Τοποθέτηση του ΚΚΕ(μ-λ) στη Διεθνιστική Συνάντηση που έγινε στην Αθήνα στις 4 και 5 Νοέμβρη.
Συζήτηση με θέμα:
Οκτωβριανή επανάσταση: ιμπεριαλισμός- πόλεμος – αδύναμος κρίκος – κοινωνικές συμμαχίες – η πρωτοπορία της εργατικής τάξης – σοσιαλιστική οικοδόμηση. Ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Οκτώβρη που συγκλόνισε τον κόσμο
Δεν γεννά κάθε επαναστατική κατάσταση επανάσταση. Ούτε η αντίδραση των από κάτω αλλά ούτε και η κρίση των από πάνω θα προκαλέσουν την ανατροπή. Χρειάζεται οι αντικειμενικές αλλαγές να συναντήσουν τις υποκειμενικές και η επαναστατική τάξη να έχει την ικανότητα να αναλάβει δράση, να καθοδηγήσει και να είναι τόσο ισχυρή ώστε να τσακίσει την παλιά κυβέρνηση, που, όπως έλεγε ο Λένιν, «ούτε σε εποχή κρίσεων δεν πέφτει αν δεν την ρίξουν».
Ο Α’ παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος συγκέντρωσε τις τρεις αντιθέσεις κεφάλαιο-εργασία, ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και ιμπεριαλισμός-λαοί σε έναν μοναδικό κόμπο που επιτάχυνε τους αγώνες του ρωσικού προλεταριάτου. Στη Ρωσία του 1917 και με τη χώρα να βρίσκεται σε μια γενικευμένη κρίση που η προσωρινή Κυβέρνηση του Κερένσκι αδυνατεί να διαχειριστεί, οι εργάτες διώχνουν το διευθυντικό προσωπικό των βιομηχανικών επιχειρήσεων και απαιτούν επίμονα να περάσει η εξουσία στα σοβιέτ. Οι αγρότες έχοντας απογοητευτεί από το κόμμα των Εσέρων και τη μη εφαρμογή του αγροτικού τους προγράμματος αψηφούν τους γαιοκτήμονες, καταπατούν τη γη, επιτίθενται στις επαύλεις των κουλάκων και εξεγείρονται. Οι ναύτες είναι υπό την πλήρη καθοδήγηση των μπολσεβίκων και οι στρατιώτες αρνούνται να πολεμήσουν στο μέτωπο, διώχνουν τους αντιδραστικούς αξιωματικούς και αναδεικνύουν καινούργιους στη θέση τους. Η αντικειμενική κατάσταση λοιπόν δημιουργεί προεπαναστατικές συνθήκες. Η σωστή γραμμή και η αποφασιστικότητα των Μπολσεβίκων αλλά και η συνεχώς αυξανόμενη εμπιστοσύνη των μαζών σε αυτούς δημιουργούν τις υποκειμενικές συνθήκες. Η εξουσία των σοβιέτ των εργατών, των αγροτών και των στρατιωτών γεννιέται από τη θέληση για καλύτερη ζωή και πηγάζει από τις κάνες των κανονιών του Aurora και των όπλων της κόκκινης φρουράς, που εισβάλλει στα χειμερινά ανάκτορα. Η επανάσταση είναι πραγματικότητα, ο πάγος σπάει, o δρόμος ανοίγει, ο δρόμος χαράσσεται.
Η μονοπωλιακή κυριαρχία στις εξαρτημένες χώρες και των ιμπεριαλιστών πάνω στις σφαίρες επιρροής, η ανισόμετρη ανάπτυξη των καπιταλιστικών χωρών και ο αιματηρός ανταγωνισμός για το ξαναμοίρασμα του κόσμου είναι γνωρίσματα της νέας εποχής του ιμπεριαλισμού που περιγράφει ο Λένιν. Οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι είναι το μοναδικό μέσο ξαναμοιράσματος του κόσμου. Το αναπόφευκτο των πολέμων, όμως, στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού δημιουργεί και τις αντικειμενικές συνθήκες του συνασπισμού των προλεταριακών και λαϊκών δυνάμεων, δημιουργεί εξεγερτικές και επαναστατικές αναταραχές και ο ιμπεριαλισμός γίνεται παραμονή της σοσιαλιστικής επανάστασης. Τίποτα όμως στην ζωή και την ταξική πάλη, που δεν σταματά, δεν λειτουργεί με αυτοματισμούς, δεν προγραμματίζεται, δεν προκαθορίζεται. Όπως αναφέραμε και αρχικά, οι επαναστατικές συνθήκες από μόνες τους, χωρίς τον επαναστατικό φορέα, χωρίς την πρωτοπορία και χωρίς βέβαια τις εργατικές λαϊκές μάζες συγκροτημένες και σε κίνηση δεν σημαίνουν επανάσταση. Αν ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος και η συνεχιζόμενη κρίση της ρωσικής κεφαλαιοκρατίας έφεραν τις μάζες σε αναταραχή και σε εξεγερτικές καταστάσεις, η καθοδήγηση των μπολσεβίκων, η μαχητικότητά τους, η πολιτική τους γραμμή την υλοποίησαν.
