική εξέλιξη).
Έφερε στην ημερήσια διάταξη και σε πρώτο πλάνο το κρίσιμο διακύβευμα, στο οποίο προηγούμενα αναφέρθηκα. Ένα διακύβευμα ευρύτερων διαστάσεων. Αυτό είναι που εξηγεί την άμεση εμπλοκή των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών. Την έμμεση για την ώρα αλλά διακριτή εμπλοκή της Κίνας και άλλων δυνάμεων. Αυτό είναι που εξηγεί τη διαρκή τροφοδοσία της ένοπλης σύγκρουσης, την κλιμάκωσή της σε όλο και υψηλότερο επίπεδο, τη δημιουργία κινδύνων συνολικότερης ανάφλεξης έως και πυρηνικής. Όχι επειδή κάτι τέτοιο θα ήθελε ή σχεδιάζει να προχωρήσει σ’ αυτό (τουλάχιστον όχι στο άμεσο μέλλον) οποιαδήποτε από τις εμπλεκόμενες πλευρές. Το θέμα είναι ότι βρίσκονται πλέον «αιχμάλωτες» μιας κατάστασης και ενός αδιεξόδου που οι ίδιες έχουν δημιουργήσει με τις επιδιώξεις και κινήσεις τους.
Έτσι, και όπως έχω και παλιότερα αναφέρει, έχουν επιδοθεί σε ένα θανάσιμο πόκερ, ποντάροντας διαδοχικά η μια μετά την άλλη ανθρώπινα κορμιά και πολεμικά μέσα. Επισείοντας τα πυρηνικά τους «ρέστα» και ευελπιστώντας ότι θα αναγκάσουν την αντίπαλη πλευρά σε υποχωρήσεις.
Σενάρια και πραγματικότητες
Αυτά είναι που έχει πλέον να διαχειριστεί ο Τραμπ, με αυτά έχει να αναμετρηθεί. Το αν θα μπορέσει και με ποιον τρόπο, είναι ένα ερώτημα που δεν επιτρέπει ασφαλείς προβλέψεις. Όσον αφορά κατ’ αρχάς τα σενάρια που κυκλοφορούν. Ας κάνουμε την υπόθεση ότι ο Τραμπ σκέφτεται, θέλει, σχεδιάζει να προχωρήσει με βάση τη δική του ατζέντα. Την οποία επίσης μόνο να την υποθέσουμε μπορούμε. Κατ’ αρχάς με βάση την πολιτική του στην πρώτη του προεδρία. Κατά δεύτερον μέσα από τις διάφορες δηλώσεις του ίδιου και συνεργατών του («ανεπίσημες» πάντα και καθόλου δεσμευτικές). Δηλώσεις που κοντά στα άλλα εγείρουν και ερωτήματα. Όπως αυτό που αφορά το κατά πόσο μπορούμε να πάρουμε στα σοβαρά δηλώσεις του τύπου «θα τελειώσω τον πόλεμο σε 24 ώρες». Ας το προσπεράσουμε όμως.
Σε μια πρώτη ανάγνωση, η προώθηση μιας τέτοιας ατζέντας έχει μια βασική προϋπόθεση. Την απαγκίστρωση των ΗΠΑ από τη σύγκρουση στην οποία έχουν εμπλακεί στο μέτωπο της Ουκρανίας. Μόνο που η τέτοια ή αλλιώτικη μορφή απαγκίστρωσης συνδέεται αναπόσπαστα με την αντιμετώπιση του διακυβεύματος στο οποίο έχω αναφερθεί. Σε σχέση, λοιπόν, με αυτό και σε σχέση με τα διάφορα σενάρια και σχεδιασμούς που κυκλοφορούν, θα ήθελα να θέσω το ζήτημα στη βασική του διάσταση. Κανένας Τραμπ και κανένας Πούτιν από την άλλη μεριά, ούτε διατίθενται ούτε μπορούν να χρεωθούν μια συμφωνία που θα μπορούσε να καταγραφεί σαν στρατηγική ήττα της μιας ή της άλλη πλευράς. Αυτή είναι η αμετακίνητη βάση των όποιων υποθέσεων και εκτιμήσεων μπορούμε να κάνουμε απ’ εκεί και πέρα.
