Οι εξελίξεις στο Δημόσιο σχολείο
κείμενο για συζήτηση και διαμόρφωση
Γενικά
Οι εξελίξεις(ανατροπές) στην εκπαίδευση συνδέονται, και σε ευθεία αναλογία, με τις γενικότερες εξελίξεις στους μηχανισμούς που απαρτίζουν το κράτος, στο πλαίσιο αναγκαίων για το σύστημα προσαρμογών. Για την εκπαίδευση σήμερα οι ρυθμοί, το εύρος και το βάθος των ανατροπών δεν έχουν μόνο το στοιχείο του πρωτόγνωρου. Αναδεικνύουν, επί πλέον, έντονα και ένα στοιχείο αντιδραστικότητας με την έννοια πως πάνε πολύ πιο πέρα και από αυτό καθαυτό το «πρότυπο» του αστικού σχολείου που διαμορφώθηκε σε μια προηγούμενη περίοδο
Η έννοια της εκπαίδευσης( μόρφωσης) για την αστική αντίληψη έχει διττή προσέγγιση. Εκπαίδευση-μόρφωση για τον εαυτό της, εκπαίδευση – μόρφωση για το λαό και τους εργαζόμενους. Η ιδεολογική, πολιτική, και «υλική» έκφραση αυτής της αντίληψης παίρνει διάφορες μορφές και σίγουρα επηρεάζεται από γενικότερο πολιτικό κλίμα αλλά και τις αναγκαιότητες που γεννά. η κάθε εποχή. Παλαιότερα υπήρχε το ιδεολόγημα/ ερώτημα: «όλοι θα γίνουν επιστήμονες;» υπονοώντας ότι χρειάζονται και οι «τεχνίτες», και γενικώς οι εργάτες. Γι αυτούς αρκούν οι 4 πράξεις της αριθμητικής και η γραφή και ανάγνωση. (που και αυτά βέβαια δεν ήταν τόσο εύκολα για κάποιες εποχές)
Σήμερα τα ίδια αυτά ιδεολογήματα εμφανίζονται με σύγχρονο περιτύλιγμα . Αρκεί να μπορεί ο νέος να χειρίζεται 4-5 πλήκτρα στον υπολογιστεί και να παίρνει κάποιες « τεχνικές καταρτίσεις».
Το «δεύτερο σχολείο» ως τεχνική εκπαίδευση (πλάι στο βασικό κορμό) ήταν η «ιδέα» που στη πρώτη περίοδο της μεταπολίτευσης έπαιξε για το σύστημα απέναντι στις πιέσεις για «δωρεάν Δημόσια εκπαίδευση» που κέρδιζαν έδαφος από την περίοδο του ’50 -’60. Σήμερα μπορούμε να πούμε πως αυτή η «ιδέα» δεν ολοκληρώθηκε για πολλούς και διάφορους λόγους. Πάντως η αστική εκπαιδευτική πολιτική μπορεί πολύ καλά να εξυπηρετηθεί από τον ίδιο βασικό κορμό του εκπαιδευτικού μηχανισμού εφόσον η ταξικότητα είναι μια αποτελεσματική βαλβίδα ασφαλείας.
Ειδικότερα για τη σημερινή κατάσταση
Τα δύο μεγάλα όσο και κρίσιμα ζητήματα που ταλάνισαν το κλάδο αυτή τη χρονιά , και συνεχίζουν να το κάνουν, αφορούν τις απολύσεις και την «αυτό-αξιολόγηση»
Και τα δύο αυτά ζητήματα – μέρος συνολικότερων ανατροπών στην εκπαίδευση – έρχονται να εξυπηρετήσουν πολλαπλούς στόχους για λογαριασμό των κέντρων εξουσίας του συστήματος και των πολιτικών εκφραστών του. Μπορεί να φαίνονται, και να προβάλλονται έτσι, σαν επιλογές συγκεκριμένων πολιτικών χώρων, ωστόσο αυτό δεν πρέπει να μας ξεγελά και να μας αποπροσανατολίζει. Αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει είναι «απαντήσεις» του συστήματος σε χρόνια προβλήματα στο πλαίσιο γενικών και ειδικών προσαρμογών του εκπαιδευτικού μηχανισμού του. Είναι γνωστό πως εδώ και χρόνια, και από διάφορες μεριές, επιχειρηματολογείτε μια κατάσταση για το πώς το σχολείο έχει «ξεφύγει» από τις βασικές προδιαγραφές που αναφέρονται στο ρόλο του σαν μηχανισμό του αστικού κράτους.
