Πόση αξία έχει η ζωή ενός εργαζόμενου; Πώς και πόσο κοστολογείται στο «χρηματιστήριο αξιών του καπιταλισμού»; Οι απολογητές του καπιταλισμού, αυτοί που θέλουν να τον παρουσιάσουν ως ένα σύστημα που μπορεί να έχει ανθρώπινο πρόσωπο, μας διαβεβαιώνουν ότι η ανθρώπινη ζωή είναι η υπέρτατη αξία. Μόνο που η καθημερινή πραγματικότητα επιβεβαιώνει το ακριβώς αντίθετο: ο καπιταλισμός έχει κάθε λόγο να μειώνει την αξία της ανθρώπινης ζωής. Και για να μιλήσουμε με ταξικούς όρους: το συμφέρον του καπιταλιστή είναι να εξαναγκάζει τους εργαζόμενους να δουλεύουν όσο περισσότερο γίνεται, με όσο το δυνατόν μικρότερο αντίτιμο, με όσο το δυνατό λιγότερο κόστος. Δηλαδή, για «το χρηματιστήριο αξιών του καπιταλισμού» η αξία της ανθρώπινης ζωής (ή, καλύτερα, της ζωής του εργαζόμενου) συμφέρει να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη.
Έγραφε ο Ένγκελς σε άρθρο του το Μάρτη του 1868 που αναφερόταν στο «Κεφάλαιο» και πιο συγκεκριμένα στον καθημερινό χρόνο εργασίας: «Ο κεφαλαιοκράτης έχει συμφέρον να κάνει την εργάσιμη μέρα όσο μπορεί μεγαλύτερη. Όσο πιο μεγάλη είναι η διάρκειά της, τόσο περισσότερη υπεραξία παράγει. Ο εργάτης νιώθει σωστά ότι κάθε ώρα εργασίας που δουλεύει πάνω από την αναπλήρωση του μισθού της εργασίας του, του αφαιρείται άδικα. Δοκιμάζει στην ίδια του την πλάτη τι θα πει να δουλεύεις ένα υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο κεφαλαιοκράτης αγωνίζεται για το κέρδος του, ο εργάτης για την υγεία του, για κάνα – δυο ώρες ανάπαυση τη μέρα, για να μπορεί έξω από τη δουλειά, τον ύπνο και το φαγητό, να δράσει και σαν άνθρωπος. Έτσι ας σημειωθεί εν παρόδω ότι δεν εξαρτιέται καθόλου από την καλή θέληση των ξεχωριστών κεφαλαιοκρατών αν επιθυμούν να ανακατευτούν ή όχι σε τούτο τον αγώνα, αφού ο συναγωνισμός εξαναγκάζει ακόμα και τους πιο φιλάνθρωπους απ” αυτούς να κάνουν το ίδιο που κάνουν και οι συνάδελφοί τους και να καθιερώνουν κατά κανόνα έναν εργάσιμο χρόνο, το ίδιο παρατεταμένο όσο και οι άλλοι».
Τα γεγονότα των τελευταίων μόνο ημερών επιβεβαιώνουν δραματικά αυτήν την πραγματικότητα. Ο 60χρονος οικοδόμος που έπεσε νεκρός στο εργοτάξιο του γηπέδου της ΑΕΚ, ο 27χρονος διανομέας στα Χανιά που σκοτώθηκε λίγο πριν το τέλος της προηγούμενης χρονιάς δουλεύοντας σε δυο δουλειές για να τα βγάλει πέρα, ο ξυλοδαρμός διανομέων από τα αφεντικά ή τους μπράβους τους διότι τόλμησαν να διεκδικήσουν τα νόμιμα δικαιώματά τους, αλλά και οι δεκάδες περιπτώσεις κλοπής από τους εργοδότες του δώρου των Χριστουγέννων, είναι ενδεικτικές για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την αξία του εργαζομένου αυτό το σύστημα της εκμετάλλευσης, αλλά και ενδεικτικό της τάσης του να υποβιβάζει αυτήν την αξία όλο και περισσότερο. Πόσο; Όσο του επιτρέπει ο ταξικός συσχετισμός δύναμης. Όσο αυτός ο συσχετισμός γέρνει προς τη μεριά του κεφάλαιου και της αστικής τάξης τόσο η αξία του εργαζομένου (και άρα της ίδιας του της ζωής) μειώνεται.
