Οι ΗΠΑ μπλοκάρουν τον South Stream, η Ρωσία κλείνει τη στρόφιγγα φυσικού αερίου στην Ουκρανία
Οι εξελίξεις στη σκακιέρα του παγκόσμιου ενεργειακού πολέμου είναι συνεχείς, απανωτές και με κρίσιμη γεωστρατηγική σημασία. Η σύγκρουση στην Ουκρανία πυροδότησε σε ανεβασμένα επίπεδα έντασης και τον ενεργειακό πόλεμο και επιτάχυνε εξελίξεις που κυοφορούνταν έως και χρόνια πριν.
Πρώτα πρώτα έθεσε ψηλά στην ατζέντα το ζήτημα της ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, για να προσθέσει άλλο ένα πρόβλημα στην κρίση της ΕΕ και της Ευρωζώνης και να εντείνει διλήμματα και διαφορετικούς προσανατολισμούς σε κάθε ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική δύναμη.
Ο ευρωσκεπτικισμός, των Γάλλων π.χ., που βρίσκει διέξοδο σε συνεχείς ιμπεριαλιστικές εξορμήσεις στην Αφρική με ή χωρίς τις ΗΠΑ, αντιμετωπίζει πολύ διαφορετικά και το ζήτημα της ενεργειακής απεξάρτησης από τη Ρωσία απ’ όσο η Γερμανία και άλλοι της ΕΕ. Και βέβαια, παρ’ ότι η κρίση στην Ουκρανία εκβίασε ασφυκτικά και έσυρε τους Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές, η σταθερότητα και ο στρατηγικός χαρακτήρας της δυτικής συμμαχίας παραμένουν ζητούμενα.
Οι Ευρωπαίοι θέλουν την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και ανησυχούν από το δυνάμωμά της, μα ταυτόχρονα -και αυτό φάνηκε και στην εκστρατεία του Μπους παλιότερα- δεν θέλουν να υποταχθούν στη στρατηγική των ΗΠΑ για παγκόσμια κυριαρχία. Η Ευρώπη έχει τεράστιο ενεργειακό έλλειμμα σε σχέση με τις ανάγκες της. Οι ΗΠΑ έχουν αυτάρκεια και σοβαρά ανεβασμένες δυνατότητες τελευταία με το σχιστολιθικό αέριο. Ταυτόχρονα με τα αεροπλανοφόρα τους και τη συνολική ιμπεριαλιστική τους παρουσία παρεμβαίνουν καθοριστικά στον έλεγχο των πηγών και των δρόμων μεταφοράς της ενέργειας σχεδόν σε όλον τον πλανήτη. Η Κίνα, αλλά και η Ινδία και άλλοι αναπτυσσόμενοι, π.χ. η Τουρκία, είναι χώρες με τεράστιες ανάγκες, ραγδαία αυξανόμενες. Τέλος, η Ρωσία είναι χώρα που δεσπόζει στην Ευρασία, με τεράστια αποθέματα που μπορούν να καλύψουν -με το ήδη υπάρχον δίκτυο και νέους σχεδιαζόμενους αγωγούς- σημαντικό μέρος των αναγκών της Ευρώπης, που άλλωστε καλύπτουν ήδη σε ποσοστό περίπου 30% και όχι μόνο της Ευρώπης.
Η κρίση στην Ουκρανία ήρθε σαν αποτέλεσμα της στρατηγικής κίνησης που επιχείρησε η Ρωσία με την Ευρασιατική Ένωση, που αρχικά ήθελε και την Ουκρανία, που συγκρούστηκε με την αντίστροφη στρατηγική γραμμή της Δύσης που ήθελαν το προχώρημα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ προς ανατολάς.
Αυτή η σύγκρουση συμπυκνώνει πολύ περισσότερα από την κόντρα για το σημαντικό για την ενεργειακή σύνδεση Ευρώπης-Ρωσίας δίκτυο αγωγών της Ουκρανίας. Όμως ταυτόχρονα πυροδότησε τον ενεργειακό πόλεμο ο οποίος καλά κρατεί και ήδη συμπλέκεται με θερμές συγκρούσεις, από τον ουκρανικό εμφύλιο μέχρι την επέλαση των τζιχαντιστών στο Ιράκ και το γενικότερο μακελειό στη Μέση Ανατολή. Μένοντας στην Ευρώπη θα σταθούμε στη συσχέτιση του μπλοκαρίσματος του South Stream στη Βουλγαρία με το κλείσιμο της στρόφιγγας στην Ουκρανία από τη Ρωσία.