Η ουκρανική ιδιαιτερότητα
Με βάση αυτό το δεδομένο, το πρώτο που συνάγεται είναι πως δεν μπορεί να υπάρξει καμιά συμφωνία που να διασφαλίζει μια πραγματική και διαρκή ειρήνευση. Οι βασικές-διαχρονικές επιδιώξεις της κάθε πλευράς είναι αγεφύρωτες και αυτό σημαίνει ένα πράγμα. Ότι αυτή η ευρύτερων διαστάσεων αναμέτρηση θα συνεχιστεί, ανεξάρτητα από το ποιες μορφές θα πάρει στην πορεία, ποιες φάσεις θα περάσει, σε ποια πεδία θα εκδηλωθεί.
Το δεύτερο αφορά το αν μπορεί να υπάρξει φόρμουλα που να ικανοποιεί (όσο και όπως) και τις δύο πλευρές ή τουλάχιστον να μην τις εκθέτει σαν συμφωνία που μπορεί να καταγραφεί σαν ήττα της μιας ή της άλλης. Μια φόρμουλα που, κατά τα λεγόμενα, μπορεί να έχει τη μορφή «παγώματος» λ.χ. της σύγκρουσης ή και ρυθμίσεων αποδεκτών (σχετικά πάντα) από τις δύο πλευρές που θα την «μεταθέτουν». Δεν είναι κάτι που βρίσκεται γενικά έξω από τη λογική των πραγμάτων ή κάτι που δεν έχει γίνει σε ανάλογες περιπτώσεις στην ιστορία ώστε να μπορεί να αποκλεισθεί παντελώς.
Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι στην περίπτωση της Ουκρανίας υπάρχουν συμπυκνωμένα σειρά δεδομένων που δεν προσφέρονται και τόσο για διαχωρισμούς ρυθμίσεων. Υφίστανται και λειτουργούν ως πλέγμα που η τέτοια ή αλλιώτικη «ρύθμιση» της οποιασδήποτε πλευράς φέρνει σε πρώτο πλάνο το συνολικό πρόβλημα.
Για να μην αναφερθώ ξεχωριστά στις διάφορες εκδοχές του πράγματος, ας το θέσω σε μια συνολική του μορφή. Η Ρωσία δεν μπήκε σ’ αυτή την αιματηρή (και για την ίδια) περιπέτεια για να αποδεχτεί ρυθμίσεις που θα αφήνουν περιθώρια εισδοχής της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ άμεσα ή και στο μέλλον. Από την άλλη μεριά, ούτε η Δύση είναι διατεθειμένη να αποδεχτεί αξιώσεις που να παρέχουν στη Ρωσία τη δυνατότητα να ελέγχει τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία.
Ανιχνεύονται προθέσεις
Πρόκειται για ερώτημα που μόνο εύκολη δεν είναι η απάντησή του. Ας σταθώ λίγο περισσότερο σ’ αυτό. Θα καλέσει, λέει, ο Τραμπ τον Πούτιν και τον Ζελένσκι και θα τους υποβάλλει τις προτάσεις του. Αν τις απορρίψει ο Ζελένσκι, θα σταματήσει κάθε ενίσχυσή του, οικονομική, πολιτική, στρατιωτική. Αν τις απορρίψει ο Πούτιν, τότε θα προχωρήσει στην ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση του Κιέβου.