Ακόμα και στο ίδιο το εσωτερικό των μπολσεβίκων υπήρχαν στελέχη που παλινωδούσαν. Είναι καταγεγραμμένη η άποψη του Τρότσκι για την επανάσταση που «δεν θα αντέξει μόνη της», την κατάσταση «που θα παραλάβει» η εργατική τάξη, τις συγκρούσεις που θα έχει με την αγροτιά στην καθυστερημένη Ρωσία και πως αυτές θα λυθούν μόνο σε διεθνή κλίμακα με την «παγκόσμια επανάσταση». Καταγεγραμμένη και η άποψη του Μπουχάριν για σκόπιμη απώλεια της σοβιετικής εξουσίας για το «συμφέρον της παγκόσμιας επανάστασης». Είναι παλιά και γνωστή η αντίληψη που σαν μόνη κύρια προϋπόθεση για την επανάσταση έχει την αναπτυγμένη οικονομική κατάσταση της κάθε χώρας, που θα γνωρίσει επιτυχία μόνο αν υπάρχουν από τον καπιταλισμό ώριμες αντικειμενικές συνθήκες ανάπτυξης και αναπτυγμένη βιομηχανία. Αντιλήψεις που βλέπουν την επανάσταση σαν αποκλειστικό αποτέλεσμα της εσωτερικής ανάπτυξής μιας δοσμένης χώρας και όχι σε συνάρτηση και με την ανάπτυξη των αντιθέσεων του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος. Απόψεις που αναιρούν το γεγονός ότι αυτή η κατάσταση οδηγεί στην ανάλογη εξασθένιση του ιμπεριαλιστικού μετώπου και ότι αυτή η εξασθένιση δημιουργεί ευνοϊκούς όρους για τη νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα.
Όλοι αυτοί εν ολίγοις θεωρούσαν ότι είναι αδύνατη η νίκη της επανάστασης σε μια μόνο χώρα, πιστεύοντας ότι για τη νίκη ενάντια στην αστική τάξη είναι απαραίτητη η συμπόρευση των προλετάριων όλων ή των περισσότερων ανεπτυγμένων χωρών. Ο Οκτώβρης του ‘17 ήταν η πιο τρανή διάψευση αυτών των αντιλήψεων: η ρωσική εργατική τάξη συμμάχησε με τα εκατομμύρια των εξαθλιωμένων αγροτών και έσπασε την αλυσίδα του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού μετώπου στον αδύνατο κρίκο της Ρωσίας, όπου -δυστυχώς για τους υποστηρικτές του Τροτσκισμού- δεν ήταν τόσο «καπιταλιστικά ανεπτυγμένη» όσο θα θέλανε.
Οι υποστηρικτές της αποτυχίας της Δεύτερης Διεθνούς υποστήριζαν ότι από την αστικοδημοκρατική επανάσταση του 1905 μέχρι τη σοσιαλιστική υπάρχει άβυσσος, σχεδόν ανυπέρβλητα εμπόδια, σινικά τείχη που δεν επιτρέπουν στην εργατική τάξη και τους συμμάχους της να διεκδικήσουν την εξουσία γιατί ο καπιταλισμός «έπρεπε να αναπτυχθεί πρώτα», για να μπορέσει να παραλάβει η εργατική τάξη εύφορο έδαφος. Άλλη μία συγκάλυψη των αντεπαναστατικών τους προθέσεων… Η ιστορία τους διέψευσε παταγωδώς. Η ίδια η πορεία των μπολσεβίκων το 1917 από τον Φλεβάρη και την αστικοδημοκρατική επανάσταση, στις “Θέσεις του Απρίλη” αλλά και μέχρι τον Οκτώβρη και το πάρσιμο της εξουσίας, αποδεικνύει ότι οι μπολσεβίκοι καταφέρνουν να αποκτήσουν σοβαρά ερείσματα στον ρωσικό λαό και να φέρουν ως το τέλος την ανατροπή παίρνοντας μαζί τους την αγροτιά. Οι σύγχρονοι απολογητές των θεωριών αυτών ανακαλύπτουν καινούργια στάδια, θεωρούν τον ιμπεριαλισμό παρωχημένο και εκστασιάζονται μπροστά στην καπιταλιστική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, για να εξοβελίσουν με πιο «μοντέρνο» τρόπο την επανάσταση σήμερα. Βλέπουν παγκοσμιοποιήσεις και ολοκληρώσεις και κλείνουν τα μάτια τους στις αντιθέσεις των ισχυρών, θεωρούν ότι τα έθνη-κράτη λίγο πολύ αυτοαναιρούνται και γυρνούν την πλάτη τους στην εντεινόμενη εκμετάλλευση των εξαρτημένων χωρών. Αρνούνται στη χώρα μας σήμερα, όπως και σε άλλες, την αναγκαιότητα της πάλης για ανεξαρτησία και σοσιαλισμό.
