Πιέσεις για άμεση δυτική βοήθεια από Κίεβο
Τα ένοπλα τμήματα των φιλορώσων στη νοτιοανατολική Ουκρανία συνεχίζουν την αντεπίθεσή τους εναντίον των στρατιωτικών δυνάμεων του Κιέβου, δείχνοντας να αντιστρέφουν την εξέλιξη της αιματηρής επιχείρησης καταστολής που έχει εξαπολύσει από τον περασμένο Απρίλη η κυβέρνηση των εθνικιστών και φασιστών. Δεν ξέρουμε αν η σφοδρότητα της αντεπίθεσης οφείλεται μόνο στην βοήθεια της Ρωσίας (υπαρκτή και εύλογη σε ένα βαθμό) ή και στην αποδιάρθρωση των στρατιωτικών μηχανισμών που έχει στη διάθεσή του το καθεστώς του Κιέβου. Μάλλον ισχύουν και τα δύο.
Την περασμένη Δυτέρα, οι κυβερνητικές δυνάμεις υποχώρησαν από το αεροδρόμιο του Λούγκανσκ και με δυσκολία συνεχίζουν να ελέγχουν τον τερματικό σταθμό στο αεροδρόμιο του Ντονέτσκ αλλά, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο, η πίεση των φιλορώσων πολιτοφυλάκων εντείνεται και είναι θέμα ημερών να περάσει στον έλεγχό τους.
Ένα ακόμη στοιχείο της έντασης των συγκρούσεων ήταν και το πλήγμα σε ουκρανικό πλοίο που περιπολούσε στην Αζοφική θάλασσα την προηγούμενη Κυριακή. Πράγμα για το οποίο υπάρχει η εκτίμηση, από διάφορους δυτικούς παρατηρητές, ότι αποτελεί προοίμιο κατάληψης της Μαριούπολης με στόχο τη χερσαία σύνδεση της Κριμαίας με τη Ρωσία.
Η σημαντικότερη εξέλιξη ωστόσο αφορά την περικύκλωση πολλών κυβερνητικών στρατιωτικών τμημάτων από τη πολιτοφυλακή της «νέας Ρωσίας» -όπως αποκαλείται από τα ρωσικά ΜΜΕ αλλά και από αξιωματούχους του Κρεμλίνου η ανατολική Ουκρανία– την περασμένη βδομάδα.
Ο Πούτιν παρακάλεσε τους πολιτοφύλακες να απελευθερώσουν μέσω «ανθρωπιστικών διαδρόμων» τα περικυκλωμένα ουκρανικά τμήματα (φυσικά χωρίς τον οπλισμό τους), ώστε «να αποφευχθούν άσκοπα θύματα», ενώ κάλεσε ξανά το Κίεβο να καταπαύσει πυρ και να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με εκπροσώπους των εξεγερμένων. Οι πολιτοφύλακες συμφώνησαν, το Κίεβο αρνήθηκε διατάζοντας έξοδο από τον κλοιό ενόπλως και πολεμώντας. Αυτό το μήνυμα του Πούτιν, καθώς και η πρόσφατη ιστορία με την ανθρωπιστική φάλαγγα, είχαν σκοπό όχι μόνο τη διάσωση της ζωής ανθρώπων, αλλά να προκαλέσουν ένα ορισμένο πολιτικό αποτέλεσμα απέναντι στην εμμονή του Κιέβου για ρωσική εισβολή.
Τα παραπάνω μπορεί να δείχνουν το πόσο έχουν μεταβληθεί οι ισορροπίες στη ζώνη των συγκρούσεων κατά το τελευταίο διάστημα, ωστόσο το ερώτημα είναι αν θα μπορούσαν να εξελιχθούν πολύ διαφορετικά τα πράγματα από τη στιγμή που τα διάφορα κέντρα πίσω από την ουκρανική κυβέρνηση επέλεγαν την ένοπλη σύγκρουση, με τους λεγόμενους αυτονομιστές. Το παραπάνω ερώτημα εμπεριέχει ένα ακόμη ποιο σημαντικό: τι τελικά ελέγχει ο Ποροσένκο στο επίπεδο των δοσμένων στρατιωτικών μηχανισμών; Το ότι προανήγγειλε αλλαγές προσώπων στα ανώτατα κλιμάκια των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων δείχνει και το μέγεθος του προβλήματος.