Δηλαδή αν εμφανιστεί «δύστροπος» ο Ζελένσκι (λέμε τώρα) θα τον εγκαταλείψει στην τύχη του; Θα χαρίσει, δηλαδή, και έτσι του καλού καιρού μια στρατηγική νίκη στον Πούτιν και αντίστοιχα θα χρεωθεί μια στρατηγική ήττα των ΗΠΑ; Υπάρχει κανείς που να πιστεύει κάτι τέτοιο; Από την άλλη μεριά, μπορεί να αποδεχτεί ο Πούτιν ρυθμίσεις που δεν θα διασφαλίζουν τις βασικές τουλάχιστον επιδιώξεις, για τις οποίες ξεκίνησε έναν πόλεμο; Αν ήταν απαραίτητο να επιλέξω μια από τις δύο αυτές υποθετικές εκδοχές, θα πόνταρα στη δεύτερη. Έτσι ή αλλιώς, τις προτάσεις αυτές δεν τις γνωρίζουμε, καθώς δεν έχουν δημοσιοποιηθεί επισήμως, ούτε το αν και με ποιον τρόπο πρόκειται να υποβληθούν και σε ποιους. Εκείνο που μπορούμε να πούμε γνωρίζοντας το ποιόν του προτείνοντος είναι πως δεν θα πρόκειται για προτάσεις που στόχο τους θα έχουν να φέρουν μια πραγματική ειρήνη στην Ουκρανία και τον κόσμο. Από τα πιο πιθανά είναι να συνιστούν μια κίνηση που θα θέλει να εμφανίσει τον Τραμπ σαν τον άνθρωπο της ειρήνης και να χρεώσει ξανά στον Πούτιν την ευθύνη για τη συνέχιση της σύγκρουσης.
Πέρα από αυτό, μπορούμε ακόμα να υποθέσουμε και μια «παράπλευρη» στόχευση αυτής της κίνησης. Την προσπάθεια του Τραμπ να υποχρεώσει τους Ευρωπαίους συμμάχους του στο να πάρουν μεγαλύτερο βάρος στην αντιμετώπιση του ζητήματος (οικονομικό, στρατιωτικό κ.λπ.). Έτσι ώστε να διευκολύνουν τις ΗΠΑ στο να κινηθούν με μεγαλύτερη άνεση στα διάφορα μέτωπα που έχουν ή και στοχεύουν να ανοίξουν.
Πιθανές εξελίξεις
Όπως κι αν έχει και με όλο το ρίσκο που εμπεριέχουν οποιεσδήποτε προβλέψεις σε μια τέτοια κατάσταση, θα «διακινδυνεύσω» κάποιες εκτιμήσεις.
Θεωρώ αρκετά πιθανό το πέρασμα σε μια φάση όπου το άνοιγμα ενός «διαλόγου» και διαπραγματεύσεων (όπως κι αν το εννοεί κανείς και όποια μορφή κι αν πάρουν) θα συμπλέκεται και θα εναλλάσσεται με κινήσεις στρατιωτικού χαρακτήρα στο πεδίο των μαχών κ.λπ. Μια εξέλιξη που θα εμπεριέχει και τις δύο εκδοχές του πράγματος. Τόσο αυτή της κλιμάκωσης της σύγκρουσης μέχρι την ολέθρια κορύφωσή της, όσο και την εκδοχή της -προσωρινής πάντα- διευθέτησης.
Όσον αφορά την πρώτη εκδοχή, ας μην αναφερθώ ξανά στους παράγοντες που ωθούν σε μια τέτοια κατεύθυνση. Ως προς τη δεύτερη, έχει μια ορισμένη σημασία να αναφερθώ σε παράγοντες και συνθήκες που θα μπορούσαν να ωθήσουν σε μια τέτοια «ανάπαυλα».
Παράγοντες επίδρασης
Όσον αφορά τους παράγοντες που ενδεχομένως μπορούν να επιδράσουν-πιέσουν σε μια τέτοια κατεύθυνση. Σαν τέτοιοι μπορούν να θεωρηθούν:
Οι εξελίξεις στο στρατιωτικό πεδίο. Η διαμόρφωση μιας κατάστασης «επί του πεδίου» που η συνέχιση της σύγκρουσης θα οδηγούσε σε ακόμα πιο καταστροφικές συνέπειες για τη μια πλευρά των εμπολέμων. Ένας παράγοντας, ωστόσο, που τελεί υπό αίρεση, καθώς η πλευρά που θα αντιμετώπιζε την ήττα θα είχε πάντα τη δυνατότητα να καταφύγει στο «τελευταίο -πυρηνικό- της χαρτί».
