Άρθρο από την Προλεταριακή Σημαία (φύλλο 877)
Συνεχίζει αμείωτη την επικίνδυνη και τυχοδιωκτική του πορεία το σπιράλ του αντιδραστικού ανταγωνισμού των εξαρτημένων από τον ιμπεριαλισμό αστικών τάξεων Ελλάδας και Τουρκίας. Ένα τοπίο, καθόλου θέατρο ή οπερέτα, που μυρίζει κυριολεκτικά μπαρούτι και στο οποίο ένα «θερμό» επεισόδιο θα είναι λιγότερο δημιούργημα της τύχης και περισσότερο αποτέλεσμα του «βέλους» των εξελίξεων.
Γενικότερα, όποιος ξεχνάει ή αγνοεί τα βασικά χαρακτηριστικά των ελληνοτουρκικών αντιθέσεων κάνει σοβαρά λάθη, τόσο στο πώς αντιμετωπίζει αυτόν τον ανταγωνισμό, όσο και τη στοχοθεσία που βάζει για το εργατικό και λαϊκό κίνημα. Γι’ αυτό ας θυμίσουμε τα δύο συν ένα βασικά χαρακτηριστικά τους:
Το πρώτο είναι πως οι αντιθέσεις των δύο αστικών τάξεων, ενώ φτάνουν έως τους όρους συγκρότησης των δύο κρατών, έχουν ωστόσο σύγχρονη βάση και αφορούν ζητήματα κυριαρχίας και ζωτικού χώρου, από τα οποία καμιά δεν είναι διατεθειμένη να παραιτηθεί μόνιμα, ουσιαστικά και οικειοθελώς υπέρ της άλλης, παρά τις κατά καιρούς και κατά ιμπεριαλιστική παραγγελία υφέσεις. Στην τελευταία δεκαετία, δίπλα στις παλιές αντιθέσεις προστέθηκαν αυτές για τις ΑΟΖ, ενώ επεκτάθηκε και το πεδίο εκδήλωσής τους, περιλαμβάνοντας τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου.
Το δεύτερο είναι πως αυτές οι αντιθέσεις των δύο αστικών τάξεων χρωματίζονται από το καθεστώς της εξάρτησης που βαραίνει τις δύο χώρες και φορτίζονται από τον τρόπο που τις χρησιμοποιούν οι ιμπεριαλιστές για να αποκομίζουν κάθε φορά μεγαλύτερα κέρδη και να διαιωνίζουν τον έλεγχό τους στην περιοχή.
Το τρίτο είναι πως τα παραπάνω συναρτώνται άμεσα και καθοριστικά με τους όρους και περιορισμούς που θέτουν οι επιλογές και οι ανταγωνισμοί των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και τα δεδομένα που διαμορφώνουν, τόσο στο διεθνές, όσο και κυρίως στο άμεσο περιβάλλον, τα οποία άλλωστε παίζουν σημαντικό ρόλο και για το «βάρος» που έχει η κάθε χώρα για τον ιμπεριαλισμό.
Η επικίνδυνη περίοδος που έχει ανοιχτεί
Στην τελευταία μεγάλη περίοδο, που εκτείνεται έως τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, η ολοένα και μεγαλύτερη ένταση των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και αντιθέσεων σε όλη την περιοχή (Μέση Ανατολή, Ανατολική Μεσόγειος, Βόρεια Αφρική, αλλά και Βαλκάνια) δημιούργησε εκείνο το έδαφος και το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι δύο αστικές τάξεις θεώρησαν ότι έχουν την ευκαιρία ή την ανάγκη να προβάλλουν τις αντιδραστικές τους επιθυμίες, αλλά και τους φόβους τους, να θέσουν τους μεγαλοϊδεατισμούς τους αλλά και να ζητιανέψουν-«απαιτήσουν», λιγότερο ή περισσότερο θορυβώδικα, «προστασία». Ένα έδαφος που τροφοδότησε και όξυνε αυτόν τον ανταγωνισμό, τις ώθησε να διεκδικούν από τους ιμπεριαλιστές «προστάτες» τους ρόλους και θέσεις, να θεωρούν πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν γι’ αυτό τον σκοπό τις ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις και πάντα η μία σε βάρος της άλλης. Τα προηγούμενα είναι που αναπαράγουν σε πιο επικίνδυνα για τους λαούς επίπεδα το δίπολο «μη πόλεμος - μη ειρήνη» και με τον κίνδυνο μικρότερων ή μεγαλύτερων πολεμικών «επεισοδίων» να είναι υπαρκτός και σημαντικά αυξημένος σε σχέση με παλιότερα.
