Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, το φάντασμα της… «δυαδικής εξουσίας»
Με αφορμή τη συζήτηση και τα υλικά που δημοσιεύτηκαν για την Β” συνδιάσκεψη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ θα κυκλοφορήσει σύντομα μπροσούρα του Β. Σαμαρά. Η ΠΣ προδημοσιεύει κάποια αποσπάσματα από αυτήν που αναφέρονται σε βασικές πλευρές αυτής της συζήτησης.
[...]
Η «ενότητα» των αντιθέτων
[...] Πριν προχωρήσουμε στην παράθεση των απόψεων που εκτίθενται μέσω των διαφόρων παρεμβάσεων, ας ξεκινήσουμε με ένα απόσπασμα από την παρέμβαση της Αριστερής Αντικαπιταλιστικής Συσπείρωσης (ΑΡΑΣ) που αναφέρεται σε «ορισμένα συμπεράσματα» από τη Συνδιάσκεψη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ:
«Όμως όπως φάνηκε και από τη Β” Συνδιάσκεψη, το πρόγραμμα αυτό αντιμετωπίζεται με διαφορετικές οπτικές από τις διαφορετικές δυνάμεις στο εσωτερικό της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και ως προς το χαρακτήρα του και ως προς τον τρόπο προώθησής του. Φάνηκαν δύο οπτικές, με μικρότερες ή μεγαλύτερες παραλλαγές στο εσωτερικό τους. Η πρώτη θεωρεί -ή αντικειμενικά καταλήγει- ότι το μεταβατικό πρόγραμμα μπορεί να εφαρμοσθεί μόνο μετά την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της, δηλαδή ότι η εφαρμογή ταυτίζεται με μια πρώτη φάση σοσιαλιστικού μετασχηματισμού. [...] Η δεύτερη οπτική εκτιμά ότι το μεταβατικό πρόγραμμα μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα, αλλάζοντας το συσχετισμό δυνάμεων και ανακουφίζοντας τις λαϊκές μάζες, ενισχύοντας την τάση προς το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, χωρίς όμως να ταυτίζεται με την έναρξη αυτής της διαδικασίας. [...]
Είναι τα πράγματα έτσι όπως τα θέτει η ΑΡΑΣ; Είναι αυτός ο κύριος και βασικός διαχωρισμός ανάμεσα στις αποκλίνουσες απόψεις και προτάσεις; Θα λέγαμε πως είναι και έτσι αλλά όχι μόνον έτσι.
Αλλά πριν αναφερθούμε σ’ αυτό, χρειάζεται να σταθούμε σε ορισμένα βασικά ζητήματα που ανακύπτουν από μια τέτοια θεώρηση του ζητήματος: Το πρώτο: Αν τα πράγματα έχουν έτσι, τότε αυτό που έχουμε δεν είναι απλώς κάποιες αποκλίνουσες εκτιμήσεις αλλά δυο διαμετρικά αντίθετες στρατηγικές κατευθύνσεις, οι οποίες υπαγορεύουν επίσης διαφορετικούς έως και αντίθετους τρόπους κίνησης σε όλα τα πεδία.
Το δεύτερο, που έρχεται ως συνέχεια του πρώτου, αφορά το ερώτημα για τα σημεία σύγκλισης που κάνουν εφικτή τη συνύπαρξη αυτών των αντίθετων στρατηγικών σε έναν ενιαίο πολιτικό σχηματισμό και σε μια κοινή και ενιαία -υποτίθεται- πολιτική γραμμή.
