Με τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων η χώρα μας μπαίνει στην περίφημη μεταολυμπιακή περίοδο, για την οποία πολλά έχουν ειπωθεί και εκτιμηθεί. Η πορεία των εξελίξεων θα διαμορφωθεί με βάση τα γενικότερα πολιτικά δεδομένα, ωστόσο η σφραγίδα των Αγώνων θα είναι εμφανής σε σοβαρές πλευρές της πολιτικής και οικονομικής ζωής. Είναι, λοιπόν, αναγκαία μια πολιτική αποτίμηση της Ολυμπιάδας που πέρασε, τόσο σε ότι αφορά την άρχουσα τάξη και τα αφεντικά της, όσο και τον ίδιο το λαό ο οποίος τώρα θα κληθεί να πληρώσει τις συνέπειες.
Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις
Αν ο λόγος για τον οποίο οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις του πλανήτη ανέθεσαν, μέσω των εντολοδόχων τους της ΔΟΕ, την Ολυμπιάδα στην Ελλάδα ήταν το βάθεμα των δεσμών της εξάρτησης σε όλα τα επίπεδα και η αποκόμιση άμεσων αλλά και μακροπρόθεσμων κερδών, τότε μάλλον ο απολογισμός τους θα πρέπει να κριθεί θετικός. Αυτό, άλλωστε, εννοούσαν ουσιαστικά όταν έκριναν τη διοργάνωση πετυχημένη.
Σε πολιτικό επίπεδο, η κακόφημη επιχείρηση ασφάλειας των Αγώνων κατοχύρωσε την παρουσία ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στη χώρα, την παρουσία πάσης φύσης ένοπλων ξένων πρακτόρων ή φρουρών, την ανεξέλεγκτη δράση μυστικών ή φανερών μηχανισμών καταστολής και τον περιορισμό των δημοκρατικών δικαιωμάτων του λαού μέσα από τον τεχνολογικό αλλά και νομοθετικό εξοπλισμό του κράτους. Με μια φράση, με αφορμή την Ολυμπιάδα έγιναν βήματα στη νομιμοποίηση της ιμπεριαλιστικής και της κρατικής τρομοκρατίας. Μια νομιμοποίηση την οποία παρείχε η αστική τάξη της χώρας και κάτω από τις πιέσεις των ιμπεριαλιστών, αλλά και κάτω από το δυσβάσταχτο βάρος της ιστορικής της επιλογής να προσδέσει την ίδια της την ύπαρξη με τους σχεδιασμούς και τα συμφέροντά τους.
Σε αυτά, ωστόσο, υπήρξε και η …παραφωνία της ματαίωσης της επίσκεψης του Πάουελ για την τελετή λήξης. Παρότι οι Αμερικάνοι έχουν πετύχει κάποια πράγματα για λογαριασμό τους με αφορμή την Ολυμπιάδα, δεν έχουν πετύχει να εξαφανίσουν τον πολύ ενοχλητικό αντιαμερικανισμό του ελληνικού λαού. Αυτόν που καταδείχτηκε από τις κινητοποιήσεις που έγιναν ενάντια στην επικείμενη επίσκεψη. Οι Αμερικάνοι ζητούν ακόμα περισσότερα από την άρχουσα τάξη της χώρας και την κυβέρνησή της. Οχι μόνο την πλήρη υποταγή στους σχεδιασμούς τους, αλλά και τη χειραγώγηση ενός λαού που με πολύ πείσμα δε χάνει την ευκαιρία να εκφράζει την αντίθεσή του σε αυτούς.