Επιπλέον, ολοένα και πιο πολύ και οι δύο τους επικαλούνται και χρησιμοποιούν αποσπασματικά το λεγόμενο «δίκαιο της θάλασσας» για να δικαιολογήσουν τους τυχοδιωκτισμούς και τις φιλοδοξίες τους, προσθέτοντας στις παλιές και νέες αντιθέσεις, για τις κακόφημες ΑΟΖ και όχι μόνο.
Έτσι από τη μια μεριά, η μεγαλοϊδεατική «Γαλάζια Πατρίδα», που στα νησιά αναγνωρίζει μόνο χωρικά ύδατα και όχι υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, σύλληψη του απόστρατου τώρα και κεμαλικών πεποιθήσεων ναυάρχου Τζεμ Γκιουρντενίζ το 2006, μετατράπηκε από την ερντογανική διακυβέρνηση σε εργαλείο προβολής των διεκδικήσεων της τούρκικης άρχουσας τάξης, αλλά και σε διαπραγματευτικό χαρτί για έναν σημαντικό ρόλο στην περιοχή.
Από την άλλη, η ελληνική αστική τάξη, θέλοντας να ανακτήσει μέρος της θέσης που έχασε κατά την πενταετία 2010-2015, στοιχήθηκε πίσω από τις αμερικανικές πρωτοβουλίες, έδωσε «γη και ύδωρ» στο εσωτερικό και έκανε εκδουλεύσεις στην περιοχή, προβάλλοντας ταυτόχρονα τον μεγαλοϊδεατισμό του πενταπλασιασμού του χώρου άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων και προωθώντας «από την πίσω πόρτα» τον συνολικό αποκλεισμό της Τουρκίας στα μικρασιατικά παράλια.
Ενώ προβοκατόρικα έδρασε και η ελληνοκυπριακή ελίτ, που, μοιράζοντας θαλάσσια φιλέτα και βάσεις στους ιμπεριαλιστές, νόμιζε πως προστατεύει ή και αναβαθμίζει τη θέση της, ειδικά μετά και την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά.
Ήταν η περίοδος που οι ΗΠΑ, θέλοντας να στριμώξουν τον Ερντογάν για τις «ανάρμοστες» για ΝΑΤΟϊκό κράτος «στενές επαφές» του με την Ρωσία (S-400, συριακό), προωθούσαν ενεργειακά –και με ισχυρές γεωπολιτικές απολήξεις- πρότζεκτς και τις τριμερείς-τετραμερείς με Ελλάδα-Κύπρο–Ισραήλ-Αίγυπτο στην Ανατολική Μεσόγειο. Για να οδηγηθούμε στον, αμφιβόλου ενεργειακής προοπτικής, αλλά χρησιμότατου ως γεωπολιτικού μοχλού πίεσης EASTMED, στην ψήφιση του EAST MED ACT στις ΗΠΑ και στην δημιουργία του East Med Gas Forum με Αίγυπτο, Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ, Παλαιστινιακή Αρχή και Ιορδανία (μαντέψτε ποιος λείπει). Βάλτε στο λογαριασμό και το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, που η τουρκική ηγεσία χρεώνει στις ΗΠΑ.
Το τουρκολιβυκό σύμφωνο, εφαρμογή της «Γαλάζιας Πατρίδας» και ταυτόχρονα αμφισβήτηση του EAST MED, μαζί με τη ριψοκίνδυνη και τυχοδιωκτική επιλογή στήριξης του Σάρατζ στη Λιβύη, έδωσε το τακτικό πλεονέκτημα στην τούρκικη αστική τάξη, που μπορούσε παράλληλα να διαπραγματευτεί με τις ΗΠΑ ρόλο και θέση στην περιοχή, σε αντάλλαγμα των αντιρωσικών υπηρεσιών της. Ταυτόχρονα όμως, αύξησε την δυσαρέσκεια σημαντικών δυνάμεων στον αραβικό κόσμο (Αίγυπτος, ΗΑΕ, Σαουδική Αραβία) και δυνάμωσε κατακόρυφα τον εκνευρισμό ιμπεριαλιστών όπως η Γαλλία.