Κατ’ αρχήν σ’ ένα αποκορύφωμα ταπείνωσης, όπως χαρακτηρίστηκε, πριν από δύο εβδομάδες στη γειτονική μας Βουλγαρία ο πρωθυπουργός της κοινοποίησε την αναστολή του αγωγού σε κοινή συνέντευξη με τρεις γερουσιαστές των ΗΠΑ. Ήταν ο γνωστός Τζον Μακ Κέιν, ο Δημοκρατικός Κρίστοφερ Μέρφι και ο Ρεπουμπλικανός Ρον Τζόνσον. Ο ωμός εκβιασμός των ΗΠΑ κλονίζει την κυβέρνηση της Βουλγαρίας ένα χρόνο μετά τις εκλογές που επέβαλε ο λαός, που μεταξύ άλλων διεκδικούσε φθηνό ηλεκτρικό. Ταυτόχρονα ο Μπορίσα, μετά την επίσκεψη μίας εβδομάδας στις ΗΠΑ, δηλώνει ότι δέχεται να ξανακυβερνήσει με δέσμευση κόντρα στον South Stream, αν και ολόκληρη η οικονομία της Βουλγαρίας βασίζεται στο ρωσικό αέριο και στα ρωσικά πυρηνικά καύσιμα. Όλα αυτά δεν εμπόδισαν τον Λαβρόφ, λίγες μέρες μετά, από το Βελιγράδι, να τονίσει τη χρήση του South Stream με δυνατότητα εφοδιασμού 63 δισ. κυβικών τον χρόνο της Ευρώπης, μέσω Βουλγαρίας, Σερβίας, Κροατίας, Ουγγαρίας, Σλοβενίας, Αυστρίας. Οι σχετικές δηλώσεις του Λαβρόφ από τη Σερβία γίνονταν με δεδομένο το κλίμα ανησυχίας που προέκυψε στην Ευρώπη από το κλείσιμο της στρόφιγγας εφοδιασμού της Ουκρανίας.
Οι Ρώσοι πραγματικά χρησιμοποιούν την ενέργεια σαν όπλο, πολύ περισσότερο όταν έχουν διασφαλίσει πλέον και την ενεργειακή αγορά της Κίνας, ενώ συζητούν ήδη και με την Ιαπωνία. Παρότι καλοκαίρι και οι ανάγκες στην κατανάλωση αερίου είναι μικρές, οι Ρώσοι ήταν σκληροί στις διαπραγματεύσεις απαιτώντας και υψηλή τιμή ανά κυβικό αερίου, αλλά κυρίως την καταβολή οφειλομένων 4,5 δισ. και προπληρωμή για τη συνέχιση της παροχής.
Δεν ξέρουμε πόσο τα γεωπολιτικά όπλα των ΗΠΑ θα καταφέρνουν να μπλοκάρουν και για πόσο τον South Stream που θα μπορούσε να εφοδιάσει σημαντικά την Ευρώπη, συμπληρώνοντας τον North Stream του Σρέντερ από τη Βαλτική και παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Καλοκαίρι βέβαια, μα σίγουρα θα έρθει ο χειμώνας και ήδη ο φόβος οι Ουκρανοί να βάλουν χέρι σε ποσότητες που προορίζονται για την Ευρώπη προκαλεί πανικό και αποθήκευση πολλών δισ. κυβικών σε υπόγειες αποθήκες αερίου, που ευχαρίστως πουλάει η Ρωσία από τώρα για τον χειμώνα.
Η έκρηξη κεντρικού αγωγού αερίου που εφοδιάζει την Ευρώπη στην Ουκρανία από άγνωστα αίτια και η φλόγα 200 μέτρων που προκάλεσε έδωσαν στον Λαβρόφ λαβή για να τονίσει την ασφάλεια που θα προσφέρει στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης ο South Stream.
