Με αμοιβαίες φιλοφρονήσεις και βαρύγδουπες δηλώσεις, η υπ. Εργασίας, ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ κι οι πρόεδροι των εργοδοτικών ενώσεων ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ και ΣΒΕ, συνυπέγραψαν στο υπουργείο την «κοινωνική συμφωνία» τους, στις 26/11/2025, με τα σημεία σχετικά με τις συλλογικές συμβάσεις στα οποία συμφώνησαν, μετά από 7 μήνες μεταξύ τους διαβουλεύσεων. Η προτυπωμένη ημερομηνία στο κείμενο, 24/11, μάλλον υποδεικνύει τη βιασύνη της κυβέρνησης, στη μόνιμη αγωνία να παρουσιάζει «μέτρα ενίσχυσης» στους εργαζόμενους. Αυτούς που δεν είχαν κανέναν λόγο στην πρακτικά μυστική διαδικασία, που βιώνουν τα αποτελέσματα των προηγούμενων «μέτρων ενίσχυσης», που ασφυκτιούν ανάμεσα στην ατέλειωτη δουλειά, τους μισθούς που δεν φτάνουν, την όλο και πιο βάρβαρη καθημερινότητα και προοπτική.
Το κοινό έδαφος που επέτρεψε αυτή τη συμφωνία είναι ο «κοινωνικός εταιρισμός»: η πολιτική που αποκρύπτει την αγεφύρωτη αντίθεση των συμφερόντων κεφαλαίου και εργαζομένων, με σκοπό την υποταγή των δεύτερων. Αυτό το -κοινό- πολιτικό πλαίσιο εκφράστηκε απ’ όλους τους συμμετέχοντες. Η Κεραμέως πχ. δήλωσε ότι «η ιστορική κοινωνική συμφωνία αποδεικνύει ότι είναι πολλά περισσότερα αυτά που μας ενώνουν από αυτά που μας χωρίζουν», ο Θεοδωρόπουλος (ΣΕΒ) ότι «ο διάλογος φέρνει στο τραπέζι τις δυνάμεις της εργασίας, εργαζόμενους και εργοδότες, που μόνο εξ όψεως έχουν αντίθετα συμφέροντα», ο Καφούνης (ΕΣΕΕ) ότι «οι αποστάσεις γεφυρώνονται με πυξίδα το εθνικό συμφέρον». Ο επιθετικός προσδιορισμός «εθνικός» άλλωστε συνοδεύει στο κείμενο τους «κοινωνικούς εταίρους», ακριβώς για να χτυπήσει την ταξική συνείδηση των εργαζομένων και, μαζί, τη δυνατότητά τους να υπερασπίζονται τα ταξικά τους συμφέροντα. Ο δε τίτλος, «κοινωνική συμφωνία», επιχειρεί να χρίσει την κυβέρνηση, τις εργοδοτικές ενώσεις και τη ΓΣΕΕ «εκπροσώπους» ολόκληρης της κοινωνίας, με στόχο οι εργαζόμενοι ν’ αποδεχτούν τη συμφωνία των «από πάνω» σαν δική τους. Και κυρίως, να μη διανοηθούν τον αγώνα για τα δικά τους συμφέροντα, βασισμένοι στις δικές τους δυνάμεις.
Γιατί το μόνο βέβαιο είναι ότι ούτε η κυβέρνηση, ούτε οι εργοδότες, ούτε η ΓΣΕΕ δεν πρόκειται να τους χαρίσουν τίποτα. Η δήλωση του Παναγόπουλου (ΓΣΕΕ) ότι η συμφωνία κινείται σε κατεύθυνση «επαναρρύθμισης με άλλους όρους, εξαιρετικά, νομίζω, ευνοϊκούς για τη ΓΣΕΕ, του εργατικού συλλογικού δικαίου» αποκαλύπτει την ουσία αυτής της συμφωνίας. Στην παρουσίασή της, η Κεραμέως ξεκίνησε με το ζήτημα των όρων επέκτασης των κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών ΣΣΕ. Αν και οι τελικές ρυθμίσεις θα γίνουν πραγματικά γνωστές μόνο όταν το υπουργείο καταθέσει το σχετικό νομοσχέδιο στις αρχές της νέας χρονιάς, η συμφωνία προβλέπει μείωση απ’ το 50% στο 40% του απαιτούμενου ποσοστού που απασχολούνται στις επιχειρήσεις-μέλη της εργοδοτικής ένωσης που υπογράφει τη ΣΣΕ, ώστε να εξετάσει ο υπουργός Εργασίας την επέκτασή της στο σύνολο του κλάδου ή του επαγγέλματος.