Στο οικονομικό πεδίο, στο μεγάλο φαγοπότι της Ολυμπιάδας συμμετείχαν μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες οι οποίες όχι μόνο είδαν, αλλά και άρπαξαν την ευκαιρία για μεγάλη και γρήγορη κερδοφορία εις βάρος του ελληνικού λαού. Τα δυσανάλογα με τις δυνατότητες της χώρας έργα, τα φαραωνικά κατασκευάσματα που δεν έχουν καμιά χρησιμότητα για το λαό έσυραν ένα χορό δισεκατομμυρίων ευρώ ο οποίος είχε, φυσικά, προαποφασιστεί από τις πολυεθνικές (αμερικάνικες και ευρωπαϊκές). Ηταν κι αυτός, άλλωστε, ένας από τους λόγους που επιλέχθηκε μια χώρα χωρίς υποδομές για τη διοργάνωση. Γιατί ακριβώς η έλλειψη υποδομών έδινε στο πολυεθνικό κεφάλαιο το πεδίο δράσης που τόσο έχει ανάγκη.
Η άρχουσα τάξη της Ελλάδας
Η άρχουσα τάξη της Ελλάδας, αν και δεν εμφανίστηκε ενοιοποιημένη στο στόχο της Ολυμπιάδας, διαμόρφωσε και αυτή τους δικούς της στόχους για τους Αγώνες. Οι στόχοι αυτοί (πολιτικοί και οικονομικοί) συνοψίζονται στο όνειρο της αναβάθμισης του ρόλου της αστικής τάξης τόσο στο διεθνές σκηνικό, όσο και στο εσωτερικό, απέναντι στο λαό.
Η αστική τάξη ήθελε να δείξει ότι μπορεί να φέρει σε πέρας μια τέτοια κολοσσιαία διοργάνωση και άρα ότι μπορούν οι ιμπεριαλιστές και στο μέλλον να της εμπιστευθούν έναν πιο αναβαθμισμένο ρόλο. Ενώ προς το λαό ήθελε να διαλύσει κάθε αμφισβήτηση για την κυριαρχία της και να αναβαπτίσει το κύρος της και να παρουσιαστεί ως η μόνη που έχει τον ιστορικό ρόλο και τις δυνατότητες να οδηγήσει τη χώρα σε καλύτερες μέρες.
Είναι φανερό ότι υπάρχουν κέρδη για την άρχουσα τάξη της χώρας και στο οικονομικό και στο πολιτικό πεδίο. Και μόνο το γεγονός ότι οι Αγώνες κύλησαν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα μετράει στα υπέρ τους. Μερίδες του ελληνικού κεφαλαίου ευνοήθηκαν …σκανδαλωδώς από την Ολυμπιάδα (γεγονός που δημιούργησε πολλούς «ριγμένους») και εξασφάλισαν κέρδη τόσο άμεσα, όσο και μακροπρόθεσμα (εξοπλισμός, τεχνογνωσία, διεύρυνση της πελατειακής βάσης κ.λπ.).
Από την άλλη μεριά, τα βήματα που έγιναν τόσο στα ζητήματα της καταστολής και του περιορισμού των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, όσο και στις εργασιακές σχέσεις, αποτελούν ήδη ένα προηγούμενο για την άρχουσα τάξη, η οποία είχε αυτά τα ζητήματα στην ατζέντα της έτσι κι αλλιώς και βρήκε την ευκαιρία τώρα να τα προωθήσει.
Ωστόσο, η υπόθεση Κεντέρη-Θάνου ήταν αρκετή για να σκιάσει όχι μόνο τη «μεγάλη γιορτή», αλλά και το υπεύθυνο και κοσμοπολίτικο πρόσωπο που ήθελε να δείξει η άρχουσα τάξη. Η βίαιη αποκάλυψη της σάπιας πραγματικότητας που κρύβεται πίσω από τα παχιά λόγια περί Ολυμπιακού πνεύματος και ευγενούς άμιλλας έπληξε το κύρος των Ολυμπιακών συνολικά. Το πολιτικό-ιδεολογικό οικοδόμημα που με τόσο κόπο έχτιζε η αστική τάξη για χρόνια ράγισε από την υπόθεση ντόπινγκ, την οποία ούτε περίμενε, ούτε μπορούσε να αντιμετωπίσει.
