Το σχέδιο «ειρήνης» Τραμπ για Ουκρανία χάθηκε στη διαδρομή
Διαμορφώνονται νέοι όροι σύγκρουσης Δύσης/ΝΑΤΟ-Ρωσίας;
«Καμία σύγκρουση δεν παρατείνεται πέρα από το σημείο όπου παύει να εξυπηρετεί τον μεγάλο στρατηγικό άξονα. Τότε η ειρήνη δεν επιβάλλεται από τους αντιπάλους, αλλά από τις προτεραιότητες της υπερδύναμης»
H. Kissinger: «Στοχασμοί για τη Γεωπολιτική Ισορροπία»
Στόχευαν τα 28 σημεία του «σχεδίου Τραμπ» να αποτελέσουν αφετηρία «τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία», προς εξυπηρέτηση άλλων προτεραιοτήτων, που στοχάζεται ο Κίσινγκερ;
Υπάρχει, σε πλήθος αναλύσεων, η άποψη ότι για την Ουάσινγκτον αυτός ο πόλεμος έχει πάψει να εξυπηρετεί τις αμερικανικές προτεραιότητες, αφού διακυβεύονται σημαντικότερες εστιάσεις, ιδιαίτερα στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ωστόσο οι εστιάσεις της αμερικανικής υπερδύναμης είναι συνάρτηση των βασικών της στρατηγικών. Και στην Ουκρανία απέναντι είναι ο βασικός στρατηγικός αντίπαλος, και μάλιστα σε τροχιά ανάκαμψης, που σε καμιά περίπτωση οι προτεραιότητες των ΗΠΑ δεν μπορεί να το αγνοήσουν.
Την προηγούμενη βδομάδα, αρχικά από διαρροές σε αμερικάνικα ΜΜΕ και στη συνέχεια σε πλήρη μορφή, κυκλοφορεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ η πρόταση/σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. «Σχέδιο» το οποίο σε γενικές γραμμές καλεί το Κίεβο να παραχωρήσει εδάφη, να αποδεχτεί περιορισμούς στο στρατό του και να παραιτηθεί από τις φιλοδοξίες ένταξης στο ΝΑΤΟ. Ως αντάλλαγμα προσφέρει αόριστες υποσχέσεις για εγγυήσεις ασφαλείας. Αρχικά ο Τραμπ, απαιτώντας από τον Ζελένσκι να εγκρίνει το σχέδιο ώς τις 27 Νοέμβρη, του προσδίνει μορφή τελεσιγράφου. Σημαντικό στοιχείο του σχεδίου είναι ότι το «κόστος» αυτού του συμβιβασμού φορτώνεται στην Ευρώπη. Στη συνέχεια, συνέντευξή του αμερικανού ΥΠΕΞ Ρούμπιο αποκαλύπτει ότι το έγγραφο δεν εκφράζει επίσημες θέσεις των ΗΠΑ(!). Είναι απλώς αφετηρία για συνομιλίες, που περιέχει «κατάλογο ρωσικών επιθυμιών»(!), θολώνοντας ακόμη περισσότερο το τοπίο γύρω από αυτή την πρωτοβουλία.
Αλλά τι ακριβώς είναι αυτή η πρωτοβουλία; Ένας οδικός χάρτης για μόνιμη ειρήνη; Υποχώρηση των ΗΠΑ στις ρωσικές επιδιώξεις; Ένας τρόπος για να ωθηθεί η Ρωσία να δεχθεί «μέρος από το όλον»; Ένα σχέδιο για ενίσχυση της πίεσης στη Ρωσία μελλοντικά; Τα δύο πρώτα αποτελούν υλικό θεωρητικών σεναρίων. Τα άλλα δύο εμπεριέχουν στοιχεία αξιοποίησης ενός προσωρινού συμβιβασμού και από τις δύο πλευρές.
Το σίγουρο είναι «τι δεν είναι». Δεν είναι σχέδιο συμφωνίας που να αποσκοπεί σε εδραίωση «μόνιμης και αμοιβαίας επωφελούς σχέσης» των κύριων στρατηγικών ανταγωνιστών. Σύμφωνα με το POLITIKO, «η Δύση πουλάει ειρήνη για να αγοράσει πόλεμο». Ωστόσο, πίσω από τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα υπάρχει πολιτική ουσία, η οποία αφορά πραγματικά δεδομένα που διαμορφώνονται στο κύριο πεδίο αναμέτρησης Ρωσίας–Δύσης.
