Μαζικές διαδηλώσεις κατά των κυβερνήσεων σε Σερβία, Αλβανία, Μαυροβούνιο αλλά και Βοσνία πριμοδότησαν την αστάθεια στην οποία αργά αλλά σταθερά διολισθαίνει ο χώρος των Δυτικών Βαλκανίων, πυροδοτώντας επιπλέον και μια συζήτηση για το αν στο «συγχρονισμό» των αντιδράσεων ενυπάρχει και ένας υπόγειος συντονισμός τους. Η εμφάνιση μάλιστα στο Twitter (τουίτερ) του hashtag «βαλκανική Άνοιξη» επέτεινε τις συγκρίσεις και έσπρωξε ορισμένους σε αναλογίες.
Όμως η ονομασία «αραβική Άνοιξη» εκτός από ατυχής υπήρξε και εργαλείο συσκότισης, μιας και μέσω αυτής μπόρεσαν να χωρέσουν οι γνήσιες λαϊκές εξεγέρσεις του τυνησιακού και αιγυπτιακού λαού μαζί με την ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Λιβύη αλλά και για να σκεπαστούν τα κρίσιμα εκείνα γεγονότα που οδήγησαν από τις λαϊκές διαμαρτυρίες στη Συρία ως πεδίο της αμερικανορωσικής σύγκρουσης. Πολύ πιο παρακινδυνευμένο είναι λοιπόν να χρησιμοποιείται ο αντίστοιχος όρος για να περιγράψει τα πρόσφατα τεκταινόμενα στο δυτικό βαλκανικό χώρο.
Αυτό από την άλλη δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα κοινό υπόβαθρο που ευνοεί τις εξελίξεις αυτές. Και δεν είναι άλλο από την ένταση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, με προεξάρχοντα τον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Ρωσίας και με ειδικό επίδικο το ενεργειακό. Πάντα σε συνδυασμό με τα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί στους βαλκανικούς λαούς από τις πολιτικές των εξαρτημένων στον ιμπεριαλισμό και ταυτόχρονα μαφιόζικων και διεφθαρμένων αστικών κλικών που κυριαρχούν σ’ αυτές. Και φυσικά μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο η -ανάμεικτη με τη διογκούμενη δυσαρέσκεια μετά από χρόνια αλλεπάλληλων διαψεύσεων- προσμονή που έχει δημιουργήσει η όλη φιλοϊμπεριαλιστική φιλολογία για την «ευρωατλαντική ολοκλήρωση» που «ξαναπαίρνει μπρος» μετά και τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Η αλβανική κρίση
Έχοντας ξαναγράψει γι’ αυτήν, ας περιοριστούμε στα τελευταία επεισόδιά της. Οι κινητοποιήσεις της αλβανικής νεολαίας, κινητοποιήσεις που έφεραν πράγματι μυρωδιές Άνοιξης στο βαλκανικό χειμώνα της γειτονικής χώρας, «πλακώθηκαν» πολύ γρήγορα από τη διαδήλωση της αντιπολίτευσης του δεξιού Δημοκρατικού Κόμματος του Λουζλίμ Μπάσα (διαδόχου του Σαλί Μπερίσα) στις 16 Φεβρουαρίου και την προσπάθεια εισβολής στο κτήριο της κυβέρνησης. Αυτή την κινητοποίηση, όπως και τις επόμενες, πυροδότησε η διαρροή προς τη «Φωνή της Αμερικής» των συνομιλιών βαρώνων των ναρκωτικών με κορυφαίο στέλεχος του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος (του Έντι Ράμα) και με σκοπό την εξαγορά από μέρους τους ψήφων για λογαριασμό του. Συνομιλίες που βρίσκονται σε χέρια της εισαγγελίας Τιράνων στο πλαίσιο των ερευνών της για διαφθορά . Η κρίση κορυφώθηκε με την απαίτηση για διενέργεια εκλογών και την παραίτηση των βουλευτών του Δημοκρατικού Κόμματος καθώς και του κεντροαριστερού Σοσιαλιστικού Κινήματος Ολοκλήρωσης (από το οποίο προέρχεται ο πρόεδρος της Αλβανίας Ιλίρ Μέτα). Οι ΗΠΑ κράτησαν, τουλάχιστον σε δημόσια θέα, μεσοβέζικη στάση, καλώντας όλες τις πλευρές «να αποφύγουν τη βία και τις λεκτικές προκλήσεις», ενώ αξιωματούχοι της ΕΕ προχώρησαν ένα βήμα παραπάνω, χαρακτηρίζοντας τις ομαδικές παραιτήσεις των βουλευτών της αντιπολίτευσης «αντιπαραγωγικές» και «εμπόδιο στη δημοκρατική λειτουργία στην Αλβανία».