Για την ώρα ο Ευρωπαίος επίτροπος Έτιγκερ επιμένει στην τήρηση των κανονισμών της ΕΕ από την Gazprom. Το μέτωπο της Δύσης κατά της Ρωσίας καλά κρατεί και άλλωστε μέχρι ενός σημείου έχουν και οι Ευρωπαίοι τους λόγους τους να παζαρεύουν σκληρά με τη Ρωσία, ιδιαίτερα τώρα που η παρουσία των ΗΠΑ κάνει το μέτωπο ισχυρό και πιεστικό για τη Ρωσία.
Το όπλο της Ρωσίας και η απάντηση των ΗΠΑ
Η Ρωσία λοιπόν διαθέτει τεράστιες ποσότητες υδρογονανθράκων (αέριο και πετρέλαιο), από το ευρωπαϊκό της έδαφος έως την ανατολική Ρωσία που συνορεύει με την Κίνα και πλησιάζει την Ιαπωνία. Σημαντικά και τα αποθέματά της σε ουράνιο και άλλα πυρηνικά καύσιμα, αλλά και τεράστια τα νέα ευρήματα υδρογονανθράκων στην Αρκτική. Η συμφωνία με τη Γερμανία τα χρόνια του Σρέντερ για τον North Stream, με παροχή 55 δισ. κυβικών τον χρόνο και δυνατότητα διπλασιασμού, πάτησε αλλά και ενίσχυσε πολύ περισσότερο στη γεωπολιτική σχέση Γερμανίας – Ρωσίας που συχνά αποσπά τη Γερμανία από τη σφιχτή αγκαλιά των ΗΠΑ. Βέβαια, η όξυνση της σύγκρουσης Ανατολής- Δύσης στην Ουκρανία απέδειξε ότι η δυτική συμμαχία παραμένει ζώσα όταν το πράγμα χοντραίνει. Αυτό έχει να κάνει με το συνολικότερο παγκόσμιο ρόλο και την οικονομικοπολιτική και στρατηγική ισχύ των ΗΠΑ. Όμως σίγουρα η αγκαλιά των ΗΠΑ είναι σφιχτή και η Γερμανία έχει τις δικές της βλέψεις. Από την άλλη, και η στρατηγική ισχύς της Ρωσίας τρομάζει τη Γερμανία πέρα από την ενεργειακή της εξάρτηση. Θα λέγαμε ότι πρώτη η Γερμανία θα ήθελε την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία. Δεν είναι διατεθειμένη όμως να κινείται στις πλάτες και στη σκιά των ΗΠΑ. Κάπως έτσι εξηγούνται οι κινήσεις της Γερμανίας, με δεδομένο ότι δεν διαθέτει ενεργειακούς πόρους και για την ώρα ούτε στρατηγικό εξοπλισμό.
Οι οικολογικές ευαισθησίες θυσία στον ενεργειακό πόλεμο
Η προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και τεχνολογιών εξοικονόμησης («πράσινη οικονομία») χρησιμοποίησε τη δαιμονοποίηση των υδρογονανθράκων, που η χρήση τους σχετίστηκε με την κλιματική αλλαγή. Βέβαια, την ίδια περίοδο, την οικολογική ευαισθησία των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, του Ομπάμα και του Αλ Γκορ, δεν προσέβαλλε το άπλωμα των πυρηνικών εργοστασίων ή η χρήση των κακόφημων βιοκαυσίμων.
Εκείνα τα «πράσινα» χρόνια τα ζήσαμε και στη χώρα μας, με τον Γ. Παπανδρέου να αποκρούει τα σχέδια Καραμανλή για τους ρωσικούς αγωγούς, λόγω ρύπανσης τάχα, και τον Μπράιζα να σχεδιάζει εναλλακτικούς αγωγούς στα χαρτιά και χωρίς διασφάλιση πηγών.
Στις μέρες μας, ανάμεσα στα άλλα περί απεξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, πάλι συσχετίζουν το ζήτημα με την κλιματική αλλαγή, ωστόσο τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Ο στόχος για 20% συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης έως το 2020 έχει εγκαταλειφθεί, πρώτα από τη Γερμανία. Η κρίση όχι μόνο δεν αποσοβήθηκε με την «πράσινη οικονομία» που αποδείχτηκε φούσκα πριν καν φουσκώσει, μα έβαλε φρένο σε επενδύσεις χαμηλής απόδοσης, όπως οι ΑΠΕ.