Σήμερα οι συνθήκες που διαμορφώνει η «κρίση» (διάβαζε: η ολόπλευρη επίθεση στα εργατικά και λαϊκά στρώματα), δίνουν την καλύτερη αφορμή για το προχώρημα και με γοργούς ρυθμούς αυτών των βαθιά αντιδραστικών ανατροπών στο χώρο της εκπαίδευσης. Η κατάσταση αυτή ενισχύεται και από ολοκληρωτική σχεδόν παράλυση του εκπαιδευτικού συνδικαλιστικού κινήματος.
Οι απολύσεις (διαθεσιμότητες) εκπαιδευτικών το περασμένο καλοκαίρι, εκτός του ότι κατέρριψαν ένα μύθο για το λεγόμενο «στενό δημόσιο τομέα» ο οποίος θεωρούνταν ( θεωρητικά όπως αποδείχθηκε) ότι βρισκόταν στο απυρόβλητο σε σχέση με τη μονιμότητα της υπαλληλικής σχέσης, αφορούσαν ειδικότητες της Τεχνικής Εκπαίδευσης(ΤΕ). Καθόλου τυχαίο μια και εκεί εντοπίζεται ένα σοβαρό και χρόνιο πρόβλημα για το σύστημα. Μάλλον πρέπει να υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους γι αυτό το είδος εκπαίδευσης όπως εφαρμόστηκε και το ξέραμε μέχρι σήμερα. Από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης το πολιτικό σύστημα προχωρά στο σχεδιασμό και στη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού σκέλους, παράλληλου προς το βασικό κορμό, με προφανή επιδίωξη να υπάρξει ένα δεύτερο μαζικό σχολείο, υποβαθμισμένων προδιαγραφών, για τα εργατολαϊκά στρώματα και με στόχο να περιορίσει τη διόγκωση του βασικού κορμού.
Η αποτυχία του στόχου αυτού γίνεται αντιληπτή και από τις συνεχείς μεταμορφώσεις των δομών της ΤΕ σε όλη τη πορεία της μέχρι σήμερα. Από τα ΚΕΤΕ, τις ΤΕΣ και τα ΤΕΛ , στα ΤΕΕ του Αρσένη, και από το 2006 τα ΕΠΑΛ και οι ΕΠΑΣ . Σήμερα μετά ην κατάργηση των ΕΠΑΣ και το περιορισμό (με τις αναγγελθείσες συγχωνεύσεις) των ΕΠΑΛ (που όπως φαίνεται αλλάζουν χαρακτήρα), επινοείται η δημιουργία τον ΣΕΚ (Σχολών Επαγγελματικής Κατάρτισης). Πρόκειται για τμήματα ταχύρυθμα, και απόλυτα εξειδικευμένα που δεν θα δίνουν τίτλους αλλά «πιστοποιητικά δεξιοτήτων», και που δεν θα απαιτούν ιδιαίτερα δαπανηρό εξοπλισμό. Διαμορφώνεται επί πλέον και ένα νέο πεδίο δράσης,( όσο περιορισμένο και να είναι) για ιδιώτες –επενδυτές.
Προβλέπεται πως ένα τεράστιο δυναμικό μαθητών θα σπρωχτούν αναγκαστικά στα ΣΕΚ, και ταυτόχρονα εξίσου μεγάλος αριθμό καθηγητών θα τεθεί ανεπιστρεπτί σε κατάσταση ομηρίας- απόλυσης
Ωστόσο το συνολικότερο σχέδιο συρρίκνωσης του εκπαιδευτικού μηχανισμού δεν αφορά μόνο τη Τεχνική Εκπαίδευση. Συγχωνεύσεις σχεδιάζονται για όλους τους τύπους σχολείου με τα ανάλογα αποτελέσματα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Γενικότερα μιλώντας θα λέγαμε πως το σύστημα διεκδικεί με απόλυτο τρόπο το χώρο του, το δικό του χώρο: το Δημόσιο. Όχι ότι το είχε χάσει, αλλά πάντως θεωρούσε πως δεν το έλεγχε όσο θα έπρεπε, ιδιαίτερα για την εκπαίδευση θεωρεί ότι η λειτουργία της δεν απέδιδε σε σχέση με τις απαιτήσεις του ρόλο της. Ο περιορισμός των μηχανισμών αυτών στο ελάχιστο αναγκαίο όριο είναι όπως φαίνεται ένα αναγκαίο στάδιο για το πλήρη έλεγχο τους.
Βασική παράμετρος του ελέγχου θα αποτελέσει η αξιολόγηση. Τέθηκε στο μέσο της σχολικής χρονιάς το ζήτημα της «αυτό-αξιολόγησης». Ο τρόπος που τέθηκε δεν πρέπει να αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολιών γι το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι να δούμε πως επιχειρείται το πέρασμα σε μια νέα κατάσταση σχέσεων υπαλλήλου – εργοδότη /κράτος. Βασικό εργαλείο γι αυτό το πέρασμα είναι η πειθάρχηση και ο έλεγχος μέσα από το δίπολο «ποινή – επιβράβευση» και φυσικά σε ατομική βάση. Υπάρχει ήδη ένα ολάκερο σύστημα μέσων που μπορούν να δουλέψουν σε αυτή τη κατεύθυνση. Και πρώτα απ΄ όλα αυτό καθαυτό το μισθολόγιο – βαθμολόγιο.
