Ο Όττο φον Μπίσμαρκ, ο θρυλικός πρώτος Καγκελάριος της Γερμανίας, προς τα τέλη του 19ου αιώνα, απαντώντας στην ερώτηση αν μπορούσε κάτι να ανατρέψει τη μακροχρόνια περίοδο ειρήνης στην Ευρώπη είπε:«Τίποτε, εκτός από κάποια ανοησία στα Βαλκάνια». Για τα οποία δεν έτρεφε και ιδιαίτερη εκτίμηση, θεωρώντας ότι η περιοχή «[…] δεν αξίζει τα κόκαλα ούτε ενός Πομερανού γρεναδιέρου». Γνωστή η συνέχεια! Έκτοτε έχουν αλλάξει πολλά πράγματα και έχει κυλήσει πολύ αίμα στην πολύπαθη από ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις περιοχή. Το άλλοτε «ανατολικό ζήτημα», αλλά και η σύγχρονη εκδοχή του, είχε και έχει τις ίδιες σταθερές που ανακυκλώνουν την ιστορία, σε νέες συνθήκες και με οδυνηρά αποτελέσματα για τους λαούς των Βαλκανίων. Η παρεμπόδιση της Ρωσίας στο να επεκταθεί στην περιοχή, αξιοποιώντας ιστορικούς δεσμούς με τους σλαβικούς λαούς των Βαλκανίων, ήταν και είναι ο κύριος στόχος της Δύσης.
Το 1992, μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η δήθεν «ανεξήγητη και παράδοξη, έξαρση των εθνικισμών, των τοπικισμών και των θρησκευτικών φονταμενταλισμών» ερμηνεύεται στη βάση των επιλογών των ΗΠΑ, ΕΕ και ΝΑΤΟ. Η υπεράσπιση των μειονοτήτων/ εθνοτήτων, ως «επιταγή των καιρών», αναγορεύτηκε σε «θέση αρχής» από τον τότε γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Σολάνα, καθώς στο εξής: «η προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων θα προηγείται του σεβασμού της εθνικής κυριαρχίας των κρατών». Θέση, η εφαρμογή της οποίας δεν περιορίζεται μόνο στα Βαλκάνια.
Η αιματηρή διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, με πρωτοβουλία των Γερμανών, με την απόσχιση Σλοβενίας, Κροατίας, Βοσνίας (Σέρβων, Κροατών, και μουσουλμάνων) και πΓΔΜ, συνεχίζεται με την κατά μέτωπο επίθεση εναντίον της Σερβίας, με τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς του Μάρτη του 1999. Ακολουθεί ο ακρωτηριασμός της, με το Κοσσυφοπέδιο (Ιούνιος 1999) και επτά χρόνια μετά η ανεξαρτητοποίηση (με δημοψήφισμα, 54% υπέρ) του Μαυροβουνίου, το οποίο και εντάχθηκε πρόσφατα στο ΝΑΤΟ. Φυσικά υπάρχουν και οι υποθήκες με τους «Ούγγρους της Βοϊβοντίνας» και τους «Τούρκους του Σαντζακίου». Οι πολεμικές συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990 στα Βαλκάνια δεν είναι καθόλου μια μακρινή ανάμνηση. Βέβαια, ΗΠΑ και ΕΕ, με τα προγεφυρώματα και τα κράτη δορυφόρους που δημιούργησαν, κατάφεραν σε όλο αυτό το διάστημα να περιορίσουν τη ρωσική επιρροή στη περιοχή.
Αλλά, παρά την σαρωτική διείσδυση των ΗΠΑ, με τη βοήθεια της ΕΕ, στα Βαλκάνια, τα αποτελέσματα της αμερικανικής επέμβασης – πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά και κοινωνικά- σήμερα κρίνονται ανεπαρκή ως μόνιμα αναχώματα στα ρωσικά σχέδια. Η προσέγγιση της νέας διοίκησης του Λ. Οίκου διαπιστώνει ότι η Ρωσία μελετά με μεγαλύτερη προσοχή τις εξελίξεις στα Βαλκάνια και η προσπάθειά της να επανακάμψει «βρίσκει πρόσφορο έδαφος στους αδύναμους θεσμούς της περιοχής». Η Ρωσία, με ενισχυμένο τον ρόλο της στη διεθνή σκηνή, αξιοποιεί τόσο τους ιστορικούς, πολιτιστικούς δεσμούς όσο και τις αντιδράσεις που παράγουν οι -υποκινούμενες από τις ΗΠΑ- αλβανικές εδαφικές διεκδικήσεις στα Βαλκάνια.