Τέλος, πολλά από τα προβλήματα που κληροδοτεί η Ολυμπιάδα στο λαό δεν είναι αδιάφορα και για την αστική τάξη, όχι γιατί κόπτεται για τις μάζες, αλλά γιατί και γι” αυτήν έχουν ανοίξει μια σειρά σοβαρά ζητήματα τα οποία θα πρέπει να διαχειριστεί και μάλιστα με τις μικρότερες δυνατές αντιδράσεις. Για παράδειγμα το τεράστιο χρέος που άφησαν οι Αγώνες είναι πρόβλημα και για την αστική τάξη, η οποία ήδη δυσκολεύεται να τηρήσει τα κριτήρια της ΟΝΕ και τώρα θα πρέπει να διατηρήσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης (στα χαρτιά τουλάχιστον!) με το χρέος να έχει διογκωθεί, χωρίς το σπρώξιμο των Ολυμπιακών έργων και με μικρότερα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης.
Ενώ, από την άλλη μεριά, θα πρέπει να διαχειριστεί με κάποιο τρόπο το ζήτημα της ανεργίας η οποία ήδη έχει αρχίσει να αυξάνεται μετά τη λήξη των Αγώνων. Και ιδιαίτερο ζήτημα εδώ αποτελούν οι μετανάστες τους οποίους έφερε για να βγάλουν τη δουλειά, αλλά τώρα που η δουλειά τέλειωσε πρέπει κάτι να τους κάνει…
Ο λαός και η νεολαία
Για το λαό και τη νεολαία της χώρας μας ο απολογισμός της Ολυμπιάδας δεν μπορεί να είναι θετικός. Από αρκετό καιρό πριν είχαμε διατυπώσει τους τέσσερις βασικούς άξονες που, κατά τη γνώμη μας, περιέγραφαν την επίθεση που θα δεχτεί ο λαός με αφορμή την Ολυμπιάδα: το χτύπημα των δημοκρατικών δικαιωμάτων και τη ΝΑΤΟϊκή παρουσία στη χώρα, το υπέρογκο κόστος των αγώνων, τις μεσαιωνικές συνθήκες δουλειάς στα Ολυμπιακά εργοτάξια-κάτεργα και τις ολέθριες επιπτώσεις στην πόλη και το περιβάλλον.
Δεν είναι ανάγκη να επεκταθούμε περισσότερο σε αυτό, γιατί ήδη φαίνεται πως επιβεβαιώνονται οι εκτιμήσεις που και εμείς κάναμε σε σχέση με τις συνέπειες της Ολυμπιάδας. Αυτό που, κατά την άποψή μας, έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα είναι να αποτιμήσουμε το πώς επέδρασε η Ολυμπιάδα συνολικά στο λαό. Τι του έχει αφήσει, πόσο την αποδέχτηκε και πώς επηρεάζει τις λαϊκές αντιστάσεις από εδώ και μπρος.
Κάνοντας μια συνολική εκτίμηση, δε θεωρούμε ότι η Ολυμπιάδα έτυχε της αποδοχής του ελληνικού λαού. Γιατί κανείς δεν αποδέχτηκε ούτε τα ασφυκτικά μέτρα ασφάλειας, ούτε το τεράστιο κόστος, ούτε τους νεκρούς εργάτες, ούτε την εξαφάνιση των ελεύθερων χώρων και του πρασίνου από το λεκανοπέδιο.
Αυτό το κλίμα υπήρξε και υπάρχει, παρά τις προσπάθειες που έκανε η άρχουσα τάξη να το ανατρέψει, απομακρύνοντας τη συζήτηση από τις συνέπειες και στρέφοντάς τη στο μεγάλο πανηγύρι και στα «υψηλά ιδανικά». Επιχείρησε, μάλιστα, να το εκτρέψει και προς τον εθνικισμό, χωρίς όμως να καταφέρει να ριζώσει τέτοιου είδους αντιλήψεις στις μάζες.