Δεν πρόκειται για καθόλου καινούργιες αντιλήψεις αλλά για παρωχημένες και παλιές, θα λέγαμε, που ξεπηδάνε σε διάφορες στιγμές της ταξικής πάλης και πλασάρονται στα κινήματα για να αποπροσανατολίσουν και να μπερδέψουν. Καθόλου καινούργια και η θεωρία του «αυθόρμητου», που θέλει με οπορτουνιστικό τρόπο να υποκλιθούμε μπροστά στο αυθόρμητο του εργατικού κινήματος ενώ πραγματικά αυτό που αρνείται είναι η πρωτοπορία της εργατικής τάξης και οι ιεραρχήσεις που πρέπει και οφείλει να κάνει. Η θεωρία αυτή παρουσιάστηκε στην Πρώτη Διεθνή και γνώρισε σφοδρή πολεμική από τους Μαρξ και Ένγκελς, που έβγαζαν σαν συμπέρασμα από την πείρα της Παρισινής κομμούνας ότι η εργατική τάξη πρέπει να οργανώνεται σε ανώτερο επίπεδο. Αντίθετα, ο Μπακούνιν και οι ομοϊδεάτες του θεωρούσαν ότι επιβεβαιωνόταν η θεωρία του «αυθόρμητου». Ξαναεμφανίστηκε και στη Ρωσία το 1905. Τότε οι οπαδοί της αρνούνταν επίμονα την αναγκαιότητα της ύπαρξης ενός αυτοτελούς εργατικού κόμματος, το οποίο θα παρέμβαινε πολιτικά, κρύβονταν πίσω από το μαζικό κίνημα και τον τρέιντγιουνισμό για να υποτάσσουν το κίνημα στη φιλελεύθερη τότε αστική τάξη. Πήγαιναν πίσω την προσπάθεια των κομμουνιστών να οργανώσουν και να συγκροτήσουν σε πολιτικό επίπεδο την τάξη και τις μάζες. Περιόριζαν την εργατική τάξη στα σοβιέτ και τις υπάρχουσες δομές αντιμετωπίζοντας το ζήτημα οργανωτικά αρνούμενοι τον καθοδηγητικό ρόλο του κόμματος και της τάξης αλλά και το γεγονός ότι οι συσχετισμοί που διαμορφώνονται σε όλα τα επίπεδα είναι επί της ουσίας ζήτημα πολιτικής συγκρότησης της τάξης.
Η σύγχρονη άρνηση της επαναστατικής πολιτικής και η υποταγή στην αυτενέργεια εμφανίστηκε στις πλατείες στη χώρα μας και διεθνώς, θέλει να εκφράσει τα συμπιεσμένα από την κρίση μεσοστρώματα και αρνείται την ύπαρξη οποιασδήποτε οργανωμένης παρέμβασης. Από τη Wall street μέχρι το Gezi και από το Σύνταγμα μέχρι την Πουερτα ντελ σολ στη Μαδρίτη, τα κινήματα των πλατειών εκτονώνονται γιατί η αριστερή κομμουνιστική κατεύθυνση αδυνατεί να καθοδηγήσει την οργή και την αγανάκτηση. Η αδημονία των μικροαστικών και αστικών δυνάμεων παίρνει και ιδεολογικό μανδύα. Τα μεσοστρώματα και οι μισθωτοί γενικά βαφτίζονται προλετάριοι, η εργατική τάξη ξεχειλώνεται και εν συνεχεία η πρωτοπορία στην κοινωνία εμφανίζεται ως ένας χυλός κοινωνικών στρωμάτων με διαφορετική σχέση με την παραγωγική διαδικασία και καθόλου ενιαία ταξικά συμφέροντα. Η πρωτοπορία της εργατικής τάξης ποτέ δεν ήταν ζήτημα αριθμητικό, ήταν κατεξοχήν πολιτικό. Είχε κι έχει να κάνει με τη σύνδεσή της με την παραγωγή και με την ικανότητα που έχει μόνο αυτή να την πάρει στα χέρια της και να την διευθύνει. Θα τολμήσουμε να πούμε ότι και το ζήτημα της εξουσίας της εργατικής τάξης δεν είναι ούτε αυτό αριθμητικό ζήτημα. Άλλωστε, η αστική τάξη δεν είναι τίποτε άλλο από μια χούφτα κεφαλαιοκράτες, μια ισχνή κοινωνική μειοψηφία και όμως έχει την εξουσία. Αυτό συμβαίνει γιατί κυριαρχεί και εξουσιάζει πολιτικά την παραγωγή και όλες της πτυχές του εποικοδομήματος. Ο Στάλιν έλεγε χαρακτηριστικά πάνω στο ζήτημα του αδύναμου κρίκου στις Βάσεις του Λενινισμού: «Η αλυσίδα του ιμπεριαλιστικού μετώπου πρέπει κατά κανόνα να σπάσει εκεί όπου οι κρίκοι της αλυσίδας είναι πιο αδύνατοι και όχι υποχρεωτικά εκεί που ο καπιταλισμός είναι περισσότερο ανεπτυγμένος, όπου οι προλετάριοι αποτελούν τόσα ή τόσα της εκατό του πληθυσμού, οι αγρότες τόσα ή τόσα κ.ο.κ. Να γιατί οι στατιστικοί υπολογισμοί για το ποσοστό του προλεταριάτου στη σύνθεση του πληθυσμού στην κάθε χώρα χάνουν την αποκλειστική εκείνη σημασία για τη λύση του ζητήματος της προλεταριακής επανάστασης […]».
