Για τις αιτίες των πραγμάτων
Διανύουμε μια εποχή όπου ο κόσμος της δουλειάς βιώνει μια τρομακτικών διαστάσεων επίθεση. Στο βιοτικό του επίπεδο, στο δικαίωμα στη δουλειά, στο ασφαλιστικό κ.ά. Οι «εξηγήσεις» που δίνουν οι αρμόδιοι αναφέρονται στα κόστη του «εκσυγχρονισμού», τις συνέπειες της κρίσης και γενικά αποδίδουν την κατάσταση σε οικονομικά αίτια. Τώρα, γιατί «εκσυγχρονισμός» πρέπει να σημαίνει οπισθοδρόμηση ή γιατί την κρίση πρέπει να την πληρώσουν οι εργαζόμενοι και όχι αυτοί που τη δημιουργούν, δεν θα το πιάσουμε εδώ. Για λόγους συντομίας θα αναφερθούμε μόνο σε ένα ζήτημα. Σύμφωνα με τα δικά τους πάντα στοιχεία, η παραγωγικότητα, η συνολική παραγωγή, ο πλούτος δηλαδή του κόσμου, αυξήθηκαν τα τελευταία 20-30 χρόνια σε πολλαπλάσια κλίμακα. Πώς συμβαίνει λοιπόν οι άνθρωποι να γίνονται φτωχότεροι; Είναι φανερό πως κάπου αλλού θα πρέπει να αναζητήσουμε τις αιτίες. Και αυτές βρίσκονται βασικά σε ένα πράγμα. Στην οπισθοχώρηση του κινήματος, στην αδυναμία των εργαζόμενων μαζών να υπερασπίσουν αποτελεσματικά τα δίκαιά τους απέναντι στην αδηφάγα διάθεση του κεφαλαίου. Αλλά εδώ χρειάζεται να αναφερθούμε και σε κάποια άλλα πράγματα.
Η μεγάλη ανατροπή
Η αυγή του αιώνα που μας πέρασε (του 20ού) σημαδεύτηκε από μια ανατροπή κοσμοϊστορικής σημασίας. Την είσοδο των λαϊκών μαζών στο προσκήνιο της ιστορίας. Από άμορφη και άβουλη μάζα, αποκτάει πρόσωπο και λόγο. Από παθητικό αντικείμενο εκμετάλλευσης και καταπίεσης, από «αναλώσιμο» υλικό των πριγκιπικών και ιμπεριαλιστικών πολέμων μετατρέπεται σε υποκείμενο του ιστορικού γίγνεσθαι.
Σταθμό σ” αυτή την εξέλιξη αποτέλεσε η μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία το 1917. Μια ανατροπή που άλλαξε όχι μόνο τη Ρωσία αλλά τον κόσμο ολάκερο καθώς πυροδότησε την έφοδο των κολασμένων της γης σε παγκόσμια κλίμακα.
Το μεγάλο θέμα είχε τεθεί. Κεφάλαιο ή εργαζόμενος λαός. Αστική τάξη ή προλεταριάτο στην εξουσία. Καπιταλισμός ή σοσιαλισμός. Η αντίθεση αγεφύρωτη. Η σύγκρουση ανελέητη σε μια αναμέτρηση που χαρακτήρισε τον 20ό αιώνα.
Ο κρίσιμος ρόλος της εργατικής τάξης
Οπως είναι γνωστό πλέον, σ” αυτή τη μεγάλη αναμέτρηση το προλεταριάτο, οι λαοί τελικά νικήθηκαν. Δεν μπορούμε εδώ να αναφερθούμε στο πώς και το γιατί. Μας ενδιαφέρει εδώ να δούμε ένα ζήτημα. Την κρισιμότητα που είχε ο ρόλος του προλεταριάτου σ” όλες τις εναλλασσόμενες φάσεις αυτής της αναμέτρησης. Αν μπόρεσε να γίνει η επανάσταση του 1917, ήταν γιατί υπήρχε ένα προλεταριάτο συγκροτημένο ήδη σε «τάξη για τον εαυτό της» και αποφασισμένο να ανατρέψει το σύστημα. Αντίστοιχα, η πάλη των λαών σ” όλο τον κόσμο είχε κατά κανόνα κορμό της την εργατική τάξη. Από αυτήν αντλούσε υπόσταση η πολιτική καθοδηγητική του δύναμη (το κομμουνιστικό κίνημα), γύρω απ” αυτή συσπειρώνονταν οι λαϊκές προοδευτικές δυνάμεις.
Το ίδιο -αλλά από την ανάποδη- μπορούμε να παρατηρήσουμε όσον αφορά τη διαδικασία της οπισθοχώρησης, της πορείας προς την ήττα. Αν μπόρεσε να κυριαρχήσει στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες η ρεβιζιονιστική, αντεπαναστατική κατεύθυνση και να οδηγήσει στην παλινόρθωση, καθοριστική σημασία είχε ένα πράγμα. Η προοδευτική περιθωριοποίηση της εργατικής τάξης, η «απενεργοποίησή» της ως βάσης και οδηγητικής δύναμης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αντίστοιχη υπήρξε η εξέλιξη στις καπιταλιστικές χώρες, όπου η κυριαρχία των ρεβιζιονιστικών τάσεων οδήγησε το κίνημα από συμβιβασμό σε συμβιβασμό και τελικά στη διάλυση του κομμουνιστικού κινήματος, την αποσυγκρότηση της εργατικής τάξης, στην ήττα.