Από τους εξαθλιωμένους μισθούς και τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας μέχρι τα ανύπαρκτα μέτρα ασφάλειας και τη μαύρη, ανασφάλιστη εργασία, «ξεχειλίζει» η τάση του κεφάλαιου να ποδοπατήσει τον εργάτη, να επιβάλλει τους δικούς του -απάνθρωπους- όρους δουλειάς.
Είναι ενδεικτική η «Έκθεση Πεπραγμένων του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) για το 2016» (δημοσιεύτηκε μόλις πρόσφατα, ενώ του 2017 ακόμη εκκρεμεί!): τα εργατικά «ατυχήματα» αυξάνονται συνεχώς από το 2012 μέχρι το 2016, ενώ και τα θανατηφόρα εργατικά «ατυχήματα» αυξάνονται συνεχώς από το 2014 και μετά.
Τα κροκοδείλια δάκρυα των απολογητών του καπιταλισμού, και ιδιαίτερα της κυβέρνησης, μόνο οργή πρέπει να προκαλούν στους εργαζόμενους. Γιατί είναι οι δεκάδες αντεργατικοί νόμοι που ψηφίστηκαν και εξακολουθούν να ψηφίζονται, που νομιμοποιούν την καταλήστευση των εργαζομένων και αυξάνουν τις ορέξεις του κεφάλαιου για ακόμη μεγαλύτερο ξεζούμισμα της εργατικής τάξης. Γιατί το μοντέλο της «ανάπτυξης» που προτείνουν και το οποίο κομπάζουν ότι υλοποιούν, είναι στηριγμένο στην ακόμη μεγαλύτερη συμπίεση του εργατικού κόστους (όπως κομψά αναφέρεται η λεηλασία μισθών και δικαιωμάτων), στη διάλυση των εργασιακών σχέσεων, στην επέκταση της ελαστικής εργασίας, ακόμη και στην επέκταση της εργασίας των ανηλίκων.
Όπως αναφέρεται στην παραπάνω Έκθεση του ΣΕΠΕ, στο σύνολο των νέων συμβάσεων το 2016 οι συμβάσεις πλήρους απασχόλησης ήταν μόλις 45% και οι συμβάσεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης 55%, ενώ το 2009 τα πράγματα ήταν αντίστροφα, με τις συμβάσεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης να είναι 21% και οι συμβάσεις πλήρους απασχόλησης ήταν 79%!
Για τη δε εργασία των ανηλίκων είναι ενδεικτικό ότι, ενώ το 2005 είχαν θεωρηθεί 2.780 βιβλιάρια ανηλίκων, το 2016 έφθασαν τα 5.247!
Για να επανέλθουμε στο απόσπασμα του Ένγκελς, στον καπιταλισμό η αξία της ζωής ενός εργαζομένου είναι το αποτέλεσμα της ταξικής πάλης, του αγώνα του κεφάλαιου κόντρα στην εργατική τάξη. Εκεί κρίνεται και εκεί διεκδικείται. Ο σεβασμός στη ζωή του εργαζομένου, το δικαίωμά του στη ζωή, κατακτιέται από τον ίδιο τον εργαζόμενο και περιφρουρείται από αυτόν. Όπως και κάθε δικαίωμα, έτσι και αυτό είναι προϊόν της δικής του πάλης, δεν εκχωρείται από κανέναν, δεν του χαρίζεται από κανέναν – και πολύ περισσότερο από τους εκπροσώπους του καπιταλιστικού συστήματος.
Και η πάλη του εργαζόμενου, για να δοθεί και να δοθεί με όρους, απαιτεί τη συνειδητοποίηση από τον ίδιο της πραγματικής του αξίας, ότι είναι αυτός που παράγει τον πλούτο και ότι αυτοί που τον διαφεντεύουν είναι ένα μάτσο παράσιτα που ζουν σε βάρος του. Γιατί μια ακόμη καθοριστική συνέπεια της αποσυγκρότησης της εργατικής τάξης και χαρακτηριστικό της επέλασης του εργασιακού μεσαίωνα, είναι και η αυτοϋποτίμηση των εργαζομένων, η αποδοχή της αρνητικής κατάστασης ως δεδομένης, η μοιρολατρία, η υποταγή. Και σε αυτό μόνο η συλλογική, οργανωμένη πάλη μπορεί να δώσει απάντηση.