Από “δω και πέρα, πολύς λόγος έγινε για τους εθελοντές και τους θεατές οι οποίοι ήταν, υποτίθεται, οι καλύτεροι οικοδεσπότες των Αγώνων και απέδειξαν πως η Ολυμπιάδα ήταν πράγματι εθνικός στόχος. Η αστική τάξη θα ήθελε πάρα πολύ να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ομως ούτε ο αριθμός των εθελοντών ήταν μεγάλος (αν λάβουμε υπόψη αυτούς που πληρώνονταν, ή αυτούς που διορίστηκαν από κρατικούς μηχανισμούς ή κομματικές νεολαίες), ούτε ο εθελοντισμός αποτέλεσε διακριτό ρεύμα στην ελληνική νεολαία κυρίως πριν, αλλά ακόμα και κατά τη διάρκεια των Αγώνων.
Ενώ είναι αβάσιμο και τελικά άδικο να χρεώνεται συνολικά στο λαό αποδοχή και υποταγή στην Ολυμπιάδα, επειδή, σε γενικές γραμμές, υπήρχε αρκετός κόσμος στα στάδια. Μήπως αυτός ο κόσμος συμφωνεί να πληρώνει το μάρμαρο για μερικές δεκαετίες; Η μήπως αυτός ο κόσμος δε μούτζωνε το ζέπελιν και τις κάμερες;
Οι αντιστάσεις ενάντια στην Ολυμπιάδα
Παρότι η Ολυμπιάδα συνολικά δεν εκτιμούμε ότι έτυχε της ευρείας αποδοχής των μαζών (και κυρίως πριν την έναρξή της) είναι γεγονός ότι οι αντιστάσεις που υπήρξαν δεν ήταν στο ύψος των απαιτήσεων του ζητήματος. Σε μια υπόθεση που άνοιξε τόσα σοβαρά και κεντρικά μέτωπα στην ελληνική κοινωνία, τα οποία θα την απασχολούν για χρόνια, το κίνημα έχει να αντιτάξει κάποιες αντιστάσεις σε τοπικό επίπεδο και κάποιες εκδηλώσεις και κεντρικές διαδηλώσεις λίγων χιλιάδων ανθρώπων.
Ως γνωστόν η αντίθεση των κάτω με τους πάνω είναι απαραίτητη προϋπόθεση, αλλά δεν αρκεί για να δημιουργήσει πολιτική κίνηση και μαζικούς αγώνες. Είναι αναγκαίο να υπάρχουν και εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις στα πλαίσια του λαού οι οποίες θα στηρίξουν τους αγώνες του, θα πολιτικοποιήσουν την αμφισβήτησή του, θα κάνουν ότι μπορούν για να ευνοήσουν την αντίστασή του.
Ετσι, αναζητώντας τις αιτίες για τις οποίες δεν υπήρξαν λαϊκές αντιστάσεις αντίστοιχες με το πρόβλημα, δε μπορούμε παρά να σταθούμε στις τεράστιες ευθύνες που έχουν το ΚΚΕ και ο ΣΥΝ. Γιατί ενώ είχαν τις οργανωτικές δυνατότητες, αποδείχτηκε ότι δεν είχαν την πολιτική βούληση να συμβάλλουν στην ανάπτυξη λαϊκών αγώνων ενάντια στην Ολυμπιάδα και τις συνέπειές της.
Το ΚΚΕ ψήφισε στη βουλή υπέρ της Ολυμπιάδας, θέτοντας, ωστόσο, τις προϋποθέσεις του γι” αυτήν. Προϋποθέσεις οι οποίες, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωσή του, δεν τηρήθηκαν, γι” αυτό και οι συνέπειες θα είναι ολέθριες! Κι έτσι η Παπαρήγα δήλωσε πως ίσως θα ήταν καλύτερα να μην είχαμε πάρει τους Αγώνες, προσπαθώντας να σώσει τουλάχιστον κάποια προσχήματα. Ο δε ΣΥΝ, έκανε δια του προέδρου του τη δήλωση μετάνοιας ενώπιον της Αγγελοπούλου, λέγοντας πως ήταν υπερβολικές οι αντιρρήσεις που είχε προβάλλει πριν τους Αγώνες!