Μια πρώτη απάντηση μπορεί να αναζητηθεί στο δέλεαρ του εκλογικού 3% και στην οπορτουνιστικής υφής «συγκολλητική» του δύναμη καθώς και στην επίσης οπορτουνιστική τάση και διάθεση πλασαρίσματος ορισμένων στην «κεντρική πολιτική σκηνή». Είναι αυτό; Είναι και αυτό αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Πίσω από τις διαφορετικές απόψεις, τις αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις υπάρχουν και ουσιαστικά στοιχεία πραγματικής ιδεολογικής και πολιτικής σύγκλισης ανάμεσα στις διάφορες -«διαφωνούσες» κατά τα άλλα- πλευρές. Πριν προχωρήσουμε ωστόσο σ’ αυτό, ας παρατεθεί ένα ακόμη απόσπασμα από το σημείο 12 των «Θέσεων».
«Σε αυτό το ιστορικό φόντο της εποχής μας εντάσσεται ο διεθνής εξεγερσιακός κύκλος που άνοιξε με την Αραβική Άνοιξη και τις επαναστατικές καταστάσεις σε Τυνησία και Αίγυπτο, συνεχίστηκε με τα κινήματα των αγανακτισμένων στο Ουισκόνσιν και το κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στρητ» στις ΗΠΑ, τους εργατικούς αγώνες σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ρουμανία και άλλες χώρες και έφτασε μέχρι τον πρόσφατο λαϊκό ξεσηκωμό στη Βουλγαρία που ανάγκασε την κυβέρνηση σε παραίτηση. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ εκτιμά ότι ο «εξεγερσιακός κύκλος» δεν θα κλείσει …» κ.λπ.
Προφανώς, κατά τη λογική που διέπει το παραπάνω απόσπασμα και τις πολιτικές κατευθύνσεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, το Νεπάλ και η Ινδία ανήκουν σε άλλον πλανήτη, γι’ αυτό και οι επαναστάσεις που εξελίσσονται στις χώρες αυτές δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτόν τον «εξεγερσιακό κύκλο» του πλανήτη μας.
[...]Και ποια εξήγηση μπορεί να δοθεί για το ότι προσπερνώνται «ελαφρά τη καρδία» τέτοια συγκλονιστικά γεγονότα; Να υποθέσουμε ότι η αιτία για τέτοιου είδους «παραλείψεις» βρίσκεται στην τάση πολλών αριστερών να υποτιμούν οποιαδήποτε εξέλιξη δεν συντελείται εντός των ορίων της αναπτυγμένης Δύσης; Είναι και αυτό.
Το κύριο όμως είναι άλλο. Το κύριο βρίσκεται στις ιδεολογικές πολιτικές αντιλήψεις και τις «στρατηγικές» που διαμορφώνονται στα πλαίσιά τους. Η μια πλευρά βρίσκεται στην απόρριψη της λενινιστικής αντίληψης για την επανάσταση αλλά και της μαοϊκής του «παρατεταμένου λαϊκού πολέμου». Η «αλλεργία» που αισθάνονται ορισμένοι απέναντι σε κινήματα που καθοδηγούνται από αυτές τις αντιλήψεις (πόσο μάλλον «τριτοκοσμικά»). Στην άλλη πλευρά βρίσκονται οι τάσεις και απόψεις αναζήτησης του «άλλου δρόμου», της «σύγχρονης στρατηγικής» που «υπερβαίνει» τον καπιταλισμό και θα οδηγεί στο «σοσιαλισμό της εποχής μας». Βασικά της στοιχεία το «μεταβατικό πρόγραμμα και η κατεύθυνση της «δυαδικής εξουσίας». Στην πραγματικότητα, βέβαια, όλα αυτά δεν είναι και τόσο νέα. Οι ρίζες τους βρίσκονται στις πρώτες ρεφορμιστικές αντιλήψεις και απόψεις για να φτάσουν μέσα από διάφορες διαδρομές και μεταμορφώσεις μέχρι το σήμερα. Όπως και να ‘χει, είναι η σύγκλιση σε μια τέτοια κατεύθυνση που αποτελεί τη βάση συμπόρευσης όλων αυτών των εκ πρώτης όψεως αντιτιθέμενων απόψεων. [...]