Το Κρεμλίνο διαψεύδει ότι υπάρχουν δεσμευτικές συμφωνίες, τονίζοντας ότι το κείμενο «δεν αφορά επίσημες διαβουλεύσεις» (η Μόσχα το έλαβε στην τελική του μορφή), και δεν το θεωρεί ως επίσημη πρόταση και όλα όσα γράφονται τα χαρακτηρίζει «διπλωματία των ΜΜΕ»! Ο Πούτιν το χαρακτήρισε σχέδιο «βάση συζήτησης και όχι επίλυσης της σύγκρουσης». Το μόνο που αναγνωρίζει είναι το «περίγραμμα που συμφωνήθηκε στην Αλάσκα στις 15 Αυγούστου»: άρση των αιτιών και απάντηση στα ζητήματα που οδήγησαν στη σύγκρουση. Σε περίπτωση που η Δύση απορρίψει την ουσία του περιγράμματος, η Ρωσία θα πετύχει τους στρατηγικούς της στόχους στρατιωτικά... «Τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στο Κούπιανσκ θα εκτυλιχθούν αναπόφευκτα και σε άλλες περιοχές κλειδιά του μετώπου», υπογράμμισε ο Πούτιν.
Η φημολογούμενη, εδώ και μέρες, κατάρρευση του ουκρανικού μετώπου δείχνει (πέρα από τον έλεγχο των εξελίξεων στο πεδίο) ότι η Ρωσία βάζει σοβαρή υποθήκη ελέγχου και για ό,τι προκύψει από τη κατάρρευση του καθεστώτος Ζελένσκι. Αυτό είναι το πρόβλημα για τη Δύση και ιδιαίτερα για τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές. Ο χρόνος μετρά αντίστροφα και τα πράγματα κινούνται γρήγορα. Η ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάλας, λέει αλήθεια όταν δηλώνει πως: «Όλοι θέλουμε αυτός ο πόλεμος να τελειώσει, αλλά έχει σημασία το πώς θα τελειώσει». Εννοώντας ποιος θα καθορίσει την επόμενη μέρα…
Αν η προσχώρηση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν μια υπαρξιακή πρόκληση για τη Ρωσία, οι ΗΠΑ είδαν την εισβολή της Ρωσίας σαν ευκαιρία φθοράς της ισχύος και αξιοπιστίας της Μόσχας στις διεθνείς σχέσεις. Το πρώτο αποδείχτηκε διαχειρίσιμο κόστος για το Κρεμλίνο και το δεύτερο τείνει να μετατραπεί σε πλήγμα στη διεθνή αξιοπιστία της Ουάσινγκτον.
Για τις ΗΠΑ, ο πόλεμος στην Ουκρανία μέχρι σήμερα είχε ορατά οφέλη: μετατροπή της Βαλτικής σε ΝΑΤΟϊκή λίμνη και, κύρια, η «ανατίναξη» της ειδικής σχέσης Μόσχας-Βερολίνου. Μια ειδική σχέση που είχε ως πυρήνα την ενεργειακή αλληλεξάρτηση, αλλά είχε και δυναμική με στοιχεία γεωπολιτικής σύγκλισης. Ταυτόχρονα αυτός ο πόλεμος υπήρξε η μεγαλύτερη πραγματική δοκιμή δυτικής στρατιωτικής τεχνολογίας από το 1991. Ένα «πολεμικό εργαστήρι» όπου αξιολογήθηκαν στην πράξη όπλα, η ποιότητα των δορυφορικών συστημάτων, η αμερικανική πληροφοριακή ομπρέλα, η αποτελεσματικότητα των drones, οι ρυθμοί κατανάλωσης πυρομαχικών, η ακρίβεια των πυραυλικών προφίλ κ.λπ.
Σήμερα οι επιλογές των ΗΠΑ απέναντι στο πλεονέκτημα επί του πεδίου της Ρωσίας καταλήγουν σε ένα ισχυρό δίλημμα: ή ένα βήμα πίσω (που για τη Ρωσία ίσως σημαίνει αρκετά βήματα μπροστά) ή κλιμάκωση και …. «γαία πυρί μιχθήτω».
Η διαχείριση του Ουκρανικού από τις ΗΠΑ, είτε στο ξεκίνημα ή στη σημερινή εξέλιξη, έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό: παράκαμψη της Ευρώπης. Και σε αυτό η «συμμαχία των προθύμων» αντιδρά, απαιτώντας κεντρικό ρόλο σε οποιαδήποτε συμφωνία. Οι ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές απαιτούν ρόλο για το δικό τους μέλλον. Στη Γενεύη, την περασμένη Κυριακή, αξιωματούχοι από ΗΠΑ και Ουκρανία, σύμβουλοι εθνικής ασφάλειας από Γαλλία, Βρετανία και Γερμανία επιχειρούν ανασκευή του σχεδίου Τραμπ. Και το ανασκευάζουν με άξονα ότι η Ουκρανία βγαίνει νικήτρια από αυτή τη σύρραξη! Στην πραγματικότητα δεν υπονομεύουν το σχέδιο Τραμπ, αλλά το ανατινάζουν. Ακόμη και ο αμερικανός ΥΠΕΞ, Ρούμπιο, που συμφωνούσε σε κάποιες τροποποιήσεις, αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι... «δεν υπάρχει κανένα σχέδιο ειρήνης από την Ευρώπη».