Η συγκρότηση της σημερινής εργατικής τάξης δεν είναι μια διαδικασία αφηρημένη που ξεκινάει από το μηδέν. Μπορεί το κεφάλαιο και ο ιμπεριαλισμός να προσπαθούν να διαγράψουν τη συλλογική μνήμη και τις κατακτήσεις της εργατικής τάξης αλλά τα πρωτοπόρα κομμάτια τους επιμένουν στην κομμουνιστική κατεύθυνση. Επιμένουν και σήμερα, που οι σημαίες του κινήματος έχουν τσαλακωθεί από τους ρεφορμιστές και λοιδορηθεί από το σύστημα, να οργανώνονται και να παλεύουν. Το κορυφαίο ζήτημα της συγκρότησης της εργατικής τάξης σε τάξη για τον εαυτό της ούτε ήταν ποτέ ούτε είναι και σήμερα μια διαδικασία γραμμική και προκαθορισμένη. Η ταξική πάλη προχωράει και μαζί της εξελίσσονται και οι αναμετρήσεις του προλεταριάτου και των λαών. Η οικοδόμηση του επαναστατικού υποκειμένου, του κόμματος της πρωτοπορίας δεν μπορεί να είναι μια διαδικασία μεταφυσική. Είναι μια διαδικασία διαλεκτική, κατά την οποία όσο συγκροτείται η τάξη θα συγκροτείται το κόμμα και το αντίστροφο. Στη φάση αυτή, που στη χώρα μας αναδεικνύονται και διαπλέκονται η κύρια και η βασική αντίθεση, που η εργατική τάξη θα συγκροτηθεί κυρίως στην αναμέτρησή της με το κεφάλαιο ενώ θα ηγεμονεύσει στην αναμέτρησή της με τον ιμπεριαλισμό, η συγκρότηση της πρωτοπορίας δεν μπορεί να γίνει σε άλλη βάση. Για εμάς, το ΚΚΕ (μ-λ), το κομμουνιστικό κίνημα μπόρεσε να παίξει πρωτοπόρο ρόλο μόνο όταν άφησε στην άκρη τη λογική της αναπαραγωγής και της αντιγραφής επαναστατικών μοντέλων και έσκυψε πάνω από τα πραγματικά δεδομένα.
Υπό αυτή την έννοια, η πρωτοπόρα καθοδήγηση των μπολσεβίκων μπόρεσε και ηγεμόνευσε μόνο κάτω από τη συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης της ρωσικής κοινωνίας, της περιπλοκότητας των αντιθέσεων και της δικιάς τους πολιτικής και οργανωτικής δυνατότητας. Το σύνθημα «Ειρήνη, Γη, Ψωμί» ήταν αυτή η εξειδίκευση της πολιτικής κατάστασης σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η εργατο-αγροτική συμμαχία και η ηγεμονία του προλεταριάτου σε αυτήν προέκυψε πάλι από την ορθή ταξική ανάλυση της τότε ρωσικής κοινωνίας. Με βάση αυτήν, ο Λένιν αντιπαρατίθεται στον Τρότσκι και τους οπαδούς της «διαρκούς επανάστασης» πιστεύοντας ότι πρέπει να εξαντληθούν οι επαναστατικές δυνατότητες της αγροτιάς για την εξάλειψη του τσαρισμού και το πέρασμα στην προλεταριακή επανάσταση. Από την άλλη, οι οπαδοί της «διαρκούς επανάστασης» δεν καταλαβαίνουν αυτή την ανάγκη και υποτιμούν τη δύναμη του ρωσικού προλεταριάτου, ως πρωτοπόρας κοινωνικής δύναμης, να οδηγήσει μαζί του την αγροτιά. Δεν είναι τυχαία η περίοδος που οι απόψεις του Τρότσκι για την στρατιωτικοποίηση της εργασίας και της ίδιας της εργατικής τάξης εμφανίζονται και έχουν κάποια ερείσματα. Πρόκειται για την περίοδο του περάσματος από τον πολεμικό κομμουνισμό στη ΝΕΠ. Τότε, προσπαθώντας από τη μία να απαντήσει στο υπαρκτό πρόβλημα της αποβιομηχάνισης αλλά και επηρεασμένος από τα έκτακτα μέτρα του πολεμικού κομμουνισμού, καταλήγει στην άποψη ότι η δικτατορία του προλεταριάτου έχει και χαρακτήρα εκμετάλλευσης της αγροτιάς. Στον αντίποδα, η άποψη της Κολοντάι, του Σλιάπνικοφ και της Εργατικής Αντιπολίτευσης για τις κολεκτίβες-συνδικάτα που πρέπει να διευθύνουν την παραγωγή, η οποία βρίσκεται στο άλλο άκρο από την άποψη του Τρότσκι για την κρατικοποίηση των συνδικάτων, η Εργατική Αντιπολίτευση λοιπόν φτάνει να αναιρεί το σοσιαλιστικό κράτος και το κόμμα σαν δυνάμεις καθοδηγητικές, που αναλαμβάνουν να σχεδιάσουν την παραγωγή. Ευτυχώς, όμως, ο χαρακτήρας του μπολσεβίκικου κόμματος και ο καθοδηγητικός του ρόλος είχε σφυρηλατηθεί από την ίδια την ταξική πάλη και είχε κατοχυρωθεί από τον σοβιετικό λαό. Έτσι, λοιπόν, πρέπει να γίνεται αντιληπτό ότι η Κομμουνιστική οργάνωση ή το κόμμα αποτελούν μια ανώτερη πολιτική συμπύκνωση της ταξικής συνείδησης, που οφείλει να δοκιμασθεί στο πεδίο των ανειρήνευτων ταξικών αντιπαραθέσεων και της πάλης που διεξάγεται πάνω σε αυτές τις αντιθέσεις. Δεν υπάρχει για τον εαυτό της και μέτρο της δεν είναι η όποια δική της ανάπτυξη αλλά τα δικαιώματα και οι κατακτήσεις των εργαζομένων, η ανάπτυξη και η συγκρότησή του εργατικού λαϊκού κινήματος που απαιτεί η εποχή και η περίοδος.
