«Ο δρόμος και σε τούτη τη φάση του αγώνα είναι τραχύς και δύσκολος. Οι σκοτεινές δυνάμεις επιβουλεύονται και την τάξη και τη λευτεριά του λαού και βυσσοδομούν να εμποδίσουν, να κάμουν αδύνατη την ομαλή δημοκρατική εξέλιξη και να ξαναφέρουν την εποχή των κινημάτων, των δικτατοριών, των φασισμών, της αναρχίας».
Γ. Ζέβγος 1944 (πρόλογος στο «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ, του Δ. Γληνού)
Στις 20 Μάρτη του 1947 δολοφονείται εν ψυχρώ στη Θεσσαλονίκη το στέλεχος του ΚΚΕ Γιάννης Ζέβγος. Ήταν μια ακόμα από τις δεκάδες δολοφονίες που διέπραξε το ελληνικό μοναρχοφασιστικό καθεστώς με τις πλάτες των Άγγλων και αργότερα των Αμερικάνων, στην προσπάθειά του να τρομοκρατήσει τον ελληνικό λαό και ιδιαίτερα τους αγωνιστές του ΕΑΜ και τους κομμουνιστές.
Ποιος ήταν ο Γιάννης Ζέβγος
Ο Γιάννης Ζέβγος (το πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Ταλαγάνης) ήταν δάσκαλος και δημοσιογράφος. Γεννήθηκε το 1897 στη Δόριζα της Αρκαδίας. Σπούδασε και εργάστηκε ως δάσκαλος σε χωριά της Πελοποννήσου και της Μακεδονίας.
Το 1919 εντάχθηκε στις γραμμές του ΣΕΚΕ. Στη μικρασιατική εκστρατεία βρέθηκε στο μέτωπο και ανέπτυξε έντονη αντιπολεμική δράση.
Στη διάρκεια της δικτατορίας του Πάγκαλου συνελήφθη και εξορίστηκε στη Φολέγανδρο (1925). Όταν επέστρεψε από την εξορία (1926) συνέχισε την πολιτική του δράση ως στέλεχος του ΚΚΕ και υπεύθυνος στις κομματικές εκδόσεις. Το 1928 πήγε στη Σοβιετική Ένωση όπου σπούδασε στην κομματική σχολή της Μόσχας. Το 1929 παντρεύτηκε την Καίτη Νισυρίου-Ζέβγου. Το 1934 επέστρεψε στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε υπεύθυνος στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», ενώ ταυτόχρονα αρθρογραφούσε στο «Ριζοσπάστη» και σε άλλα έντυπα.
Στη δικτατορία του Μεταξά και στην κατοχή φυλακίστηκε (Αίγινα, Κέρκυρα, Ακροναυπλία). Το 1942 δραπέτευσε και συνέχισε τη δράση του μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Διατέλεσε μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και εκλέχτηκε βουλευτής της «Κυβέρνησης του Βουνού». Μετά την απελευθέρωση πήρε μέρος στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» του Γεωργίου Παπανδρέου. Λίγο πριν από τη μάχη του Δεκέμβρη του 1944 παραιτήθηκε από την κυβέρνηση.
Βία και τρομοκρατία μετά τη Βάρκιζα
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ ξεκίνησε σ’ όλη τη χώρα ένα άνευ προηγουμένου κύμα βίας και τρομοκρατίας απέναντι στους αγωνιστές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Το επίσημο κράτος αλλά και πολλές παρακρατικές φιλοβασιλικές οργανώσεις που στελεχώθηκαν από δωσίλογους της κατοχής εξαπέλυσαν ένα πογκρόμ δολοφονιών, τραμπουκισμών και διώξεων με στόχο την καθυπόταξη του μεγαλειώδους ΕΑΜικού κινήματος που είχε καταφέρει να απελευθερώσει την Ελλάδα και να θέσει ζήτημα λαϊκής εξουσίας.
Η «λευκή τρομοκρατία» είχε εξαπλωθεί παντού, αναγκάζοντας τους λαϊκούς αγωνιστές να οργανώσουν ομάδες αυτοάμυνας και να ξαναβγούν στο «βουνό».
Στις 18 Ιούνη του 1946 εγκρίθηκε το Γ’ Ψήφισμα που επισημοποίησε τις διώξεις κατά των κομμουνιστών και των προοδευτικών πολιτών. Προέβλεπε την ποινή του θανάτου σε όποιον ήθελε «να αποσπάση εν μέρος εκ του όλου της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς τούτο το τέλος τείνοντα σχέδια, συνώμοσεν ή διήγειρε εις στάσιν ή συνεννοήθη με ξένους ή κατήρτισεν ενόπλους ομάδας ή έλαβε μετοχήν εις τοιαύτας προδοτικάς ενώσεις». Είναι χαρακτηριστικό το ότι η διάταξη ήταν τόσο αόριστη και μπορούσε να περιλαμβάνει όλους τους πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος. Επίσης απαγόρευε απεργίες, καταργούσε το οικογενειακό άσυλο, λογοκρινόταν ο Τύπος, καθαιρούνταν εκλεγμένες διοικήσεις στα εργατικά σωματεία.
Στήθηκαν έκτακτα στρατοδικεία, που έπαιρναν τελεσίδικες αποφάσεις και τις εκτελούσαν μέσα σε τρία 24ωρα. Ξεκίνησαν οι πρώτες μαζικές επίσημες εκτελέσεις κομμουνιστών κυρίως στη Μακεδονία. Μεταξύ των εκτελεσθέντων κομμουνιστών ήταν και η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στην Ελλάδα, η δασκάλα Ειρήνη Γκίνη. Στις αρχές του 1947 εγκρίθηκε η λειτουργία της Μακρονήσου ως τόπος εξορίας κομμουνιστών.