Στην Ελλάδα η απάτη εις βάρος των μικροεπενδυτών στα φωτοβολταϊκά είναι χαρακτηριστική. Βήμα το βήμα το παγκόσμιο καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα απέδειξε στους λαούς πως το ρήμαγμα της φύσης και η καταστροφή της ζωής των ανθρώπων και του περιβάλλοντος είναι η πραγματική φύση του και καμιά άλλη. Η εντατικοποίηση, η μείωση του κόστους παραγωγής και η απο-επένδυση λόγω κρίσης, οδήγησαν στο έγκλημα στον Κόλπο του Μεξικού από την πράσινη BP και στο ακόμη μεγαλύτερο της Φουκουσίμα. Σήμερα στις ΗΠΑ μιλούν για την επανάσταση του σχιστόλιθου, που παράγεται με την καταστροφική για το περιβάλλον μέθοδο της υδραυλικής ρηγμάτωσης, και στο πλαίσιο της ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης ήδη η μέθοδος υιοθετείται σε Πολωνία, Ουκρανία και αλλού. Όμως η λεηλασία και η καταστροφή της φύσης πιθανώς να μην είναι το χειρότερο έγκλημα του συστήματος, όταν μυρίζει μπαρούτι και η ανθρωποσφαγή είναι ήδη σε εξέλιξη σε μια σειρά σημεία του πλανήτη.
Πόλεμος για την ενέργεια ή ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός και πόλεμος με όλα τα μέσα;
Η Ρωσία, πιεσμένη από τις εξελίξεις στην Ουκρανία, υπέγραψε, υποχωρώντας στις τιμές, έπειτα από παζάρι δεκαετιών, συμφωνία-μαμούθ με την Κίνα για πώληση αερίου αξίας 400 δισ. σε γιουάν! Ο ίδιος ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζιν Πινγκ, παρά την απροθυμία της Κίνας να συμπαραταχθεί ανοικτά με τη Ρωσία στο Ουκρανικό, μετά τη συμφωνία δήλωσε: «Η περαιτέρω διευκόλυνση της ολόπλευρης στρατηγικής συνεργασίας Κίνας – Ρωσίας, βασισμένη στο αμοιβαίο όφελος, είναι απαίτηση για την προώθηση της δικαιοσύνης διεθνώς, τη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης και την εξασφάλιση της ευημερίας στις δύο χώρες». Όμως, καθώς φαίνεται, μένει να δοκιμαστεί η στρατηγική σύμπλευση των δύο χωρών. Ίσως από τον Ιούλη στη σύνοδο των BRICS οι εξελίξεις να δείξουν κάποια πράγματα παραπάνω. Πάντως για την ώρα η συμφωνία δίνει διέξοδο στις εξαγωγές αερίου της Ρωσίας εναλλακτικά στα προβλήματα της βασικής αγοράς της Ευρώπης. Όμως η καχυποψία με την Κίνα παραμένει. Την ίδια ώρα διαβάζουμε άρθρο στο Energy Press που μιλάει για 1 τρισ. πετρελαϊκές επενδύσεις στην ανατολική Ρωσία έως το 2035.
Σε άλλο άρθρο, στις 18-2-2014, διαβάζουμε ότι την παραγωγή LNG στη ρωσική Άπω Ανατολή στηρίζει οικονομικά η Ιαπωνία. Μετά τη Φουκουσίμα οι εισαγωγές της Ιαπωνίας σε LNG (υγροποιημένο αέριο μέσω πλοίων) εκτινάχτηκαν σε 87,5 εκατ. τόνους τον χρόνο το 2013.
Να γιατί η Ιαπωνία ανήκει στις πρώτες χώρες που θα εισαγάγουν αέριο από την εγκατάσταση LNG της Rosneft στη ρωσική νήσο Σαχαλίνη, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Itar-Tass. Να γιατί ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας μίλησε από το βήμα του Παγκόσμιου Συνεδρίου Πετρελαίου για εκτίναξη των εξαγωγών της Ρωσίας σε πετρέλαιο και LNG.
Δεν είναι επομένως η Ρωσία αυτή που βρίσκεται σε δύσκολη θέση με τις εξαγωγές αερίου στην Ευρώπη. Στις διαπραγματεύσεις για το αέριο με την Ουκρανία, που διακόπηκαν λόγω επιμονής της Ρωσίας και αδυναμίας της Ουκρανίας, σαφώς οι ισχυροί είναι οι Ρώσοι. Μα και στη συνολικότερη υπόθεση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης που αφορά χρόνια σχέση δυσπιστίας-ανταγωνισμού αλλά και αναγκαστικής αλληλεξάρτησης, ισχυρή πάλι είναι η Ρωσία.