Η νίκη του Σοσιαλισμού στη Ρωσία του 1917 σήμανε για πρώτη φορά στην ιστορία μετά την πρώτη απόπειρα της Κομμούνας, την ανατροπή της αστικής τάξης και απέδειξε ότι οι εργάτες και οι λαοί μπορούν να ζήσουν και χωρίς τους εκμεταλλευτές τους. Η ανατροπή όμως της αστικής τάξης και η εγκαθίδρυση της εξουσίας του προλεταριάτου, σε όλη την πορεία των μπολσεβίκων προς την εξουσία –όπως και η διατήρησή της σε όλη τη σοσιαλιστική οικοδόμηση- ήταν το κυρίαρχο ζήτημα το οποίο τιθόταν. Ήταν ο προσανατολισμός κάτω από τον οποίο έγιναν οι όποιοι τακτικοί συμβιβασμοί και πισωγυρίσματα, ο οποίος δοκιμαζόταν σε όλες τις στιγμές της ταξικής πάλης και φυσικά αναιρέθηκε από τις δυνάμεις της παλινόρθωσης.
Στις προεπαναστατικές συνθήκες στη Ρωσία, η εργατική τάξη -και το κόμμα της παράλληλα- χρειαζόταν να συγκροτηθεί ακριβώς σε αυτό το επίπεδο, το οποίο της επέτρεπε πολιτικά και οργανωτικά να πάρει την εξουσία. Η συγκρότηση αυτή πηγάζει αντικειμενικά από τη διαδικασία της καπιταλιστικής παραγωγής και τον χαρακτήρα που διαμορφώνει η τάξη σε αυτή τη διαδικασία. Όταν το ζήτημα της εξουσίας απαντήθηκε, όσο μπορούσε να απαντηθεί σε εκείνες της συνθήκες, και το προλεταριάτο έγινε κυρίαρχη τάξη μαζί με τα σύμμαχα στρώματα, έπρεπε να αποκτήσει ανώτερη και πιο προωθημένη συγκρότηση από τις τάξεις τις οποίες καταπίεζε. Αυτό ίσχυε γιατί η ιδιοποίηση των μέσων παραγωγής δεν ήταν ένα οικονομικό γεγονός αλλά μια διαδικασία που επηρέασε με πολύ σημαντικό τρόπο κάθε πτυχή της πολιτικής. Όμως, η ταξική πάλη δεν σταματάει ούτε και σταμάτησε και μετά την επανάσταση του `17. Η εργατική τάξη είχε να αντιμετωπίσει τα απομεινάρια της παλιάς αστικής τάξης, την ιμπεριαλιστική περικύκλωση, καθώς και νέα κοινωνικά στρώματα που αναδεικνύονταν μέσα από αυτή την καινούργια και αχαρτογράφητη διαδικασία, που έπρεπε να προχωρήσει χωρίς να υπάρχει κάποιο manual. Μόνη κατεύθυνση και υπ’ αριθμόν ένα ζήτημα το ζήτημα της εξουσίας της εργατικής τάξης, το βάθεμα της ηγεμονίας στην οικονομία και σε όλο το εποικοδόμημα, το οποίο έπρεπε να διαφυλαχτεί σαν ικανός και αναγκαίος όρος για να παίρνει σάρκα και οστά η απελευθερωτική κομμουνιστική κατεύθυνση.