Το θερμό και επικίνδυνο καλοκαίρι
Με αυτά τα δεδομένα ξεκίνησε το καλοκαίρι, όταν η τούρκικη NAVTEX που δέσμευε «οικόπεδα» δίπλα σε Ρόδο, Κάρπαθο και Κρήτη, που πολιτικά έστελνε το μήνυμα «ή διαπραγματεύσεις ή εφαρμογή του τουρκολιβυκού συμφώνου», έγινε ο πυροκροτητής αυτών που θα ακολουθούσαν και που διαπνεόταν από μια έντονη «αυτοπεποίθηση» στην τουρκική πλευρά και «εκνευρισμό» και στρίμωγμα στην ελληνική, η οποία προσπαθούσε να διαμορφώσει «αντίβαρα». Αναφερόμαστε στην ελληνοϊταλική συμφωνία για υφαλοκρηπίδα–ΑΟΖ. Στην έκρυθμη κατάσταση στον Έβρο με την εργαλειοποίηση των προσφύγων. Στη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Στις υπερπτήσεις τουρκικών αεροσκαφών πάνω από ελληνικά νησιά. Στη «μυστική» συνάντηση Σουρανή–Καλίν στο Βερολίνο, που κάηκε από τον Τσαβούσογλου.
Για να φτάσουμε στην τουρκική NAVTEX στις 20 Ιουλίου, κίνηση που μάλλον ενθαρρύνθηκε από την αναβολή της συζήτησης στην ΕΕ για τις κυρώσεις ενάντια στην Τουρκία. Μια κίνηση σε μια μελετημένη από την Άγκυρα περιοχή, 180 μίλια από το Καστελόριζο, αλλά που δεν έπαυε να λειτουργεί τυχοδιωκτικά και ανέβασε την ένταση, μία μέρα μάλιστα πριν την επίσκεψη του Γερμανού ΥΠΕΞ στην Αθήνα, που κόμιζε νέα διαμεσολαβητική πρωτοβουλία. Από τότε τα πλοία του πολεμικού ναυτικού Ελλάδας-Τουρκίας είναι το ένα απέναντι στο άλλο, οι NAVTEX και οι αντιNAVTEX για έρευνες και γεωτρήσεις της Τουρκίας αλλά και για στρατιωτικές αεροναυτικές ασκήσεις με πραγματικά πυρά και των δύο πλευρών διαδέχονται η μία την άλλη, ενώ δεν έλλειψαν και «ατυχήματα» που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τουλάχιστον σε θερμό επεισόδιο.
Συμφωνία με Αίγυπτο: σημείο καμπής
Το επόμενο σημείο καμπής ήταν η συμφωνία Ελλάδας–Αιγύπτου, της 6ης Αυγούστου, μετά από ταξίδι αστραπή του Έλληνα ΥΠΕΞ Ν. Δένδια στο Κάϊρο, με τον ίδιο να μην ξέρει γιατί πάει (!) και τη γραμμή επικοινωνίας με τον Αμερικάνο ΥΠΕΞ Πομπέο να είναι ανοιχτή καθ’ όλη την διάρκεια των συνομιλιών! Η συμφωνία αυτή («μεγάλη εικόνα») τίναξε στον αέρα, για λογαριασμό της Ουάσιγκτον και προς μεγάλη δυσαρέσκεια του Βερολίνου, τη δεύτερη γερμανική πρωτοβουλία διαμεσολάβησης. Αν δούμε την «μικρή εικόνα», οι ΗΠΑ επιδίδονταν σε μια άσκηση «ισορροπίας», βοηθώντας την ελληνική αστική τάξη να αμφισβητήσει το τουρκολιβυκό σύμφωνο, αλλά και ανοίγοντας, στην βάση των στοιχείων της συμφωνίας, κάποια κανάλια διαπραγμάτευσης για τις δύο πλευρές. Αυτή η εξέλιξη προκάλεσε δυσαρέσκεια στην τουρκική ηγεσία και έτσι είχαμε την παραπέρα πριμοδότηση της έντασης μεταξύ των δύο χωρών.
Στην επόμενη φάση έχουμε μια σταδιακή αύξηση της «αυτοπεποίθησης» της ελληνικής αστικής τάξης και γι’ αυτό η επικύρωση των συμφωνιών (με Ιταλία και Αίγυπτο) από την ελληνική βουλή συνοδεύτηκε από την εξαγγελία για την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, τέθηκε στο τραπέζι η επέκταση και στο νότιο τμήμα της Κρήτης, αλλά και άνοιξε η συζήτηση της –έστω και σαν μεσοπρόθεσμης προοπτικής- τυχοδιωκτικής από κάθε άποψη, οριοθέτησης ΑΟΖ με την Κύπρο.
Αυτό το διάστημα είχαμε την κατακόρυφη ενίσχυση της ιμπεριαλιστικής παρεμβατικότητας και επιδιαιτησίας. Από τα τηλεφωνήματα Τραμπ και Μέρκελ μέχρι την παρουσία του αεροπλανοφόρου Αϊζενχάουερ και του τεράστιου ελικοπτεροφόρου Hershel «Woody» Williams που στάθμευσε στη Σούδα και από εκεί στα κοινά γυμνάσια των ΗΠΑ με καθένα από τους δύο.
