Σε όλο και πιο αντιδραστική κατεύθυνση σβήνει και γράφει το υπουργείο Εργασίας το νομοσχέδιο που έχει ανακοινώσει απ’ τον χειμώνα, λίγο μετά την ψήφιση του νόμου για τον κατώτατο μισθό και στο έδαφος που (και) αυτός ετοίμασε. Αν και ως τώρα κείμενο δεν έχει αναρτηθεί ούτε στην πλατφόρμα διαβούλευσης, στα σχετικά δημοσιεύματα εξακολουθεί να γράφεται ότι το νομοσχέδιο θα κατατεθεί στις αρχές του Ιούνη. Φαίνεται πως αυτό που αναζητείται είναι το σημείο βέλτιστης ισορροπίας ανάμεσα στα αντικρουόμενα συμφέροντα που υπάρχουν μέσα στην άρχουσα τάξη ανάλογα με το πού έχει τοποθετήσει τα κεφάλαιά της και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά κάθε κλάδου. Ταυτόχρονα, οι κατευθύνσεις κεντρικού χαρακτήρα που εξυπηρετούν όλες τις μερίδες αποτελούν τις «σταθερές».
Κυρίαρχο το ζήτημα της «ευελιξίας», δηλαδή της διάλυσης όποιων δεσμεύσεων έχουν απομείνει για την εργοδοσία έναντι του εργαζόμενου. Στην άλλη μεριά της σχέσης, ο εργαζόμενος καλείται να δεσμεύσει κάθε πλευρά της ζωής του για να είναι διαθέσιμος στον εργοδότη, πρώτα και κύρια επειδή έχει ανάγκη τη δουλειά για να ζήσει όντας «εξαρτημένος από τον μισθό του», που είχε δηλώσει κι ο Μητσοτάκης στο παρελθόν. Η νομοθεσία όμως έρχεται να εντείνει τον εκβιασμό, αφαιρώντας τους όποιους περιορισμούς και κανόνες, ώστε το κεφάλαιο να ξεζουμίζει απρόσκοπτα και «απλοποιημένα» την εργατική δύναμη, σύμφωνα με τις ανάγκες του και όπως αυτές μεταβάλλονται κάθε φορά.
Αυτή είναι η βάση στην οποία έρχεται να προσαρμοστεί η (αντ)εργατική νομοθεσία. Το ντόπιο κεφάλαιο αγωνιά για το τι επιφυλάσσει το μέλλον. Η τυχοδιωκτική φύση που συνοδεύει το καθεστώς της εξάρτησής του σημαίνει πλήρη αδυναμία σχεδιασμού και ανάγκη γρήγορης προσαρμογής κατά πού φυσάνε οι (ιμπεριαλιστικοί) άνεμοι. Ξέρει ότι η «εθνική οικονομία» του δεν είναι παρά ένα παράρτημα των ιμπεριαλιστών, οι οποίοι ορίζουν τις «ευκαιρίες» και τις «θυσίες». Ξέρει πόσο ευάλωτη είναι σε κρίσεις, ειδικά καθώς ο ανταγωνισμός των επικυρίαρχων οξύνεται. Την ίδια ευελιξία, χωρίς περιορισμούς και διαδικασίες, απαιτεί και το ξένο κεφάλαιο που δραστηριοποιείται άμεσα στη χώρα. Θέλει τη δυνατότητα να τοποθετεί και ν’ αποσύρει κεφάλαια χωρίς δεσμεύσεις και καθυστερήσεις. Άλλωστε, το πρότυπο επιτυχίας για τις ντόπιες επιχειρήσεις είναι να πουληθούν σε κάποια πολυεθνική, με τον ίδιο τον ΣΕΒ να παραδέχεται μόνιμα εδώ και χρόνια πως οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) είναι η μόνη λύση για την εγχώρια παραγωγή. Και μπορεί ο ΟΟΣΑ στην έκθεσή του για την πορεία της οικονομίας ν’ αναγνωρίζει ότι οι μισθοί στην Ελλάδα είναι της πείνας και ότι αυτό δημιουργεί μιας τάξης πρόβλημα, αλλά φροντίζει να επισημάνει ότι οι όποιες αυξήσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν την αύξηση της παραγωγικότητας. Αυτής που (όπως έχουμε γράψει αναλυτικά σε προηγούμενα φύλλα της ΠΣ) καθόλου δεν εξαρτάται απ’ το πόσο «τρέχουν» οι εργαζόμενοι, αλλά καθορίζεται απ’ τα μεγέθη και τη σύνθεση των κεφαλαίων που τοποθετούνται, που με τη σειρά τους συνδέονται με το είδος της δραστηριότητας. Και υψηλή παραγωγικότητα εμφανίζει βασικά η βαριά βιομηχανία, όχι οι υπηρεσίες τύπου τουρισμού. Για την όποια παραγωγή στη χώρα, η κύρια στόχευση είναι οι εξαγωγές, καθώς τα εισοδήματα στην Ελλάδα κάθε άλλο παρά προσφέρονται για εγχώρια ζήτηση· και έτσι προβλέπεται να συνεχίσει για τους εργαζόμενους.