Μετά την επανάσταση, οι Μπολσεβίκοι προσπαθούν να διαφυλάξουν, λοιπόν, τη νεαρή σοβιετική εξουσία, εφαρμόζεται ο πολεμικός κομμουνισμός και προωθείται η εθνικοποίηση της βιομηχανίας, το μονοπώλιο στο στάρι, η απαγόρευση του ιδιωτικού εμπορίου, η υποχρεωτική εργασία για όλους. Η Ρωσία δέχεται επέμβαση το φθινόπωρο του 1918 από 14 κράτη, ανάμεσά τους και τα πιο ανεπτυγμένα ιμπεριαλιστικά (Αγγλία, Γαλλία, Αμερική). Ξεδιπλώνονται εστίες αντεπανάστασης από το παλιό καθεστώς του Τσαρισμού. Η απάντηση δίνεται από τον Κόκκινο στρατό και τα εκατομμύρια του ρωσικού λαού, που με αυτοθυσία υπερασπίζονται την προοπτική της επανάστασης. Οι νεκροί είναι χιλιάδες και οι καταστροφές που δημιουργούνται μεγάλες. Υπογράφεται η συνθήκη του Μπρεστ- Λιτόφσκ με τη Γερμανία και τις Κεντρικές δυνάμεις, για έξοδο της Ρωσίας από τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Οι όροι είναι βαριοί αλλά ο Λένιν και ο Στάλιν προτείνουν την αποδοχή τους. Τρότσκι και Μπουχάριν αντιδρούν έντονα στη λήξη του πολέμου και αδιαφορούν για τη γραμμή της δημοκρατίας με την οποία οι μπολσεβίκοι συσπείρωσαν τις μάζες. Επί τις ουσίας, αναπαράγουν την μενσεβίκικη κατεύθυνση για συνέχιση του πολέμου, με ολοφάνερες μικροαστικές και εθνικιστικές αποχρώσεις. Η συνθήκη υπογράφεται με πιο βαριούς όρους ενώ έχει προκληθεί αρκετά έντονη κρίση μέσα στο κόμμα, όπου στελέχη της αντιπολίτευσης απαιτούν συνέδριο και δεν αναγνωρίζουν την Κεντρική Επιτροπή. Στην αγροτιά εκδηλώνονται δυσαρέσκειες λόγω του εμφυλίου και της εμπόλεμης κατάστασης. Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους για τον οποίο το 10ο συνέδριο των Μπολσεβίκων το 1921 αποφασίζει και προχωράει στη ΝΕΠ, στην κατάργηση των μέτρων του πολεμικού κομμουνισμού και την απαλλαγή των αγροτών από τα έκτακτα μέτρα που υπήρχαν, στη σχετική απελευθέρωση της αγοράς και του «μικρού» καπιταλισμού στην πόλη και το χωριό.
Την ίδια χρονιά εξελίσσονται και τα γεγονότα της Κροστάνδης, τα οποία γίνονται στο φόντο των προβλημάτων που αναδείχτηκαν με τον πολεμικό κομμουνισμό. Το πρόβλημα που αναδεικνύεται είναι ότι πίσω από την ανταρσία των ναυτών της Κροστάνδης ενάντια στην εργατική εξουσία συνασπίζεται και στοιχίζεται όλη η αντιδραστική αντιπολίτευση (εσέροι, μενσεβίκοι, Τσαρικοί) καθώς και ιμπεριαλιστικές αστικές τάξεις. Αυτή η εξέλιξη δεν αφήνει περιθώρια στους μπολσεβίκους, οι οποίοι προχωράνε στην καταστολή. Η ΝΕΠ προχωράει, οι συμβιβασμοί είναι φανεροί και δημιουργούν κινδύνους αλλά, όπως δείχνει η ιστορία, είναι αναγκαίοι για να προχωρήσει η εργατο-αγροτική συμμαχία. Η άποψη του Τρότσκι και της αντιπολίτευσης για «καθαρή» εργατική εξουσία, αν και υποδηλώνει αδυναμία κατανόησης της περιόδου και λάθος πολιτική αντίληψη για τις κοινωνικές συμμαχίες, φανερώνει εργατισμό μόνο στα λόγια, διοικητισμό και απολυτοποίηση σε αρκετά ζητήματα. Όλη αυτή την περίοδο αναδεικνύονται παρεκκλίσεις, φραξιονισμοί και διαφορετικές αντιλήψεις, που εκφράζονται και στο 10ο συνέδριο των Μπολσεβίκων. Από τη μία, η πιο μορφοποιημένη πολιτικά, αυτή του Τρότσκι, αναζητά στρατιωτικοποίηση της εργασίας, των συνδικάτων και των εργατών και από την άλλη, η Εργατική αντιπολίτευση περνάει στην αντίθετη πλευρά και υποστηρίζει την πλήρη αποστασιοποίηση του κράτους και του κόμματος από τη διαχείριση της παραγωγής.