Ακόμα πιο εμφανές είναι πως ταυτόχρονα είχαμε μια σταδιακή μετατόπιση προς την άσκηση πολύ ισχυρής πίεσης προς την Άγκυρα, σε μια φάση μάλιστα υφέρπουσας ισχυρής οικονομικής κρίσης στην Τουρκία, με την άμεση συμμετοχή ή την έμμεση πριμοδότηση ιμπεριαλιστικών δυνάμεων όπως η Γαλλία και οι ΗΠΑ, που οξύνουν παραπέρα την κατάσταση. Μάλιστα η επιλογή της Γαλλίας να επενδύσει πολλά στο ρόλο του «προστάτη» της Ελλάδας και της Κύπρου φαίνεται να έπαιξε ρόλο στις κινήσεις των ΗΠΑ, που έβλεπαν επιπλέον δύο πράγματα: την τουρκική ηγεσία να μην περιορίζει αποφασιστικά τις σχέσεις της με τη Ρωσία και ταυτόχρονα με τις κινήσεις της σε Ανατολική Μεσόγειο και Λιβύη να περιπλέκει τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ που περιλαμβάνουν τόσο την Ελλάδα όσο και δυνάμεις του αραβικού κόσμου. Ταυτόχρονα η Γερμανία άνοιγε το δρόμο για τις κυρώσεις που λειτουργούν ως πολιτικός μοχλός πίεσης στον Ερντογάν, όχι μόνο πιεζόμενη στο να κρατήσει τις ισορροπίες μέσα στην ΕΕ αλλά και δυσαρεστημένη και η ίδια από κινήσεις της Τουρκίας, που συνέβαλαν στο ναυάγιο των πρωτοβουλιών της. Ενώ και ο κουρελής ιταλικός ιμπεριαλισμός, για να μην μείνει έξω από τις εξελίξεις, έκανε κάποιες ευκαιριακές «εμφανίσεις».
Έτσι, μετά την αμερικανόπνευστη «ιστορική συμφωνία» Ισραήλ–Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων(ΗΑΕ), έχουμε κοινή άσκηση αεροσκαφών από ΗΑΕ και Ελλάδα. Πραγματοποιείται κοινή αεροναυτική άσκηση Ελλάδας, Κύπρου, Γαλλίας και Ιταλίας, με ταυτόχρονη ενεργοποίηση της ανενεργούς (για 25 χρόνια) βάσης της Πάφου. Τις αυστηρές επισημάνσεις Πομπέο προς Τουρκία ακολουθεί η μερική άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο, ενώ από την Τουρκία βγαίνουν ειδήσεις πως ετοιμάζονται δύο τουρκικές βάσεις στα κατεχόμενα, εξελίξεις που -ας υπογραμμιστεί- δεν προμηνύουν τίποτε καλό για το λαό της Κύπρου. Παράλληλα, διαρρέουν πληροφορίες πως επίκειται κάθοδος του αεροπλανοφόρου «Ντε Γκωλ», με πλήρη συνοδεία και εξοπλισμό, στην Ανατολική Μεσόγειο, διότι, όπως δηλώνει ο Μακρόν, η Τουρκία δεν καταλαβαίνει από λόγια όταν δεν συνοδεύονται από πράξεις.
Δεν γνωρίζουμε εάν αυτή η πίεση θα μπορούσε να φτάσει έως το σημείο να δοθεί ένα γερό «μάθημα» στην τούρκικη ηγεσία από τις ΗΠΑ ή τη Γαλλία, μέσω της Αθήνας, αλλά είναι φανερό πως όλα αυτά έχουν οδηγήσει στο στρίμωγμα της Τουρκίας και, εν μέρει και προς το παρόν, στο «ν’ αλλάξει στρατόπεδο» η «αυτοπεποίθηση» και «ο εκνευρισμός». Λίγο καιρό πριν η Τουρκία θεωρούσε πως οι κινήσεις της, σε αναφορά με τις ΗΠΑ και χρησιμοποιώντας τις αντιθέσεις των ιμπεριαλιστών, της έχουν δώσει την δυνατότητα να αντιμετωπίσει την προσπάθεια αποκλεισμού της και να ασκεί πίεση με το δίπολο «τετελεσμένα ή διαπραγματεύσεις», δημιουργώντας έως και πανικό στην ελληνική άρχουσα τάξη. Τις μέρες που διανύουμε η ελληνική αστική τάξη θεωρεί πως και οι εκδουλεύσεις σε Γαλλία και ΗΠΑ, αλλά και η αποφασιστικότητα που επέδειξε, την βγάζουν σχετικά από την δύσκολη θέση. Και της δίνουν τη δυνατότητα είτε –στην χειρότερη περίπτωση- να αποδεχτεί μια διαπραγμάτευση στο άμεσο μέλλον, «περιορισμένης ευθύνης» και ορίζοντα είτε να κερδίσει χρόνο και να συσσωρεύσει κι άλλους όρους υπέρ της, τόσο για τη συνέχιση της αντιπαράθεσης, όσο και για μια διαπραγμάτευση σε μια άλλη συγκυρία. Ενώ η τουρκική ηγεσία, προχωρά σε εμπρηστικές δηλώσεις που προδίδουν έλλειψη ψυχραιμίας και στρίμωγμα.