Σε αυτή την υπόθεση χρόνια τώρα υπάρχει κόντρα για τις τιμές αερίου, με αγωγούς, με κανονισμούς περιορισμού της Gazprom από την ευρωπαϊκή επιτροπή, και σε όλα αυτά παρεμβαίνουν αδιαλείπτως και καθοριστικά οι ΗΠΑ. Η δράση του Μπράιζα στην περιοχή μας, η ματαίωση των ρωσικών αγωγών που χρειάστηκαν έως και σχέδια δολοφονίας του Καραμανλή και το πιο πρόσφατο ναυάγιο της πώλησης της ΔΕΠΑ στους Ρώσους, έχουν αποκαλύψει στη χώρα μας πλευρές του ενεργειακού πολέμου που συμπλέκεται και υπηρετεί τον συνολικότερο ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό.
Αυτόν τον καιρό στη χώρα μας συζητείται ο ΤΑΡ με τα προβλήματά του και τα μικρά μεγέθη της παροχής του, η αποθήκευση στην Αλεξανδρούπολη αερίου LNG και οι παραγγελίες πλοίων από τους εφοπλιστές για τη μεταφορά LNG που φαίνεται να έχει μεγάλες προοπτικές. Ταυτόχρονα διαβάζουμε ότι η Τουρκία αμφισβητεί στον ΟΗΕ την κυπριακή ΑΟΖ γιατί θεσπίστηκε πριν από τη λύση του Κυπριακού. Το χειρότερο είναι πως δίπλα στην κρίσιμη γεωπολιτικά περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου, «στο Ιράκ και στο Λεβάντε» έχει ανάψει ξανά η φωτιά του πολέμου που απειλεί να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Είναι βεβαίως σημαντικά τα κοιτάσματα του Κιρκούκ και της Μοσούλης, μα είναι ακόμη πιο σημαντικό πως στη Μέση Ανατολή, στη σημερινή φάση όξυνσης του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, ούτε οι ΗΠΑ με τα αεροπλανοφόρα τους ούτε, πολύ περισσότερο, κανένας άλλος ιμπεριαλιστής δεν μπορούν να ελέγξουν την κατάσταση.
Ταυτόχρονα μια σειρά δυνάμεις περιφερειακές στο πλαίσιο της σύγκρουσης των ισχυρών παιχτών τού ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού νιώθουν ότι μπορούν να έχουν ρόλο και τον διεκδικούν. Σαουδάραβες, Κατάρ, «Αλ Κάιντες», φύλαρχοι στις κουρδικές περιοχές, Τουρκία, Ιράν όλοι θέλουν ρόλους, όλοι ερεθίζονται από την οσμή του πετρελαίου, όμως τελικά η ιστορία δείχνει ήδη πως μέσα από το μακελειό των λαών παραμερίζονται κάθε λογής φιλόδοξοι και μωροφιλόδοξοι και οι ιμπεριαλιστές με το αίμα των λαών τη γη και τον πλούτο της ξαναμοιράζουν. Μέχρι οι λαοί να πάψουν να παρασύρονται από ντόπιες αστικές και αντιδραστικές ηγεσίες που ξερογλείφονται για πετρελαιοπηγές, για ΑΟΖ και αγωγούς. Μέχρι να κατακτήσουν τη δικιά τους ενότητα ενάντια στην εκμετάλλευση, την καταπίεση και τον ιμπεριαλισμό. Μέχρι τότε ο μαύρος και ο γαλάζιος χρυσός και κάθε λογής ενεργειακός πλούτος θα είναι επίδικο του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, θα λεηλατείται από το κεφάλαιο και συχνά θα είναι πηγή μεγάλων δεινών για τους λαούς. Μια τέτοια τοποθέτηση είναι αναγκαία στο πλαίσιο της συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων και στη χώρα μας. Και δυστυχώς κάθε άλλο παρά είναι δεδομένη για την Αριστερά αυτών ή των άλλων κυβερνητικών σχεδίων.