Για το ζήτημα της «δυαδικής εξουσίας»
Ωστόσο, αυτή η «νέα Στρατηγική» των «μεταβατικών προγραμμάτων» και της «δυαδικής εξουσίας» είναι «νέα» μόνο ως προς τη φόρμα της. Από άποψη ουσίας κινείται στα χνάρια του παλιού γνωστού μας ρεφορμισμού.
Η προσπάθεια διαφοροποίησής της από τον παλιό ρεφορμισμό έχει κατ’ αρχάς σχέση με τη χρεοκοπία και του ρεφορμισμού. Ταυτόχρονα συνδέεται με τις πιέσεις που ασκεί η αγριότητα της επίθεσης του συστήματος σε όλες τις δυνάμεις. Άλλωστε και ο παραδοσιακός ρεφορμισμός αναγκάζεται κάτω από τις ίδιες πιέσεις να μεταμορφώνεται.
Έτσι, από την «Αριστερά» των Κλίντον, Μπλερ κ.λπ. και τις γελοιότητες των Ανδρουλάκη, Μπίστη, Δαμανάκη περάσαμε στο «σοβαρό» Κωνσταντόπουλο και από εκεί στον Αλαβάνο και στη γραμμή της «ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών με κινηματική στήριξη». Από ’κει και πέρα η εκτίναξη των εκλογικών ποσοστών και η πιθανότητα «ανάληψης» αυτών των «κυβερνητικών ευθυνών», τους οδηγεί στο δρόμο της επιστροφής στο «ρεαλισμό».
Ανεξάρτητα από αυτή την εξέλιξη, είναι εμφανής η κοινότητα λογικής που χαρακτηρίζει τη γραμμή της «ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών με κινηματική στήριξη» και τη γραμμή του «μεταβατικού προγράμματος» και της «δυαδικής εξουσίας». Ως προς το περιεχόμενο και την ουσία της, αρκετά χαρακτηριστικά είναι όσα περιέχονται στις παρεμβάσεις των Π. Σωτήρη και Άγγελου Χάγιου (και όχι μόνο), οι οποίοι εκπροσωπούν τις πιο διαφορετικές, υποτίθεται, αντιλήψεις ως προς την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Μιας και έχουν παρατεθεί ήδη τα σχετικά αποσπάσματα, απλώς υπενθυμίζουμε τις απόψεις (Π. Σωτήρη) για «ξεδίπλωμα μορφών σύγχρονης δυαδικής με την δυνατότητα κατάληψης της κυβερνητικής εξουσίας μέσα σε μια συνθήκη κατάρρευσης των αστικών κομμάτων … μέσα από μια «συντακτική διαδικασία» που θα περιορίζει το δικαίωμα στην καπιταλιστική ιδιοκτησία … προσπάθεια επαναστατικοποίησης των κρατικών μηχανισμών … υπέρβασης του κοινοβουλευτισμού» κ.λπ., κ.λπ. Όσο για τον Άγγελο Χάγιο, να υπενθυμίσουμε τις απόψεις για το «ντόμινο των ανατροπών σε Ελλάδα και Ευρώπη» που θα οδηγήσει διαδοχικά από αστικές σε αστικές ρεφορμιστικές και επ’ εκεί σε αριστερές ρεφορμιστικές κυβερνήσεις, στις οποίες «μπορεί και να συμμετέχουν συναγωνιστές μας» κ.λπ.