Συμμαχίες και συσχετισμοί
Οι διαμορφώσεις στο επίπεδο των συμμαχιών καθώς και της στάσης πολλών άλλων δυνάμεων. Η πιθανότητα, δηλαδή, της διαμόρφωσης ολότελα αρνητικών συσχετισμών για τη μια ή την άλλη πλευρά. Σε σχέση με το ζήτημα αυτό, είναι αναγκαίες ορισμένες επισημάνσεις.
Όσον αφορά τη Δύση, εμφανίζεται πιο συμπαγής, καθώς μάλιστα συγκροτείται στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, μιας ισχυρής και de facto «νομιμοποιημένης» και πλήρως ενεργούς στρατηγικής συμμαχίας.
Ειδικότερα και όσον αφορά τους Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές (αλλά και άλλους) δεν «σέρνονται» από τις ΗΠΑ, όπως ακούγεται. Αποτελούν άμεσο και ενεργό αντικείμενο της αναμέτρησης, καθώς η έκβασή της αφορά και τη δική τους θέση και ρόλο στον κόσμο.
Σε σχέση με την άλλη πλευρά, ιδιαίτερη αναφορά χρειάζεται για την περίπτωση της Κίνας. Η Κίνα, ούτε ήθελε ούτε θέλει αυτή την αναμέτρηση (τουλάχιστον όχι σ’ αυτή τη φάση) καθώς θεωρούσε -και όχι αβάσιμα- ότι ο χρόνος είναι με το μέρος της. Ωστόσο, το ζήτημα έχει τεθεί. Με αυτό ως δεδομένο, η Κίνα στέκεται με τον δικό της τρόπο στο πλευρό της Ρωσίας, καθώς γνωρίζει ότι αν εξουδετερωθεί η Ρωσία, μετά έρχεται η δική της σειρά. Ταυτόχρονα και όπως τουλάχιστον συνάγεται από δηλώσεις εκπροσώπων της, αντιμετωπίζει θετικά την εκδοχή μιας αποκλιμάκωσης της σύγκρουσης.
Όσον αφορά άλλες δυνάμεις, όπως Ινδία, Βραζιλία κ.ά., ούτε αυτές θέλουν την κλιμάκωση της σύγκρουσης. Επί του παρόντος μπορεί, αν αποκλίνουν προς τη μια ή την άλλη πλευρά, αλλά βασικά προσπαθούν να κρατούν τις αποστάσεις τους. Δείχνουν να θέλουν μια αποκλιμάκωση καθώς θεωρούν -και καθόλου αβάσιμα- ότι μια παρόξυνση της σύγκρουσης μπορεί να τις αναγκάσει να συρθούν σε μια αναμέτρηση που καθόλου δεν θα ήθελαν.
Πιθανά ρήγματα
Τα ρήγματα που μπορεί να εμφανισθούν στα μέτωπα των εμπόλεμων. Κατ’ αρχάς στο επίπεδο των αρχουσών ελίτ και σε αναφορά με την αναζήτηση των πιο ενδεδειγμένων για τα συμφέροντά τους επιλογών και στρατηγικής.
Αντιθέσεις έχουν ήδη καταγραφεί στις χώρες της Δύσης αλλά που είναι βέβαιο ότι ανάλογες θα υπάρχουν και στις χώρες της Ανατολής, ανεξάρτητα από το ότι η έλλειψη πληροφόρησης δεν αφήνει να τις διακρίνουμε καθαρά. Αντιθέσεις που για την ώρα τουλάχιστον δεν φτάνουν σε επίπεδα άμεσης αμφισβήτησης των έως τώρα επιλογών. Τίποτε, ωστόσο, δεν αποκλείει να οξυνθούν, καθώς η φύση των γεγονότων έχει τη δική της δυναμική και επιπτώσεις που αφορούν όλους. Οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και των συνολικότερων κινδύνων.