Για τους Αμερικανούς πλέον το ζήτημα είναι κομβικό. Ο Μακμάστερ, Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, δήλωσε ότι η περιοχή αποτελεί «υψηλή προτεραιότητα για τις ΗΠΑ» – κάτι που, όπως σημειώνουν αναλυτές, δεν ήταν εμφανές τα τελευταία χρόνια. Σήμερα, λοιπόν, οι ΗΠΑ παρουσιάζουν ένα σύνολο από τακτικούς χειρισμούς, στην κατεύθυνση της πλήρους χειραγώγησης της περιοχής. Σίγουρα, η πολύ ισχυρή σχέση τους με τους Αλβανούς θα συνεχίσει να αποτελεί ένα βασικό ατού των σχεδιασμών τους. Άλλωστε με τη Συμφωνία της Οχρίδας (την οποία επέβαλε το ΝΑΤΟ στα Σκόπια το 2001) μπορούν και ασκούν μεγάλη πολιτική πίεση στην πΓΔΜ. Σήμερα, με την προσπάθεια επέκτασης του ΝΑΤΟ στα κεντρικά Βαλκάνια, με την προσχώρηση της πΓΔΜ, δείχνει να ξεκινά η υλοποίηση των νέων σχεδιασμών των ΗΠΑ.
Βέβαια, στη δεκαετία του ’90, αν και η πΓΔΜ δεν ήταν μέλος του ΝΑΤΟ, αποτέλεσε ένα σημαντικό προγεφύρωμα του ΝΑΤΟ. Η νατοϊκή βάση Camp Able Sentry, που δημιουργήθηκε τότε, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις στο Κόσοβο, την Αλβανία, την Βοσνία, την Βουλγαρία και γενικά τα Βαλκάνια. Σήμερα, οι ΗΠΑ δείχνουν να θέλουν τη με κάθε τρόπο ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Σίγουρα όχι μόνο γιατί θα αυξήσουν το ποσοστό του ελέγχου των Βαλκανίων. Μάλλον βαραίνουν περισσότερο οι επιπτώσεις της «μη προσχώρησης», από την άποψη ότι αυτό δίνει περισσότερες «ανάσες» σε Βελιγράδι και Μόσχα. Η ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ περικυκλώνει ασφυκτικά τη Σερβία καθιστώντας ιδιαίτερα προβληματική τη συμμαχία της με τη Ρωσία. Ταυτόχρονα, δυναμώνει τον έλεγχο στο εσωτερικό της πΓΔΜ, ορθώνοντας επί πλέον εμπόδια στις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις της με τη Ρωσία, που αναπτύσσονται σταθερά τα τελευταία χρόνια.
Μεσοπρόθεσμα, ωστόσο, ο στρατηγικός σχεδιασμός των ΗΠΑ είναι να καταστήσουν την περιοχή Σκοπίων-Κοσόβου ένα από τα μεγαλύτερα ορμητήριά τους. Έχουν εγκαταστήσει και διαμορφώνουν ίσως τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στον Κόσμο. Σκοπός της οποίας είναι, στην ολοκλήρωσή της, η επιτήρηση όλων των Βαλκανίων, των δυτικών συνόρων της Ρωσίας, αλλά και ο έλεγχος των ενεργειακών δρόμων. Το «Camp Bondsteel», όπως ονομάζεται, είναι διασυνοριακή μεταξύ Κοσόβου και πΓΔΜ, και όπως εκτιμάται, θα είναι η μεγαλύτερη παγκοσμίως αμερικανική βάση και όχι μόνο σε έκταση. Σήμερα, στα 4.000 περίπου στρέμματα, υπάρχουν 300 περίπου κτίρια (μεταξύ των οποίων το καλύτερα εξοπλισμένο νοσοκομείο όλης της Ευρώπης), 25 χλμ. οδικού δικτύου στο εσωτερικό της, 10.000 άτομα στρατιωτικό προσωπικό, 140 περίπου αεροσκάφη και ελικόπτερα και είναι εξοπλισμένη με το πιο βαρύ πολεμικό οπλισμό που διαθέτει το ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.