Αλλά εδώ ας σταθούμε λίγο περισσότερο σ’ αυτό το ζήτημα της «δυαδικής εξουσίας». Αυτό που οφείλεται να είναι καθαρό είναι πως αυτή η δυαδική εξουσία, στην οποία αναφέρονται, ούτε προγραμματίζεται ούτε σχεδιάζεται. Η πιθανότητα να προκύψει κάπου, κάποτε σαν ιδιόμορφη φάση στην εξέλιξη της επαναστατικής πάλης δεν μπορεί να τη μετατρέψει σε γενικό χαρακτηριστικό, σε στάδιο εξέλιξης της καπιταλιστικής κοινωνίας. Σε περίοδο από την οποία «υποχρεωτικά» θα περάσει η κοινωνικοοικονομική εξέλιξη και συνεπώς και η επαναστατική πάλη. Ακόμη και στην περίπτωση που -ίσως- υπάρξει σαν ιδιόμορφο αποτέλεσμα, αυτό που θα προκύψει δεν θα είναι μια περίοδος κοινωνικοοικονομικού χαρακτήρα αλλά μια πολιτικού χαρακτήρα φάση. Και βεβαίως σε καμία περίπτωση δεν θα είναι τέτοια που θα δίνει τα περιθώρια και την άνεση να οικοδομήσουμε όλα αυτά που αναφέρονται στις σχετικές προτάσεις, αν το κίνημα δεν είναι από τα πριν συγκροτημένο στη βάση επαναστατικών απαιτήσεων. Μια φάση όπου το ζήτημα της εξουσίας θα έχει τεθεί με την πιο οξυμένη του μορφή και θα λυθεί με τους πιο σκληρούς όρους, χωρίς περιθώρια χρόνου για κανέναν, προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Και ή το κίνημα θα είναι έτοιμο για κάτι τέτοιο ή δεν θα είναι. [...]
Δυο αντίθετες στρατηγικές κατευθύνσεις
Αυτό που αναδεικνύεται με όλα αυτά είναι δυο εντελώς διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις. Είναι άλλο πράγμα ο ορισμός ως στρατηγικής επιδίωξης του κινήματος η επαναστατική ανατροπή και κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη και το λαό και άλλο πράγμα η υποτιθέμενη επιδίωξη διαμόρφωσης όρων «δυαδικής εξουσίας». Στην πρώτη περίπτωση ο στρατηγικός στόχος ορίζει την κατεύθυνση, τον άξονα πάνω στον οποίο αρθρώνεται η πάλη του κινήματος, την πολιτική γραμμή, τις ιεραρχήσεις, τα πεδία πάλης, τις μορφές κίνησης, τις τακτικές επιλογές κ.λπ. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε το φαινόμενο να παίρνουν κάποιοι ένα πιθανό ενδεχόμενο της ταξικής πάλης που «ίσως» υπάρξει και πάνω σ’ αυτό να «χτίζουν» μια «άλλη» στρατηγική, την πολιτική τους γραμμή, τις επιλογές τους.
Βεβαίως θα μπορούσε να μας αντιταχθεί ότι στα πλαίσια αυτού του σεναρίου προβλέπεται και η «επαναστατική» τομή. Μόνο που δεν γίνεται -παρά μόνο στον χώρο της φαντασίας- να μπορεί να μεταπηδήσει κανείς έτσι, του καλού καιρού, από το πεδίο της μιας στρατηγικής στο πεδίο της άλλης, επειδή, όπως αναφέρεται αλλού, «η επανάσταση στην εποχή μας θα είναι μάλλον μια κοινωνική περιπέτεια διαρκείας και λιγότερο ένα πολιτικό-στρατιωτικό μονόπρακτο». Στην καλύτερη λοιπόν περίπτωση πρόκειται για αυταπάτη, για φαντασίωση, γέννημα ιδεοληψιών. Στην πραγματικότητα έχουμε ξανά την εναγώνια αναζήτηση δρόμων και τρόπων που να επιτρέπουν την παράκαμψη των απαιτήσεων της ταξικής επαναστατικής πάλης και έτσι να φτάσουμε «έξυπνα» στο ζητούμενο. Μια αναζήτηση που καθόλου συμπτωματικά ανοίγει διάπλατα τις πόρτες στις πιέσεις και στους «πειρασμούς» των «άμεσων» και «ρεαλιστικών» ρεφορμιστικών «λύσεων» τύπου ΣΥΡΙΖΑ, ας πούμε.
[...]
Βασίλης Σαμαράς