Υποταγή στο αστικά αφηγήματα ή συμβολή στην οικοδόμηση αντιπολεμικού- αντιϊμπεριαλιστικού κινήματος;
Όλα τα προηγούμενα καταδεικνύουν πόσο ψεύτικο και εκπορευόμενο από τις ανάγκες του εγχώριου αστισμού είναι το δίπολο «επιτιθέμενη Τουρκία – αμυνόμενη Ελλάδα». Το δίπολο αυτό, που έχει γίνει «εθνική γραμμή» πίσω από την οποία σέρνεται και σημαντικό τμήμα της αριστεράς και το οποίο προσπαθεί να τεκμηριωθεί «πατώντας» πάνω στις πράγματι μεγαλύτερες δυνατότητες της τούρκικης αστικής τάξης (που όμως δεν συνιστούν συντριπτική υπεροχή), υπονοεί, εάν δεν το αναφέρει ανοιχτά, πως ενώ από την «εδώ» πλευρά έχουμε μια εξαρτημένη αστική τάξη, στην «άλλη» πλευρά έχουμε έναν ιμπεριαλισμό ή έστω μικρο-ιμπεριαλισμό. Αγνοώντας πως όλες οι κινήσεις της Τουρκίας τελούν υπό την έγκριση ή την ανοχή των ΗΠΑ και της Δύσης, καθώς και από την πορεία της αμερικανορωσικής αντιπαράθεσης, αλλά και πως η εδώ αστική τάξη μπορεί να έχει μικρότερες δυνατότητες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα παραιτηθεί από αυτά που θεωρεί ζητήματα κυριαρχίας και ζωτικού χώρου. Αποκρύπτοντας το γεγονός ότι και οι δύο –στο περιθώριο που τους αφήνει η ιμπεριαλιστική κυριαρχία και με διαφορετικούς βέβαια «βαθμούς ελευθερίας» η κάθε μία- είναι από τη φύση τους επιθετικές και ότι το μέγεθος της επιθετικότητάς τους καθορίζεται και από τον μεταξύ τους συσχετισμό, αλλά και από το έδαφος που διαμορφώνει ο ιμπεριαλισμός, οι στοχεύσεις του και οι ανταγωνισμοί του.
Μπροστά μας ανοίγεται μια πολύ δύσκολη περίοδος, με όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά και τον κίνδυνο οι λαοί της Ελλάδας και της Τουρκίας να πληρώσουν με αίμα τον αντιδραστικό ανταγωνισμό των εξαρτημένων αστικών τάξεων, που, όπως και όλες οι άρχουσες τάξεις της περιοχής, αποτελούν στηρίγματα της ιμπεριαλιστικής επικυριαρχίας. Ενώ ακόμα και αν υποθέσουμε πως το «μη περαιτέρω» οδηγήσει, μέσω και της ιμπεριαλιστικής επιδιαιτησίας, σε ένα «πάγωμα» της αντιπαράθεσης, αυτό θα είναι προσωρινό, θα υπόκειται στα γενικότερα και ειδικότερα -καθόλου ευνοϊκά για τους λαούς- χαρακτηριστικά αυτών των αντιθέσεων και θα εμπεριέχει τα «σπέρματα» της επόμενης όξυνσης. Είναι καθήκον της εργατικής τάξης να πρωτοστατήσει στην οργάνωση και την ανάπτυξη της πάλης του λαού μας ενάντια στον πόλεμο, να την τοποθετήσει δίπλα στην πάλη για ζωή με δικαιώματα και να την εντάξει στον αγώνα για ειρήνη, ανεξαρτησία και σοσιαλισμό.