Η δολοφονία του Ζέβγου
Το Φλεβάρη του 1947 ο Ζέβγος πήγε στη Θεσσαλονίκη ως επικεφαλής αντιπροσωπείας του ΕΑΜ για να παρέμβει στη διεθνή επιτροπή του ΟΗΕ η οποία διερευνούσε τις καταγγελίες της ελληνικής κυβέρνησης για υποκίνηση ανταρσίας μέσα στη χώρα από τα γειτονικά βαλκανικά κράτη. Ο Ζέβγος, από την άλλη, είχε αναλάβει να καταγγείλει στην επιτροπή το κλίμα τρομοκρατίας που είχε επιβληθεί και να αποκαλύψει τις μεθόδους βίας που εφάρμοζε η ελληνική κυβέρνηση και οι φασιστικές συμμορίες που δρούσαν ανενόχλητες απέναντι στο λαό. Είχε στα χέρια του αδιάσειστα στοιχεία που τα παρέδωσε στην επιτροπή και αφορούσαν δολοφονίες αγωνιστών, ξυλοδαρμούς, βιασμούς, διώξεις, καταστροφές περιουσιών κ.ά.
Το πρωί της 20ής Μάρτη του 1947 ο Ζέβγος επέστρεφε στο ξενοδοχείο «Αστόρια» όπου διέμενε. Στη διασταύρωση των οδών Αγίας Σοφίας και Γεωργίου Σταύρου τού είχε στήσει καρτέρι ο Χρήστος Βλάχος μαζί με άλλους δύο συνεργούς. Τον πυροβόλησε πισώπλατα τέσσερις φορές. Ο Ζέβγος έπεσε νεκρός και ο δολοφόνος συνελήφθη από περαστικούς που τον κυνήγησαν.
Ο Βλάχος υποστήριξε ότι σκότωσε τον Ζέβγο επειδή είχε υποστεί βασανιστήρια στο Μπούλκες και κατηγορούσε γι’ αυτό τους κομμουνιστές. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το Μπούλκες ήταν ένα χωριό της Γιουγκοσλαβίας όπου την περίοδο του ελληνικού εμφυλίου βρήκαν καταφύγιο πολλοί κυνηγημένοι αγωνιστές της Αριστεράς.
Όπως ήταν φυσικό, η ομολογία αυτή βόλευε την κυβέρνηση αφού το έγκλημα θα φαινόταν να διαπράχθηκε μεταξύ αριστερών, δηλαδή ως ένα εσωκομματικό ξεκαθάρισμα, και η ίδια έβγαινε «λάδι».
Η αστυνομία της Θεσσαλονίκης απαγόρευσε τη μεταφορά της σορού τού Ζέβγου στην Αθήνα και ανάγκασε την οικογένειά του να τελέσει την κηδεία βιαστικά, την αμέσως επόμενη μέρα, στη Θεσσαλονίκη, απαγορεύοντας οποιαδήποτε εκδήλωση διαμαρτυρίας κατά τη διάρκειά της.
Κατοπινές αποκαλύψεις
Σύντομα όμως αποκαλύφθηκε η αλήθεια. Στις 3 Απρίλη του 1947 δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» γράμμα του Νίκου Σιδηρόπουλου. Παραδέχτηκε ότι συμμετείχε κι αυτός στη δολοφονία του Ζέβγου και αποκάλυψε ότι το έγκλημα οργανώθηκε από την ΕΣΑ και το Α2 του Γ’ Σώματος Στρατού και ήταν σε γνώση τού τότε υπουργού Δημόσιας Τάξης Ναπολέοντα Ζέρβα. Επίσης αποκάλυψε ότι υπήρχε σχέδιο και για τη δολοφονία κι άλλων αριστερών, όπως του Γ. Πασσαλίδη κ.ά.
Ο Βλάχος καταδικάστηκε σε φυλάκιση για 2 χρόνια. Όταν αφέθηκε ελεύθερος φυγαδεύτηκε στην Αργεντινή. Επέστρεψε στην Ελλάδα πολύ αργότερα και σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ακρόπολη» το 1981 αποκάλυψε πως η δολοφονία του Ζέβγου έγινε κατόπιν εντολής της ελληνικής και αγγλοαμερικανικής αντικατασκοπίας.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Γιάννης Ζέβγος ήταν το πρώτο θύμα από την εξαγγελία του δόγματος Τρούμαν (12 Μάρτη 1947). Αμέσως μετά άρχισε η εαρινή εκστρατεία των μοναρχοφασιστικών στρατευμάτων εναντίον των ανταρτών με την ονομασία «Terminus». Ήταν η περίοδος που οι Αμερικάνοι έπαιρναν τη σκυτάλη από τους Άγγλους και είχαν πλέον τον πρώτο λόγο στην ελληνική πολιτική σκηνή. Η εμπλοκή αυτή των ΗΠΑ σφραγίστηκε με τη δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου.
Βιβλιογραφία
1. Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, Ν. Ψυρούκης, τ.1, Επικαιρότητα
2. Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, ο εμφύλιος, Τ. Βουρνάς, Τολίδη
3. Η Ελλάδα στις φλόγες του εμφυλίου πολέμου, Χρ. Καινούργιος (Βρασίδας), Σοκόλη
4. Από το δόγμα Τρούμαν στο δόγμα Χούντα, Σπ. Θεοδωρόπουλος, Παπαζήση
5. Εμφύλιος πόλεμος 1944-1949, Φ. Γρηγοριάδης, τ.9, Νεόκοσμος
6. Το ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τ.6, Σύγχρονη εποχή
7. Ιστορία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου 1946-1946 (τ.1) – Γ. Μαργαρίτης, εκδ. Βιβλιόραμα