Στο χώρο της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, υπήρξε γενικά μια συμφωνία στην αντίθεση με την Ολυμπιάδα, παρά τις όποιες ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις. Η δράση που αναπτύχθηκε, βασικά με κέντρο την Καμπάνια Αντί-2004, ήταν σημαντική, με παρεμβάσεις στα κυριότερα ζητήματα που έθετε η Ολυμπιάδα και με κορυφαία, ίσως, στιγμή τη διαδήλωση ενάντια στην επίσκεψη Πάουελ.
Είναι θετικό το γεγονός ότι μια σειρά δυνάμεις αλλά και ανένταχτοι αγωνιστές συντονίστηκαν όσο μπόρεσαν και προσπάθησαν να δώσουν μαζικό χαρακτήρα στις αντιστάσεις, να τις συνενώσουν και να τις πολιτικοποιήσουν. Παραμένει, βέβαια, το γεγονός ότι οι κινητοποιήσεις που έγιναν ήταν κάτω από αυτό που απαιτούνταν. Και αυτό από μόνο του αποτελεί μια ευθύνη την οποία έχουν και αυτές οι δυνάμεις, στο μερίδιο που τους αναλογεί. Αλλωστε, η προτεραιότητα που έδινε η κάθε δύναμη στο ζήτημα δεν ήταν η ίδια, ενώ δεν έλειψαν και προσπάθειες δημιουργίας χωριστών σχημάτων.
Κατά την άποψή μας, πέρα από τις υποκειμενικές δυνατότητες και αδυναμίες όλων μας, ήταν σημαντική η εκτίμηση του καθενός για τον αντίπαλο, αλλά, κυρίως, για το σύμμαχο. Μέχρι και σήμερα εξακολουθούν να εκφράζονται στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά απόψεις που λένε ότι η αστική τάξη της χώρας έβαλε ψηλά τον πήχη και ότι η αντιπαράθεση μαζί της θα είναι πιο απαιτητική και πιο δύσκολη στο μέλλον. Η άλλες απόψεις που θεωρούν ότι ο λαός παρασύρθηκε σε εθνικιστική υστερία, από την οποία δε θα συνέλθει γρήγορα.
Εμείς θεωρούμε ότι η αστική τάξη της χώρας δεν άλλαξε χαρακτήρα, ούτε στρατηγική επειδή έκανε μια Ολυμπιάδα και ότι οι αντιστάσεις που αναπτύχθηκαν ήταν ανάλογες της κατάστασης του λαϊκού κινήματος και της αριστεράς. Δε θα μπορούσε να ήταν και αλλιώς. Θεωρούμε, μάλιστα, στοιχείο του προβλήματος την προσπάθεια να βρίσκεται κάθε φορά η μαγική συνταγή που θα κατεβάσει τον κόσμο στο δρόμο. Η τη συντριπτική κριτική που συχνά γίνεται εκ των υστέρων και ισοπεδώνει κάθε προσπάθεια η οποία δεν κατάφερε …την επανάσταση εδώ και τώρα!
Χωρίς αυτό να αποτελεί το συγχωροχάρτι για κανέναν και χωρίς να περιμένουμε να έρθει ένα κίνημα που θα μας λύσει όλα μας τα προβλήματα, είναι ένα στοιχείο το οποίο δεν μπορούμε ποτέ να παραβλέπουμε. Οσο ολέθρια μπορεί να είναι η υποτίμηση του αντιπάλου, άλλο τόσο μπορεί να είναι και η υπερτίμησή του. Το ίδιο ισχύει, όχι μόνο για τον αντίπαλο, αλλά και για τον ίδιο το λαό.
φ.510, 2/10/04
