Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ
ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ
Η επίθεση στα δικαιώματα του λαού και της νεολαίας
Δεν έχουν περάσει πολλές μέρες από την απόσυρση της «σύμβασης πρώτης απασχόλησης-CPE», από την κυβέρνηση Ντε Βιλπέν. Εκατομμύρια νέοι και εργαζόμενοι, με ένα παρατεταμένο, αποφασιστικό και μαχητικό κίνημα αντίστασης, κατάφεραν να πετύχουν μια σημαντική νίκη απέναντι στο κεφάλαιο και στην πολιτική του. Μια νίκη ενάντια στον εργασιακό μεσαίωνα που της ετοιμάζουν, ένα βήμα ακόμη για ένα καλύτερο μέλλον και για καλύτερους όρους ζωής. Αυτό που έδειξε ο λαός στη Γαλλία στους λαούς όλου του κόσμου είναι πως καμιά κυβέρνηση δεν είναι ανίκητη όταν ο κόσμος βγει μαζικά στους δρόμους προκειμένου να υπερασπιστεί και να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Τα γεγονότα στη Γαλλία είναι, θα λέγαμε, ενταγμένα στο νέο κύκλο των αντιστάσεων, των ανατροπών και των επαναστάσεων στον οποίον βασανιστικά μπαίνει η ανθρωπότητα. Από την άλλη, η καθοριστική συμβολή της νεολαίας σ’ αυτή τη νίκη καταδεικνύει πως η νεολαία μπορεί να ξαναγίνει δύναμη αμφισβήτησης του συστήματος, παρά τις σημαντικές οπισθοχωρήσεις του κινήματός της παγκόσμια και στη χώρα μας όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Γιατί όσο το σύστημα θα αποκαλύπτει τα πραγματικά του χαρακτηριστικά, τόσο πιο άσφαιρες θα γίνονται οι «σφαίρες από ζάχαρη», τόσο λιγότερο θα πείθουν την νεολαία οι δήθεν διέξοδοι και τα ανώδυνα κανάλια προς τα οποία προσπαθεί ο καπιταλισμός-ιμπεριαλισμός να εκτρέψει την εγγενή τάση της νεολαίας να αντιδρά, να αμφισβητεί τις αυθεντίες, να ξεσηκώνεται.
Το τελευταίο διάστημα, παρατηρούμε να διεξάγεται μια άνευ προηγουμένου επέλαση πάνω από τα δικαιώματα του λαού-νεολαίας. Ο βασικός πυρήνας των κατακτήσεων του εργατικού κινήματος, όπως το 8ωρο, η μόνιμη και σταθερή δουλειά, η ασφάλιση, η δωρεάν περίθαλψη είναι υπό αίρεση, με βάση τους τελευταίους νόμους και ρυθμίσεις που ψηφίστηκαν στη Βουλή. Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της αντεργατικής πολιτικής είναι ότι αναφέρεται κυρίως στους νέους εργαζομένους. Βαφτίζουν τα μέτρα ως προοδευτικά, εκσυγχρονιστικά ενώ επί τοις ουσίας είναι άκρως αντιδραστικά και αναχρονιστικά, αφού το περιβάλλον το οποίο διαμορφώνουν όλο και περισσότερο θυμίζει εποχές δουλείας και μαύρης εκμετάλλευσης.
Ταυτόχρονα, με ιδεολογήματα όπως αυτό της «ανταγωνιστικότητας», της «σύγκλισης» της αξιολόγησης κ.ά. προσπαθούν να παρουσιάσουν αυτήν την επίθεση στα μάτια του κόσμου ως κάτι το φυσιολογικό και αντικειμενικό να συμβαίνει, χρησιμοποιώντας και ως παράδειγμα-μαστίγιο το ευρωπαϊκό πρότυπο, βάσει του οποίου πρέπει να προσαρμοστεί και η ελληνική οικονομία. Μέσω αυτών επιχειρείται την οικονομική κρίση του συστήματος να την επωμιστεί στις πλάτες του ο εργαζόμενος λαός και η νεολαία.