Αναφέραμε προηγούμενα πως το σύστημα διεκδικεί ολοκληρωτικά ένα δικό του χώρο, αλλά το ζήτημα επίσης είναι και πως το διεκδικεί; Βασικά επαναφέρει νοοτροπίες πρακτικές και μέσα που ίσχυαν και άλλοτε, με αυτή ή την άλλη μορφή λίγη σημασία έχει. Από την άποψη αυτή η βασική ιδέα και η κατεύθυνση που την υλοποιεί αφορά αυτό που θα μπορούσε να ειπωθεί ως «εξατομίκευση» των ευθυνών σε ότι αφορά την λειτουργία του δημόσιου τομέα και ιδιαίτερα του ευαίσθητου τομέα της εκπαίδευσης, Δεν πρέπει να υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι αλλά «δημόσιος υπάλληλος». Το συνολικό και συλλογικό το διατηρεί σαν δικαίωμα το σύστημα για τον εαυτό του και για την επιβολή μέτρων σε όλους . Δεν ανέχεται δεύτερη συλλογικότητα από την πλευρά των εργαζομένων εκτός και αν αυτή ενισχύει ή συμπληρώνει τη δική του.
Στο ζήτημα της αξιολόγησης λοιπόν πρέπει να δούμε συνολικά τόσο την επιχειρούμενη υλοποίησή της καθώς και τα μέσα που θα διαθέσει γι΄ αυτό το σκοπό. Το ξεκίνημά της πάντως και η μέχρι στιγμής εξέλιξη της κατάστασης αποδεικνύουν ένα πράγμα: πως το πάνω χέρι το έχει η κυβέρνηση όχι μόνο από την άποψη των πρωτοβουλιών που έτσι κι αλλιώς, με βάση τα σημερινά δεδομένα, το είχε, αλλά και του όλου χειρισμού. Η μεταφορά μέσα στους συλλόγους διδασκόντων του ζητήματος της συγκρότησης «ομάδων αυτοαξιολόγησης»,είχε ένα πού συγκεκριμένο στόχο που αρχικά δεν εκτιμήθηκε, ενώ ήταν, αρκετά προφανής. Να φέρει τον κάθε εκπαιδευτικό χωριστά /ατομικά υπεύθυνο απέναντι στην εντολή του υπουργείου καθώς οι όποιες διαδικασίες αυτού του οργάνου υπόκεινται σε σαφείς και ουσιαστικούς περιορισμούς σε ότι αφορά το πάρσιμο των αποφάσεων. Άλλωστε η όλη λειτουργία των συλλόγων διδασκόντων είναι υπό την αίρεση διοικητικού – ιεραρχικά ελέγχου. Έτσι και την αρχική ασαφή διατύπωση της εντολής , τώρα πια, δεν πρέπει να τη δούμε ως κίνηση ατολμίας, αλλά ως προσπάθεια εσωτερικού διεμβολισμού του κλάδου. Το διχαστικό ( με ποικίλα επιχειρήματα και φόβους) κλίμα που εμφανίστηκε σε πολλούς συλλόγους το αποδεικνύει. Ως γνωστόν τη κατάλληλη στιγμή ήρθε και η σαφέστερη εντολή. Προφανώς το ζήτημα για το υπουργείο δεν ήταν να γίνουν «ομάδες εργασίας» και να βγάλουν ένα κάποιο αποτέλεσμα.
Συνεκτιμώντας τα μέχρι στιγμής δεδομένα μπορούμε να πούμε πως οι εξελίξεις καταγράφονται ως επιτυχία για το σύστημα και τη κυβέρνηση. Σε γενικές γραμμές τρεις παράμετροι το ερμηνεύουν αυτό.
1. Το γενικότερο φόντο της «κρίση» μέσα στο οποίο ξετυλίγονται τα μέτρα. Ο πολιτικός αντίκτυπος ελαχιστοποιείται στην βάση των γενικότερων συνεπειών της επίθεσης σε όλη τη κοινωνία και σε όλα τα επίπεδα.
2. ο αποπροσανατολισμός σχετικά με τη «τύχη» των απολυμένων (που αφορά όχι μόνο τους ίδιους) και τα ο πιθανό βόλεμά τους αργότερα. Η νομική οδός που παροτρύνονταν να κινηθούν οι απολυμένοι (και από συνδικαλιστές των αριστερών παρατάξεων) ήταν βούτυρο στο ψωμί της κυβέρνησης. Η νομική οδός, πέραν το όσων άλλων, είναι ο ορισμός της εξατομίκευσης των προβλημάτων ακόμα και αν γίνονται ομαδικές αγωγές!