Η αρωγή της Δύσης και του ΝΑΤΟ γίνεται καθημερινά και πιο επιτακτική για την ηγεσία του Κιέβου. Από την άλλη ωστόσο και οι μηχανισμοί της δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας δεν είναι τόσο ευέλικτοι επιχειρησιακά και έτοιμοι πολιτικά. Μπορεί ο γραμματέας του ΝΑΤΟ Ράσμουσεν να δηλώνει ότι στους σχεδιασμούς της συμμαχίας είναι η συγκρότηση «δύναμης υψηλής ετοιμότητας» ως τείχος κατά της Ρωσίας η οποία μάλιστα θα τεθεί προς επικύρωση στη Σύνοδο του NATO στην Ουαλία, στις 4 και 5 Σεπτεμβρίου (στην οποία θα παρευρεθεί και ο Ποροσένκο), ωστόσο και πάλι δεν θα πρόκειται για άμεση απάντηση. Από την άλλη, η Ουκρανική Βουλή συζητά νόμο για να καταργήσει το καθεστώς του «αδέσμευτου κράτους» και να ανοίξει ο δρόμος για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο ο ίδιος ο Ράσμουσεν τόνισε ότι κάτι τέτοιο αναμένεται μετά τις βουλευτικές εκλογές της 26ης Οκτωβρίου και τη νέα Βουλή.
Από την άλλη, οι κυβερνήσεις της ΕΕ (που εξακολουθούν να είναι σοβαρά διχασμένες πάνω στο ζήτημα) θα αποφασίσουν μέχρι το τέλος αυτής της βδομάδας σχετικά με ένα πακέτο νέων κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας. Το δήλωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η Ιταλίδα υπουργός Εξωτερικών και νέα επίτροπος στις εξωτερικές υποθέσεις της Ε.Ε, Φεντερίκα Μογκερίνι. Ταυτόχρονα η Μέρκελ, σε συνέντευξη τύπου στο Βερολίνο, αναλύει τις πιθανές συνέπειες και για τις γερμανικές επιχειρήσεις, τόσο για τις προηγούμενες κυρώσεις όσο και για τις επόμενες. Μπορεί οι ΗΠΑ να χαιρετίζουν προκαταβολικά την σκλήρυνση της ΕΕ, ωστόσο η αγωνία για τον αντίκτυπο των ενδεχόμενων κυρώσεων στις ήδη κλυδωνισμένες οικονομίες τις Ευρώπης είναι όχι μόνο υπαρκτή αλλά και διογκούμενη. Η Σλοβακία (που σίγουρα εκφράζει ευρύτερο σύνολο κρατών της ΕΕ) προειδοποιεί με βέτο. Ο πρωθυπουργός της, Ρόμπερτ Φίτσο, χαρακτήρισε τις κυρώσεις που έχει επιβάλει η ΕΕ εναντίον της Ρωσίας «χωρίς νόημα και αναποτελεσματικές» και προειδοποίησε ότι ενδέχεται να ασκήσει βέτο σε πιθανά νέα μέτρα.
Σε ότι αφορά τη διπλωματική σκηνή, το γενικότερο κλίμα είναι εντελώς αρνητικό, τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο. Το «μπαλάκι» των ευθυνών γι αυτή τη κατάσταση περιστρέφεται ανάμεσα σε Βρυξέλες, Μόσχα και Κίεβο, ενώ η διπλωματική ρητορική ελάχιστα έχει διαφοροποιηθεί από το ξεκίνημα της κρίσης.
Την περασμένη Δευτέρα, το πεδίο των διπλωματικών διαβουλεύσεων επέστρεψε στο Μινσκ. Τρεις μέρες μετά η σύγχυση μεγάλωσε. Αρχικά η ουκρανική προεδρία ανακοίνωσε ότι οι Πρόεδροι της Ουκρανίας, Ποροσένκο, και της Ρωσίας, Πούτιν, συμφώνησαν για «διαρκή κατάπαυση του πυρός» στην περιοχή Ντονμπάς της νοτιο-ανατολικής Ουκρανίας κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής τους συνομιλίας. Στη συνέχεια το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων RIA μετέδωσε ανακοίνωση του εκπρόσωπου του Ρώσου Προέδρου Πεσκόφ, σύμφωνα με την οποία «οι Πούτιν και Ποροσένκο συζήτησαν στην πραγματικότητα τα βήματα που θα συμβάλουν στην κατάπαυση του πυρός ανάμεσα στις δυνάμεις των εθνοφυλακών και τις ουκρανικές δυνάμεις. Η Ρωσία δεν μπορεί να συμφωνήσει η ίδια για κατάπαυση του πυρός, διότι δεν αποτελεί μέρος της σύρραξης»! Τελικά η ουκρανική προεδρία επανήλθε με διόρθωση και μίλησε για συμφωνία «ως προς έναν μηχανισμό επίτευξης κατάπαυσης του πυρός». Για τη Παρασκευή (χθες) προγραμματίστηκε να συνεχιστούν οι συνομιλίες στο ίδιο μέρος, ώστε να μορφοποιηθούν τα βήματα του «μηχανισμού»…
Αντίθετη στην επιβολή περαιτέρω κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας δήλωσε σπάζοντας τη σιωπή της και η Κίνα. Θεωρεί ότι η πρωτοβουλία της Ε.Ε. να προετοιμάσει νέα μέτρα θα περιπλέξει την κρίση, και κάλεσε τα μέρη να επιδείξουν ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση και να «αποφύγουν να προχωρήσουν στην ανάληψη περαιτέρω ενεργειών οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια κλιμάκωση των εντάσεων». Η Κίνα έως τώρα έχει υιοθετήσει μια πολύ προσεκτική στάση όσον αφορά την ουκρανική κρίση. Χαρακτηριστικά δεν έχει πάρει θέση, ούτε σε επίπεδο σχολιασμού, για το δημοψήφισμα της Κριμαίας. Σίγουρα θεωρεί πως αυτή η περίπτωση θα μπορούσε να δημιουργήσει προηγούμενο για τις περιοχές όπου και το ίδιο το Πεκίνο αντιμετωπίζει προβλήματα, όπως το Θιβέτ.