Στη σπουδάζουσα νεολαία, η επίθεση του συστήματος αναβαθμίζει τα ταξικά της χαρακτηριστικά. Το πρωταρχικό ξεσκαρτάρισμα μέσα από την εκπαίδευση βαθαίνει ακόμη περισσότερο καθώς νέα μέτρα στη β’ και γ’ βαθμίδα πάνε ένα βήμα εμπρός αυτού που διαμόρφωσαν οι νόμοι Αρσένη. Οι ελληνικές κυβερνήσεις του Πασοκ και της ΝΔ, πιστές στις ευρωοδηγίες και στις κατευθύνσεις των Πράγα-Μπολόνια, προώθησαν το τελευταίο διάστημα την περιβόητη αξιολόγηση, τα ΙΔΒΕ και έχουν στα άμεσα σχέδια τους να ιδρύσουν ιδιωτικά πανεπιστήμια, να καταργήσουν τα δωρεάν βιβλία, το Άσυλο, να θεσπίσουν ανώτερο όριο φοίτησης και γενικά να αλλάξουν πλήρως το τοπίο της εκπαίδευσης όπως το ξέραμε μέχρι τώρα.
Σκοπός τους είναι να ΚΑΤΑΡΓΗΣΟΥΝ ΟΛΟΣΧΕΡΩΣ δικαιώματα και κατακτήσεις των φοιτητών-σπουδαστών και να πάρουν πίσω όλα αυτά που μέχρι σήμερα, σε ένα σημαντικό βαθμό, έδιναν τη δυνατότητα σε αρκετό κομμάτι κόσμου να μπορεί να σπουδάζει, να βρίσκει δουλειά, να ζει και να εκφράζεται ελεύθερα.
Κομβικός στόχος της επίθεσης είναι η «ανάδυση» του Πραγματικού Πανεπιστημίου, ενός πανεπιστημίου για λίγους και εκλεκτούς, δομημένο στην πιο σκληρή ταξική βάση. Ενώ αυτό που θα ισχύει για την πλειοψηφία της νεολαίας θα’ ναι το δια βίου κυνήγι πιστωτικών μονάδων και η περιπλάνηση από σεμινάριο σε σεμινάριο και η συνεχής συλλογή προσόντων μέχρι τα βαθιά γεράματα! Ώστε, να καθολικοποιηθεί η πολιτική της ελαστικής εργασίας και της υποαπασχόλησης, η πολιτική της ανασφαλούς και χωρίς δικαιώματα δουλειάς. Όπου ο καθένας, μόνος του πλέον και όχι συλλογικά, θα διαπραγματεύεται με τον εργοδότη τους όρους δουλειάς, θα απολύεται και θα προσλαμβάνεται κατά το δοκούν, προσκομίζοντας περισσότερο κέρδος και καλύτερους όρους εκμετάλλευσης και υποταγής στο κεφάλαιο.
Τέλος, σε αυτόν τον αέναο αγώνα δρόμου επιβίωσης που βάζουν τη νεολαία, κάθε δημοκρατικό δικαίωμα και κάθε είδους ελευθερία θεωρούνται περιττά και ξεπερασμένα. Σύλλογοι, σωματεία, συνελεύσεις, απεργίες διώκονται από την εργοδοσία και τις κυβερνήσεις, που, για να μπορούν να ελέγχουν καλύτερα τους εργαζομένους, τους θέλουν διασπασμένους, με ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους και σε καμιά περίπτωση ενωμένους για να παλεύουν για τα κοινά συμφέροντα τους.
Οι όροι για την κλιμάκωση αυτών των αντιδραστικών πολιτικών σε εκπαίδευση-εργασία δε διαμορφώθηκαν φέτος. Η κλιμακούμενη επίθεση του κεφαλαίου εδώ και δύο δεκαετίες, οι καταρρεύσεις του ανατολικού μπλοκ το ’89-91 που επιτάχυναν αυτή την επίθεση και της έδωσαν χαρακτηριστικά ρεβάνς απέναντι στον κόσμο της εργασίας, μαζί με την αδυναμία του υποκειμενικού παράγοντα μας φτάσανε έως εδώ. Αλλά και τα ιδεολογήματα, απ’ αυτά του στυλ «ο καπιταλισμός είναι αιώνιος και ανίκητος» έως της παγκοσμιοποίησης που ακούγονται ως και τις μέρες μας προσπαθούν, ειδικά τους νέους, να τους κάνουν να εμπεδώσουν και να υποταχθούν σε αυτό το πλαίσιο κυριαρχίας του καπιταλισμού και να αποδεχθούν αδιαμαρτύρητα το σύγχρονο μεσαίωνα στη ζωή τους.