Το νομοσχέδιο σκοπεύει να διασφαλίσει αυτή την πορεία:
- Με τη διευκόλυνση των προσλήψεων και των απολύσεων, που θέλουν να πραγματοποιούνται μέσω κινητού τηλεφώνου! Γιατί όμως φτιάχνουν πλαίσιο που διευκολύνει τις απολύσεις την ίδια ώρα που παραπονιούνται ότι δεκάδες χιλιάδες «χέρια» (για το κεφάλαιο, οι εργαζόμενοι δεν είναι άνθρωποι, είναι μόνο φορείς εργατικής δύναμης) λείπουν απ’ την αγορά εργασίας; Ακριβώς γιατί δεν ξέρουν πότε η τρέχουσα συγκυρία «ανάπτυξης» θα δώσει τη θέση της στην ύφεση, ενώ ήδη βλέπουν τις εργατικές διεκδικήσεις να γίνονται πιο έντονες και πολλαπλασιάζουν τις εκδικητικές απολύσεις για συνδικαλιστικούς και πολιτικούς λόγους, στη γραμμή που έδωσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός για το δημόσιο. Θέλουν ο εργαζόμενος ν’ αποδέχεται σιωπηλά την απόλυση, να νιώθει μόνος, να μην απευθύνεται στους συναδέλφους και το σωματείο του διεκδικώντας την ακύρωση της απόλυσης, ως ζήτημα που δεν αφορά μόνο τον ίδιο αλλά συνολικά τους όρους στον χώρο δουλειάς.
- Με τη διευθέτηση του «χρόνου εργασίας» (το σύστημα αποφεύγει τον όρο «ωράριο» και ό,τι κατοχυρώνει στην εργατική συνείδηση), σε ατομικό επίπεδο, ακόμα και σε εβδομαδιαία βάση. Αυτό που πρωτοεπιβλήθηκε σε ατομικό επίπεδο αλλά σε εξαμηνιαία βάση με τον «νόμο Χατζηδάκη» (4808/2021), θεωρείται παρωχημένο και πίσω απ’ τις σημερινές ανάγκες του κεφαλαίου. Φαίνεται πως το δίλημμα «σε μηνιαία ή εβδομαδιαία βάση» που γραφόταν μέχρι πριν μερικές βδομάδες έχει καταλήξει στην πιο επιθετική επιλογή. Η δε πρόβλεψη περί «σύμφωνης γνώμης του εργαζόμενου» είναι γελοία σ’ ένα περιβάλλον όπου ακόμα και το ερώτημα του αν αυτό που ζητάει ο εργοδότης προβλέπεται κάπου στη νομοθεσία, αντιμετωπίζεται σαν παράπτωμα και «δημιουργία κακού κλίματος».
- Με την αξιοποίηση της «ψηφιακής κάρτας εργασίας» (επίσης του «νόμου Χατζηδάκη») ως άλλοθι για την επίσημη ελαστικοποίηση του ωραρίου και τη μείωση στο ελάχιστο των ορίων για τη δήλωση των μεταβολών του, ακόμα και μερικά λεπτά πριν πιάσει δουλειά ο εργαζόμενος (ή όταν κάνει καμιά εμφάνιση η επιθεώρηση εργασίας, φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο βέβαια). Αυτό που είχε παρουσιαστεί σαν εξασφάλιση του ωραρίου, πολύ γρήγορα αποκαλύφτηκε ότι αποτελεί εργαλείο ξεπλύματος των απλήρωτων υπερωριών και νυχτερινών, με τους εργοδότες να ορίζουν τα χτυπήματα ώστε να είναι καλυμμένοι, διασφαλίζοντας εικονικά τη «συναίνεση» του εργαζόμενου που συνεχίζει να δουλεύει απλήρωτος. Σε μια πορεία, σχεδιάζεται κι η κατάργηση του πίνακα προσωπικού και του βιβλίου αδειών.