Η ιστορική ρεβάνς της αστικής τάξης
Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά κάποια πράγματα θα πρέπει να αναφερθούμε σύντομα στο χρονικό της τελευταίας μεγάλης επίθεσης του κεφαλαίου. Σαν αφετηριακό της σημείο θα μπορούσαμε να πάρουμε την πετρελαϊκή-οικονομική κρίση του 1973. ?ς «είθισται», οι κεφαλαιοκράτες επιχείρησαν να φορτώσουν τις συνέπειες στους εργαζόμενους. Μέχρις εδώ τίποτα «νέον». Το πρωτοφανέρωτο ήταν ότι η αντίδραση της εργατικής τάξης υπήρξε αδύναμη, υποτονική και αναποτελεσματική και ακριβώς σαν αποτέλεσμα της διαβρωτικής δουλειάς ρεβιζιονιστών-ρεφορμιστών για δεκαετίες. Αυτό ήταν που «άνοιξε την όρεξη» στο κεφάλαιο να κλιμακώσει την επίθεσή του. Φτάσαμε έτσι στην περίοδο Θάτσερ-Ρίγκαν, όπου η επίθεση στο προλεταριάτο γίνεται στρατηγική επιλογή του κεφαλαίου. Στην πορεία «συνενώνεται» με την αντίστοιχη επίθεση που έχει εξαπολύσει η γκορμπατσοφική περεστρόικα και ο Τενγκ στην Κίνα ενάντια στην εργατική τάξη των χωρών τους. Ετσι συντίθεται το κύμα της επίθεσης που σάρωσε τα εργατικά δικαιώματα σε Δύση και Ανατολή. Ετσι, και σε συνδυασμό και με άλλες εξελίξεις, φτάσαμε στις καταρρεύσεις του ’89-91 και την ολοκλήρωση της ανατροπής των παγκόσμιων συσχετισμών σε βάρος της εργατικής τάξης και των λαών. Η αστική τάξη, το κεφάλαιο, ο ιμπεριαλισμός πήρανε έτσι την ιστορική ρεβάνς από το προλεταριάτο, τους λαούς, το κομμουνιστικό κίνημα.
Μπορούσαν πλέον -έτσι πιστεύουν- να διαμορφώσουν απερίσπαστοι την κοινωνία στα μέτρα τους.
Οι στόχοι της πολιτικής τους
Αν έπρεπε να αναφερθούμε σ” αυτούς με μια μόνο φράση, θα λέγαμε, η απολυτοποίηση της κυριαρχίας τους. Πιο συγκεκριμένα και καταρχήν στο βασικό οικονομικό-παραγωγικό πεδίο, απολυτοποίηση «κυριότητας»-αρμοδιότητας όσον αφορά τα μέσα παραγωγής, την οργάνωσή της, την κατανομή-«διαχείριση» του προϊόντος της.
Με πιο απλά λόγια, η αστική τάξη διεκδικεί την απόλυτη εξουσία στο να προσλαμβάνει-απολύει όσους εργαζόμενους θέλει, όποτε θέλει και για όσο θέλει, με όποιους όρους θέλει.
Οσον αφορά τη διανομή, η κυρίαρχη τάση είναι αυτή της απλής αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης και στο κατώτερο σημείο που μπορεί να συμπιεστεί με βάση τις σημερινές συνθήκες, δηλαδή έως και σε επίπεδα εξαθλίωσης.
Στο πεδίο ασφάλειας, περίθαλψης, κοινωνικής προστασίας, η βασική τάση είναι αυτή της «αποσύνδεσης» από τη δουλειά (ρόλος-δικαιώματα εργατικής τάξης). Της μετατόπισής τους στο πεδίο της «ατομικής ευθύνης» είτε -κυρίως- στο χώρο της «φιλανθρωπίας», στην αρμοδιότητα «ιδρυμάτων» και σε συλλόγους κυριών.
Ταυτόχρονα περιορίζονται δραστικά τα συνδικαλιστικά και πολιτικά δικαιώματα σε μια κατεύθυνση «θωράκισης» αυτής της πολιτικής απέναντι στην αναπόφευκτη και δίκαιη αντίδραση-αντίσταση της εργατικής τάξης.
Σ” αυτό που συμφωνούν και συνεργάζονται όλοι οι καπιταλιστές (παρά τις όποιες άλλες αντιθέσεις τους) είναι στην κατεύθυνση της πλήρους υποταγής του προλεταριάτου και της διαμόρφωσης «απαγορευτικών» όρων για την ανασυγκρότησή του.
Αντίσταση – Αγώνας
Στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση είναι που πρέπει να προσανατολιστεί η απάντηση στην αντίδραση της εργατικής τάξης. Στην κατεύθυνση της «εκ νέου» συγκρότησης τους προλεταριάτου σε «τάξη για τον εαυτό της». Θα αδικούσαμε αυτό το μεγάλο ζήτημα αν επιχειρούσαμε να το αναπτύξουμε εδώ σε λίγες γραμμές.
Θα θέλαμε μόνο να υπογραμμίσουμε κάποια βασικά πράγματα.
Πως αυτή η ανασυγκρότηση μπορεί να γίνει μόνο μέσα στην πάλη και μόνο μέσα από την πάλη.
Την αντίσταση στην επίθεση του κεφαλαίου.
Την υπεράσπιση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Τη συνένωση της πάλης του με τον αγώνα των λαών για ειρήνη, δουλειά, δημοκρατία.
Τη διεκδίκηση παραπέρα όλων όσων της ανήκουν.
Τη συνειδητοποίηση του ιστορικού της ρόλου σαν δύναμης ανατροπής του καπιταλιστικού συστήματος και του περάσματος σε μια άλλη κοινωνία λευτεριάς, ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
φ.494, 7/2/04