Χωρίς συζήτηση, η αντιπολίτευση χρησιμοποιεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια, όπως έκανε το 2013 ο Ράμα, στην ενδοαστική κόντρα που εξελίσσεται χρόνια τώρα στην Αλβανία και έχει τις ρίζες της στα αδιέξοδα του εξαρτημένου αλβανικού καθεστώτος και τη φτώχεια και εξαθλίωση στην οποία έχει βυθίσει τον αλβανικό λαό. Μάλιστα, οικονομικοί αναλυτές αναφέρουν πως η πρόσκαιρη και σαθρή οικονομική άνοδος που οφειλόταν στην αθρόα αγορά ακινήτων από τους εκατοντάδες χιλιάδες αλβανούς μετανάστες έχει επιβραδυνθεί σημαντικά και βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ενδεχόμενο σκασίματος της «φούσκας».
Κλειδί ο προσανατολισμός της Σερβίας
Ωστόσο, πάνω και πίσω από αυτά, η Αλβανία και το πολιτικό προσωπικό της άρχουσας τάξης δέχεται τις αναταράξεις και τους κραδασμούς που προκαλούν οι προσπάθειες των ΗΠΑ για «διευθετήσεις συνόρων» με στόχο το διώξιμο της Ρωσίας από την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Προσπάθειες που δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, μιας και θεωρούν πως αυτές μπορούν να δυναμιτίσουν εκ νέου την περιοχή που αποτελεί το μαλακό υπογάστριο της Ε.Ε.
Πιο συγκεκριμένα, είναι ζήτημα προς εξέταση εάν οι ΗΠΑ σ’ αυτή τη φάση πριμοδοτούν τις μεγαλοϊδεατικές χίμαιρες του Έντι Ράμα αλλά και του Χαραντινάι του Κοσόβου. Ή αν, αντίθετα, θεωρούν πως η αλβανικές ηγεσίες σε Τίρανα και Πρίστινα πρέπει να χαμηλώσουν τις φιλοδοξίες τους για να υπηρετηθεί καλύτερα -και σαφώς πιο πειστικά προς τη σέρβικη ηγεσία- η σταδιακή ρυμούλκηση της Σερβίας στο ΝΑΤΟϊκό μαντρί ή έστω στις «ευρωπαϊκές δομές» και με στρατηγικό στόχο την αποκοπή της από τη Ρωσία. Και πως γι’ αυτό το σκοπό τα περί «Μεγάλης Αλβανίας» πρέπει –τουλάχιστον- να μαζευτούν και η κοσοβάρικη αλβανική ηγεσία να μπει στο δρόμο του «ιστορικού συμβιβασμού» με τη Σερβία, αποδεχόμενη μια «ανταλλαγή εδαφών».
Ίσως λοιπόν τα βέτο του Μέτα στην υπουργοποίηση Αλβανών από το Κόσοβο που επιχείρησε ο Ράμα την προηγούμενη περίοδο και το γενικότερο στρίμωγμα του Ράμα στην Αλβανία, η προβολή του «πραγματιστή» Θάτσι έναντι του «ακραίου» Χαραντινάι, δεν είναι παρά μέρος των τακτικών κινήσεων των ΗΠΑ για την επίτευξη των στόχων τους.
Άλλωστε οι ΗΠΑ υπολογίζουν και στην αμφισημία της σέρβικης ηγεσίας . Η οποία, παρά τις σχέσεις που εξακολουθεί να αναπτύσσει με τη Ρωσία, έχει (σαν «όλο» ή σαν σημαντικό τμήμα της) συνδέσει την τύχη της με την ένταξη στην ΕΕ, ενώ «οραματίζεται» και κάποιου είδους επανεκκίνηση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, παρ’ όλο που αυτές πριν από είκοσι χρόνια βομβάρδιζαν τη χώρα της οποίας «ηγούνται». Οι ΗΠΑ γνωρίζουν λοιπόν πως για να ανοίξει ο δρόμος για τη ρυμούλκησή της χρειάζονται, πέρα από πιέσεις, δέλεαρ και ανταλλάγματα. Η τελευταία δήλωση του σέρβου πρόεδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς, σύμφωνα με την οποία «θα πρέπει πρώτα να βρούμε έναν συμβιβασμό, δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε το Κόσοβο χωρίς να λάβουμε τίποτα από την άλλη πλευρά», και όλα αυτά «με τη βοήθεια των ευρωπαίων φίλων μας και την υποστήριξη της Ρωσίας, των ΗΠΑ, της Κίνας» δείχνει αρκετά πράγματα τόσο για τις πιέσεις όσο και για τις φιλοδοξίες (ή αυταπάτες;) που έχει.