Στην πραγματικότητα πλέον δεν υπάρχει κανένα σχέδιο από πουθενά. Τα «28 σημεία» του Τραμπ χάθηκαν στη διαδρομή και η πρόωρη διαρροή τους σίγουρα έπαιξε καταλυτικό ρόλο! Τελικά η Κομισιόν, απ΄ ό,τι λέγεται, απέσυρε το δικό της σχέδιο και δέχεται μόνο του Τραμπ, το οποίο συρρικνώθηκε σε 19 σημεία. Αλλά η ζημιά ίσως έχει γίνει.
Για τη Ρωσία δεν υπάρχει κανένα σχέδιο ειρήνης επίσημα. «Δεν Θα συγκρίνουμε κείμενα που εμφανίζονται στον Τύπο» είπε ο ρώσος ΥΠΕΞ, Λαβρόφ, στην πρώτη δημόσια διπλή εμφάνιση από την ακύρωση της συνάντησης κορυφής στη Βουδαπέστη. Είχε και «καρφί» για τον Τραμπ, λέγοντας: «Τα σχέδια ειρήνης του Τραμπ δεν λαμβάνουν καθόλου υπόψη τους τα αίτια που παράγουν τη σύγκρουση». Προφανώς φωτογράφισε την «ειρήνη στη Γάζα»!
Για τις ΗΠΑ, το μείζον εντοπίζεται στο σταμάτημα και το κράτημα της Ρωσίας στα σημερινά κεκτημένα. Άμεσα το κέρδισμα χρόνου για μελλοντική ανατροπή αυτών των κεκτημένων με την ενίσχυση και ανασύνταξη των Ουκρανών σε νέες γραμμές άμυνας. Πάνω σε αυτό έχει ανακύψει ένα σημαντικό πρόβλημα: υπάρχει κάποιος στη μεριά των Ουκρανών με τον οποίο θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν οι δύο πλευρές; Ποιος νομιμοποιείται να υπογράψει και να δεσμεύσει τη χώρα με την υπογραφή του σε μια συνθήκη σε βαθύ μέλλον; Ένας πρόεδρος με ληγμένη θητεία; Ίσως να προηγείται διευθέτηση στο πολιτικό σκηνικό της Ουκρανίας και πιθανά να έχουμε εξελίξεις στο ζήτημα αυτό.
Σύμφωνα με κάποιους κύκλους, έχει ξεκινήσει ήδη η αποδόμηση του Ζελένσκι. Καθόλου τυχαία τα σκάνδαλα του καθεστώτος, που ήρθαν στη δημοσιότητα με πρωτοβουλία των ΗΠΑ. Λέγεται μάλιστα ότι αυτά συνδέονται και με ευρωπαίους αξιωματούχους! Βέβαια στο σχέδιο Τραμπ υπάρχει πρόβλεψη για αμνηστία στελεχών της κυβέρνησης Ζελένσκι και προστασίας του ίδιου, αλλά αυτό απαιτεί και κάποια μεθόδευση.
Η γεωπολιτική ρευστότητα είναι προφανής και η μετεξέλιξη διεθνών κρίσεων δεν έχει αυτονόητα, και αναπόφευκτα, κατάληξη στο υπάρχον δυτικό στρατηγικό πλαίσιο που αφορά περικύκλωση και απομόνωση της Ρωσίας. Ο τρόπος που κινείται σήμερα η «συμμαχία των προθύμων» δείχνει ότι ο στόχος τους δεν είναι να εμποδίσουν την τελευταία πρωτοβουλία του Τραμπ, αλλά, αν είναι δυνατόν, να ανατρέψουν το «περίγραμμα συμφωνίας της Αλάσκας». Το αν ο ρόλος της Ευρώπης θα αναβαθμιστεί ή αν θα παραμείνει θεατής σε μια διαδικασία που, σε αυτή τη φάση, δείχνει να κινείται σε υψηλότερο επίπεδο, θα κρίνει, ίσως, το πού πραγματικά θα παιχτεί το «μεγάλο παιχνίδι» του 21ου αιώνα.
ΧΒ