Η κατάσταση του κινήματος της νεολαίας
Αν κοιτάξουμε τα πράγματα, όμως, από μια άλλη οπτική γωνία, θα διαπιστώσουμε πως στη σημερινή κατάσταση, την οποία βιώνει η νεολαία, δεν ήταν αντικειμενικό και αναπόφευκτο να φθάσουμε. Αλλά για να γίνει αυτό συντέλεσαν μια σειρά από παράγοντες που έχουν να κάνουν με τη διαδρομή που ακολούθησε το νεολαιίστικο κίνημα, το οποίο, παρά την ανεξάρτητη πορεία του, παρά τα πισωγυρίσματά του ή τα αυτόνομα ξεσπάσματά του, σε γενικές γραμμές εξαρτήθηκε από τη συνολική πορεία του λαϊκού κινήματος. Έτσι, σε πρώτη φάση οι «καταρρεύσεις» άφησαν έντονα τα σημάδια της απογοήτευσης στις συνειδήσεις της νεολαίας και χτύπησαν αυτό που για εκατομμύρια κόσμο μέχρι τότε αποτελούσε στήριγμα, όραμα αλλά και που τροφοδοτούσε με προοπτική την πάλη της. Ήταν, λοιπόν, ένα σοβαρό πλήγμα για τη νεολαία που την πήγε πίσω και αδρανοποίησε τους αγώνες, δίνοντας παράλληλα πάτημα στην αντίδραση να συκοφαντήσει το σοσιαλισμό με ποικίλους τρόπους και να πλασάρει μέσα στις γραμμές της πρότυπα όπως αυτό του «νέο- γιάπη» και άλλα τέτοια που εξέφραζαν τον ατομισμό και την αποδοχή της καπιταλιστικής νοοτροπίας. Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις στο διεθνές ταμπλό πήραν μια εξίσου αντιδραστική τροπή, καθώς μετά την πτώση του «αντίπαλου δέους» οξύνθηκε ο ανταγωνισμός μεταξύ των Αμερικάνων και Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών για το ξαναμοίρασμα του κόσμου και φθάσαμε στα, γνωστά σε όλους μας, αποτελέσματα με το μακέλεμα του ιρακινού, του γιουγκοσλαβικού, του αφγανικού λαού και όχι μόνο, εξελίξεις που επέδρασαν καταλυτικά και στη χώρα μας σε όλα τα επίπεδα.
Αυτή τη δύσκολη κατάσταση που διαμορφώνει το σύστημα για τη νεολαία επιδρά άμεσα στις συνειδήσεις της. Η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια για το μέλλον, η τρομοκρατία και η καταστολή του συστήματος, το ζήτημα της εργασιακής προοπτικής και ταυτόχρονα ο φόβος της ανεργίας, το δυσκόλεμα των όρων σπουδών την οδηγούν, με τη βοήθεια των δυνάμεων του συστήματος, σε «λύσεις» που κάθε άλλο παρά πραγματικές μπορούν να θεωρηθούν. Ατομική διέξοδος, ανταγωνισμός, λογικές όπως «το πάτησε επί πτωμάτων» κυριαρχούν, δυστυχώς, κατά κόρον. Η εμπιστοσύνη στη διέξοδο του αγώνα από καιρό έχει χαθεί και οι συλλογικές διαδικασίες έχουν απομαζικοποιηθεί, κάτι που βέβαια σε καμιά περίπτωση δε συμβαίνει γιατί «η νεολαία δεν καταλαβαίνει» ή γιατί το «σύστημα κατάφερε με το να της δώσει υλικά αγαθά και ευκολίες να την ενσωματώσει». Η ήττα του εργατικού επαναστατικού κινήματος μπορεί να παραχώρησε το έδαφος για να φυτρώσουν, να αναπτυχθούν και να διεισδύσουν οι αστικές αντιλήψεις στη νεολαία. Αλλά η ρεφορμιστική αριστερά με τη συνηγορία της στο σύστημα, τόσο ως δύναμη παλινόρθωσης, όσο και ως δεκανίκι του συστήματος στις καπιταλιστικές χώρες πριν το ’89 και σαν τροφοδότης της αντιαριστερής εκστρατείας και του αφοπλισμού των μαζών πριν και μετά το ’89, κατέχει σοβαρό μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση του νεολαιίστικου και λαϊκού κινήματος.
Στην χώρα μας, ειδικότερα, με τις αντιλήψεις και τις πρακτικές της στις προηγούμενες δεκαετίες, για να μην πάμε πιο πίσω, από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, έσπειρε μια σειρά αυταπάτες για το ρόλο ανερχόμενων αστικών δυνάμεων του ΠΑΣΟΚ και άφησε να μπούν οι βάσεις για την υλοποίηση της αντιδραστικής πολιτικής που βιώνουμε μέχρι και σήμερα στην κοινωνία και την εκπαίδευση με τους ν.1268–συνδιοίκηση, ΤΕΙ κ.λπ. Αλλά και με το πώς υιοθέτησε και ενσωμάτωσε στην ιδεολογία της αστικές αντιλήψεις περί επιστημονισμού, γνώσης, εφοδιολογίας που στην ουσία αυτό που εκφράζουν είναι την υπόκλιση στις νέες τεχνολογίες του καπιταλισμού και την προσπάθεια να βρούνε λύσεις μέσα στο πλαίσιο που αυτός διαμορφώνει, αντιπαραβάλλοντας μια άλλη διαχείριση του.