Ρήγματα μπορούν να εμφανιστούν και στην κοινωνική βάση των εμπλεκομένων χωρών, με βάση τις συνέπειες που έχει η συνέχιση της σύγκρουσης για τις λαϊκές μάζες. Τόσο αυτές που αφορούν το οικονομικό, το βιοτικό τους επίπεδο όσο και των ανθρώπινων απωλειών στα πεδία των μαχών. Ανάλογες αντιδράσεις μπορούν να υπάρξουν και σε άλλες χώρες, καθώς όλο και περισσότερος κόσμος συνειδητοποιεί τους κινδύνους που συνεπάγεται για όλους η συνέχιση και κλιμάκωση αυτού του πολέμου.
Ήδη σε πολλές χώρες του κόσμου πραγματοποιούνται κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο. Είναι γεγονός ότι δεν φτάνουν ακόμα στο επίπεδο ανάπτυξης που θα μπορούσε να ασκήσει αποφασιστική επίδραση στις εξελίξεις. Ένα πρόβλημα που συνδέεται με τις συνέπειες της ήττας. Την έλλειψη εκείνων των πολιτικών κινητήρων και σε επίπεδα που θα μπορούσαν να δώσουν αποφασιστική ώθηση σε ένα τέτοιο κίνημα.
Όπως και να έχει ωστόσο, στην ανάπτυξη ενός τέτοιου κινήματος μπορούν να δημιουργούνται όροι για την αντιμετώπιση του ζητήματος από τη μεριά των λαών. Μια αναγκαιότητα που τόσο περισσότερο θα γίνεται κατανοητή όσο περισσότερο θα σωρεύονται οι συνέπειες για τις λαϊκές μάζες και όσο «εγγύτερα» θα πλησιάζουν οι κίνδυνοι που τις απειλούν.
Αντιφάσεις και αδιέξοδα
Τέλος, η επίγνωση των κινδύνων που συνεπάγεται και για όλους χωρίς καμιά εξαίρεση, η ανεξέλεγκτη κλιμάκωση του πολέμου. Ας σταθώ λίγο σ’ αυτή την πλευρά.
Θεωρώ ότι καμιά δύναμη στον κόσμο δεν θέλει την πυρηνική σύγκρουση, καθώς όλοι αντιλαμβάνονται το τι θα σήμαινε αυτό για όλο τον κόσμο και φυσικά και για τους ίδιους.
Ανάλογες διαθέσεις υπάρχουν και όσον αφορά την εκδοχή της χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων. Όλοι κατανοούν ότι κάτι τέτοιο θα άνοιγε τον δρόμο σ’ αυτό που θέλουν να αποφύγουν. Τη χρήση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων.
Θεωρώ ακόμη ότι στο σύνολό τους οι εμπλεκόμενες (άμεσα ή έμμεσα) δυνάμεις δεν θα ήθελαν την κλιμάκωση της σύγκρουσης σε επίπεδα αναμέτρησης -με συμβατικά έστω όπλα- συνολικά Δύσης-Ανατολής. Πέραν όλων των άλλων, αντιλαμβάνονται ότι δεν θα μπορούσε να παραμείνει για πολύ σ’ αυτό το «συμβατικό» επίπεδο.
Παρόλα αυτά, συνεχίζουν να τροφοδοτούν και να κλιμακώνουν τη σύγκρουση με όλα τα μέσα. Με γενεσιουργό αιτία τη φύση τους ως ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, έχουν «αιχμαλωτιστεί» σε ένα πρόβλημα που οι ίδιες έχουν δημιουργήσει με τις επιδιώξεις και κινήσεις τους και πορεύονται με ανοιχτούς όλους τους θανατηφόρους «ορίζοντες» μιας τέτοιας εξέλιξης.
Με αυτά τα δεδομένα, ακόμη κι αν υποθέσουμε, όπως ήδη ανέφερα, ότι υποχρεωθούν να προχωρήσουν σε κάποιας μορφής διακανονισμούς, αυτοί θα έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Ένα «διάλειμμα» που κάθε πλευρά θα επιχειρεί να αξιοποιήσει στην ενίσχυση της θέσης της για τον «επόμενο γύρο» αυτής της διαρκούς αναμέτρησης.
Αυτά είναι που έχουμε μπροστά μας, αυτά έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Με Τραμπ ή και χωρίς Τραμπ.
