Η επίσημη έναρξη των εργασιών της 73ης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτέμβρη 2018 με τον πλέον επίσημο τρόπο και με τη συμμετοχή πληθώρας αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων-μελών του ΟΗΕ. Οι συνελεύσεις αυτές, πέραν του ότι σηματοδοτούν, από μια γενική άποψη, τους διεθνείς συσχετισμούς, καταγράφουν τις τάσεις που διαμορφώνονται σε ό,τι αφορά πολιτικές και τακτικές των ιμπεριαλιστών και ειδικότερα των ΗΠΑ.
Η κύρια τάση αυτή την περίοδο, πέρα από εκείνη της όξυνσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, αφορά την «ιδιότυπη επιθετικότητα» των ΗΠΑ. Επίθεση κατά πάντων, που εσκεμμένα βαφτίζεται «περιχαράκωση» και «απομονωτισμός». Πέρα από τους χαρακτηρισμούς που την προσδιορίζουν, είναι γεγονός πως θέτει σοβαρά ζητήματα τόσο στο πεδίο των προτεραιοτήτων όσο και της διάρθρωσης των υφιστάμενων συμμαχιών, και για κάθε ιμπεριαλιστή
Οι ομιλίες των ηγετών από το βήμα της 73ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, είτε ιδωμένες συνολικά είτε μεμονωμένες και κατ’ αντιπαράθεση, κατάφεραν να δώσουν μια αρκετά ολοκληρωμένη εικόνα των διεθνών (αν)ισορροπιών, των ετερόκλητων διαθέσεων και των αντιθετικών επιδιώξεων των ιμπεριαλιστών που διαμορφώνονται διεθνώς σήμερα. Ιδιαίτερα η ομιλία του Τραμπ και η αντιπαραθετική τού Μακρόν, την οποία κάποιοι πολιτικοί αναλυτές πικρόχολα χαρακτήρισαν άριστη για… «έκθεση ιδεών»! Πάντως, για μια ακόμη φορά αποκαλύφτηκε η βαθιά και διευρυνόμενη διάσταση στο εσωτερικό της δυτικής συμμαχίας.
Η συγκεκριμένη Συνέλευση του ΟΗΕ μπορεί να χαρακτηριστεί συνέλευση του Τραμπ! Ο οποίος στο ξεκίνημα της ομιλίας του προκάλεσε γέλια, αλλά στη συνέχεια μόνο ανησυχίες. Ωστόσο, ο Τραμπ δεν είπε κάτι πραγματικά καινούργιο με την ομιλία του. Στο ίδιο σώμα πέρσι, τα θέματά του ήταν παρόμοια αλλά αποσπασματικά. Στη φετινή, όμως, εκτός του ότι τα είπε για πρώτη φορά μαζεμένα από την έδρα του ΟΗΕ, εκείνο που προκάλεσε έντονες ανησυχίες ήταν η προοπτική της άμεσης και της έμπρακτης υλοποίησής τους.
Πέρα λοιπόν από τη ρητορική των επίσημων ομιλιών, τα ζητήματα που αξίζουν προσοχή αφορούν την αποφασιστικότητα της σημερινής διοίκησης του Λ. Οίκου στην υλοποίηση των απειλών από τη μια και τη δυνατότητα απάντησης των ανταγωνιστών τους από την άλλη. Ο Τραμπ, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, σηματοδότησε εσκεμμένα μια ουσιαστική ρήξη με τη διεθνή πρακτική των ΗΠΑ που χαρακτήριζε τη στρατηγική της υπερδύναμης μεταπολεμικά. Η αμφισβήτηση διεθνών θεσμικών οργάνων, Συνθηκών και συμφωνιών, έχει χαρακτηριστικά μιας νέας προσέγγισης των διεθνών σχέσεων από τα κέντρα στήριξης του Τραμπ, στη βάση της εκτίμησης ότι οι ανταγωνιστές δεν έχουν άμεση απάντηση. Αυτά σε συνδυασμό με την προειδοποίηση ότι θα βοηθάμε μόνο όσους μας «σέβονται» και είναι «ειλικρινά φίλοι μας», ορίζουν ένα νέο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. Οι επιλογές Τραμπ, με τη σκληρότατη επίθεση προς όλους (ρητορική για την ώρα), φαινομενικά δείχνουν να διαμορφώνουν έδαφος αντισυσπειρώσεων. Πόσο εφικτό όμως είναι κάτι τέτοιο, με τους υπάρχοντες συσχετισμούς και ανταγωνισμούς;
Ο Τραμπ ήθελε η συνέλευση του Συμβουλίου Ασφαλείας που ακολούθησε να αφορά αποκλειστικά το Ιράν, αλλά συνάντησε τη διαφωνία Βρετανίας και Γερμανίας, με το επιχείρημα ότι αυτό θα ενίσχυε τους σκληροπυρηνικούς του Ιράν! Αλλά πόση σημασία έχει αυτό όταν σε λίγες εβδομάδες (5 Νοεμβρίου) ενεργοποιείται ο δεύτερος γύρος των μονομερών αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν και στο στόχαστρο θα μπουν και οι εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου που ήδη προκαλούν ανατριχίλα ιδιαίτερα στην Ευρώπη;
Από την άλλη, οι εναπομείναντες -μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ- στη διεθνή συμφωνία για το Ιράν (Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ε.Ε., Ρωσία, Κίνα, Ιράν), αντιλαμβανόμενοι το επείγον του πράγματος, προχωρούν σε πρωτοβουλία δημιουργίας ενός Φορέα Ειδικού Σκοπού (SPV) «για τη διευκόλυνση των πληρωμών» που σχετίζονται με τις εξαγωγές του Ιράν, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου. Η λογική του μηχανισμού βασίζεται στην ανταλλαγή προϊόντων, χωρίς άμεση χρηματική συναλλαγή. Αν και οι τεχνικές λεπτομέρειες πρέπει να αποσαφηνιστούν στο άμεσο μέλλον, ο υπολογισμός των δοσοληψιών θα γίνεται σε ευρώ. «Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα ιδρύσουν μια νομική οντότητα για τη διευκόλυνση νόμιμων χρηματοοικονομικών συναλλαγών με το Ιράν» διευκρίνισε η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Μογκερίνι. Ο μηχανισμός «θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές εταιρείες να συνεχίσουν τις εμπορικές συναλλαγές με το Ιράν βάσει του ευρωπαϊκού δικαίου, που θα μπορούσε να είναι ανοιχτός και για άλλες χώρες-εταίρους ανά τον κόσμο», υπογράμμισε.