Σ’ αυτό το κλίμα, οι διαδηλώσεις στο Βελιγράδι και σε άλλες μεγάλες σέρβικες πόλεις, που κρατούν σχεδόν τέσσερις μήνες, ενάντια στον Βούτσιτς με αφορμή το άγριο ξυλοκόπημα του γραμματέα του κόμματος «Σέρβικη Αριστερά» Μπόρκο Στεφάνοβιτς, δεν μπορούν να χρεωθούν σε… ρώσικο δάκτυλο. Πολύ γρήγορα μάλιστα τη σκυτάλη των κινητοποιήσεων των «Ματωμένων Πουκαμίσων» (από το γεμάτο αίματα πουκάμισο του Στεφάνοβιτς) πήρε η «Ένωση για τη Σερβία», ένας ετερόκλητος συνασπισμός κομμάτων της αντιπολίτευσης, με στόχο την ανατροπή του Βούτσιτς.
Έτσι, αυτές οι κινητοποιήσεις μάλλον αποτελούν ταυτόχρονα έκφραση δυσαρέσκειας για την ακολουθούμενη αντιλαϊκή πολιτική και πίεση για ακόμα μεγαλύτερο φιλοδυτικό προσανατολισμό της χώρας. Ενώ και στη Βοσνία οι διαδηλώσεις ενάντια στην πρόσφατη εκλεγμένη σερβοβοσνιακή κυβέρνηση και τις σχέσεις της με το οργανωμένο έγκλημα εκφράζουν τα χρόνια συσσωρευμένα προβλήματα και μέχρι στιγμής δεν έχουν χρησιμοποιηθεί για να «συμμαζευτεί» η σερβοβοσνιακή ηγεσία. που θέτει ξανά και ξανά το ζήτημα της ένωσης με τη Σερβία σε περίπτωση διευθετήσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου.
Διαφορετικές πλευρές έχουν τα γεγονότα στο Μαυροβούνιο. Πρόσφατη είναι η ένταξή του στο ΝΑΤΟ, άλλη μια σημαντική αντιρωσική επιτυχία των ΗΠΑ, παρά την αντίθεση του μισού πληθυσμού της και αφού προηγήθηκε η καταστολή από το κυβερνών κόμμα ενός αμφίβολου πραξικοπήματος. Οργανωμένου,όπως το ίδιο κατήγγειλε, από Σέρβους και Ρώσους με τη στήριξη της αντιπολίτευσης. Οι διαδηλώσεις στο Μαυροβούνιο, διαδηλώσεις οργανωμένες αρχικά από ΜΚΟ, πανεπιστημιακούς και εν γένει στρώματα που θεωρούν ότι ο επί τριάντα χρόνια πρόεδρος Μίλο Τζουγκάνοβιτς δεν προωθεί ικανοποιητικά την «ευρωπαϊκή πορεία» της χώρας, ενώ τον κατηγορούν για μεγάλη διαφθορά, έδωσαν τη σκυτάλη στη φιλορωσική αντιπολίτευση, που βρήκε την ευκαιρία να αμφισβητήσει εκ νέου τη φιλοδυτική προεδρία. Γεγονός που καταδεικνύει ότι η Ρωσία αλλά και τμήματα των αστικών κλικών και στο Μαυροβούνιο κάθε άλλο παρά έχουν συμβιβαστεί με την ιδέα της «ευρωατλαντικής ολοκλήρωσης» και ιδιαίτερα με τη ΝΑΤΟϊκή πρόσδεση της χώρας. Μάλιστα οι αλβανικοί αλυτρωτισμοί, που περιλαμβάνουν και τμήματα του Μαυροβουνίου, είναι ένα ακόμα ισχυρό χαρτί στα χέρια όσων θέλουν να υποσκάπτουν τη φιλοδυτική πορεία της.