Η αντιπαράθεση Ρωσίας – ΗΠΑ/ Δύσης με επίκεντρο την Ουκρανία έχει μπει στην πιο κρίσιμη όσο και αιματηρή της φάση. Η εξέλιξη των γεγονότων στο επόμενο διάστημα μπορεί να έχει πολλές και ποικίλες εκδοχές, μια και εξαρτάται από μεγάλο πλήθος παραγόντων. Η πιθανότητα για κάποιο είδος συμβιβασμού, με βάση τα χαρακτηριστικά που παίρνει η σύγκρουση, δεν φαίνεται μεγάλη.
Το βέβαιο είναι πως η «νέα Ουκρανία» (γιατί η παλιά έχει τελειώσει) όποια μορφή και να πάρει, θα πρέπει αναγκαστικά να ενταχτεί σε κάποιο στρατόπεδο. Από την άποψη αυτή, η αναγνώριση του Ντόνετσκ, ή της «νέας Ρωσίας», από το Κίεβο δεν έχει μεγάλη σημασία από γεωπολιτική άποψη και σε βάθος χρόνου. Θα είχε αν η σύγκρουση ήταν μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Η σύγκρουση όμως είναι μεταξύ Ρωσίας –ΗΠΑ/ Δύσης. Σύγκρουση που η έκβασή της θα κρίνει πολλά για τη πορεία των ιμπεριαλιστικών σχέσεων και ανταγωνισμών. Ιδιαίτερα θα κρίνει κατά πόσο η Ρωσία θα καταφέρει να ανακτήσει το μέρος, ή το όλον, της ισχύος της, ως πάλαι ποτέ υπερδύναμη.
Οι ΗΠΑ επιδιώκοντας να παρασύρουν συνολικά τη Δύση απέναντι στη Ρωσία επιδιώκουν, καθώς φαίνεται, την εμπλοκή του ΝΑΤΟ έστω και έμμεσα σε αυτή τη φάση. Είναι κάτι που όχι μόνο δεν περνά απαρατήρητο αλλά και δίνει ακόμα πιο επικίνδυνα χαρακτηριστικά στη σύγκρουση. Η απάντηση της Ρωσίας δείχνει να παίρνει σοβαρά υπόψη της αυτές τις κινήσεις. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας, το στρατιωτικό δόγμα της χώρας αναμένεται να εκσυγχρονιστεί εντός του 2014. Το νέο δόγμα «θα απηχεί τις νέες απειλές κατά της ασφάλειας της Ρωσίας, περιλαμβανόμενης της επέκτασης του ΝΑΤΟ, της αμερικανικής αντιπυραυλικής ασπίδας και της πολιτικής κρίσης στην Ουκρανία» δήλωσε ο αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας Μιχαηλ Ποπόφ. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πρόσθεσε, ότι «το ζήτημα της στρατιωτικής εξάπλωσης του ΝΑΤΟ στα σύνορα μας, περιλαμβανόμενης και της επέκτασης της Συμμαχίας θα παραμείνει η μεγαλύτερη στρατιωτική απειλή κατά της Ρωσίας». Η Ρωσία ίσως να μην παίζει το τελευταίο της χαρτί. Σίγουρα όμως παίζει το δυνατότερό της, πριν ανατραπούν δραστικά οι συσχετισμοί σε βάρος της.
Χ.Β