Σε όλη αυτή την περίοδο, η μπολσεβίκικη ηγεσία προσπαθεί να απαντήσει στα ζητήματα τα οποία προκύπτουν από την ίδια τη ζωή και να έχει σταθερό προσανατολισμό. Ο Λένιν, ο Στάλιν και οι μπολσεβίκοι γνωρίζουν πρώτοι από όλους για τους συμβιβασμούς που αναγκάστηκαν να κάνουν και τους αντιμετωπίζουν σαν τέτοιους ενώ παράλληλα έχουν επιμονή στους αρχικούς τους σκοπούς. Βλέπουν ότι η ταξική πάλη και τα ζητήματα που θέτει δεν αντιμετωπίζονται με διατάγματα αλλά πρωτοβουλίες στο επίπεδο των μαζών και του κράτους, με το κόμμα να επιδιώκει την καθοδήγηση των συνδικάτων, πείθοντας τους εργάτες για την πολιτική του.
Τον Ιανουάριο του 1924 ο Λένιν πεθαίνει. Τον διαδέχεται ο Στάλιν, ο οποίος εκλέγεται πανηγυρικά στο 13ο Συνέδριο του κόμματος, βάζοντας στην άκρη κάθε υπόνοια για γραπτές διαθήκες και δολοπλοκίες από μεριάς του. Η εσωκομματική αντιπαράθεση ανεβαίνει κλίμακες και αποκτά άλλη ποιότητα όταν συνασπίζονται χωρίς αρχές και εναλλάσσονται οι συμμαχίες στελεχών οι οποίοι πριν λίγο καιρό είχαν έρθει σε σύγκρουση μεταξύ τους (Μπουχάριν, Ζηνόβιεφ, Τρότσκι, Κάμενεφ). Ζηνόβιεφ και Τρότσκι διαγράφονται και το κόμμα προχωράει στο προσπέρασμα της ΝΕΠ, με αντιδράσεις στο εσωτερικό του, και την κολεκτιβοποίηση. Η αντίσταση των κουλάκων είναι σθεναρή, οι αντιπρόσωποι του κόμματος και οι κομισάριοι, που προωθούν την γραμμή του στην ύπαιθρο, δολοφονούνται, κυνηγιόνται και σαμποτάρονται. Πραγματοποιείται η μεγάλη στροφή και η εκβιομηχάνιση και χτυπιούνται τα αστικά στοιχεία της ΝΕΠ και οι κουλάκοι. Η χώρα πλέον δείχνει σημάδια σταθεροποίησης και έχει προχωρήσει στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανασυγκρότηση. Ο εξηλεκτρισμός και η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού έχουν από καιρό υλοποιηθεί. Η συμμαχία με τους αγρότες έχει σταθεροποιηθεί και σε αυτά έχει παίξει σοβαρό ρόλο η ΝΕΠ. Το τιτάνιο έργο της εκβιομηχάνισης παίρνει σιγά- σιγά σάρκα και οστά. Η κατεύθυνση του Στάλιν είναι γνωστή: «Μείναμε 50-100 χρόνια πίσω από τις προηγμένες χώρες. Πρέπει να διατρέξουμε αυτό το διάστημα σε δέκα χρόνια. Είτε θα το κάνουμε αυτό είτε μας τσαλαπάτησαν». Και πραγματικά έτσι ήταν. Η ιμπεριαλιστική περικύκλωση δεν έπαψε ποτέ να ισχύει. Μάλιστα, έδειξε τα δόντια της τον πρώτο χρόνο κιόλας της επανάστασης ενώ η προοπτική του Β’ παγκοσμίου πολέμου ξεκαθάριζε όσο περνούσε ο καιρός. Η ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας δεν είχε να κάνει μόνο με τους εσωτερικούς παράγοντες της ανάπτυξης της χώρας, της ευημερίας και του προχωρήματος της παραγωγής. Ήταν όρος για τη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας της χώρας από κάθε παράγοντα εσωτερικό ή εξωτερικό.
Το 1941 η ναζιστική Γερμανία εισβάλει στη Σοβιετική Ένωση. Στη φλογερή έκκληση για ενότητα στον «μεγάλο πατριωτικό αγώνα» ενάντια στον ναζί εισβολέα, ο λαός ανταποκρίνεται σύσσωμος. Παρά την αντίσταση των σοβιετικών, η Γερμανία μέσα σε λίγες βδομάδες θα καταλάβει 1 εκατομμύριο τετρ. χλμ. σοβιετικού εδάφους. Μετά το καλοκαίρι του 1942, ο Στάλιν μαζί με τους στρατηγούς Ζούκοφ και Βασιλιέφσκι σχεδιάζουν την επιχείρηση «Ουράν». Αρχίζει η αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού και η περικύκλωση των γερμανικών στρατευμάτων. Τα υπόλοιπα ιμπεριαλιστικά κράτη, βλέποντας την πλάστιγγα του πολέμου να γέρνει υπέρ των Σοβιετικών, τρέχουν να προλάβουν το μερίδιο του λέοντος από την ήττα των Ναζί. Στις 30 Απρίλη του ’45, ο Κόκκινος Στρατός μπαίνει στο Βερολίνο, η Γερμανία συνθηκολογεί και τον Μάιο γίνεται η παρέλαση της νίκης στην Κόκκινη πλατεία. Το τίμημα της νίκης είναι βαρύ για τον σοβιετικό λαό: πάνω από 20 εκατομμύρια νεκροί ενώ Αγγλία και ΗΠΑ μαζί δεν πλησιάζουν καν τις 800.000. Οι καταστροφές στις υποδομές ήταν τεράστιες.