Με την ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, λέγεται ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να μεταφέρουν εκεί και την αεροπορική βάση από το «Aviano» της Ιταλίας, καθώς και πολλές επιχειρησιακές δραστηριότητες από τη βάση του Ramstein της Ν. Γερμανίας. Στο Ramstein, στη «μικρή Αμερική» όπως ονομάζεται, έχουμε ένα τεράστιο σύμπλεγμα βάσεων, όπου το πολιτικό/ στρατιωτικό προσωπικό φτάνει σχεδόν τις 60.000. Σύμφωνα με τους Ρώσους, εκεί βρίσκεται το κέντρο που καταλήγουν τα δεδομένα από πολλές άλλες βάσεις και προετοιμάζονται οι αποστολές των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και τη Μ. Ανατολή, έως την Αφρική. Τέλος, πέρα από τη γιγάντωση των στρατιωτικών βάσεων στα Βαλκάνια, έχουμε και ανάλογη μεγέθυνση των αμερικάνικων πρεσβειών. Όπως επίσης και τη δημιουργία «γραφείων» ΝΑΤΟϊκής εποπτείας σε βαλκανικές πρωτεύουσες, ακόμα και στην ίδια τη Σερβία.
Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ αναζητούν να επεκτείνουν το στρατιωτικό/ επιχειρησιακό τους χέρι καθώς και την επιρροή τους στα Βαλκάνια και την Ευρώπη, αψηφώντας την εθνική κυριαρχία οποιασδήποτε χώρας βρεθεί εμπόδιο στον δρόμο τους.
Δεν θέλουν να αποτελέσουν τα Βαλκάνια πεδίο επανεκκίνησης της ρωσικής επιρροής και επέκτασης προς Δυτικά. Επιπλέον μια ενδεχόμενη επιπλέον «δίοδος – διέξοδος» της Ρωσίας προς τα «θερμά» νερά της Μεσογείου θα σήμαινε σοβαρή διακινδύνευση των ισορροπιών ισχύος στην ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Η ανακοπή μιας τέτοιας εξέλιξης προϋποθέτει, σε μια πρώτη φάση, την ακύρωση των όποιων επιτυχιών καταγράφει μέχρι σήμερα η Ρωσία στα Βαλκάνια. Γιατί πέρα από μια, λίγο πολύ σταθερή, σχέση με τη Σερβία, τους ανησυχούν ιδιαίτερα οι επαναπροσεγγίσεις της με Βουλγαρία, Μαυροβούνιο και πΓΔΜ.
Στη βάση των παραπάνω, είναι απτό και κατανοητό γιατί οι ΗΠΑ επιδιώκουν την είσοδο της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ τον προσεχή Ιούλιο. Και σε αυτό μάλλον δεν χωράνε συναισθηματισμοί και…. ιστορία. Οι Αμερικάνοι ξέρουν ιστορία, αλλά ξέρουν πως η Μόσχα, και μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, δεν παύει να είναι κύρια απειλή για τα συμφέροντά τους. Πρόσφατα, άλλωστε, με τη νέα «στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας», η Ρωσία αναβαθμίστηκε σε «στρατηγικό αντίπαλο» από δυνητικό τέτοιο. Όλα δείχνουν πως η επόμενη περιοχή «αστάθειας» θα είναι τα Βαλκάνια μιας και οι ΗΠΑ «επιστρέφουν». Με δεδομένο ωστόσο ότι ποτέ δεν έφυγαν, ο τονισμός της επιστροφής υποδηλώνει πως ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός επανασχεδιάζει τη Βαλκανική με ακόμη πιο αποφασιστικό, όσο και κυνικό τρόπο. Το «να γίνει η Αμερική μεγάλη και πάλι» του Τραμπ αρχίζει και παίρνει την πραγματική του διάσταση.
Λέγεται πως η εδραίωση του ΝΑΤΟ στα κεντρικά Βαλκάνια αποτελεί σήμερα ένα αποτελεσματικό μέσο για… να κρατήσει τους Αμερικάνους στα Βαλκάνια, τους Σέρβους υπό έλεγχο και τους Ρώσους έξω. Αυτό νοηματικά παραπέμπει στην απάντηση που έδωσε ο πρώτος Γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, λόρδος Ισμέι (Ismay) το 1952, στο ερώτημα γιατί έγινε το ΝΑΤΟ: «Για να κρατήσει την Αμερική εντός (της Ευρώπης), τη Γερμανία κάτω και τη Ρωσία εκτός»!
Χ.Β