Με την υπόκλιση -και από δυνάμεις εκτός των τειχών- στο συσχετισμό δυνάμεων που διαμορφώθηκε μετά το ’89. Είτε με την αναπαραγωγή αντιαριστερών-αντιοργανωτικών αντιλήψεων για να χαϊδέψουν τα αυτιά των πιο ρηχών έως αντιδραστικών κριτικών του επαναστατικού κινήματος και των αιτιών της ήττας του και οι οποίες ήταν η άλλη όψη της θεολογίας του τύπου «ένα είναι το κόμμα» που ξαναοικοδομούσε το ΚΚΕ. Είτε με την απαξίωση της αντιιμπεριαλιστικής πάλης που, χάριν καθαρότητας, μετατρέπονταν σε ανύπαρκτο ζήτημα που κι αυτό ήταν η άλλη όψη της καρικατούρας του κνίτικου αντιιμπεριαλισμού. Πολύ περισσότερο που συνηγόρησαν τα τελευταία χρόνια ολοένα και πιο φανερά στην κινηματική αδράνεια και σύγχυση. Φτάνοντας να πλαισιώνουν λογικές της ήττας και της απογοήτευσης με υπεραριστερούς μανδύες, συνηγορώντας με αυτόν τον τρόπο στην αποπολιτικοποίηση και αποϊδεολογικοποίηση της νεολαίας. Εκτονώνοντας τις όποιες αναζητήσεις και αγωνίες του προοδευτικού κόσμου σε συζητήσεις για ολοκληρωμένα προγράμματα σπουδών και για το αν η ειδίκευση θα’ ναι εντός ή εκτός πτυχίου.
Η νεολαία δύναμη αμφισβήτησης και ανατροπής. Οι όροι ανασυγκρότησης του κινήματος της
Πέρα, όμως, από το τι έκανε η αριστερά -ή το τι δεν έκανε παλιότερα- στο κρίσιμο σημείο του τι κάνει σήμερα, πάλι τα πράγματα δεν είναι και πολύ καλύτερα. Ενώ το υπουργείο Παιδείας έχει ανοίξει τη βεντάλια της επίθεσης, ενώ θα περίμενε κανείς η απάντηση του φοιτητικού κινήματος να’ ναι άμεση και δυναμική, παρόλα αυτά θα μπορούσε να πει κανείς πως δεν κουνιέται φύλλο. Η αριστερά, που θα ‘πρεπε να’ ναι πρωτοπόρα, είναι κάτω των περιστάσεων και η κίνηση των δυνάμεών της είναι τέτοια που δεν επιτρέπει την έκφραση κόσμου και τη δημιουργία κινηματικών διαδικασιών. Η θωράκισή τους γύρω από πολιτικές πλατφόρμες που λένε τα πάντα και τίποτα μαζί, όσον αφορά στο αν τα μέτρα του υπουργείου πρέπει να ανατραπούν ή όχι, δίνουν ταυτόχρονα χώρο στις δυνάμεις του συστήματος, όπως την ΠΑΣΠ, να δυναμώσουν και να αποπροσανατολίζουν ακόμη περισσότερο τους φοιτητές.
Μπαίνει, λοιπόν, στην ημερήσια διάταξη η αναγκαιότητα το φοιτητικό και νεολαιίστικο κίνημα να ανασυγκροτηθεί, να ενδυναμωθεί πολιτικά και ιδεολογικά, να μαζικοποιηθεί, και να ξαναζωντανέψει τις συνελεύσεις και γενικότερα τις συλλογικές του διαδικασίες. Αυτή η ανάγκη μπαίνει από την ίδια την πραγματικότητα, από τις ίδιες τις εξελίξεις και σε καμιά περίπτωση δεν είναι απλά μια ιδέα ή ένα εγκεφαλικό κατασκεύασμα της αριστεράς. Είναι αυτό που χρειάζεται η νεολαία προκειμένου να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της τα οποία βλέπει καθημερινά να χτυπιούνται. Τα ίδια τα προβλήματα που βιώνει η πλειοψηφία της, οι όλο και πιο σκληροί όροι ζωής είναι που αντικειμενικά θα οδηγήσουν σε κινηματικά ξεσπάσματα και το παράδειγμα των νέων στη Γαλλία το αποδεικνύει περίτρανα αυτό.