Η ανοικοδόμηση και η ανάπτυξη όμως γίνονται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημά και η Σοβιετική Ένωση αποκτά παγκόσμιο κύρος. Η αντανάκλαση της επιτυχίας όχι μόνο της Ρωσικής επανάστασης αλλά και των αποτελεσμάτων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης φαίνεται υλικά στην ανάπτυξη του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Στις ζώνες των θυελλών, οι κομμουνιστές παίζουν ηγετικό ρόλο στις αντιστάσεις των λαών και την καθοδήγησή τους ενάντια στον ιμπεριαλισμό και την παγκόσμια κεφαλαιοκρατία. Η κινέζικη επανάσταση γίνεται πραγματικότητα το 1949 με την ανακήρυξη της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας από τον Μάο τσε Τουνγκ.
Το ζήτημα της παλινόρθωσης και του πισωγυρίσματος αποκτά υλική υπόσταση στην ιντελιγκέντσια, την ανάδειξή της και την προοπτική της σε διαμόρφωση νέας αστικής τάξης. Ο Στάλιν αντιλαμβανόμενος το πρόβλημα διαπιστώνει τα λάθη που έχουν γίνει στο τελευταίο σύνταγμα του ’36. Στο επίπεδο του κόμματος και της οικονομίας κριτικάρει την τάση για ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και την παράλληλη υποτίμηση των παραγωγικών σχέσεων από στελέχη του κόμματος και του κράτους. Οι υλικοί όροι για την παλινόρθωση μορφοποιούνται και μετά τον θάνατο του Στάλιν παίρνουν πιο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Παρόλα αυτά, με τίποτα δεν αναιρείται το τεράστιο βήμα των κομμουνιστών του προηγούμενου αιώνα. Οι θυσίες τους δεν έγιναν εις μάτην αλλά απέδειξαν ότι υπάρχει η δυνατότητα για το νέο ιστορικό βήμα της ανθρωπότητας. Το σοσιαλιστικό όρμα μεταλαμπαδεύτηκε στην Κίνα και τους αγώνες των κομμουνιστών όπου γης για μία πιο δίκαιη κοινωνία, για να ανοίξει ο δρόμος προς το βασίλειο της Ελευθερίας, τον κομμουνισμό. Ο Μάο τσε Τουνγκ, σε άρθρο που έγραψε για τον θάνατο του Στάλιν το 1953, αναφέρει: «Η νίκη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στη Σοβιετική Ένωση είναι μια νίκη όχι μόνο του σοβιετικού λαού, είναι η κοινή νίκη των λαών του κόσμου. Πρώτον, η πραγματικότητα αυτής της νίκης απέδειξε την απόλυτη ορθότητα του Μαρξισμού-Λενινισμού, έχει σταθερά διδάξει τους εργαζόμενους του κόσμου πώς να βαδίζουν προς μια ευτυχισμένη ζωή. Δεύτερον, αυτή η νίκη επέτρεψε στην ανθρωπότητα να συντρίψει το φασιστικό τέρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς ότι θα είχε επιτευχθεί η νίκη στον πόλεμο εναντίον του φασισμού χωρίς τον θρίαμβο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ».
Το παραπάνω απόσπασμα δεν είναι τυχαίο που δεν περιλαμβάνεται στον 5ο τόμο από τα Διαλεχτά Έργα του Μάο Τσε Τουνγκ, που εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του το 1977. Οι παλινορθωτικές προσπάθειες συνέκλιναν παρόλη τη χρονική διαφορά: ο χρουστσοφικός ρεβιζιονισμός έβρισκε τη δική του διαφορετική έκφραση στον Τενγκ Σιαο Πινγκ, με συγκλίνουσα αντίληψη την αναίρεση της ταξικής πάλης και της δυνατότητας των λαών να οικοδομήσουν τον δικό τους δρόμο.
Ωστόσο, το κόκκινο δεν έχει ξεθωριάσει από τις σημαίες μας και η απελευθέρωση της εργατικής τάξης και της ανθρωπότητας από τα δεσμά της καταπίεσης είναι ακόμη όραμα ζωντανό και πραγματικό. Υπάρχει και συντηρείται ακόμα, γιατί η Οκτωβριανή επανάσταση το έκανε πραγματικότητα διαψεύδοντας τους αντιδραστικούς όπου γης. Ο ρόλος των κομμουνιστών σήμερα είναι να αναλάβουν την ευθύνη του προχωρήματος της απελευθερωτικής επαναστατικής υπόθεσης μέχρι το τέλος. Να χρησιμοποιήσουν την πείρα των προηγούμενων εγχειρημάτων, να μην παλινωδήσουν και να μην ξεμακρύνουν από αυτόν τον δρόμο, να μην τον αφήσουν στα μισά. Να μην πέσουν στους συμβιβασμούς και τις παγίδες του συστήματος, αλλά να τον πάνε μέχρι το τέλος και να περάσει η ανθρωπότητα από το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας.