Βέβαια, μένει ακόμη να φανεί εάν και πώς θα λειτουργήσει αυτός ο μηχανισμός που αποφάσισαν να δημιουργήσουν από κοινού ΕΕ, Κίνα και Ρωσία, που στην πολιτική ουσία του δεν αφορά μόνο την παράκαμψη των επικείμενων πρόσθετων κυρώσεων των ΗΠΑ σε Ιράν, αλλά είναι μια κίνηση που ανοίγει το δρόμο για μακροπρόθεσμη υποβάθμιση, έως και αναίρεση, της δύναμης των κυρώσεων των ΗΠΑ! Οι ΗΠΑ ωστόσο δεν μένουν μόνο στο σκέλος των οικονομικών κυρώσεων. Συνδέουν την οποιαδήποτε λύση για τη Συρία με συγκεκριμένο σχέδιο αντιμετώπισης του Ιράν, γνωρίζοντας πως τα μέλη του «μηχανισμού» δεν τα βρίσκουν στο Συριακό.
Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζον Μπόλτον, σχολιάζοντας αυτές τις κινήσεις ήταν «καυστικός», όσο και κυνικός, δηλώνοντας πως: «Η Ε.Ε. είναι δυνατή στη ρητορική και αδύναμη στο να περάσει σε πράξεις (…) Θα παρακολουθούμε την εξέλιξη αυτής της δομής, που ακόμη δεν υπάρχει και δεν έχει καν ημερομηνία έναρξης λειτουργίας». Και συνέχισε σε απειλητικούς τόνους: «Δεν σκοπεύουμε να επιτρέψουμε στην Ευρώπη ή σε οποιονδήποτε άλλο να ξεγλιστρήσει από τις κυρώσεις μας (…) όποιο άτομο ή οντότητα δεν συμμορφωθεί θα αντιμετωπίσει βαριές συνέπειες». Και κατέληξε ότι «δεν αποκλείεται να βάλουν ακόμη και τον ίδιο τον μηχανισμό SPV στο στόχαστρο». Κάτι τέτοιο ωστόσο θα ανέβαζε σημαντικά τον πολιτικό πήχη αντιπαράθεσης.
Οι θέσεις του επιτελείου Τραμπ, που ξαναδιατυπώθηκαν ενισχυμένες στη Συνέλευση του ΟΗΕ, εξακολουθούν να προκαλούν οξεία αντιπαράθεση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Μπορεί, σύμφωνα με το CNN, η ομιλία του Τραμπ να «στόχευε και στο εσωτερικό κοινό ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών του Νοεμβρίου», αλλά πολλοί αναλυτές τη «μετέφρασαν» ως ακόμη ένα σημάδι του ρήγματος μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης και σε πολλαπλά επίπεδα. Τα σχόλια που ακολούθησαν σημείωναν το πόσο έντονα τα μηνύματα του Τραμπ απέκλιναν από εκείνα των προκατόχων του. Αλλά το «φαινόμενο Τραμπ» δεν είναι στην ουσία «εκτός γραμμής» των κέντρων εξουσίας. Το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» έχει βαθιές ρίζες στο κατεστημένο των ΗΠΑ. Οι εσωτερικές αναταράξεις σήμερα αφορούν το ποια στρατηγική είναι κατάλληλη στις σημερινές συνθήκες. Όλα ωστόσο θα εξαρτηθούν από το πόσο μακριά θέλουν να το τραβήξουν οι Αμερικανοί και σε ποιο βαθμό θα μπορέσουν να τους αντιπαρατεθούν οι ανταγωνιστές τους.
Χ.Β.