Η πιο σημαντική αλλαγή, όμως, αφορά τη δυνατότητα παράκαμψης αυτής της προϋπόθεσης: αν η ΓΣΕΕ και μία απ’ τις πέντε παραπάνω εργοδοτικές ενώσεις συνυπογράψουν μια κλαδική ή ομοιοεπαγγελματική ΣΣΕ, ο υπουργός μπορεί να την επεκτείνει κατά το δοκούν. Την ίδια ώρα που το δικαίωμα στον ελεύθερο συνδικαλισμό διώκεται με κάθε μέσο, το σύστημα αποδίδει στη ΓΣΕΕ (και στις τριτοβάθμιες εργοδοτικές ενώσεις) ειδικό βάρος. Αυτοί θ’ αποφασίζουν σε ποιους κλάδους, και άρα σε ποιες ομοσπονδίες και σε ποια κλαδικά σωματεία, θα δίνουν τη δυνατότητα υπογραφής ΣΣΕ με ισχύ και σε ποιους όχι, πάντα υπό την έγκριση του κράτους, τόσο μέσω του υπουργείου όσο και μέσω του ΟΜΕΔ (η μονομερής προσφυγή στον οποίο συνεχίζει να επιτρέπεται μόνο σε επιχειρήσεις «κοινής ωφέλειας»). Διαμορφώνει έδαφος για συναλλαγή, πολιτικούς και συνδικαλιστικούς εκβιασμούς, επιβάλλοντας στα κατώτερα συνδικαλιστικά όργανα, που είναι πιο κοντά στους εργαζόμενους και πιο επιρρεπή στις πιέσεις τους, την αποδοχή των όρων που θα βάζει η ΓΣΕΕ (και ο ΣΕΒ ή όποιος άλλος μπλεχτεί).
Επιπλέον, η κυβέρνηση κάνει έναν ελιγμό για τα μητρώα οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων (ΓΕΜΗΟΕ & ΓΕΜΗΣΟΕ), μειώνοντας τα στοιχεία που τηρούν και τη συνδικαλιστική δράση που απαγορεύεται να ασκούν (σε συμμόρφωση με τη σχετική απόφαση του ΣτΕ), διατηρώντας όμως την εγγραφή ως προϋπόθεση για την επέκταση μιας ΣΣΕ και για προσφυγή στον ΟΜΕΔ. Χρησιμοποιεί τη «θεσμική αναγνώριση» ως μοχλό πίεσης -και συμμόρφωσης.
Το πλαίσιο που διαμορφώνουν κυβέρνηση, εργοδότες και συνδικαλιστικές ηγεσίες, σε εφαρμογή των ευρωπαϊκών κατευθύνσεων και σε συνέχεια της σειράς αντεργατικών νόμων, είναι για να παράξει συλλογικές συμβάσεις στα μέτρα του κεφαλαίου και για τις δικές του ανάγκες. Όχι μόνο για τον «υγιή ανταγωνισμό» που λέει η Κεραμέως, αλλά κυρίως για την «ευρεία κοινωνική συναίνεση» που λέει ο ΣΕΒ. Δηλαδή ως εργαλείο κατάπνιξης των αγωνιστικών διαθέσεων των εργαζομένων, περιορισμού των διεκδικήσεών τους και στοίχισής τους στις απαιτήσεις του συστήματος. Τέτοιες συλλογικές συμβάσεις, που νομιμοποιούν τα αντεργατικά μέτρα και τα εξειδικεύουν στις ιδιαίτερες ανάγκες του κεφαλαίου κάθε κλάδου, είναι ανεκτές, και σ’ έναν βαθμό επιθυμητές, απ’ το σύστημα.
Για τους εργαζόμενους, όμως, δεν χωράνε αυταπάτες. Καμία σημασία δεν έχει αν θα διατηρούνται όλοι οι όροι μιας ΣΣΕ μετά τη λήξη της (αντί μόνο για τους βασικούς μισθούς και τα επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικίνδυνης εργασίας), αν αυτοί οι όροι δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργαζομένων ή δεν υπάρχουν καν, όπως συμβαίνει σήμερα στην πλειοψηφία των λιγοστών ΣΣΕ σε ισχύ. Καμία βελτίωση δεν θα δουν οι εργαζόμενοι αν αφήσουν την τύχη τους στα χέρια της κυβέρνησης, των εργοδοτικών ενώσεων και των ξεπουλημένων συνδικαλιστικών ηγεσιών, που από κοινού πασάρουν το αφήγημα της «προστασίας των εργαζομένων» καθώς επελαύνει η αντεργατική πολιτική. Κανένα «οριστικό τέλος στους μνημονιακούς περιορισμούς» δεν δίνει η παγίωσή τους σε μόνιμη βάση, όπως έκανε η κυβέρνηση διατηρώντας τον κατώτατο στα χέρια του κράτους ή όπως κάνει τώρα ανοίγοντας το ζήτημα των ΣΣΕ με τους όρους του συστήματος.
Οι εργαζόμενοι μπορούν να υπερασπιστούν και να κατοχυρώσουν τα δικαιώματά τους με πραγματικές συλλογικές συμβάσεις μόνο βάζοντας τους δικούς τους όρους. Αυτό απαιτεί τη συγκρότηση της πάλης τους και των εργαλείων που θα την υπηρετούν. Χωρίς αυταπάτες ευκολίας, στη γραμμή της σύγκρουσης με την πολιτική του συστήματος, κόντρα στην αναζήτηση διαύλων επικοινωνίας και συνδιαλλαγής.