3. Η συλλογική βάση αντίδρασης του κλάδου σε μαζική και αγωνιστική κατεύθυνση αποδείχ8θηκε για μια ακόμη φορά πολιτικά υπονομευμένη
Όλα τα προηγούμενα ορίζουν ένα καταθλιπτικό συσχετισμό που το κάνει ακόμη χειρότερο το γεγονός πως οι πολιτικές δυνάμεις που ελέγχουν το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών, κινούνται σε λογικές και πρακτικές πολύ πίσω, όχι μόνο από τις αναγκαιότητες της ταξικής πάλης, αλλά και από αυτές καθαυτές τις διαθέσεις του κόσμου, της βάσης του κλάδου. Και αυτό είναι το πιο κρίσιμο ζήτημα για τη συνέχεια.
Η ηγεσίες των συνδικαλιστικών οργάνων και οι παρατάξεις που τις στηρίζουν κινήθηκαν εντελώς αποστασιοποιημένα σε σχέση με τα σοβαρά ζητήματα που έχουν τεθεί. Οι απολυμένοι δεν πετάχτηκαν έξω από το σύστημα μόνο. Πετάχτηκαν και από το σωματείο. Το ζήτημα δεν είναι πως οι απολύσεις πέρασαν επειδή έγιναν το καλοκαίρι που είναι κλειστά τα σχολεία και τα …σωματεία. Πέρασαν τόσο εύκολα γιατί είχε ήδη προηγηθεί το κτύπημα του Μάη.
Τα όσα συμβαίνουν λοιπόν και προπαντός τα όσο πρόκειται να συμβούν στην εκπαίδευση έχουν μια πολύ αρνητική όσο και ουσιαστική παράμετρο: τη σημερινή κατάσταση του εκπαιδευτικού κινήματος από κάθε άποψη. Πολιτική, ιδεολογική, οργανωτική. Τα έδαφος για την κυβέρνηση και συνολικά για τις δυνάμεις τους συστήματος δείχνει να είναι αρκετά «λείο» και ομαλό, αντίθετα από την άλλη πλευρά εξαιρετικά κακοτράχαλο.
Μιλώντας ωστόσο για τη σημερινή κατάσταση καλό είναι να δούμε και να ξαναδούμε κάποια πράγματα που αφορούν τη συγκρότησή του συνδικαλιστικού κινήματος τις τελευταίες δεκαετίες. Να ξαναδούμε και να ξανα-εκτιμήσουμε την πορεία του, τους «μεγάλους αγώνες» με τις μεγάλες «νίκες» και τις μεγάλες «ήττες» του πρόσφατου αλλά και του μακρινού παρελθόντος. Να ξαναδούμε τα στερεότυπα που ταλάνισαν και ταλανίζουν τον κλάδο σε συνδυασμό με τον ρόλο των πολιτικών δυνάμεων , ιδιαίτερα της αριστεράς, που προσέδωσαν άλλωστε πολλά από τα σημερινά πολιτικά, ιδεολογικά και οργανωτικά χαρακτηριστικά στο εκπαιδευτικό κίνημα. Και όλα αυτά στην βάση της σημερινής πραγματικότητας που διαμορφώνεται και στην ανάγκη να απαντηθεί με τον καλύτερο τρόπο.
Συμπερασματικά: Ο Δημόσιος τομέας, όπως και η εκπαίδευση, όπως είπαμε, είναι μηχανισμός τους συστήματος. Τον κάνει ότι θέλει και όπως τον θέλει. Αυτό εξηγεί, (αλλά πρέπει και να εξηγηθεί σε πού κόσμο) γιατί τα πολιτικά κόμματα και οι φορείς που βρίσκονται στην ίδια πλευρά με το σύστημα και το στηρίζουν ( με όποιο τρόπο) δεν μπορούν να θίξουν το βαθιά αντιδραστικό πυρήνα των μέτρων που προωθούνται σήμερα. Είναι βέβαιο πως οι προτεραιότητες για τους αγωνιστές εκπαιδευτικούς στα ήδη ανοικτά μέτωπα, αλλά και σε αυτά που θα ανοίξουν, αποκτούν αναγκαστικά περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά . Το σπάσιμο της απομόνωσης – ο καθένας μόνος μπροστά στα προβλήματά του – είναι ο αναγκαίος όρος για να αποκτήσει νόημα και ουσία η επανάκτηση των βασικών χαρακτηριστικών του σωματείου. Και αυτό όσο δύσκολο και να είναι σήμερα, άλλο τόσο, και περισσότερο, αναγκαίο προβάλλει για το αύριο.