Οι δυνάμεις της αριστεράς και οι ανένταχτοι φοιτητές, που θέλουν να πάνε κόντρα στους πολιτικούς εκφραστές των αστών και δεν εγκλωβίζονται στα αδιέξοδα των ρεφορμιστών, χρειάζεται να συμβάλουν, με τη συνεχή τους παρέμβαση, στην ανασυγκρότηση του φοιτητικού κινήματος και στο να ξαναγίνει η νεολαία δύναμη αμφισβήτησης και ανατροπής.
Έτοιμες συνταγές, μεγαλόπνοα σχέδια, φαεινές και άλλα τέτοια μεγαλεπήβολα δυστυχώς δεν υπάρχουν και όσοι ορκίζονται πως έχουν κατακτήσει την απόλυτη αλήθεια πάνω σε αυτό, ψεύδονται οικτρά. Για να μπορέσει η νεολαία να μιλάει με πραγματικούς όρους κινήματος, έχει πολύ δρόμο να διανύσει ακόμη και έχει να τα βάλει με όλον αυτόν τον αρνητικό συσχετισμό που περιγράφηκε παραπάνω.
Κατά την άποψη μας, απαράβατη προϋπόθεση για να γίνει αυτό είναι να αντισταθεί με τους αγώνες της στην επίθεση που δέχεται από το σύστημα. Να παλέψει μέχρι τη νίκη για την ανατροπή όλων των νέων νόμων και ρυθμίσεων, να ενωθεί στη βάση των κοινών προβλημάτων της και να θέσει ξεκάθαρους στόχους. Μέσα από την υιοθέτηση αυτής της γραμμής πάλης θα έρθει σε κάθετη ρήξη με τις επιλογές του συστήματος, θα μπορέσει να διακρίνει τους εχθρούς της, τους ψεύτικους φίλους της και τους συμμάχους της. Αλλά πάνω απ’ όλα, το σημαντικότερο είναι πως με τη συμμετοχή της μέσα σε αυτές τις κινηματικές διαδικασίες θα αρχίσουν να ριζοσπαστικοποιούνται συνειδήσεις σε πλατιά κλίμακα και θα αρχίσουν να σπάνε στην πράξη όλα αυτά τα ιδεολογήματα, οι εκβιασμοί και οι αντιλήψεις για τη δήθεν παντοδυναμία του συστήματος, κάτι που σε περιόδους αδράνειας και ακινησίας είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Λογικές που επικρατούν στο πλαίσιο της αριστεράς και μιλάνε για επιθετικά και αμυντικά αιτήματα, κατατάσσοντας τη γραμμή της αντίστασης στα αμυντικά ενώ τις δικές τους δήθεν «οραματικές» στην ουσία (συν)διαχειριστικές αντιπροτάσεις στα επιθετικά, επί τοις ουσίας «θολώνουν τα νερά», σπέρνουν περισσότερη σύγχυση. Αυτή τη στιγμή το βασικό δίλημμα που καλούνται να απαντήσουν οι φοιτητές είναι «αντίσταση ή υποταγή» στην πολιτική του κεφαλαίου. Δηλαδή: είτε οι φοιτητές μέσα από τους συλλόγους τους θα αγωνισθούν και θα δημιουργήσουν εστίες αντίστασης είτε θα υποταχθούν και θα αφήσουν τα μέτρα να υλοποιηθούν κάνοντας, έτσι, το συσχετισμό ακόμη πιο αρνητικό σε βάρος τους.
Στις μέρες μας, πανελλαδικά μέσα στα πλαίσια της αριστεράς, μια δύναμη που να μπορεί να είναι διακριτή πολιτικά-οργανωτικά και να μπορεί να επηρεάσει πράγματα και καταστάσεις μέσα στο κίνημα της νεολαίας, στην κατεύθυνση που πριν περιγράψαμε, δεν υπάρχει. Μια τέτοια δύναμη δεν μπορεί να προκύψει μέσα από τις δυνάμεις του ρεφορμισμού, ούτε με την πάλη για την αλλαγή του συσχετισμού στο εσωτερικό τους. Αυτή η δύναμη, αυτό το διακριτό ρεύμα θα συγκροτείται από τις δυνάμεις και τους αγωνιστές που θα παλεύουν στο δρόμο της αντίστασης ενάντια στην πολιτική του συστήματος και ενάντια στις επιλογές του.