- Με την απόλυτη ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και την προώθηση της παράλληλης απασχόλησης σε πολλαπλούς εργοδότες, συνδυάζοντας τα παραπάνω με το ενδεχόμενο να νομοθετήσουν και τις «συμβάσεις μηδενικών ωρών», που είχαν τεθεί απ’ τον Γεωργιάδη αλλά τελικά «μαζεύτηκαν» στο τελικό κείμενο εκείνου του νόμου ορίζοντας κάποιες ελάχιστες ώρες ως προϋπόθεση για να θεωρείται ότι υφίσταται σύμβαση εργασίας.
Η κυβέρνηση καθυστερεί και γιατί γνωρίζει ότι έχει τον εργαζόμενο λαό απέναντί της και μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις, ξεπερνώντας τις συνδικαλιστικές ηγεσίες, που εδώ και χρόνια κάνουν πως δεν βλέπουν τη λαίλαπα των αντεργατικών νόμων. Πιστές στο δόγμα της μη-σύγκρουσης με κεντρικές πολιτικές κατευθύνσεις, οι δυνάμεις που ελέγχουν τα συνδικαλιστικά όργανα είτε αναζητούν «θετικές πλευρές» στα αντεργατικά νομοσχέδια είτε αρνούνται την πάλη ενάντιά τους, τόσο πριν ψηφιστούν όσο και μετά. Πρώτο και «καλύτερο» το ΠΑΜΕ και το ΚΚΕ, που σε κάθε περίπτωση δηλώνει πως «ο νόμος θα μείνει στα χαρτιά». Ενίοτε υπερθεματίζει πως «ο νόμος έχει μείνει στα χαρτιά» την ίδια ώρα που το ίδιο εφαρμόζει όποια πλευρά αφορά τη λειτουργία και δράση των συλλογικών οργάνων. Η περίπτωση της ηλεκτρονικής κάλπης, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του «νόμου Χατζηδάκη» είναι χαρακτηριστική αλλά όχι η μόνη. Η στάση που έχουν κρατήσει οι δυνάμεις του ΠΑΜΕ σε μια σειρά εργατικούς αγώνες που ξέσπασαν το τελευταίο διάστημα αναδεικνύει τη γραμμή της ευθυγράμμισης με τις απαιτήσεις του νόμου και συνολικά την υποταγή στην αστική νομιμότητα, όσο μηδαμινά κι αν είναι τα περιθώρια που αφήνει για τους εργατικούς αγώνες.
Το νομοσχέδιο που ετοιμάζεται είναι βαθιά αντεργατικό, ακόμα κι αν διανθιστεί -όπως συνηθίζεται- με «φιλεργατικές» διατάξεις. Γράφεται το ενδεχόμενο μείωσης του ποσοστού εργαζομένων ενός κλάδου που απαιτείται ν’ απασχολούν οι εργοδότες που ανήκουν σε ένωση ώστε να κηρυχτεί υποχρεωτική μια κλαδική συλλογική σύμβαση. Στην πράξη, η μόνη κατεύθυνση που θέλει να ενισχύσει η κυβέρνηση είναι να γίνουν οι ΣΣΕ «αδειανά πουκάμισα», συμφωνίες που θα ορίζουν το ταβάνι των εργατικών διεκδικήσεων, σε μια περίοδο που οι τελευταίες αυξάνονται. Το εργατικό κίνημα δεν έχει κανέναν λόγο να συγκαλύψει τις πραγματικές στοχεύσεις του νομοσχεδίου. Πρέπει να τις αποκαλύψει πλατιά και να προτάξει τον μαζικό αγώνα των εργαζομένων για να μην περάσει αυτό το νέο χτύπημα στα εργασιακά δικαιώματα.
